Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PUSZCZAN

Następne hasło: PUSZCZANY »

PUSZCZANIE (115) sb n

a jasne, e pochylone.

Fleksja

	sg
N	puszczanié
G	puszczaniå
D	puszczaniu
A	puszczani(e)
I	puszczanim, puszczani(e)m
L	puszczaniu

sg N puszczanié (28); -é (6), -(e) (22). ◊ G puszczaniå (17); -å (1), -(a) (16). ◊ D puszczaniu (6). ◊ A puszczani(e) (22). ◊ I puszczanim SienLek (11), puszczani(e)m FalZioł (4). ◊ L puszczaniu (27).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów s.v. puścić) i XVIII w.

Znaczenia

1. Sprawianie, że coś może się przemieścić (71)
- a. Wypuszczanie zwierzęcia, aby dokądś biegło, płynęło (3)
  - α. Stawianie konia do udziału w wyścigach (2)
- b. Strzelanie (1)
- c. Wywoływanie ruchu płynu (67)
  - α. Wykonywanie zabiegu puszczania krwi lub poddanie się mu (67)
2. Wydzielanie z siebie na zewnątrz (44)
- a. Oddawanie moczu (41)
- b. Wyrastanie z czegoś (3)
  - α. O zębach i włosach (2)
  - β. O częściach roślin (1)

1. Sprawianie, że coś może się przemieścić; missio Mącz (71):

a. Wypuszczanie zwierzęcia, aby dokądś biegło, płynęło (3):

puszczanie na co [= w jakim celu] (1): puſzczayże ié [karpie] w Imióno Boże ná Tárło [...]. A tho puſzczánié ná Tárćié/ ma być po Pełniey Máiá Strum C3v.

α. Stawianie konia do udziału w wyścigach (2): przed puſzczánim ten dźień wymyy go [konia]/ á názáiutrz puſzczay SienLek 190, 190.

b. Strzelanie [z czego] (1): Ludis post coenam factis lapidum coniectus ita fieret, ut veri tonitrui similitudinem imitaretur, [...] Trzaskánie á puſzczánie z dział/ podobnie yákoby grzmiáło. Mącz 56b.

c. Wywoływanie ruchu płynu (67):

[puszczanie czego do czego: Ioachim y francisek Glynsczy mayą myecz volna vodą [...] kv [...] volnemv pvsczanyv vody yeden drvgyemu do stawow ZapKrak 1552 219/388.]

α. Wykonywanie zabiegu puszczania krwi lub poddanie się mu (67): przeto kto medianę puſzcża wſzytkiemu ciału abo ſzkodzi (á to gdy nie potrzebuie puſzcżania) álbo [...] GlabGad E5v; SienLek S[ss]2v [2 r.].

puszczanie z czego [= z żyły] (5): wiedzieć maſz/ iż báńki więcey cżyſcią cyáło od złey krwie zaſkorniey niż puſzcżánie z żył. Goski *2. Cf »puszczanie krwie«.

Wyrażenia: »puszczanie baniek« = scarificatio Calep (2): O puſzcżániu bániek. Goski *2; Calep 951b.

»puszczanie krwie« [w tym: z żył(ek) a. z żyły (4)] = phlebotomia, detractio sanguinis Mącz, Cn; sanguinis missio Mącz [szyk 36:22] (58): thakieſz też bolenie głowy puſzcżanie krwie z tych to żyłek: oddala. FalZioł V 58; Po puſzcżaniu krwie we dnie barzo zle ieſt ſpać FalZioł V 69, kt, [*7]v, II 19d, III 10a, V 30 (32); GlabGad E5, H6, L6v; Goski ktv [3 r.], *; Mącz 298a, 367b; ieſli kthemu częſto głowá boli: Wśćiekłość á zápomnienie známionuie: temu pomágáć krwie puſzczánim. SienLek 19v, 20 [2 r.], 21, 26, 32v [2 r.], 34v (17); [SpiczZioł 190 (Linde s.v. puścić)].

»puszczanie żyły« [szyk 1:1] (2): Iáko Wilgośći zbytnie/ Krwią/ z żył máią być wypądzáne: y kczemu puſzczánie ktorey żyły ſłuży. SienLek 34v, S[ss]2.

2. Wydzielanie z siebie na zewnątrz (44):

a. Oddawanie moczu (41): NIegdy też przychodzi na dziecię cięſzkie puſzcżanie z boleſcią FalZioł V 44v.

Wyrażenie: »puszczanie uryny, wody, moczu« = emissio urinae Cn [szyk 33:7] (20:16:4): MIkołaykowa wodka ieſth dobra na boleſne puſzcżanie wody FalZioł I 8d; ktho by ie pił maiącz zły miechierz/ á ſtąd częſte puſzcżanie vryny y żbythnie [!] niemogącz cżaſem zadzierżeć/ tedy pomaga to wino FalZioł I 29d; Wodka barzo dobra kiedi kto rzezanie wiewa [!] przy puſzcaniu moczu. FalZioł II 18a, ++4b [2 r.], I 2d [2 r.], 3b, 6c, 8d (39); Dysuria – Rzezawka, trudne wodi puſzczanię. Calep [345]b.

b. Wyrastanie z czegoś [czego] (3):

α. O zębach i włosach; eruptio Cn (2): Dentitio, Puſzczánie zębów. Mącz 81d; Lanugo – Pierſze puſzczanie włoſow Calep 581a.

β. O częściach roślin (1): Fruticatio, Puſzczánie ſoſzyków/ Rοskwitánie. Mącz 138b.

Cf NIEPUSZCZANIE, PUSZCZAĆ