Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PUSZCZANY

Następne hasło: PUSZCZENIE SIĘ »

PUSZCZENIE (26) sb n

Pierwsze e jasne, końcowe pochylone.

Fleksja

	sg
N	puszczenié
G	puszczeniå
D	puszczeniu
A	puszczeni(e)
I	puszczeni(e)m, puszczenim
L	puszczeniu

sg N puszczenié (6); -é (1), -(e) (5). ◊ G puszczeniå (7). ◊ D puszczeniu (1). ◊ A puszczeni(e) (3). ◊ I puszczeni(e)m (2) FalZioł, GórnDworz, puszczenim (1) SienLek. ◊ L puszczeniu (6).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVI(XVII) błędnie: puszczanie – XVIII w. s.v. puścić.

Znaczenia

1. Sprawienie, że ktoś a. coś może się przemieścić (20)
- a. O ruchu ludzi i zwierząt: pozwolenie na odejście (13)
  - α. Uwolnienie (6)
- b. O ruchu przedmiotów i istot niematerialnych (1)
  - α. Wpuszczenie do wnętrza czegoś (1)
  - β. [Strzelenie]
- c. O ruchu płynów: wypuszczenie krwi z organizmu w celach leczniczych (6)
2. Zaprzestanie (2)
- a. Zrzeczenie się posiadania (1)
3. Wydzielenie z organizmu (2)
4. Wyrażenia w różnych znaczeniach (2)

1. Sprawienie, że ktoś a. coś może się przemieścić (20):

a. O ruchu ludzi i zwierząt: pozwolenie na odejście; missio JanStat (13): ſkázuiemy: áby zwyczáie około puſczenia [kmieci ze wsi] záchowáłé nie były odmieniáné SarnStat 918 [idem] 659.

puszczenie kogo (5): Státut Ianá Olbráchtá Królá około ſynów kmieckich puſczenia, do przyſzłégo Séymu ieſt záwieſzón. SarnStat 661, 659 [2 r.], 918 [2 r.].

α. Uwolnienie (6): [złapana łasica mówi:] Spráwnie mię żywo puśćić maſz. On [oracz] iey rzekł [...]: Godnáby [= godna byś] nie tylko puſzcżenia/ Ale też y obdárzenia. BierEz N4.

puszczenie kogo (2): Cf Wyrażenia.

Wyrażenia: »puszczenie więźniow« (1): domagacz sye thego naſchi bedą, yako o pvſczenie wyezniow LibLeg 10/71v.

»wolne, na wolność puszczenie« [w tym: kogo (1)] = manumissio Mącz, Modrz (3:1): Pro huius innocentis salute supplicent, Niechay ſie pilnie prziczinią o wolne puſzczenie niewinnego tego Mącz [305]d, 209a, 225b; ModrzBaz 76.

b. O ruchu przedmiotów i istot niematerialnych (1):

α. Wpuszczenie do wnętrza czegoś [kogo w co] (1): poſzwyączenye nycz nyeyeſth ynſzego yedno puſzczenye ducha ſzwyątego wduſchą poſzwyączona PatKaz III 93.

β. [Strzelenie:

Wyrażenie: »puszczenie strzelby«: ktorych [Epirensów] náſzy ſtrzelcy/ z ruſznic/ á z kuſz [...] iednym puſzcżeniem ſtrzelby/ poráżą BarlBaz 506 (Linde s.v. puścić).]

c. O ruchu płynów: wypuszczenie krwi z organizmu w celach leczniczych (6): hoynoſć krwie ieſliby była dla nie miernego chowania/ [...] tedy iey vmnieyſzyć puſzcżeniem FalZioł V 61v; Kiedy żyłá zápuchnie po puſzczeniu: weźmi Ruty/ Piołynu á Ięczmieniu [...] SienLek 36v.

Wyrażenie: »krwie puszczenie« = phlebotomia Calep [szyk 3:1] (4): FalZioł V 67v; SienLek 20; dniá piérwſzégo lenitiuum/ názáiutrz krwie (ieſli látá álbo śiłá pozwoli) puſzczenié Oczko 38; Calep 801a.

2. Zaprzestanie (2): Quies et remissio, Pokóy y puſzczenie/ odpoczynienie. Mącz 227b.

a. Zrzeczenie się posiadania [czego] (1): yakom ya nye zaoral polowycze czasthky Slachethney nyegdy marthy tham tho na ymyenyv parvlach po poszwye po pvsczenyv they tho cząsthky ZapWar [1528] nr 2417.

3. Wydzielenie z organizmu (2):

Wyrażenie: »puszczenie moczu« (2): Trudnemu puſzczeniu moczu thák pomożeſz: [...] SienLek 107, 104.

4. Wyrażenia w różnych znaczeniach (2):

»puszczenie losu« = losowanie (1): Sorti – Przez puſzczenie lioſzu. Calep [994]a.

»puszczenie [czego] na szrot« = zaniedbanie, brak kontroli (1): A tá zła wola [poddanych wobec króla] niekiedy roſcie/ cżęſcią z nienawiśći/ [...] cżęſcią też/ pod cżas kiedy ſie pan niedbáłoſczią ſwoią/ á puſzcżeniem wſzytkiego ná ſzrot v nich zelży GórnDworz Hh8.

Cf NIEPUSZCZENIE, PUŚCIĆ