[zaloguj się]
[pdf]

PRZYWYKNĄĆ (58) vb pf

W formach praet i con przywykł(-), przywykli (41), przywyknęli (1); -ł, -li : -nęli RejZwierc (2:1).

Fleksja
inf przywyknąć
praet
sg pl
1 m przywykłem, -m przywyknął m pers -echmy przywykli
2 m -eś, ś przywykł m pers
f -ś przywykła m an
3 m przywykł m pers przywykli, przywyknęli
f przywykła m an przywykli
n subst przywykły
plusq
sg pl
2 m -ś był przywykł m pers
3 m był przywykł m pers byli przywykli, przywykli byli
conditionalis
sg
1 m bych przywykł
f przywykłabych

inf przywyknąć (3). ◊ fut 2 sg przywykniesz (1). ◊ 3 sg przywyknie (7). ◊ 3 pl przywykną (2). ◊ praet 1 sg m przywykłem (1), [-m przywyknął]. ◊ 2 sg m -eś, ś przywykł (2). f -ś przywykła (1). ◊ 3 sg m przywykł (16). f przywykła (2). ◊ 1 pl m pers -echmy przywykli (1). ◊ 3 pl m pers przywykli (6), przywyknęli (1). m an przywykli [cum N pl: konie] (1). subst przywykły (2). ◊ plusq 2 sg m -ś był przywykł (1). ◊ 3 sg m był przywykł (2). ◊ 3 pl m pers byli przywykli (4) MurzNT, BielKron, RejPos, WujNT, przywykli byli (1) SarnStat. ◊ con 1 sg m bych przywykł (1). f przywykłabych (1). ◊ part praet act przywyknąwszy (2).

Sł stp, Cn brak, Linde bez cytatu; poza tym XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s.v. przywykłość.

Wskutek długotrwałego pozostawania w jakiejś sytuacji uznać ją za normalną, przyzwyczaić się, nabrać nawyku; assuefacere, assuescere, consuescere Modrz; consuefacere, insuefacere, solere Calep (58): Nie będąli [Litwini] s Polaki iáko przywyknęli/ Wierę niewiem [...] áby przepłynęli. RejZwierc 247; Calep 546b.

przywyknąć czego (1): KochSob 63 cf W przen.

przywyknąć czemu (35): FalZioł V 31; Vbogą poiąć lepak cieſzko ieſt, kto vboſthwu nieprzywykł BielŻyw 109; MurzNT 66; BibRadz I 91b marg; Philomená vmárłá w okręcie/ bo nie przywykłá żeglárſkim wilgościam BielKron 49, 249v [2 r.]; GórnDworz K2v; HistRzym 15v; RejPos 8; Kto ſie przywykł záchowáć w ſwey cnotliwey ſławie/ Trudno iuż ma przywyknąć niepoććiwey ſpráwie. RejZwierc 270, 166v; ſthąd [tj. z naszej ziemi] go [nieprzyjaciela] łácniey pożyć/ niż tám dáleko ćiągnąć/ bo Konie náſze temu nie przywykli BielSpr 59v, 2, 26, 65v; RejPosWstaw [412]; KochPs 161; SkarŻyw 134; BielSjem 31; [Panna do miłego idącego na wojnę:] Przynamniéy/ by mi w potrzebie Wolno ſtánąć wedla ćiebie: Przywykłábych y ia zbroi KochSob 67; GórnRozm A4; Niekoſztowałżeś kiedy żołnierſkiégo chlebá? Lepſzy ten co mu przywykł/ y tákiégo trzebá. WyprPl A3; LatHar 514; áby [św. Paweł] Zydy [...] od zakonu ſtárego/ ktoremu byli z dziećińſtwá przywykli/ tym ſnádniey odwabił WujNT 751; SarnStat 1306; CiekPotr [31]. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; Zwroty.

przywyknąć komu (1): (nagł) Nagrobek Marćinowi Stárzechowſkiemu/ dziećięćiu iedno XXX. godźin żywemu. (–) Prędkoś ten świát odmienił/ przecz? zgadniemy ſámi/ Ześ był przywykł Aniołom zecniłoć ſie z námi. SzarzRyt D4v.

przywyknąć z czym (1): przywyklem ia zgrzechy ſwemy A niċ my nieczieſko ſnimy. RejKup h7v.

cum inf (9): Bocięsko temu w tym pływać Gdy kto w czym nie przywykł bywać RejJóz H4v, G7v, M; RejKup v5v; Pánie wybaẃ duſzę moię [...] Od yęzyká [tj. człowieka mówiącego] kthory przywykł być w ſpráwách zdrádliwych. LubPs cc2; GórnDworz Bb8v; RejZwierc 270; Bo trudno temu/ ktory przywykł źle cżynić/ wźiąć przed ſię nowy nałog dobrzecżynienia ModrzBaz 12. Cf »z młodu przywyknąć«.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): dawnos prziwykł temu. Abys ſkarził nakażdego RejKup dd8v.

Zwroty: »z młodu (a. z młodych lat) przywyknąć« = a teneris (annis) assuefacere a. consuescere Modrz [w tym: czemu (5), do czego (1), cum inf (1)] [szyk zmienny] (7): y żołądek cżemu z młodu przywyknie tego mu ſie záwżdy będzie chciáło. RejZwierc 7, 7; áby tácy [...] pohámowáni być mogli/ ktorzy tákiey roſpuſtnośći á złośći z młodych lat ſwoich przywykli. RejPosWstaw [413]v; Bo nic ſię do ſercá ludzkiego márniey nie wlepi/ iáko to/ do cżego kto z młodu przywyknie. ModrzBaz 9v, 14, 109v; Przywykł [św. Efrem] z lat młodych wielkim poſtom/ nieſpániu/ ná ziemi legániu SkarŻyw 117.

»przywyknąć [jakim] obyczajom« = moribus assuescere Modrz [szyk zmienny] (2): ModrzBaz 54; BIédné my/ gdźie té ſą kráie/ W któré iść: y obyczáie Którym przywyknąć/ y znośić GórnTroas 55.

W przen (3): vſzy/ kthore przywykły melodiey/ lepiey ią znáią/ z więtſzą roſkoſzą prziymuią GórnDworz K2v, Bb8v; Pomogę ia y myśliſtwá. Czego miłość nie przywyknie/ Iuż ia tráfię gdy pies krzyknie/ Gdźie záiéżdżáć záiącowi KochSob 63.
a. Nabrać umiejętności, wprawy, wdrożyć się (8):

przywyknąć czego (3): PaprPan C3v; Furtificus, Quod furtum facere solet – Ten ktori złodzieiſtwa prziwikł. Calep 443a. Cf »przywyknąć obyczajow«.

przywyknąć czemu (3): BielKron 271; áby y ná tych tu modlitwách tobie nie ſchodźiło/ ktorymeś zdawná [...] przywykł. LatHar +7v. Cf »przywyknąć obyczajom«.

przywyknąć czego a. czemu (2): Zámilknąłem/ á nieotworzę vſt ſwoych ábych przywykł ćierpliwoſći wnieluboſći twoiey RejPs 59v. Cf »z młodych lat przywyknąć«.

[cum inf: GilPos 175v (Linde s.v. przywykłość) cf Szereg.]

Zwroty: »z młodych lat przywyknąć [czego a. czemu]« (1): A thym obycżáiem y dzyathki z młodych lat przywykną pobożnośći RejPosWstaw [412].

»przywyknąć obyczajow [czyich], [czyim] obyczajom« (1:1): A tám iuż [między obcymi narodami] przywyknąwſſy obyczáiow ich vdáli ſie ſniemi ná wielkie ſproſnoſći RejPs 158; Tákże s Polſki wyſłano tego cnego ſyná. Wiedząc go być życżliwym tym Podolſkim kráiom/ Iednoż ieſzcże nie przywykł wáſzym obycżáiom. PaprPan V4v.

[Szereg: »przywyknąć a nałożyć się«: nie mogę ſie odiąć iużem przywyknął á náłożył ſie thák łotrowáć GilPos 175v (Linde s.v. przywykłość).]

Formacje współrdzenne cf WYKNĄĆ.

Cf PRZYWYKŁY

LWil