Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PUNKT

Następne hasło: [PUNKTOWAĆ] »

PUNKTCIK (7) sb m

punktcik (4), punkcik (3); punktcik MurzNT, CzechRozm (3); punkcik LubPs, BielKron, Calep.

Fleksja

	sg	pl
N	punktcik
G	punktcika, punktciku
A		punktciki
L	punktciku

sg N punktcik (2). ◊ G punktcika (1), [punktciku]. ◊ L punktciku (2). ◊ pl A punktciki (2).

Sł stp brak, Cn: punkcik s.v. kropka pisarska, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

Dem. od „punkt” (czasem z neutralizacją funkcji deminutywnej) (7)
- 1. geom. Najprostsza figura geometryczna niemająca wymiarów (2)
- 2. Znak pisarski (2)
- 3. To, o czym się mówi albo pisze: temat, zagadnienie, sprawa (1)
  - a. Szczegół (1)
- 4. O czasie (2)
  - a. Moment, chwila (1)
  - b. Określony termin (1)
- 5. [Najmniejszy element czegoś; tu o abstrakcie]

Dem. od „punkt” (czasem z neutralizacją funkcji deminutywnej) (7):

1. geom. Najprostsza figura geometryczna niemająca wymiarów (2): Punctus, Punctum, Dicitur minima individuaque lineae pars, nullam neque longitudinem habens, neque latitudinem, neque profunditatem – Punkczik. Calep [876]a.

W porównaniu (1): ZIemiá ieſth w pośrzodku okręgow niebieſkich/ iáko punkćik w cerklowánym kołku/ w iednoſtháyney dálekośći od niebá ze wſzytkich ſtron Boſką ſpráwą poſtánowioná BielKron 263.

2. Znak pisarski; accentus, acumen, apex, apiculus, fastigium, interductus, interpunctio, nota, punctum, tenor, tonos Cn (2):

[Fraza: bibl. »ani jeden punktcik [czego] nie przeminie«: Záprawdę záprawdę mowię wam/ żeć áni iedná literá namnieyſza/ áni ieden punktćik Zakonu nie przeminie/ áż ſie wſzyſtko ſpołni. WujPosN 1584 I 344 (Linde: punkcik).]

Zwrot: »punktcika nie odmienić« (1): tedym ia w żydowſkim Máteuſzu (druku Páryſkiego y Bázyleyſkiego) to ocżymá ſwymi widział/ co też káżdy obeyźrzeć może: iż tám ſłowká iednego/ y punktćiká nie odmieniono: ále zgołá ták iáko v Ezáiaſzá nayduiemy/ wſzyſtko co było potrzebá nápiſano. CzechRozm 127.

Wyrażenia: »pytający punktcik« = znak zapytania (1): [uwaga erratowa:] Liſt 24. kilkákroć pytáiące punktćiki opuſzcżono/ to ieſt takowe? y ráz wſzcżepiáiące opuſzcżono ( ) CzechRozm **7.

»wszczepiające punktciki« = nawiasy (1): CzechRozm **7 cf »pytający punktcik«.

Szeregi: [»ani litera, ani punktcik«: Cf Fraza.]

»słowko i punktcik« (1): Cf Zwrot.

3. To, o czym się mówi albo pisze: temat, zagadnienie, sprawa (1): [przetoż wolą to Bożą ieſt; wſzytko/ cżego nas Duch S. przez Koſcielne Apoſtoły vcży/ wdzięcżnie y vcżćiwie przymowáć; á dla thego tylko że niemaſz cżego w Ewangeliey piſanego/ nigdy dobrych Vſtaw Koſcielnych niegardźić. Niemáſz w Ewángeliey święcenia Niedziele; niemáſz Krztu máłych dziatek; niemaſz y cżego inego: ále gdy to iedno ieſt; Słuchay Koſciołá; ieſt y ono wſzyſtko. Wielkić tho punktćik/ Braćie miły/ Słuchay Koſciołá: wielka y to; Nieſłuchaiący Koſcioła ieſt iáko Pogánin. HerbOdpow Dd.]

a. Szczegół (1):

Wyrażenie: »zgodny w każdym punkciku« (1): Gdyż piſmo ſwięte zgodne w káżdym punkćiku znaſz. Bo Duch ſwięty ieſt zgodny á nie ma roznice/ Gdzye opowieda iákie ſkryte táiemnice. LubPs gg2.

4. O czasie (2):

a. Moment, chwila (1):

Wyrażenie przyimkowe: »w punk(t)ciku« (1): [Wiodą powieda w ſzcżęſćiu/ w weſſeliu dni ſwoie/ á w punkciku do piekłá ſtępuią LeopSApologia 89.]

~ Wyrażenie: »w punktciku czasu« (1): A Djábeł wprowadźiwſzy go na gorę wyſoką/ vkázáł mu wſzyſtki kroléſtwa tego świata w mgnięniu oka [in momento temporis] (marg) punktćiku czaſu (–)/ i rzekł mu [...] MurzNT Luc 4/5. ~

b. Określony termin (1):

Wyrażenie: »punktciki czasow« (1): Nie ieſt rzecż wáſzá wiedzieć cżáſy/ y punktćiki cżáſow [tempora vel momenta Vulg Act 1/7] ktore Oćiec położył w ſwey władzy. CzechRozm 20.

Szereg: »czasy i punktciki czasow« (1): Cf Wyrażenie.

5. [Najmniejszy element czegoś; tu o abstrakcie [czego]: Tu chwałę cudzą przypiſuieſz ſobie/ Ktorey ſnadź nie máſz y punkćiku w tobie/ Bo to przodek twoy/ nie ty brácie cżynił StryjGoniec H2.]

Synonim: 4.a. chwilka.