[zaloguj się]
[pdf]

PUŁKOSZEK (5) sb m

pułkoszek, [połkoszek a. pułkoszek].

o jasne; e prawdopodobnie jasne (tak w -ek); w poł- o prawdopodobnie pochylone (tak w poł-).

Fleksja
sg pl
N pułkoszek
A pułkoszki
I pułkoszki(e)m pułkoszki, pułkoszkami
L pułkoszk(a)ch

sg [N pułkoszek.] ◊ I pułkoszki(e)m (1). ◊ pl A pułkoszki (2). ◊ I pułkoszki (1), [pułkoszkami]. ◊ L pułkoszk(a)ch (1).

Sł stp: połukoszek, Cn: półkoszek, Linde XVII – XVIII w.: półkoszek.

1. Podobna do kosza plecionka z wikliny, osłaniająca od góry połowę wozu oraz wyściełająca w tej połowie jego boki i dno (na osłonięcie całego wozu były potrzebne dwie takie plecionki); virgea capsa currus Cn (1): Ná bliſkie á prędkie przyſzáncowánie pod miáſto álbo zamek nalepſze ſą wozy s pułkoſzki wybuchowáne náſypáne Ziemie dobrze ſtoczyć ieden zá drugim bliſko BielSpr 63v; [2 wozy, jeden drewny, a drugi z półkoszkami InwMieszcz 1554 nr 57].
[Szereg: »kosz, (albo) pułkoszek«: vas vimineum koſz albo pulkosek [!]. WokabulŁacPol 279; Z prąćia też pleć koſze/ pułkoſzki Cresc 1571 699.]
2. Wóz z taką plecionką (4): [w opisie obrazu alegorycznego:] (nagł) Vboſtwo. (–) NIeſzczęśliwé vbóſtwo w pułkoſzkách ſie wlecze/ Strętwienié wóz powożąc ſrodze konie śiecze KochMRot C2.
Zwrot: »pułkoszki wytrzęsać; pułkoszkiem trząsnąć« = napadać na kupców wiozących towary półkoszkami i okradać ich (2;1): Abowiem co mili rodźicy zbieráli groſz do groſzá [...]/ to potomek niebácżny zá rok [= w ciągu roku] wſzytko przez gárdło przeleie/ áli pochwili [...] niechcąc z głodu zdechnąć/ vſłyſzyſz o nim/ áli on iuż ná Niźie cżábány Tureckie łupi/ álbo ná Slezyńſkim boru pułkoſzki wytrząſza [!]. WerGośc 222 [idem [WerPublika]]; Ale ktory w wąwoźie rad trzáśnie [lege: trząśnie] pułkoſzkiem/ Iuż ták ieſt y mężem v nich [złych ludzi] nie podnoſzkiem. CzahTr D, K2; [WerPublika 8].

MFr