[zaloguj się]
[pdf]

PUŚCIĆ (1114) vb pf

Fleksja
inf puścić
praet
sg pl
1 m m pers puścilismy, -smy puścili, my puścili
2 m puściłeś, -eś, -ś puścił m pers puściliście, -ście puścili
f -ś puściła m an
3 m puściłem, -m puścił, puścił m pers puścili, puściły
f puściła m an
n subst puściły
plusq
sg pl
3 m był puścił, puścił był m pers byli puścili
n subst puściły były
imperativus
sg pl du
1 puśćmy puśćwa
2 puść puśćcie, puście
3 niech puszczą
conditionalis
sg pl
1 m puściłbych, bych puścił, bym puścił m pers bysmy puścili, bysmy puści(e)li
2 m byś puścił, by puścił m pers puścilibyście, byście puścili
3 m by puścił m pers by puścili
f by puściła m an
n subst by puściły
con praet
sg
1 m bych był puścił
2 m puściłbyś był
3 m by był puścił
impersonalis
praet puszczono, puszczono było
fut puści się
con by puszczono
participia
part praet act puściwszy

inf puścić (275). ◊ fut 1 sg puszczę (62). ◊ 2 sg puścisz (33). ◊ 3 sg puści (68). ◊ 1 pl puścimy (5) OpecŻyw, LibMal, HistAl, BielKron, MWilkHist, puściém (4), puściémy (1); -ém GroicPorzRej, SkarŻyw, KlonŻal; -ém : -émy Oczko (1:1); -ém (1), -(e)m (3). ◊ 2 pl puścicie (1). ◊ 3 pl puszczą (34). ◊ praet 3 sg m puściłem, -m puścił (7). ◊ 2 sg m puściłeś, -eś, -ś puścił (14). f -ś puściła (1). ◊ 3 sg m puścił (178). f puściła (17). ◊ 1 pl m pers puścilismy, -smy puścili (9), my puścili (1) ZapWar. ◊ 2 pl m pers puściliście, -ście puścili (2). ◊ 3 pl m pers puścili (80), puściły (1) BielKron. subst puściły (5). ◊ plusq 3 sg m był puścił (2) Leop, CiekPotr, puścił był (1) GliczKsiąż. ◊ 3 pl m pers byli puścili (1). subst puściły były (1). ◊ imp 2 sg puść (81). ◊ 1 pl puśćmy (9). ◊ 2 pl puśćcie (13), puście (1) MurzNT. ◊ 3 pl niech puszczą (2). ◊ 1 du puśćwa (1) RejZwierc 159v. ◊ con 1 sg m puściłbych, bych puścił (10), bym puścił (6); bych RejJóz, MurzNT, LubPs, RejZwierz, Mącz (2), RejAp, SkarKazSej; bym Leop, GostGosp, GrabowSet; bych : bym BibRadz (1:1), ActReg (1:2). ◊ 2 sg m byś puścił (5) RejPos, Strum (2), CzechRozm, CiekPotr, by puścił BielKron (2). ◊ 3 sg m by puścił (42). f by puściła (3). ◊ 1 pl m pers bysmy puścili (1), [bysmy puści(e)li]. ◊ 2 pl m pers puścilibyście, byście puścili (3). ◊ 3 pl m pers by puścili (17). subst by puściły (2). ◊ con praet 1 sg m bych był puścił (1). ◊ 2 sg m puściłbyś był (1). ◊ 3 sg m by był puścił (2). ◊ impers praet puszczono (28); -ono (3), -(o)no (25). [puściło się cf PUŚCIĆ SIĘ praet 3 sg n.], puszczono było (1); puszczono : puszczono było BielKron (6:1).◊ fut puści się (1). ◊ con by puszczono (5); -ono (1), -(o)no (4). ◊ part praet act puściwszy (74).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVI (osiem z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia
I. Transit. (1105):
1. Sprawić, że ktoś a. coś może się przemieścić; mittere Vulg, PolAnt, Mącz, Calag, JanStat, Cn; dimittere Miech, HistAl, PolAnt, Vulg, Mącz (627):
A. O ruchu ludzi i zwierząt (472):
a. Pozwolić komuś (rzadziej zwierzęciu) iść, gdzie chce; sinere Mącz, PolAnt, Vulg [w tym: kogo (41), co (żywotne) (44), co (zwykle Przen) (5)] (437):
α. Pozwolić odejść, wypuścić (291): A potym iął Krolá żędáć/ Chcąc też Grecyą oględáć: By go racżył ná cżas [= na jakiś czas] puśćić BierEz G3v, Hv; OpecŻyw 71v; HistJóz D2; LibLeg 11/95v; HistAl C8, F6; MurzNT 121 marg; Rzekł tedy Dawid do Vryaſſá: Bądz że ieſzcże dziś przy mnie/ á iuthro ćie puſſcżę. Leop 2.Reg 11/12, 1.Reg 20/29, Sap 19/2; OrzList b3; Przeczżeś wżdy ták táiemnie vćiekł á wykradłeś ſię odemnie/ nic mi znáć nie dawſzy/ gdyż bych był ćiebie puśćił z rádośćią/ z pioſnkámi/ z bębny/ y z Arfámi. BibRadz Gen 31/27, Ex 9/35, 10/4, 7, 10, 1.Reg 6/6, Tob 10/8, Mar 11/6; BielKron 15v, 28v, 29v [5 r.], [842]; Mącz 428a; SarnUzn D7v [2 r.]; gwałćili ią wſzytkę noc/ áż do zaránku/ potym ią puśćili gdy wſchodziłá zorzá. BudBib Iudic 19/25, Ex 7/14, 8/2, Cant 3/4; SkarŻyw 348, 479, 480 [2 r.], 481, 490 [2 r.], 503; Zoſtań/ milé ćię prośimy (did) Y vchwyći go zá płaſzcz. (–) A náwet ćię niepuśćimy. By ſię nam ſtobą páſowáć Tedyć dźiś z námi nocowáć. MWilkHist K2v; GórnRozm I3; WujNT Ioann 11/44; iż nie więcéy ieno ieden kmieć káżdégo roku z iednéy wśi do drugiéy może ſie przeniéść [...]. A któryby tákowégo kmiećiá niechćiał puśćić/ winę zwykłą przepádnie SarnStat 659 [idem] 927.

puścić do kogo (5): RejWiz 160; przeto [Jakub] prośił Lábáná [...]/ áby go puśćił do oycá z żonámi/ z dzyećmi/ s cżeládzyą/ y z dobytkiem. BielKron 15. Cf »puścić do swoich«.

puścić ku komu (1): y kazał ie [Aleksander posłów Dariusza] zaſię ku panu puſcić BielŻyw 151.

puścić za kim (1): drugié z miáſtá wygnał [...]. Ci wſkázuiąc częſtokroć do niego/ áby żony/ y dźieći ich zá nimi puśćił/ nie mogli tego v niego zyſkáć. KochWz 142.

puścić jakiego [= w jakim stanie] (1): Ieſliże ie puſzcżę nie náſycone do domu ich/ vſtáną mi gdzye ná drodze RejPos 182.

puścić dokąd (13): Ach moy mily ſynu/ ij cżemuſmy cie do Ieruzalem puſcili OpecŻyw 110v; RejRozpr H4v; LibLeg 11/154v; BielKron 106, 229v, 388v [2 r.]; Te nusquam mittam, Nie puſzczę cie nigdźiey. Mącz 255b. Cf »puścić do domu«.

puścić skąd (6): BierEz C3v; BielKron 386v, 388v; RejZwierc 9v; [faraon] nie pusćił ſynow Izráelowych z ziemie ſwey. BudBib Ex 11/10; SkarŻyw 87.

cum inf [= w jakim celu] (1): vprośiłá ſie v ſtrożow áby ią puśćili vmyć ſie do rzeki. BielKron 106.

Ze zdaniem celowym [w tym: aby (3), że (1)] (4): BibRadz Ex 10/3; SarnUzn D7v; [Mojżesz do faraona:] Iehowá Bog Ebreyſki posłał mię do ćiebie mowiąc: puść lud moy że mi posłużą wpuſzcży BudBib Ex 7/16, 8/1.

Zwroty: »puścić darmo, z prożnemi rękoma« = vacuum dimittere PolAnt [szyk zmienny] (1:1): By był Bog oycá mego/ Bog Abráhámow/ á boiaźń Izáákowá nie byłá przy mnie/ theraz podobno puśćiłbyś mię był z prożnemi rękomá BibRadz Gen 31/42; iż [Grzegorz III] nigdy od ſiebie cżłowieká iáłmużny żądáiącego dármo nie puśćił BielKron 168.

»puścić do domu« [szyk zmienny] (5): BielKron 126v, 399; RejPos 182; SkarŻyw 503; ktory [kmieć] pośledzey przyiedźie/ ſkaráć/ y do domu po wſzyſtkich puśćić. GostGosp 44.

»puścić w drogę« (1): pocáłowaſzy go [królowa Kandacja Aleksandra] puſćiłá go w drogę dobrowolnie [iussit illum abire]. HistAl M.

»puścić na miesce ich« (1): puśćił ie [gości swoich, przedtem wrogów] Izáák ſpokoynie ná mieſce ich [dimisitque ... pacifice in locum suum]. Leop Gen 26/31.

»puścić precz« (2): HistJóz E; Gdy ſie żoná mężowi nie ſpodoba [...]/ ma iey dáć liſt nápiſány rozwodu á puśćić ią precż BielKron 44v.

»od siebie puścić« = deducere PolAnt [szyk zmienny] (9): OpecŻyw 168v; Leop Ier 38 arg; BibRadz Ex 18/27; [Bolesław Śmiały] rycerſtwá od ſiebie puśćić niechćiał/ ktorzy iuż ſiedḿ lat nie widáli żon ſwych áni dziatek. BielKron 348, 168, 388v; Mącz 371d; SkarŻyw 118; ReszList 174.

»puścić spokojnie« (1): Leop Gen 26/31 cf »puścić na miesce ich«.

»puścić do swoich« (3): ktore [niewiasty] Kolumbus kázał vbráć w chędogie ſzáty y darowáć/ potym ie wolno puśćił do ſwoich BielKron 441v, 441, 452v.

»puścić wolno, dobrowolnie« = dimittere HistAl [szyk zmienny] (15:1): HistAl C4v, M; BibRadz Ex 10 arg; puśćił Amurath wolno Krześćiány wziąwſzy zamek y miáſto. BielKron 249, 29, 29v, 88v, 121, 126v (10); RejZwierc 9v; SkarŻyw 490; że mu roſkażę/ áby ćię po méy śmierći dobrze odpráwiono/ y wolno puſczono. KochAp 5.

Przen (7): OpecŻyw 20v; Nie puſzcżę ćię Pánie IEzu/ áż mi daſz [...] twoie błogoſłáwieńſtwo LatHar 235, 233.

puścić jakiego [= w jakim stanie] dokąd (1): Ciebie Kochánowſki złoty/ nieopłákánego Nie puśćiem do przewozu y kráiu podźiemnego. KlonŻal ktv.

Przysłowie: [Miłości!] mnie nieſczęſnégo Z vſzymá pusć do domu iáko z tárgu złégo [sens: gdzie nie ma targu, nie ma straty]. KochFr 110.
a) Pozwolić umrzeć (2):
Zwrot: »puścić w pokoju, z pokojem« (1:1): Tám go wzyąwſzy Symeon [...] ná ręce ſwe/ rzekł: Teraz Pánie puść ſługę ſwoiego s pokoiem [dimittis ... in pace Vulg Luc 2/29] BielKron 138 [przekład tego samego tekstu] ArtKanc C9v.
αα. Uwolnić a. nie uwięzić lub nie wziąć do niewoli; pozwolić uciec; absolvere PolAnt; remittere Vulg (185): BierEz I2v, Q4; bo wiécie ijż mácie zwycżáy na ſwięto miedzy dwiema cżlowiekoma iédnégo puſcitz/ a drugiégo vmorzytz. OpecŻyw 124, 69, 117, 118, 124 [2 r.], 124v [3 r.] (15); ZapWar 1524 nr 2193; HistJóz C4v; ſamego iąwſzy wziął w niewolą łancuchem złotim związanego, wſzakożgo richło zaſię puſcił. MiechGlab 66, 30; RejJóz Kv, K2; LibLeg 11/163, 184v; powyedz ktho rzeczi the vkradl theda czye puſzczymy LibMal 1552/167, 1547/129; RejWiz 121v; Leop Act 13/3, 17/9; RejZwierz 12v, 13, 17, 26v; BibRadz 3.Esdr 4/7; Dymitrá wſádźił do więźienia/ kthorego potym puśćił y przepraſzał. BielKron 428v, 16v, 17, 87v, 90, 170v (23); SienLek 52v; HistRzym 87v; puśćił Damáná á Pitiáſá ná tho mieyſce poſádził. RejZwierc 92v, 149; iákośćie wy zámyſlili/ [...] złupiwſzy ie do nágá/ vſzy/ noſy/ porzezawſzy niktorym y puśćić BielSpr 46, 38 [2 r.], 45v; BudBib I 199d marg, 2.Mach 12/25; KochPs 158; SkarŻyw 329 [2 r.], 436; CzechEp 24; Wezwawſzy tedy Apoſtołow/ vbiwſzy ie zákazáli/ áby nie mowili w imię Ieſuſowe: y puśćili ie. WujNT Act 5/40, Act 17/9; SiebRozmyśl H2, H3 [2 r.].

puścić komu [= na czyje żądanie] (12): OpecŻyw 124, 124v; MurzNT Matth 27/26, Luc 23/18, Ioann 18/39; RejZwierz 20v; BudNT Ioann 18/39; LatHar 711, 712; A Piłat chcąc rzeſzy doſyć vczynić/ puśćił im Bárábbaſzá WujNT Mar 15/15, Mar 15/9, 11.

puścić dokąd (4): [Stennius przyszedł do oblegającego miasto Pompejusa] Ale iżem ſłyſzał iż ſie bierzeſz miáſtá tego dobywſzy żadnego nie żywić/ przyſzedłem [...]/ gdyż ći niewinni ludzie nicći nie krzywi iedno ia [...]. Ceſarz widząc onę ſthałość iego y vdárowawſzy go puśćił go do miáſtá y miáſto wolnym vcżynił RejZwierc 135; KołakCath A4. Cf »puścić do domu«.

puścić skąd (4): BielKron 243v; ktorym [nasieniem, tj. Chrystusem] ſtárty ſzátan duſze oycow ś. [...] z otchłáni puśćić muſiał. SkarŻyw 262. Cf »puścić z więzienia«.

puścić jak [= w jakim stanie] (4): Turecki Ceſarz rozgniewał ſie/ poſadzał poſły [...]/ puśćił ie boſo zebrawſzy ſnich wſzytko. BielKron 394v. Cf »puścić żywo«.

W przeciwstawieniu: »puścić ... wsadzić« (1): Pátrzał ktory s chući pił/ tego puśćić kazał/ A tego ktory ſie ſtrzegł/ wſádzić go roſkazał. RejZwierz 35v.

Zwroty: »puścić do domu(-ow)« [szyk zmienny] (2): Leop 3.Mach 6/34; Gdy był w poimániu/ nieprzyiaćiele go do domu/ ſłowu iego dufáiąc/ puśćili SkarKazSej 669a.

»z łaskawością puścić« (1): kiedyśćie ich [Rzymian] niechćieli s łáſkáwośćią puśćić/ nie żywćieſz s nich żadnego BielSpr 46.

»z [czyjej] mocy puścić« (1): Iezuſie vcżyń tu przedemną ktoré znamię/ albo dziw/ a ſlubuię tobie ijż [...] dám cie z ijch mocy puſcitz. OpecŻyw 121.

»z niewolej puścić« (1): Plagiarius, [...] Też który ſwiebodnego á wolno vrodzonego człowieká z niewoley puśćić nie chce. Mącz 302c.

»na okup, za wykup puścić« [szyk zmienny] (2:1): ſthich lyvdzy kthore bilo pobrano wnyevolyą dwadzyeſczya oſſob pvſczono na okvp. LibLeg 11/140v; BielKron 332; GórnDworz Y8.

»w pokoju, spokojnie puścić« = pacifice dimittere HistAl; cum pace dimittere Vulg (1:1): cżyńſz y rycerſthwo z waſzych Amazonow wydaycie/ á ták was ſpokoinie puſćimy. HistAl H3v; Leop Gen 26/29.

»puścić precz« (2): [król] wnet odciągnął od Rzymu/ á onego [Scewolę] vdárowawſzy puśćił wolno precż. RejZwierc 86v; Kthory Kempno obległ pod Stoſſem [nazwisko dowódcy]/ y wzyął ſámego/ wſzákże go ná rokowániu puśćił precż wolno BielKron 392.

»z ręki swej puścić« (1): ponieważeś z ręki (ſwey) puśćił [dimisisti ... de manu] mężá/ ktoregom ia [Jehowa] miał wyniſzcżyć/ tedy będzie duſzá twoiá miáſto duſze iego BudBib 3.Reg 20/43.

»puścić z więzienia« [szyk zmienny] (2): Ale w tym cżaſu poſtąpili ſummę ſzácowáną Biſkup z kánoniki/ przeto ie puśćił z więźienia. BielKron 362, 95v.

»więźniow (więźnie) puścić« (3): BielŻyw 153; Więźniow też zacnieyſzych gdy ſię záś ſtánowić [= stawić] przyrzekli puſczono StryjKron 577, 537.

»wolno (a. wolnie), dobrowolnie, swobodnie, wolnym, wolnego puścić« = dimittere Vulg, PolAnt; liberum dimittere Miech; manu mittere Calag [szyk zmienny] (47:9:2:2:1): BierEz E3v; OpecŻyw 116v; MiechGlab 55; lyvdzye w nyewolyam zabrane ſwobodnye pvſczycz roſkazacz bendzye raczil LibLeg 11/174, 10/57v, 59v [2 r.], 93, 11/173v; ktory [dłużnik] ma być przes Vrząd ták długo záchowan/ áż Powodowi w długu [...] doſyć vczyni/ álbo go Powod wolno puſći. GroicPorz q4v; Vżaliwſſy ſie tedy Pan ſlugi onego/ puśćił go wolnym y wſzytek dług odpuśćił mu. Leop Matth 18/27, 1.Reg 20/13, 4.Reg 25/22, 2.Mach 12/25, 3.Mach 6/34; RejZwierz 20v [2 r.]; BibRadz Gen 43/14; woiowáli Thuſzkulany y ludu wiele pobráli/ ktore potym Lárgius dobrowolnie puśćił BielKron 106v, 60, 95v, 125v, 126, 129 (18); HistRzym 86, 119v; RejPos 246v; RejZwierc 39v, 86v, 92v, 93, 135 [2 r.], 168, 168v; BielSpr 45v, 46, 48; Calag 201a; SkarŻyw 75, 167, 385; gdzie też poimáni dwá Woiewodowie [...]/ inſze poſpolſtwo wolno puſczono. StryjKron 787; KochWz 141; LatHar 711, 712, 723, 724; KmitaSpit C6v.

»puścić żywo, zdrowo« = illaesum dimittere Vulg [szyk zmienny] (2:1): Leop 2.Mach 12/25; SkarŻyw 356; Tátárow gromili/ Ze żádnego do Ordy żywo nie puśćili. KołakCath A4.

Przen: O Bogu (4): bo niepuśći nieſkarawſzy Iehowáh tego kto wezmie imię iego ná prożność. BudBib Ex 20/7; ArtKanc M2v, M6.
Zwrot: »wolnego puścić« (1): A Boże aby był ciało iaką cięſzką plágą nágle ſkáráł a ducha wolnego puścił. MurzHist Pv.
ααα. Uwolnić zwierzę (11): A lew przed tym niż ią [mysz] puśćił/ O tey rzecży táko myſlił: [...] BierEz M4v, H3, M4v, Q2v; Gdy krol Carigiſki vłowił iednego/ tedy ſie zbieżeli do niego inſzy Delphini ku brzegowi gdzie on delphin był/ ktorzy barzo płakali: [...] Krol poruſzony kazał puſcić delphina FalZioł IV 33d; ZapWar 1534 nr 2410; BudBib Deut 22/7.
Zwroty: »puścić wolno« [szyk zmienny] (2): A gdy naydzyeſz ptaká [...] w gniaźdzye ná iáycach álbo na dzyeciach/ pobierzeſzli mu dzyeći álbo iáycá/ puść ſamego wolno. BielKron 36v; RejZwierc 28.

»żywo puścić« (1): Oracż po ſer śięgnął w leśicę/ Y vchwyćił tám łáśicę: [...] [która mówiła:] A gdy po mnie pożytek znaſz/ Spráwnie mię żywo puśćić maſz. BierEz N4.

Przen (1):
Zwrot: »puścić koty z głowy« = prawdopodobnie: dać upust szaleństwu (1): Ták y w tey bitwie gdy Mars puśćił koty z głowy/ Rowne były Zołnierzom gory/ rowne rowy. StryjKron 255.
β. Pozwolić wejść, wpuścić (82): BierEz E2, Sv; RejJóz M5v; vczyekſchi do Czarnich Mnichow wkoſzczienye dal portulanowy zebi go puſzczil groſchi dwanaſczie LibMal 1548/141, 1548/141v; Panie iuſczi ſię drzwy walą Kas puſczyċ niż ſię obalą. RejKup e5, e4, o7; CHłopá nie chciano puśćić/ gdy przyſzedł do páná RejFig Eev; RejZwierz 15; BielKron 54v, 330v, 348, 379, 397v, 432v; przyſzedſzy [na zamek] kołáthał we wrotá áby go puſzcżono HistRzym 43v, 57v; RejZwierc 65 [2 r.]; SkarŻyw 51, 88; StryjKron 472; KochFr 33; KochSz C2; Miéy złoto/ kto miłuie/ [...] Tego puſczą/ kto więcéy w kálećie przynieśie. PudłFr 76.

puścić do kogo (5): RejFig Eev; Potym z wieźnym co go [uwięzionego króla] ſtrzegł/ wnet ſie pobrátáłá. [...] On ią puśćił do niego RejZwierz 33; BielKron 379; Mącz 395b. Cf »do siebie puścić«.

puścić k(u) komu (3): HistRzym 59; Pośiedźiſz tu [w piekle] ieſzcże ſobie Niż puſzcżą Iezuſa ktobie. MWilkHist E2. Cf »k sobie puścić«.

puścić na co [= aby wziął w czymś udział lub pełnił funkcję] (2): RejPos 341; Konſtánſ Ceſarz [...] piſał brátu Konſtáncyuſzowi [...]/ áby [...] Athánázego y Páwłá/ zá liſtámi Papieſkimi/ iáko niewinnie wygnáne/ ná ich ſtolice puśćił SkarŻyw 391.

puścić czym [= którędy] (1): Puść mię drzwiámi do domu KlonWor 71.

puścić za kim (1): iż przed tymi ſzalonemi [pannami] zámkniona forthká byłá/ á nie puſzcżono ich ná gody zá oblubieńcem ich. RejPos 341.

puścić dokąd (25): Puśćiwſzy go do łożnice/ Obiáwił mu táiemnice. BierEz Sv; OpecŻyw 112v; BielŻyw 132; RejJóz M5; Alie kto tak beſpieczni [= lekkomyślny] był Iż tu tego blaſna puſczył. RejKup c4v; RejWiz 186; Przyſzli do niego dwá mężowie nieznáiomi gośćmi/ [...] ktorych niechćiano puśćić ná páłac krolewſki BielKron 342v, 83, 112v, 235, 366v [2 r.], 419v, 464v; Kędy ſię vdaſz nieboże? do Dworu? Tám ćię nie puſzczą Prot Ev; HistRzym 79; Ceſarzowey w kośćioł nie puśćil [!] S. Chryzoſtom. SkarŻyw 88 marg, 243; SarnStat 379. Cf »w dom puścić«.

Zwroty: »puścić dobrowolnie« (1): vbrawſzy ſie w ich [napadniętych] odźienie [...]/ [może] przyiecháć pod Zamek/ puſzcżą dobrowolnie mniemáiąc by ſwoie. BielSpr 67.

»w dom, do domu puścić« [szyk zmienny] (2:1): BierEz E2v; przyiął by go w dom ſwoy/ potym drzwi po nim zámknął/ á okno mu otworzył/ ktorym by vćiekł/ A goniących by nieprzyiaćieli w dom niepuſćił GroicPorz mm3v; KlonWor 71.

»na oczy [= przed siebie] puścić« (1): Lecż Pátryárcha Nicephorus y inni wſzyſcy Biſkupi/ ná to przyzwolić niechćieli/ áby ich [heretyków] ná ocży puśćić [...] mieli SkarŻyw 299.

»do siebie, sobie, k sobie puścić« (1:1:1): on gdyż obiadował k ſobie poſły puſcić kazał BielŻyw 25; pani wnetki dziewce przyzwoliła, y kazała go [Sekundusa] ſobie wnoczy do komory puſcić BielŻyw 132; SkarKaz 416a.

Szereg: »puścić i przyjąć« (1): A gdy przyiechał do Tábráin miáſtá/ mieſzcżánie go niechcieli puśćić y przyiąć. BielKron 88.
Przen (9):
[Zwrot: »węża [dokąd] puścić«: Bo niźliby miała ta księżna iść za woiewody kaliskiego syna, [...] węża byśmy to do tego naszego państwa puścieli ListyZygmAug 1554/303.]
a) Do nieba (też w wyobrażeniu pogańskim) (6): Ten [Piotr] mie pewnię puſcżicz racży Iako mię ſkoro obáċzy RejKup v2, z3.

puścić dokąd (4): RejKup o7; RejPos 119; iáko ony pięć mądre pánny/ ktore z ochotą puſzcżono do páłacow Páńſkich RejZwierc 170v; O śiedmiſpherni władcy/ Olimpy y Skáły/ [...] puśććie mię do kráin iuſz wiecżnych rádośći. KołakCath B3v.

Zwrot: »wolno puścić« (2): RejKup o7; iż mieli klucże kroleſtwá niebieſkiego/ á kogo chcieli/ iż tám wolno puśćić mogli RejPos 119.
b) O obyczaju (1):
Zwrot: »miedzy się puścić« (1): nie dármo oni zacni á ſwięći przodkowie náſzy ten obycżay miedzy ſię puśćili [...]/ iż cżyń czo chceſz/ żártuy iáko chceſz/ [...] wſzyko [!] to może być dworſkiemi obmowkámi poććiwemi zákryto RejZwierc 82v.
c) Podmiotem są drzwi (2):
Zwroty: »w dom puścić« (1): Furto (powiáda) ſrożſza/ niżli pani twoiá/ [...] Czemu mię w dóm ſamégo nie puśćiſz? KochPieś 29.

»do siebie puścić« (1): ktore [bramy Pańskie] do ſiebie nic plugáwego á nic zbrukánego nigdy puśćić nie mogą. RejAp 184v.

αα. Nieprzyjaciół do kraju lub obleganego miasta (7):

puścić czym [= którędy] (3): Miſtrz Pruſki s Krzyżaki ſwymi [...] obegnał miáſto Gdańſko [...] á po kilku dni go wźiął przez pomoc niektorych mieſzcżan ktorzy go w nocy bronámi pośćili [!]. BielKron 370, 391v, 394.

puścić dokąd (6): puſczylyſczie. pogani. pyervej w Moldawſka zyemie LibLeg 11/55v; s ktorego potym koniá w nocy lud Grecki wyſzedł/ bronę odbił/ Greckie woyſko do miáſtá puśćił BielKron 61; Ná ſto ſańi zákrył ludźi we zbroiach niemáło/ [...] poſłał do Wilná. Ale przes iegoż ſprawce było oſtrzeżono Wilno/ przeto w zamek nie puſzcżono. BielKron 380v, 316, 391v, 394.

ββ. Wpuścić zwierzę [dokąd] (1): pożará [imię psa] głodnego każe do izby puśćić RejZwierc 89v.
γγ. Przyjąć do społeczności [tu z neutralizacją elementu ruchu] (3):

puścić do czego (2): BierEz Q; iż gdy kápłan oględował iuż onego ocżyſcionego/ á miał go záſię puśćić do ſpołecżnośći ludu Páńſkiego/ thedy on nieborak ocżyſciony przynośił mu ná ofiárę dwá wroblá żywe RejPos 214v.

Zwrot: »miedzy sie puścić« (1): [Tatarzy] cudzego narodu miedzy ſie nigdy nie puśćili BielKron 296v.
δδ. Pozwolić wsiąść [na co] (1): Puſcz nas nawos ſtarem tretem RejKup Y.
γ. Pozwolić przejść a. przewieźć, przepuścić (9): LibLeg 11/169; gdy ono był Báláám poiechał/ [...] Záſtąpił Anyoł z miecżem/ y niechciał go puśćić RejWiz 155v; RejFig Dd8v; BudBib Iudic 11/17.

puścić przez co (2): A waſcha Kro.mcz nyechczyely Moſkyewſkych poſlow pvſczycz przeſz panyſthwa waſchich Cro.mczi LibLeg 11/154; BielKron 253.

puścić dokąd (2): ieſli to [Skanderbegu] dla mnie vcżyniſz/ to ieſt áby mi ludzi puśćił wolno przez Albánią do Weneckich dzierżaw BielKron 253. Cf puścić skąd dokąd.

puścić skąd dokąd (1): Wrocſławiánie też nie chćieli imo ſię nikogo puśćić s Polſki do Niemiec BielKron 408.

cum inf (1): Viam facere, Otworzić drógę/ puśćić dobrowolnie yecháć y przyecháć. Mącz 492a.

Zwrot: »puścić wolno, dobrowolnie« [szyk zmienny] (2:1): [wojewoda wołoski] Kvpye yego Kro.mczi volno pvſczycz roſkaze LibLeg 11/183; BielKron 253; Mącz 492a.
δ. Pozwolić podejść, zbliżyć się, przypuścić (10):

puścić do czego (2): Abowiem y nieprzyiacielowi lepiey záwżdy w cżás z dáleká ſie bronić/ niż go bliſko do brony puśćić. RejZwierc 76v; SkarKaz 8b.

puścić pod co (1): A też nas pod ten zamek bez mytá nie puſzcżą RejWiz 23.

puścić przed kogo (1): Sędźia roſtropny/ puśćił przed ſię ſtrony KlonFlis G4v.

cum inf (1): Puśććie dziatki przyść ku mnie BudNT Luc 18/16.

Przen (5):

puścić na co (2): Ná Swąwolą bez mythá puſzcżą. RejWiz 23 marg [idem] Cc7v.

Zwroty: »puścić przed oczy« = zwrócić na coś uwagę; przeczytać (1): (nagł) Do Iey Miło⟨ści⟩ Pánny Zophiey Myſzkowſkiey z Mirowá [...]. (–) [...] Przyimieſz y żale/ co ten świát rozśiewa/ Puśćiſz przed ocży/ ſmutne rymy moie GrabowSet M.

»przed oczy ludzkie puścić« = ukazać (1): Y gdy ſię tráfiło iſz w Alexándryey/ ieden młodzieniec z Mniſzką do Konſtántynopolá vćiekł [...] nie tylo dwie duſzy zábił/ ále y ták ſzkárádny przykład przed ocży ludzkie puśćił. SkarŻyw 100.

»puścić przed uszy« = wysłuchać (1): Pokorne prośby puść przed święte vſzy GrabowSet X3.

ε. Pozwolić zwierzęciu biegać lub ptakowi latać (często o zwierzętach udomowionych, trzymanych na ogół w zamknięciu lub na uwięzi); emittere PolAnt (45): BielKron 427v; SienLek 159v [2 r.]; Gdy krotofile iákieś w Rzymie cżyniono/ [...] wypuſzcżono rozlicżnych źwirząt ná plác niemáło/ puſzcżono też y onego [o którym była mowa] Lwá. RejZwierc 98v; przywiązał liſt/ nápiſawſzy/ do ſzyie gołębiowi końſkim włoſem y puśćił go. BielSpr 47v, 62v; SkarŻyw 270, 545; GostGosp 98.

puścić do kogo (1): kazał go z żoną y z ſynmi ná iednym mieyſcu poſtáwić: á kazał lwá okrutnego do nich puśćić. HistRzym 132v.

puścić miedzy kogo, miedzy co (żywotne) (3): Oracż [...] Kuropátwę był vłowił: Więc ią miedzy kury puśćił BierEz I, Iv; RejZwierz 127.

puścić na kogo, na co (żywotne) (3): FalZioł IV 23a; Iuno [...] ná krowę puśćiłá chrobacżká gieſká ktory ią żárł BielKron 20v; SkarŻyw 553.

puścić w co [= do środka czego] (3): RejFig Aa2; gdy ieden Turcżyn iezdny/ konia puśćił w Zboże ná polu/ przyſzlá ſkárgá nań BielSpr 54; GostGosp 102.

puścić przed kim (2): Puſzczę też przed tobą ſierſzenie/ kthorzy wypędzą/ Heweyczyká BibRadz Ex 23/28. Cf »puścić przed sobą«.

puścić za kim (1): á gdy iey [Juno Latony] ſámá nie mogłá dogonić/ puśćiłá zá nią Pitoná wężá okrutnego wielkiego BielKron 20v.

puścić po czym (1): ábowiem go [konia] przes thy dni niemaſz więzáć/ ále po ſtáyni wolno puśćić SienLek 189.

puścić jak [= w jakim stanie] (2): Kiedy myſz obłupioną żywo puſci/ tedy drugie z domu wygania FalZioł IV 14d. Cf »puścić prożno«.

puścić dokąd (5): BibRadz Lev 14/53; Dimittere boves in pascua, Puśćić woły ná páſtwiská. Mącz 226a; BudBib Lev 14/7; GrabowSet G3. Cf »do domu puścić«.

puścić skąd (1): A poczekawſzy ieſzcze przez drugie śiedm dni/ [Noe] puśćił powtore gołębicę z Archy. BibRadz Gen 8/10.

puścić w którą stronę (1): Potym wſzytki [orły] wzgorę puśćił BierEz G2.

cum inf (1): proſta owiecżká/ Gdy ią páſterz niebácżny/ W lás/ buiáć puśći/ [...] Ginie GrabowSet G3.

Ze zdaniem miejscowym [= dokąd] (1): Bo puść ty owcę zdrową gdzye párſzywa będzye/ Vźrzyſz á onáć o płot chodząc grzbyetem gędzye. RejWiz 59v.

Ze zdaniem celowym (1): Hetman Wilká á dwá Pſy áby ſie kąſáli/ Kazał puśćić RejZwierz 28v.

Zwroty: »do domu puścić« = pozwolić wrócić (1): wſzyadſchi na kobilą yachal nanyey do Iaroſlawya pyencz myll, alye zaſzyą thą kobilą do domu puſzczill LibMal 1545/96.

»puścić precz« [szyk zmienny] (3): konya yednego thego Zida yſch bill chudi precz puſzczily, a drugyego przedali LibMal 1547/135; BibRadz Lev 14/53; BielKron 37.

»puścić prożno« (1): Widziſz y ptaki w gniaźdzyech iż ſie rodzą rozno/ Iedny zacnie chowáią/ drugye puſzcżą prożno. RejWiz 100.

»puścić przed sobą« (1): Iakob ſzedł k niemu/ puśćił przed ſobą ſtádá rozdzyeliwſzy ie ná trzy turmy BielKron 15v.

»puścić wolno« [szyk zmienny] (4): BibRadz Lev 14/53; BielKron 120v; Item puść go [konia] wolno w komorze/ á kágániec nań włoż. SienLek 190v, 189.

Przen (5):

puścić do kogo (1): Thákżeć náſz Szpak domowy/ chociay chodzi w ſzubie/ Ledwe [...] iż w gnoiu nie dłubye. A puśćże go do ludzi/ áliśći on mowi RejZwierz 127.

puścić miedzy kogo (1): A mychmy wſzyſcy nań włożyli ręce ſwoie/ á ociążywſzy go [baranka, tj. Chrystusa] grzechy ſwoiemi/ puśćiliſmy go ná ſrogą puſzczą/ to ieſt/ miedzy narod złośćiwy RejPos 103.

puścić dokąd (3): Tákże y ty w ſwym gniaźdzye [...]/ Tákżeć dzwonki odiąwſzy do láſá cie puſzcżą. RejWiz 100; RejPos 103; RejZwierc 159v.

Zwrot: »swowolnie puścić« (1): Bowiem iáko ſwowolnie puśćiſz tego Oſłá [tj. ciało]/ Wnet będzyeſz miał do pyekłá iuż pewnego poſłá. RejWiz 101v.
αα. Postawić konia do wyścigów (2): niżli go puśćiſz/ wley mu octu twárdego/ około iáiec [...]. potym winſzuy ſzcześćia á każ puśćić. SienLek 189v.
b. Kazać iść, wysłać, wypędzić; immittere JanStat [w tym: kogo (24), co (7), co (żywotne) (3) cf α.] (35): iedno áby [Juliusz Cezar] woyſká puśćił chciałliby w mieſcie być. BielKron 130v, [842], 131.

puścić do kogo (1): Ani koſzul/ áni im [żurawiom wziętym do niewoli] pior pozoſtawiáli. [...] Zátym do Krolá kilku nágo ich puśćili KmitaSpit C4.

puścić na co [= aby coś robił a. czemuś uległ] (2): słuſſno by go zmántyku ná żebránie puſćić. March3 V7v; yeſliże też [syna] zá ſiedmi álbo osmi [lat] ná nauki/ yákoby ná yáką ſmierć/ álbo ná kátowánya pusćić GliczKsiąż I7.

puścić w co (żywotne) (4): Y prośili go cżárći wſzyſcy mowiąc/ puść nas wświnie/ żebychmy w nie weſzli. BudNT Mar 5/12; WujNT Matth 8/31, Mar 5/12, s. 143.

puścić jak [= w jakim stanie] (1): KmitaSpit C4 cf puścić do kogo.

puścić dokąd (4): RejRozpr F2; RejWiz 157; Krfierſt [...] puśćił dziáłá ku Witembergu/ á ſam zá nimi znienagłá ciągnął BielKron 229; IZeś ty puśćił chcąc y gwałtownie czeladź twą z końmi y z bydłem ná dźiedźictwo iego N. SarnStat 1245.

Zwrot: »na praszczęta puścić« = kazać przejść między dwoma szeregami uzbrojonych w kije itp., z których każdy ma obowiązek przechodzącego uderzyć (1): ále go [chłopa, który nie wyszedł na pańszczyznę] záraz ná práſzcżętá puśćić/ y kazáć wſzyſtkim chłopom po trzykroć záćiąć. GostGosp 162.
W przen (1): By [aniołowie] plewli márny kąkol od pſzenice rozno [tj. oddzielali dobrych od złych]/ A puśćili do piekłá y s plewámi prożno [tj. na stracenie]. RejWiz 157.
Przen (4):

puścić miedzy kogo na co [= aby czegoś doświadczył] (1): że nie może cżłowiek inácżey wierzyć/ iedno że ie [bardzo brzydkich ludzi] náturá ná poſmiech miedzy ludzie puśćiłá GórnDworz D2v.

puścić dokąd (1): Puść zá gory/ Szpetne chmury RejZwierc 29.

a) Rozesłać słowo boże [po czym, po czemu] (2): Puśćił Papież krzyż po wſzytkich zyemiach Krześćiáńſkich/ áby były proceſye y modlitwy etc. BielKron 180; RejAp 136.
α. Rzucić do walki (16): BielKron 399; ále napierwey puśćić Globum, to ieſt/ oſobny lud poſtronny/ ktore zowiemy pomocnemi lekko zbroyne BielSpr 15v, 54v; KmitaSpit C.

puścić przeciw komu (1): A gdyż Porrus ſwe zwierzęta przeciw ludu Alexandrowęmu puſcił. [...] BielŻyw 159.

puścić na kogo (1): tedy puſzcżą [Turcy] ná nieprzyiáćielá Meſálim lud poſpolity pieſzy BielSpr 54v.

puścić dokąd (2): [wielki książę moskiewski] ná troię woyſká rozdźielił/ iedno puśćił do Siewierſkiey źiemie ná południe/ drugie ku Toropcu ná puł nocy BielKron 428v, 423v.

Zwroty: »ku szturmu puścić« (1): Náſzy pod zamek prochy záſádźiwſzy zápalili/ [...] dzyurę do zamku vcżynili/ do ktorey lud pieſzy ku ſzturmu puśćili BielKron 423v.

»puścić w czoło, przodkiem, przed sobą« [szyk zmienny] (1:1:1): Potym [Hannibal] ſłomámi przekłádáiąc á prochy á ſiárkámi przetrząſáiąc kazał wołom ná rogi náwięzáć [...]. Potym [...] ćichucżko ſie pod Rzymſkie woyſko podſzáńcował/ woły puśćiwſzy przed ſobą. RejZwierc 163; BielSpr 19; W czoło pieſzé puſzczono: kónni zad trzymáli ZawJeft 12.

»puścić w zagony« (1): Puśćiłeś lud w zagony KochJez Bv.

Przen (4):

puścić na co (1): Przydźie tu [...] Chytrość ná chytrość puśćić GórnTroas 44.

Zwrot: »zagony puścić« (1): Gdzie ſię za morzem dáleko [...] Rzymſki kośćioł rożſzeſzył [!]/ y zagony puśćił SkarJedn 166.
a) W antropomorfizowanym opisie gry w szachy (2):
Zwroty: »puścić w szranki« (1): Kazano záſię puśćić bábę [= figurę królowej] w ſzránki. KochSz B2.

»puścić w zagony« (1): A Báby przedſię pusćili w zagony KochSz B4v.

B. O ruchu przedmiotów i substancji (cf też uwaga przy b.): wprawić w ruch [w tym: kogo (6) cf b., co (63), co (żywotne) (3) cf b.] (82):

puścić po czym (1): Mittere talos, Puśćić koſtki po ſtole. Mącz 225a.

Zwrot: »na wiatr puścić« (1): Y ſpaliłbych iednę część [obciętych włosów]/ á drugąbych pośiekał/ á trzećiąbych ná wiátr puśćił. SkarKazSej 706a.
Przen (2):
Zwroty: »[ku czemu] puścić skrzydła« = wzlecieć (1): Y będźieſz kiedy/ że [myśl] oſwobodzona/ Z tych docżeśnych ćięſzkośći/ [...] Ku páłacom/ twey niebieſkiey rádośći/ Puśći ſkrzydłá wolnośći? GrabowSet Q4v.

»żagiel puścić« = popłynąć (1): Dare vela retrorsum, Ná zad żagiel puśćić/ ná zad zás żeglowáć. Mącz 479a.

a. Spuścić, zniżyć, też zanurzyć (8): Potym Gwido powtore puśćił powroz [do dołu] á máłpa [siedząca w dole] ſiádłá nań [...]. Po trzećie puśćił powroz/ á wąż oplotł ſie przy powroźie HistRzym 67.
Zwroty: »puścić kotwice« (1): boiąc ſie byſmy nie wpádli na mieſcá miałkie á oſtre/ puśćiwſſy z tyłu okrętowego cżterzy kotfice [mittentes ancoras]/ żądáli áby dzień był. Leop Act 27/29.

»puścić sieci« (1): Puśććie śieći wpráwo łodki/ á wnet poimaćie [ryby]. SkarŻyw 599.

»puścić do ziemie [= w dół]« (2): ná ieden koniec przywiązano ćięſzką wagę/ ná drugi procę s powrozow záwieſzono/ [...] gdy wagę puſzcżono do źiemie/ procá wzgorę ſkocżyłá BielSpr 4v, 61v.

Przen (2):
Zwroty: »z gory wolno puścić koła« (1): Abowiem by thy z gory wolno puśćił kołá/ Trudnoby iuż hamowáć ſwowolnego wołá [tj. młodego człowieka]. RejZwierc 29v.

»puścić na ziemię [= na powierzchnię ziemi]« (1): A puśćił on co ſiedział ná obłoku/ śirp ſwoy ná ziemię RejAp 125.

b. Umieścić gdzieś, zwłaszcza wewnątrz czegoś; wrzucić, wsadzić, wlać (tu wyjątkowo też o ludziach i zwierzętach pozbawionych możliwości sprzeciwu) (23): Mącz 350b; Ieſliże też maſz ſádzawecżki/ [...] ſiedḿ álbo dziewięć kárpi puśćić/ tákież w drugą káraſkow. Bo siłna to lichwá ſkilká ryb puśćić á kilká ſet kop wziąć. RejZwierc 108v; SkarŻyw 259.

puścić do czego (2): puśćił go [dłużnika] do ćiemnice/ áżby mu zapłáćił dług. Leop Matth 18/30; BielKron 442v.

puścić na co (4): puśćił woſk ná ciepłą wodę ná miednicę/ vcżynił okręty y ludzye z woſku BielKron 122v; HistRzym 25 [2 r.]; iż [Bóg] nas iáko tálenty w pokład ſobie położone/ chce puśćić ná wagę/ nie tylko iuż z pobożnemi przodkámi náſzemi: ále też w niektorych wyſtępkách/ y z ſámemi Turkámi PowodPr 76.

puścić w co (3): yſz eua urwawſy ouocz zdrzeua a yedzącz puſzczyla gy wſwe wnątrznoſzczy PatKaz III 90v; TarDuch B7; niememu młodzieńcowi pálec w vſtá puśćił [św. Piotr z Werony] [...] y vzdrowił niemotę iego. SkarŻyw 372.

Przen (6):

puścić w co (3): iż [Bóg] ony gronká puśćił w kadz gniewu ſwego RejAp 127; Ten to był Ceſarz/ ktorego gdy málucżkim dziećięćiem chrzcżono/ wodę w ktorey był chrzcżony/ łayny ſwymi ſplugawił. wnet prorokował Germanus Biſkup Cárogrocki/ iſz miał [...] w kośćioł Boży ſmrod puśćić. SkarŻyw 299; ZAtwárdźiłeś me ſerce Pánie: á we złośći Puśćiwſzy: záślepiłeś mych ſmyſłow właſnośći GrabowSet E4.

Zwrot: »do serca [komu] puścić« [szyk zmienny] (3): SkarŻyw 440; Przetoż mátkę ſwoię Syn Boży ták ſpráwił/ y to iey do ſercá puśćił: áby [...] SkarKaz 577a, 352b.
α. W celach leczniczych lub podniesienia jakości (4):

puścić do czego (1): Vinum ventilare, Wiátr puśćić do winá. Mącz 483c.

puścić komu w co (1): day dwie łyżce [ziaren ogórka] z wodą wypić themu co wody puśćić niemoże/ álbo mu puść pluſkwę wkorzeń SienLek 107v.

puścić przez co w co (1): zágnieć woſku zbielonowym náśienim/ á włożywſzy to ná ogień podpokriwkę vtrąćiwſzy ſzypułek/ iż dźiurká w poſrzodku będźie/ puśćiſz przez nie w vcho dym/ ktory ſye z onego woſku z náśienim kurzy. SienLek 71v.

puścić w kogo, w co (3): Dobrze też y to ná párzenie/ gdy rdzáwe żelázo roſpaliſz/ a octhem ie poleieſz/ onę párę w śię puśćiſz SienLek 116v. Cf puścić komu w co; przez co w co.

c. O statkach (i wyjątkowo innych przedmiotach): pozwolić a. kazać płynąć po wodzie; permittere Mącz (15):
Zwroty: »puścić barkę, łodkę« = mittere scapham Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (2:1): Leop Act 27/30; BibRadz Act 27/30; kazał łodkę ktora záwżdy wkorabiu byłá przypráwić/ [...] á kazał ią [umierającą królową] włożyć w tę łodkę/ [...] á w tym kazáł łodkę po morzu z wielką żáłośćią puśćić. HistRzym 16v.

»puścić po morzu, na morze, po rzece« = mittere in mare Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (5:2:1): RejWiz 12; A gdy oni żeglarze chćieli z okrętu vćiec/ puśćiwſzy barkę ná morze/ [...] Leop Act 27/30; BibRadz Act 27/30; HistRzym 16v, 27, 32 [2 r.]; vpletli zrogoża cżołnek/ [...] włożjli weń zwielkim ſmutkiem ſwym pięknego ſynacżká/ y puśćili po rzece. SkarŻyw 478.

»puścić okręt, nawę« [w tym: skąd ku czemu (1)] [szyk zmienny] (3:1): RejWiz 12; záiecháło nam w tył wielkość łodźi Nigrythow [...]: my to widząc puſćiliſmy nawy ſwoie w okrąg żagle ku nim obroćiwſzy. BielKron 451; [Maurowie] puśćili ſwoy okręt od miáſthá s kupiámi ku Arábiey. BielKron 453v; Mącz 479a; [Leop Act 27/15 (Linde)].

»puścić precz« (1): Vela ventis permittere, Okręt puśćić precz/ pochádzáć/ to yeſt ważyć ſie puśćić ſie w ymię boże ná ſzczęście. Mącz 479a.

»puścić od siebie [dokąd]« = pozwolić wypłynąć (1): iż náſzy mieli pełne okręty kupi rozmáitych rzecży ktorych ſie nie godźiło puśćić od ſiebie do Hiſzpániey BielKron 460v.

[»puścić wiatrom« (z elementem: powierzyć): A gdy [...] niemogł zdołáć przeciwko wiátrowi/ puśćiwſſy okręt wiáthrom [data nave flatibus]/ toſmy thák ſie wieźli. Leop Act 27/15 (Linde).]

»puścić na wodę« (2): Puść chleb twoy ná wodę/ po długim cżáſu naydzyeſz gi. BielKron 82; Nie zwierzay ſzkućie wſzytkiey máiętnośći/ Lecż domá zoſtaw dla lepſzey pewnośći Więtſzą połowę. mnieyſzą puść ná wodę KlonFlis E.

Przen (1):
Zwrot: »puścić na wodę« = zaryzykować stratę (1): Bo kto człowiek ſię z nim [światem] z bráći/ [...] Stráći wczás/ roſkoſz/ ſwobodę/ Y zdrowié puśći ná wodę. KochMRot A4.
d. Strzelić; librare Mącz (32):

puścić co [= pocisk] (7): Ieſli ich [kul] wiele puśćiſz/ zápalą wnet gmáchy. BielSat N2v [idem BielSjem]; BielSpr 62v; BielSjem 38. Cf »strzałę puścić«.

puścić co [= broń] (3): Nie mogliſmy ich inácżey zbyć áżeſmy dźiáło puśćili/ ktorego ſie głoſu ták bárzo zlękli áż przed námi pádáli BielKron 445v; BielSat M4; BielSpr 75.

puścić z czego (6): Crena, [...] ſpárá ſtrzały/ która ná cięćywę bywa wſádzona/ gdy chcą z łuku puśćić Mącz 68a, 192c; Ogniem też poſpolićie miaſt y zamkow dobywáią/ puśćiwſzy kilko ſet kul ogniſtych z Możdżerzow BielSpr 62v, 4v, 69v; StryjKron 417.

puścić na kogo (11): StryjKron 417; Pigmei ſtrzały ná nie puśćili/ á oni Vpádli KmitaSpit C2v. Cf »puścić strzelbę«.

puścić w którą stronę (2): Ieſli puśćiſz ku gorze/ [pocisk zapalający] przećiw wiátru poydzie. BielSat N3 [idem] BielSjem 39.

puścić skąd (1): te [działa małe] záſie pomágáią wiele ku potkániu z nieprzyiaćielem w polu/ zwłaſzcżá gdy ie puśći z mieyſcá zatáionego BielSpr 75.

Zwroty: »strzałę puścić« [szyk zmienny] (3): Mącz 444b; ieden koniec [łuku] ná źiemi poſtáwi drugi ku gorze obroći/ puśći rázem dwie ſtrzále z niego BielSpr 4v; KmitaSpit C2v.

»puścić strzelbę« [w tym: na kogo (9)] [szyk zmienny] (15): Maurowie ſtrzelbę puśćili ták ruſznicżną iáko z łukow BielKron 448, 202v, 249v, 315, 315v, 444, 451 [3 r.]; BielSat M4; Potym ſtrzelbę puſzcżono Turecką ná náſze BielSpr 56v, 55, 63, 71; KochProp 14; [KronMieszcz 114].

»na wiatr puścić« (1): Telum in auras contendere, Strzałę ná wiátr puśćić/ ſtrzelić. Mącz 444b.

W przen (1): Tátarowie grad żelázny z łukow ná Litwę gęſto puśćili StryjKron 417.
Przen (3):
Zwrot: »puścić strzały« = mittere sagittas PolAnt (3): puść [Boże] ſtrzały twoie/ y zátrfoż imi. BibRadz Ps 144/6, Ps 18/15; BudBib I 294b marg.
C. O ruchu płynów [w tym: co (66)] (73):

puścić po czym (1): Puśćże wodę po ſtole/ drugim końcem drugą/ Wnet będą mieć przechadzkę do ſiebye nie długą. RejWiz 113.

a. O Bogu chrześcijańskim: stworzyć rzeki, o półbogu pogańskim: zalać świat (5): Bo P. Bog ſtáwidlá [!] wod y rzek odiął/ y puśćił y linęłá wodá y powſtały rzeki SkarŻyw 270.

puścić na co (3): Poſuit flumina in deſerto, et exitus aquarum in ſiti. Puſcił rżeki na puſtinie/ y puſćił wyſcie wod na wyſchłe mieſtcza. WróbŻołt 106/33; gdźie Herkules śmiáły Przekował ſkáły. Y puśćił morze ná świát y potopy KlonFlis Dv.

puścić którędy (1): Rzeki tą puśćić ſtroną/ drugie ową; [...] Twych to rąk [Boże] władza GrabowSet V4v.

b. Uczynić, aby woda albo inny płyn napłynęła do czegoś (19): A ieſlibyś vczynił Staw álbo Sadzáwkę/ y puscił by iuż wodę [...] Strum O2, D2.

puścić z czego (3): BielSpr 7; kiedy wodę puśćiſz z Stáwu pełnym korytem/ tedy ié wodá werwie Strum G2v, D2.

puścić na co (1): debet aquam demittere [...] na wsisthky sthavy dlia thak mlynnego vpvsthv iako yalowego volno pusczicz ZapWar [1526] nr 2455.

puścić przez co (1): tego trzebá pilnowáć/ ábyś puśćił wodę przez Sadzáwki/ co nawiętſzą. Strum N4.

puścić w co (1): vczyniwſzy Przekopy ſztukę álbo kilká/ puśćże wodę z Rzéki wnię Strum D2.

puścić czym [= jakim korytem] (2): [Rzymianie] przyſtąpiwſzy nád rzekę przekopáli kilko przekopow [...]/ ktoremi przekopy puśćili wodę imo śię z rzeki BielSpr 7; Strum G2v.

puścić którędy [= jakim otworem] (2): Iedno tego pilnuy ábyć wodá ſtáłá w Przekopie/ równo z ónym mieyſcem kędyś ią puśćił. Strum D2; kiedy puśćiſz tymi trzemi dźiurám [!] wodę/ [...] Tedy póydźie tym iednym żłobem wody ták wielé/ że [...] Strum [H].

α. Zakropić, wlać w celach leczniczych (8): Puſzczamy ią [wodę] też y nád ſzyią/ ná tył głowy/ [...] Co ieſli dla vſzu/ po któréy ſtronie głowy puśćiémy/ od rzeczy nie będźie Oczko 16v.

puścić na co (4): Sok piołynowy gdy go puſci na ranę od ſmoka vcżynioną tedy z goij. FalZioł IV 33b; SienLek 65v, 125v; Oczko 15.

puścić w co (3): Oley ceglány w nozdrze puſćić/ bárzo pomaga. SienLek 60, 71, 140v.

β. Z podmiotem nieżywotnym: pozwolić wniknąć, dopuścić substancję (2):

puścić do czego (1): ábowiem to [sok z rośliny zwanej psie języki] iádu do ſercá niepuśći. SienLek 125v.

Zwrot: »puścić w się« (1): powſtały rzeki y morze puśćić ich wśię niechćiáło SkarŻyw 270.
c. Uczynić, aby płyn wypłynął (48): Egipcżycy/ wnet groble roſkopáli y puśćili gwałtownie rzeki Nyluſowe BielKron 178v.
α. Przepuścić wodę przez szpary, okazać się nieszczelnym (1):
Zwrot: »po sobie puścić« (1): Abowiem táki żłób [...] wpoi ſye w źiemię ſwoią chropáwośćią/ że żadnym obyczáiem tákowy żłób po ſobie wody nie puśći Strum G2.
β. Wypuścić pewną ilość krwi z organizmu w celach leczniczych, zwykle przez nacięcie żyły (46):
αα. Dokonać zabiegu puszczenia krwi (17):

puścić komu (12): Kto. xvj. á xviijgo. dnia [września] da ſobie puſcić, ten tego roku vmrze. FalZioł V 48. Cf Zwrot.

Zwrot: »krew puścić« = sanguinem mittere Mącz [szyk zmienny] (16): Mącz 225a, 479b; kiedy wźiąwſzy piérwſzégo dnia lenitiuum ráno: názáiutrz/ ieſli będźie trzeba/ kreẃ ſye puśći Oczko 34v; Calag 9a.

~ puścić z kogo (1): Ieſli kogo ograżká [...] gába/ [...] temu trzebá Medyanę otworzyć/ y thák długo kreẃ s niego puśćić/ áże nań mdłość vderzy SienLek 139v.

puścić komu (11): A ieſtliby ten chori miał krwie doſyć: puſcić mu krew/ albo bańki poſtawić FalZioł V 98v; iż iáko lekárze/ Pirwey cżłeká wyſuſzą/ dáiąc mu lektwarze. A potym mu kreẃ puſzcżą RejZwierz 31v; SienLek 61, 170v. Cf puścić komu z czego.

puścić komu z czego [z którego miejsca na ciele, zwłaszcza z której żyły] (7): Puśćić też tákiemu kreẃ z żył v nog pod koſtkámi SienLek 52, 39v, 54, 60v, 145v, 170; Iedney nocy/ powiáda/ vkazał mi ſię piękny młodzieniec/ y puſzcżádłem w ięzyk moy vderzywſzy/ krew mi zniego puśćił SkarŻyw 211. ~

ββ. Poddać się zabiegowi puszczenia krwi (29): FalZioł V 47v, 61v; ſtáry/ mali doſyć mocy á kraſy/ táki może puśćić. SienLek 36v.
Zwroty: »puścić krew« = mittere sanguinem Mącz [szyk zmienny] (23): FalZioł V 45v, 46v [2 r.], 47, 48v, 49, 59v; Mącz 225a; Tákowey tedy chorobie/ thák zábieżeć maſz/ naprzod kreẃ ieſt dobrze puśćić/ żywot pierwey przepuśćiwſzy. SienLek 88, 117, 124v, 125; Oczko 24, [42].

~ puścić z czego, gdzie [= z którego miejsca na ciele, zwłaszcza z której żyły] (10): A ieſtliby [usta] ſie wzdeły: tedy puſć krew pod ięzykiem FalZioł V 116v, V 5, 6, 47; komuby krwie dla mdłośći z żyły puśćić ſye nie godźiło/ może to báńkámi prześpieczniey vczynić SienLek 33v; W tákowym bolu głowy/ z noſá ſobie kreẃ puśćić bárzo pomaga. SienLek 40, 117, 125 [3 r.]. ~

»sobie puścić« [szyk zmienny] (6): Kto pierwſzego dnia mieſiącza Kwietnia puſci ſobie krew/ [...] ten wnet [...] vmrze. FalZioł V 46v, V 47 [2 r.], 48v, 49; SienLek 40.

»puścić medyjanę, żyłę« [szyk zmienny] (1:1): SienLek 125 cf puścić z czego.

~ puścić z czego (1): A ieſli ſye bolączká vkaże ná ſzyi/ álbo zá vchem/ tedy s tey ręki puść głowną żyłę/ po ktoréy ſye ſtronie bolączká vkazáłá [...] á chceſzli Medyánę puśćić. SienLek 125. ~

2. Pozwolić; dimittere PolAnt, Vulg; mittere PolAnt, Mącz (27):

puścić kogo na co (1): [król Lagis mówi do matki:] Iż gdym był pod poſłuſzeńſthwem wáſzym rodzicow ſwoich/ tedym muſiał to cżynić coſcie kazáli/ ále gdyſcie mię iuż puśćili ná kroleſtwo/ tedym wam powinien pocżćiwość RejZwierc 55v.

[cum inf: niechái vmarłych że pogrzebą vmarłé ſwoie. (marg) puśc vmárłé grzéśc (–) MurzNT Matth 8/22 (Linde).]

a. Pozwolić czemuś działać bez ograniczeń [co] (5): Puśććie śierpy/ ábowiem żniwo doźrzewa BibRadz Ioel 3/13; RejAp 125, 126.
Zwrot: »puścić wolno« (1): Boże day áby ſię to ſtáło ocz proſzę [...]. Iżby mię chćiał Bog zetrzeć/ á puśćił wolno rękę ſwoię [solvat manum suam] y wyćiął mię. BibRadz Iob 6/9.
W przen (1): BibRadz Iob 6/9 cf Zwrot.
Przen (1):
Zwrot: »pioro puścić [za kim]« = napisać, opisać czyjeś czyny (1): A ia/ ná świeżé pátrząc twego woyſká znáki/ Pióro puſzczę zá tobą/ á w którąś ſzedł ſtronę/ Rzéki/ ieźiorá/ dwory/ miáſtá przypomionę. KochJez B.
b. Pozwolić kierować się własną wolą, czynić, co chce [kogo (10), co (1)] (11):

puścić według czego [= zgodnie z tym, co chce] (1): Puśćił [Bóg] ich według pożądliwośći ſercá ich WujNT 526.

puścić za czym [= zgodnie z tym, co chce] (5): iż muśi [Bóg] [...] káżdego tákiego puśćić zá złym rozmyſłem á zá złym mnimániem iego RejPos 262, 197, 209v, 239. Cf »puścić za swą wolą«.

puścić za czym [= co spowoduję swoim działaniem] (1): Tedy ſie ia też wam przećiwnem ſthánę (marg) To ieſt odſtąpię was á puſzczę was zá nieſzczęśćiem y zá przygodámi/ áni ſie będę o wáſzych rzeczach ſthárał [...] (–) BibRadz Lev 26/24.

Zwrot: »puścić na swą wolą, za swą wolą« [szyk zmienny] (4:1): A puść wſzędy dobrą myſl záwżdy ná ſwą wolą. RejWiz 22; BibRadz I 146b marg; nielza iż muśiſz im dopuśćić tich pożądliwośći ich/ á puśćić ie zá tą ſwą wolą ich/ y dopuśćiſz im tey ſlepoty y tey głuchośći ich. RejPos 205; żeſmy dźieciom podobni/ ktore kiedy ie puſzcżą ná ſwą wolą/ bez rozmyſłu ná wſzyſtko śie vdáią. KuczbKat 395; KochPs 123.
Szereg: »puścić a popchnąć« (1): że cie iuż ten Pan chce wyrzućić z opieki ſwey/ á iż cie chce puśćić á popchnąć zá ſzałeńſtwem [!] twoim RejPos 197.
c. Pozwolić komuś zabrać coś; wydać [w tym: co, co (żywotne) (3)] (4): A ieſliby wam kto co rzekł/ powiedzćie; iż Pan ich [oślicy z oślęciem] potrzebuie: á zárázem puśći ie. WujNT Matth 21/3, s. 165 marg.

puścić komu (1): rzekli im: Co czynićie odwięzuiąc oślę? A oni im odpowiedźieli iáko im był roſkazał Ieſus: y puśćili im WujNT Mar 11/6.

puścić skąd dokąd (1): cżęść miáſtá/ z onę ſtronę moſtu wezbráli ſię zbroyno/ y kilká dni y nocy ſtrzegli/ niechcąc zſwey cżęśći miáſtá ćiáłá [zmarłego świętego] zá rzekę puśćić SkarŻyw 546.

d. Dać spokój, nie wywierać żadnej presji; sinere PolAnt [kogo] (6): Dáićie ięm pokói (marg) puſzcie ie (–) MurzNT Matth 15/14; Rzekł tedy Ieſus/ Dái iéi pokói (marg) puść ią (–) MurzNT Ioann 12/7; BielKron 15v; Mitte me Dáy mi pokóy/ Puść mie. Mącz 225b.
Zwrot: »puścić wolno« (2): Iáko [...] Pan do tegoż Moiżeſzá [wstawiającego się za ludem] mowić racżył: Puść mię wolno iż ſie roſpali gniew moy ná ten narod Izráelſki RejPos [236], [236].
3. Wywrzeć wpływ na czyjeś losy; mittere PolAnt [kogo (3), co, co (żywotne) (68)] (71):
a. Działaniem nadprzyrodzonym (o Bogu: zesłać); zwykle: coś złego; dare, facere, cadere a. transire facere, iacere, immittere, proicere PolAnt (69): LubPs Y3; Gdy Bog puſćił ogień kthory popalił nie máłą częſć obozu. BibRadz I 106b marg, Ion 3/10; niektorzy wieżę ſtáwili wyſoką iákoby po niey chcieli do niebá wniść/ ále bogowie wiátry puśćili á wieżę przewroćili BielKron 7v; RejAp 83; RejPos 60v; GrabowSet E3v, Q4; Co wiednymże roku Bog zemśćił/ gdy puśćił máłe woyſko Syryiſkie/ ktore [...] wielkość ludu żydowſkiego poráźiło PowodPr 30.

puścić od czego (1): Bo ſie ná nye [góry] Pan obruſſył gnyewem ſwey ſrogośći/ A puśćił dym s ſrogim ognyem do [lege: od] ſwey oblicżnośći LubPs E.

puścić miedzy kogo (4): BudBib Ier 25/16; puśćił P. Bog niezgodę miedzy nie SkarKazSej 675b, 675b [2 r.].

puścić na kogo, na co (46): Bo pan na nie poda ogień w ktorym pogoráią/ Puśći ſrodze ná ciáłá ich okrutne robaki LubPs hh4, S, S4v, V4, Y3; Potym Pan Bog puśćił twárdy ſen ná Adámá BibRadz Gen 2/21, Gen 8/1, Lev 26/22, 25, I 83d marg, Deut 28/20 (14); Rzekł Pan Bog do Moiżeſzá/ [...] puſzcżę powietrze morowe ná iego [faraona] kroleſtwo BielKron 30, 29v [2 r.]; RejPos 158, 189, 334, 334v; RejZwierc 132v, 261; Ale iżeś ná nas puśćił gniew y ſrogość twoię BudBib Bar 2/18, Ez 30/13, Iudith 9/9; CzechRozm 112; iáko Bog [...] mowił: gdy ná Zydy Nábuchodonozorá puśćić miał? ModrzBaz 127v; Ieſzcże oſtátnie pokuśił ſię cżárt/ y nocną obłudnośćią świeckie myſli ná nię puśćił. SkarŻyw 226, 348 [2 r.], 480 [3 r.], 481, 597; GrabowSet D3v, S; WujNT 243; SkarKaz 5a; SkarKazSej 701a.

puścić w co (1): puſzczęli mor w źiemię onę á wyleię gniew moy ku pomordowániu iey BibRadz Ez 14/19.

W przen (13): Wrychleybych ia poniżył wſzytki ſprzećiwniki iego/ A puśćiłbych rękę ſwą na cżłeká ie trapyącego. LubPs S4v; Nie przyſzedłem ábym puśćił pokoy/ ále miecż. BibRadz Matth 10/34, Ier 25/27; Iżbych puśćił głod/ miecż/ mor/ y káżdą iną ſrogość ná ziemię RejAp 83; á puſzcżę miecż y głog ná ty fáłſzywe Proroki RejPos 189, 334, 334v; iż ia ná táki pokoy ktory ſwiát dawa puſzcżę miecż RejZwierc 132v; BudBib Iudith 9/9, Ier 25/16; CzechRozm 112; gdy promień żywiący Puśćiſz twoiey lutośći Ná chęć [...] GrabowSet D3v; karzeſz/ ſzkodźić z żadney ſtrony/ Niechcąc: áni puśćić zguby ná złą głowę/ Boże Miłośierny GrabowSet S.
α. O opadach i innych zjawiskach spadających z nieba [na kogo, na co] (7): LubPs C3v, S; Abowiem po śiedmi dnioch puſzczę deſzcz ná źiemię BibRadz Gen 7/4, Deut 28/12; SkarŻyw 303.

puścić skąd [= z nieba] (2): BibRadz Ios 10/11; Tedy tuſz przed ołtarzem puśćił Pan Bog ogień z niebá SkarŻyw 492.

b. Działaniem ludzkim (2):

puścić miedzy kogo (1): kthory [Balaam] rádził Báláákowi áby był puśćił pogorſzenie miedzy ſyny Izráelſkie/ áby oni to iedli co było báłwánom ofiárowano RejAp 26.

puścić na kogo (1): [cesarz Leon V] wielkie ná kośćioł przenáſládowánie puśćił SkarŻyw 300.

4. Przestać, zaprzestać, zostawić; dimittere PolAnt, Vulg, JanStat; relinquere Vulg, Modrz; permittere Mącz (142):
a. Przestać trzymać [w tym: kogo, co, co (żywotne) (27)] (29): A gdy ku mátce przyſtąpił/ Vcho iey zęby vłápił: A y pierwey go nie puśćił/ Aże iey wſzyſtko vkąśił. BierEz L4; RejZwierz 120v; Mącz 232a; GórnDworz O7v, Q8v; HistRzym 125; vyrzał onęſz liſzkę/ á oná kokoſz [...] wgębie/ nieśie. y puśćiwſzy ią/ ſamá [...] zdechłá. SkarŻyw 496, 348; CzechEp 195; WujNT 178 marg; GosłCast 29 [3 r.].

puścić z czego (1): [pies] vyrzał ſwoy cień w wodzye/ puśćił mięſo z gęby á do cieniá ſie rzućił BielKron 46.

puścić komu (1): chćiał wżiąć [!] liſth z [r]ęku iego ále niemogł. [...] A oni przyſzedſzy ku Alekſzemu rzekli iemu: [...] puść nam liſt tento/ byſmy ſie dowiedzieli co ná nim nápiſano. HistRzym 125.

Zwrot: »puścić ręce« (1): Y zá nożki vłápię/ nie puſczę ćie dáléy [...] (–) Puśćże mię iuż/ ſmiłuy ſie/ puść ręce zemdloné. GosłCast 29.
Przen (1): Z przodku ſie złemu przećiwiay/ [...] Puśćiſzli gdy zá rogi maſz/ Zá ogon iuż nie vtrzymaſz. BierEz N.
α. Poluzować, poluźnić, zwolnić napięcie czegoś [w tym: koniowi (3)] (10):
Zwroty: »wędzidła puścić« (1): Y koniowi ná zawodzie gdy mu wolno wędzidłá puſzcżą/ [...] cżáſem ledwe kłuſem do kreſu przybieży. RejZwierc 54.

»puścić wodze(-ę)« = laxas dare habenas, permittere equum Mącz [szyk zmienny] (4): Mącz 186b, 226c; GórnDworz P3; Z dobrą tedy otuchą puśććie koniom wodze KochJez B2.

»wolno puścić« (1): RejZwierc 54 cf »wędzidła puścić«.

Przen (5):
Zwrot: »puścić wodze(-ę) [komu, czemu]« = [alicui] servire Mącz [szyk zmienny] (5): vela dare suae famae [...] Puśćić wodze ſwey sławie/ to yeſt/ nic ſobie dobrey powieśći nie ważyć. Mącz 479a, [388]d; nie vfáiąc nigdy thák wiele iednemu cżłowiekowi/ iżby [...] iemu ſámemu/ puśćiwſzy wodzę/ wſzytko w moc dáć miał. GórnDworz Ii7; KochPs 161; Nie puśćiłeś wódz gniewowi KochPieś 46.
β. Pozwolić się rozprostować czemuś zgiętemu (2): kazał ſchylić dwoie drzewá/ do ktorych zá nogi przywiązawſzy Beſſá/ puſzcżono drzewá/ roſtárgnęły Beſſá BielKron 125v, 153v.
b. Przestać mieć [w tym: co (89)] (95):
α. Οddać, zrezygnować, przekazać komuś innemu (zwykle dobrowolnie), też sprzedać (zwłaszcza posiadłość, terytorium państwowe lub stanowisko i przywileje; dare PolAnt, Mącz; addicere Mącz; resignare JanStat; cedere, dissolvere Cn (94): ZapWar 1547 nr 2639, 1548 nr 2668; kiedy ktho dźiedźictwo zmárłego Przyiaćielá przyięte/ [...] ták ſpełná iáko przyiął puſćić chce GroicPorz p3; Láthá 1297. Wacſław ſyn Otokárow ná Polſkie kſięſtwo á pothym ná Cżeſkie kroleſtwo był wźięt/ ale kſięſtwo Polſkie puśćił BielKron 325v, 152v, 180, 186, 228v, 369v, 438v; SkarŻyw 582; wiele ich w vboſtwie trwáli/ puśćiwſzy cżeśne imienie/ ćierpieli więźienie ArtKanc O15, K7; ActReg 80 [2 r.], 86, 87, 89, 131, 165; A ieſli ninieyſzy Vrzędnicy Sądów Ziemſkich dla ſtárośći zechcą puśćić Vrzędy: to im wolno niech będźie. SarnStat 1212, 7, 77 [2 r.], 483, 491, 582 (11); [Item bartnicy goniędzcy opowiadali się przed nami, iż takiej daniej miodowej po 15 rączek miodu płacić nie mogą, [...] chcąc raczej leziwa i barci puścić, niżli takową dań płacić LustrPodl 142].

puścić komu, czemu (45): LibLeg 11/77v; Ioás ná opráwę kośćiołá Páńſkiego/ puśćił kápłanom pieniądze offiárne Leop Dd6v; UstPraw B3v, B4, F4v; temu ktory [chce] [...] żupicę twoię wźiąć/ puść mu y płaſzcż. BibRadz Matth 5/40, I 21b marg; proſili áby páńſtwo puśćił ſwemu ſynowi Zelimowi. BielKron 258v, 125, 179v, 180, 206, 227v (10); Kto panu miaſto puſci/ i ſummę daruie? KochSat B; Mącz 87a; HistLan E2; BudBib 3.Esdr 4/50; CzechRozm 247; SkarŻyw 573; yſz puſzczyel oczyecz ſzynowy ſzwemu walkowy. wſzyſtek Grunth ZapKościer 1585/62v, 1580/13v, 1585/62v; ActReg 80 [3 r.], 87, 164, 165; OrzJan 9; WujNT Matth 5/41[40]; tutor iéy [sprawy] dáléy zátrudniáć nie ma/ ále dobrá kreditorowi puśćić. SarnStat 582, 86, 90, 1101, 1277; CiekPotr 80. Cf »puścić w dziedzictwo«, »wolno puścić«.

puścić między kogo (1): Puſzcżę wſzytkę máiętność między dziatki ſwoie HistLan A3.

puścić za co (4): BibRadz Gen 23/9; Bona alicui addicere, Puśćyć komu ymienie zá pewne pieniądze. Mącz 87a, 253d; ActReg 80.

puścić jak [= za jaką cenę] (2): Ubi me dixero dare tanti, Yáko puſzczę/ zácenię ták drogo. Mącz 440c. Cf »tanie puścić«.

W przeciwstawieniu: »trzymać ... puścić« (1): A którybykolwiek przećiwko ninieyſzéy vſtáwie iáki Vrząd álbo Doſtoieńſtwá trzymał/ y nápomniony niepuśćił: dobrá iego máią bydź do ſkárbu obróconé SarnStat 74.

Zwroty: »puścić w dziedzictwo [komu, czemu]« = dare in hereditatem PolAnt [szyk zmienny] (3): BibRadz Gen 23/9, 18; ty Páńſtwá [Podlasie, Wołyń] były z Coroną Polſką. Ale ich nigdy w dźiedźiſtwo Coronie byli niepuśćili. BiałKaz L.

»tanie puścić« (1): podobno drugiego Choć tániey puścić przyidzie, kupcá ſzukáć muśi. CiekPotr 45.

»puścić na targ« (1): iuſz był puścił ná targ dom. CiekPotr 13.

»wolno, dobrowolnie puścić« [w tym: komu (2)] (4:1): ZapWar 1536 nr 2492 [2 r.]; GroicPorz ddv; tha Galkowa wolno puſczela then dom ZapKościer 1582/30v; to co wźiął/ ma dobrowolnie puśćić. SarnStat 1160.

Szeregi: »puścić i wyrzec się« (1): áby [przełożeni] godné ludźi ná ſwé mieyſcá poſtánowili/ [...] puśćiwſzy y wyrzékſzy ſie tytułu [dimisso atque renunciato titulo JanStat 877]. SarnStat 1098.

»puścić i zdać« (1): Stum/ Nowumforum/ Chełm [...] [powinni będziemy] Naiáſnieyſzému Pánu Królowi/ y Króleſtwu Polſkiému/ [...] puśćić y zdáć [dimittere et resignare JanStat 881] SarnStat 1101.

W przen (2):
Zwrot: »puścić w ręce [(czyje)]« (2): áż też muſiał puśćić Papieżowi w ręce podawánie y Annaty BielKron 180, 192v.
Przen (5): téy łáſki BOżéy/ którą raz ieſtem nápiątnowány ná Vrząd Kápłáńſki/ nie puśćiłem/ áni puśćić iéy mogę OrzQuin G3v, G3v.
Zwrot: »puścić tanie« [w tym: komu (1)] (4): Záprzedałeś nas lud twoy ách moy miły Pánye/ A zá rownym ſſácżunkyem puśćiłeś nas tanye LubPs Mv; RejZwierz 83; Przetoż to co ſie kolwiek tu iuż nápiſáło/ Wolno będzye iák ſie zda ſzácowáć káżdemu/ Bo puſzcżę tániey groſzem zwłaſzcżá ieſli ſwemu HistLan F6; KochFr 32.
β. Stracić, zgubić coś, co okrywa (1):
Zwrot: »z siebie puścić« (1): á gdy ią [roślinę zwaną wronie oko] chczą odmiękcżyć/ tedy kładą w winny oczeth áthak zmięknie y ſkorę wirzchnią s ſiebie puſci FalZioł I 94c.
c. Przestać coś czynić, trwać w czymś [w tym: co (7)] (8): ZawJeft 42; puśćiwſzy inſzé genera vitȩ doſyć zacné/ vśiadłem ná oyczyſtéy roli JanNKar A2; GosłCast 34.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): ledwie puśćili w czym ſye źle kocháli. Kocháli ſye w fałſzywych Bogów próznéy chwale ZawJeft 5.

Zwroty: »precz puścić« (1): żądzy mierźionych/ Drogę precż [bym] puśćił/ w niepámięć rzuconych. GrabowSet Q.

»z ręku puścić« (2): Continuare diem et noctem opus aliquod, Cáłą noc y dzień yákiey roboty z ręku nie puśćić. Mącz 447b; Oczko A3.

W przen (2): ále gdy puśćiwſzy tę pewną/ y dobrze vtwierdzoną drogę/ wići ſię około płotá plotą/ tedy nielza/ iedno ie też tákże roſplátáć/ iáko ſą vplećione. CzechEp 327; GrabowSet Q.
d. Przestać przebywać gdzieś, opuścić, przenieść się gdzie indziej [kogo, co] (8): ModrzBaz 48v; [zmarła matka] Ná wieki wiecżne was puśćić muśiáłá WisznTr 17, 16; OrzJan 53; O Pánie [...] Ktoryś miał zdrowie ludzkie ná ták wielkiey piecży. Dla niego ś [!] niebá y dniem wiecżnym iáſne domy Puśćił WitosłLut A6v; Dopiéruczko tu chciáłá puśćiwſzy ſwé łoże Widźieć świát GosłCast 23.
Zwroty: »puścić precz« (1): puśćili thedy obegnáńcy pierwſze mury precż/ zá drugie záſzli dla łácnieyſzey obrony BielKron 315v.

»świat puścić« = umrzeć, zginąć (1): Y dla tegóż świát puśćić? á śmierć ſobie zádáć? GosłCast 34.

e. Przestać coś twierdzić, mieć jakieś zdanie, odstąpić (2):

[puścić od czego: Acz przedtem Ioannes, mając pośrzednikiem być w jednaniu, ku drugiej stronie, to jest ku Merlinowi przystąpił, wszak nigdy od sentencyjej brackiej nie puścił AktaSynod I 333.]

Zwrot: »zdanie swe puścić« (2): WujJud 123v; Vpor też nieprzyiaćiel ieſt mądrośći/ ktory wywodom lepſzym nie vſtępuie: á choć widźi iż go rozumem przemagáią/ iednák ſwego zdánia puśćić nie chce SkarKazSej 661b.
5. Nie przywiązać wagi: zlekceważyć, zapomnieć, przebaczyć [w tym: kogo, co (82)] (86): ktorzy puśćiwſzy pochlebſtwo świátá tego/ będą chćieli ſtánąć przy ſzcżerey prawdźie WujJudConf 12v; CzechRozm 97; CzechEp 68; przećię dla tego iuż vſtawáć nie mamy/ że Turczyn częſté zwyćięztwá miéwał. Ale niech [Turcy] puſczą zwyćięztwá: rádniéy niech przyczyny zwyćięztwá nam powiedzą OrzJan 25; gdy [św. Paweł] gromił Koryntcżyki/ [...] vcżąc ábo krzywdę znieść/ ábo ią więc puśćić PowodPr 21.
Zwroty: »puścić (m)imo się« [szyk zmienny] (23): ſławny Krolu/ puść imo ſie/ á nie bądź poruſzon w vmyſle ſwoim ku żadnemu z nas s powieśći opiſania ludźi złośćiwych BielKron 443v; ieſliże W.K.M. ten ták wielki Máieſtatu ſwégo policzek mimo ſye puśćiſz bes pomſty. OrzQuin N4v, Y4v; GórnDworz Ll3v; CzechRozm 30v, 77, 227; áby nic mimo ſye niepuśćił/ [...] coby choroby odpędźić/ á zdrowia rátuiąc/ żywotá przedłużyć mogło Oczko 1v; KochPs 162; StryjKron 707; CzechEp 53, 173, 211, 260, 319; ActReg 85, 163, 173; GrochKal 13; miłośiernie [Boże] puść imo ſię ilekroć okrom ćiebie co inſzego rozmyślam LatHar 603; JanNKar A3v; Abyś obrázę ktorą maſz przećiw ſynowi Swemu puścił mimo ſię. CiekPotr 89; CzahTr A2; [Diar 1566 15; CorfusDocum 1567 nr 151].

»puścić z pamięci« [szyk zmienny] (4): GórnTroas 49; by z pámięći Bog wiecżny/ puśćił/ moie niepráwośći GrabowSet S3, S4, X3.

»puścić precz« [szyk zmienny] (4): OrzQuin Y4v; Nie płácz namilſza mátko: puść precz té kłopoty ZawJeft 42; GostGospSieb +4; GórnTroas 49.

»samopas puścić« (1): Nie opátrzy dobytká/ márchwie nie wypiele. Ták niebogá ſámopás puśći goſpodárſtwo KlonWor 48.

»puścić na skrzydło« (4): RejRozpr Kv; RejJóz Ev; A iáko chytrze tę ſieć ná nas ſwiát rozbiwa. Iákoby rad żadnego nie puśćił ná ſkrzydło/ A ták wſzytki pomotał iáko ine bydło. RejWiz A9, 7.

»puścić na stronę« [szyk zmienny] (9): GroicPorzRej C4; RejWiz 10; Przy ktorey [prawdzie] ći też tylko zoſtáwáią/ ktorzy/ puśćiwſzy wſzyſtko ná ſtronę/ ná ſámym ſłowie Bożym [...] przeſtáwáią. CzechRozm A3; Oczko 12, 25v; KochPs 127; CzechEp 81, 265; Puść fráſunek ná ſtronę SapEpit A2v.

»na szrot puścić« (4): Był biſz nie człek ale zaiącz Bys to miał tak na ſrot puſćić A tego ſie ſrodze nie mſćić RejJóz H2v; GórnDworz V3; MycPrz II C4v; Którzy wſtyd/ y cnotę ſwą ná ſzrót puśćili. KochPs 141; [RozprKsiędza C8v].

[»na wiatr puścić«: Tożem dopiero ná wiátr [...] Pierwſze ſwe dumy puśćił y nádźieie. RybWierszeŻałob A2v.]

»w zapomnienie puścić« (1): my ludzie ćiáłem obłożeni/ ktorzy rzecży duchowne y niewidome wnet wzápomnienie puśćiem: [...] SkarŻyw 301.

[W przen:
Zwrot: »od serca puścić«: ſąśiádki [...] do niey śię zchádżáły [!]: vpomináiąc ią/ áby to co iuż być nie może/ od ſercá puśćiłá HistFort C7.]
a. O tematyce wypowiedzi: nie wymienić, nie rozwinąć, pominąć; omittere Modrz (33): Potym puśćiwſzy wiele piſm Stárego Zakonu/ Przypáthrzmyśie iáſnym obiethnicom y poćiechom Kryſtuſowym. GrzegŚm 5, 65; CzechRozm 126; Oczko 11v; Ná co krotko odpowiádam/ puśćiwſzy długie I.M. dyſkurſy CzechEp 304, 273; Bo puśćiwſzy inſzé pány/ Kśiążętá/ Elektory/ y Króle [...]: Wielki Kárzeł Piąty/ [...] źiemię Włoſką y Niemiecką [...] zpiął z Koroną Polſką. OrzJan 63; Puśćiwſzy tedy Latinos, ná których mieyſce náſtąpili Rzymiánie, ći [rozprzestrzenili język grecki] JanNKar C, Dv.

puścić komu (1): A dobrze/ kiedy ſie ták omylny ſwiát mieni/ Iż kiedy mądrzy milcżą/ niech mowią ſzaleni. Ale [...] puśćmy im/ tych zacnych przykłády RejZwierz A6v.

Zwroty: »(m)imo się, mimo puścić« [szyk zmienny] (8:1): Diar 64; CzechRozm 217v, 253; Oczko 1; Puśćiwſzy tedy imo ſię inſze piſmá y Pſálmy/ [...] wezmę ze dwá tylko ku przykłádu. CzechEp 287, *2, 231; Medykli to mądry/ [...] bądź Philozoph/ [...] puſzcżę mimo Geometrę/ Gwiazdarzá/ Hiſtoryká/ Poetę/ y inſze vcżonych ludźi potomſtwo GostGospSieb +2v; OrzJan 23.

»odłogiem puścić« (1): Ale to odłogiem/ dla przedłużenia/ puśćiwſzy/ wrácam ſię do tego: iáko mi kłamſtwo X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ zádáie niewſtydliwe CzechEp 216.

»precz puścić« (1): Co ábym Philozophy v bogátſzych záwżdy chlebá żebrzące precż puśćił/ áza ſie okázáć w wielkich Monárchach [...] nie może GostGospSieb +3.

»puścić na stronę« = omittere Modrz [szyk zmienny] (13): GórnDworz Gg; RejZwierc 39v; CzechRozm 232v; Puśćmy teraz ná ſtronę one roznośći pánow od poddánych/ śláchćicow od chłopow: boć to wymysły cżłowiecże. Przypátrzmy ſię przyrodzeniu ludzkiemu ModrzBaz 143, 61; Ale tę ſubtylną obſerwácyą puśćiém ná ſtrónę Oczko 29v; CzechEp *2, 54, 61 [2 r.], 89; KochCz A4; A puśćiwſzy ná ſtronę wiele innych rzeczy/ ieſli co pod ſłońcem ták ſproſnégo náleźiono być może/ iáko ieſt pijáńſtwo KochPij C.

6. Powierzyć czyjejś decyzji, zaufać, spuścić się na kogoś [w tym: co (10), na kogo, na co (11)] (12): GórnDworz C2, Z6v; puśćmy tę rzecż ná bácżnych/ vcżćiwych y ſpokoynych ludźi rozſądek CzechEp 61; SarnStat 1160; Puść ná Bogá ſpráwy twoie CzahTr [D2]; [Y przeto czyiá rzecz ſpráwiédliwa ieſt/ lepiéy ią puśćić ná ſędźiégo/ niżli ná iednaczá SenekaGórn [121] (Linde)].
Zwroty: »na baczenie puścić« (1): Lecż ia to ná bacżenie puſzcżę rad káżdego/ Godneli ſą te wierſze rozſądku tákiego. CzahTr C4v.

»puścić w [czyją] opiekę, na [czyją] pieczę« (1:1): Iedno mię poſluchay mało A puſcz to na moię pieczą RejJóz E7v, D3.

»na wolą [czyją] puścić« [szyk zmienny] (4): WujJud 196; [Chrystus modląc się w Ogrójcu] po trzykroć [Boga] o to proſząc/ by go [kielich] raczył odiąć/ ná iego wolą puśćił ArtKanc D12; PaprUp L2v; że exekucyą dekretu [Piłat] ná wolą ich [Żydów] puśćił LatHar 318; [wſzytkoby ſie ná wolą rozchełznáną ſędźiego puśćić muśiáło SenekaGórn [121]].

[W przen:
Zwrot: »na [czyje] ręce puścić«: bo my w niebytności naszej Wilno i wszytki rzeczy Wilnie na TM ręceśmy puścieli. ListyZygmAug 1556/324.]
7. Wypuścić z siebie na zewnątrz, wydzielić; mittere Vulg, Mącz; dare Vulg; reddere Mącz; educere PolAnt; emittere Cn (82):
a. Wydzielić substancję [co] (28): Wyelką obfitość ſproſnych żab zyemyá ich puśćiłá LubPs Yv.
Zwrot: »dech puścić« (1): Spiritum suspendere inter legendum Długo tchu nie puśćić. Mącz 289c.
Przen (1):
Zwrot: »duszę puścić« = umrzeć (1): ieſtliby była v niemocznego [uryna] [...] mdłoſć znamionuiącza: krwie mu iuż nie puſzcżay/ boć on iuż duſzę puſci. FalZioł V 73v.
α. O płynach (8): vwierć czo nalepiey [migdały] przez wody aby mleka nie puſciły FalZioł II 22v; ná vderzenie laſki iego [Mojżesza]/ opoká hoyną rzekę wody puśćiłá. SkarŻyw 484.

puścić z czego (1): Thedy puśćił Wąż z páſſcżeki ſwey zá niewiáſtą wodę iáko rzekę Leop Apoc 12/15.

Zwroty: »z siebie puścić« [szyk zmienny] (2): gdy gi [goździk] ſciſnieſz á on puſci s ſiebie tucżnoſć/ to ieſt wilkoſć właſną: ten ieſt dobry FalZioł I 60c, I 112a.

»źrzodło z oczu łez puścić« = rozpłakać się (1): Rzékſzy to/ źrzódło z oczu ſłonych łez puśćiłá GosłCast 59.

αα. O opadach (2):
Zwroty: »[z czego] dżdże puścić« (1): Gdy zſwych ćiemnych obłokow [niebiosa] gęſte dżdże puśćiły. WisznTr 7.

»puścić [komu] rosę« (1): RejAp 59 cf »puścić z siebie«.

»puścić z siebie« (1): niebo [...] nie puśćić [lege: puści-ć] nigdy roſy s ſiebie wedle potrzeby cżáſow ſwoich. RejAp 59.

β. Wydalić z organizmu (o odchodach) (17): Dobrze téż pśinki vtłukſzy wlać koniowi w gárdło/ [...] á ieſli ieſzcze niemoże puśćić/ vſtruż z mydłá ćienki czopek/ [...] SienLek 173v.
Zwroty: »gnoj puścić« (1): Ale gdy kóń z ochffatu/ gnoiu puśćić niemoże/ [...] vczyń mu czopek z mydłá SienLek 168v.

»mocz, wodę, urynę puścić« = urinam facere a. reddere Mącz [szyk zmienny] (6:6:3): Vriny gdy kto puſcić nie może. FalZioł ++4b, I 68a, 103a, IV 3c; Micturio, Chce mi ſie s wodą/ Rad bych wodę puśćił. Mącz 222b, 264b, 508c; ále go [konia] przed tym wſpoćić dobrze muśiſz/ tedyć mocz puśći. SienLek 173v, 107, 107v [2 r.], 173, 173v [2 r.]; Calep 660b.

b. O potomstwie: urodzić, spłodzić [kogo] (2): ktora [Matka Boża] tákie naśienie puśćiłá/ ktorym ſtárty ſzátan duſze oycow ś. [...] z otchłáni puśćić muſiał. SkarŻyw 262.
Zwrot: »na świat puścić« (1): ták okrutną być możeſz ná oycá/ ktory ćię ná świát puśćił SkarŻyw 14.
c. O tym, co wyrosło, ukazało się z podłoża: wytworzyć; facere PolAnt [co] (12):
α. O roślinach i ich częściach (11): vpadł deſzcż obfity ná zgorzáłą zyemię/ Ze nátychmiaſt puśćiłá zyołek káżde plemię. RejWiz 181v; chćiał áby mu [winnica] wdźięcżne iágodki rodźiłá/ Ale oná ćierpniące y przykre puśćiłá ArtKanc K5v.
Zwroty: »korzeń (a. korzonek) puścić« (2): Bo ieſliże ziemiá nie będzie z głęboká vmiękcżona/ iuż zyárno nie może korzonká głęboko puśćić RejZwierc 109v; Calep 1076b.

»puścić liście« (1): Gdyby iuſz gałąś iéi [figi] młodocianą była/ i puściła liście [germinet folia] MurzNT Mar 13/28.

»puścić odrośl« (2): OpecŻyw 5; Od zápachu wodnego [stare drzewo] odmłodzi ſię/ y puśći odroſl [faciet ramum] iáko ſzcżep. BudBib Iob 14/9.

Przen (4):

puścić na co [= dokąd] (1): Rzymſka Stolicá [...] Vlice ſwe ná Indye puśćiłá. SkarJedn [d9].

Zwroty: »puścić korzeń a. korzenie [coll]« (1): rozmáite złoſliwych mnoſtwo/ nie będzie pożytecżne/ y cudzołożne ſzcżepienia/ nie puſſcżą korzenia głęboko [non dabunt radices altas] Leop Sap 4/3.

»puścić latorośli« (1): [kto] puśći s ſiebie látoroſli cnotliwey powinnośći ſwoiey ku cżći Bogu [...]/ káżdego/ ná káżdy cżas do ſiebie wdzięcżnie prziymowáć racży. RejPos 60.

»owoc puścić« (1): SkarŻyw 576 cf »z ziemie puścić«.

»puścić z siebie« (1): RejPos 60 cf »puścić latorośli«.

»z ziemie puścić« (1): á krew męcżeńnicka táki owoc z ziemie puśćiłá. SkarŻyw 576.

β. O zębach (1): Koń áże we trzydźieśći mieśięcy/ dopiro zęby średnié puśći SienLek 188.
d. O zjawiskach świetlnych (1):
Zwrot: »puścić z siebie [co]« (1): Tákże y mieśiąc/ y gwiazdy/ puſzczą z śiebie oſobliwą y ſtráſzącą ćięmność y miegotánie. SkarKaz 5a.
e. O dźwiękach: wydać głos [co] (39): Trąby/ bębny/ y dziáłá/ zewſząd grom puśćiły. StryjWjaz C.
Zwrot: »głos puścić« (1): Ich [wód] przepáśći y obłoki ſtráſzne głoſy puśćiły. LubPs R5.
α. O głosie wydawanym przez ludzi (37):
Zwrot: »puścić głos« (1): A P. Iezus puśćiwſzy głos wielki (y) Duchá wypuśćił. LatHar 713.
αα. O tekście, zwłaszcza zawierającym informację; w zwrotach często: rozpuścić pogłoskę (36): MycPrz II C3v; ten to Tryſteriuſz tákie o nim proroctwo puśćił SkarŻyw 461; Modlćie ſię za mną wſzyścy/ w ſpráwách świątobliwi/ [...] Puśććie zá mną przycżyny/ do Páná wiecżnego GrabowSet B; SkarKazSej 663a.

puścić miedzy kogo (1): pusćił tę był ſlawę miedzy ludzie o Thezeuſye bękárcie żeby myał być ſynem Neptunuſowym GliczKsiąż B5v.

puścić dokąd (5): BibRadz 2.Esdr 6/13; Tego cżáſu Tatárowie Przekopſcy [...] gothowáli ſie ze cżterzmi woyſki/ do Moſkwy głos puśćili/ á do Ruśi poſzli BielKron 416, 356v; GrabowSet E3v; Bo [Konstantyn Wielki] puśćił wyroki ſwoie ięzykiem Láćińſkim/ po wſzytkim świećie SkarKazSej 679b.

Zwroty: »puścić głos, [[co] w głos]« [szyk zmienny] (15): bo ten głos o nich puſzcżono było/ iż nápołykawſzy złotá y drogich kámieni/ vciekli z miáſtá. BielKron 147; á puśćili głos/ ieſli im dwánaśćie ártykułow poſtąpią pánowie/ tedy ſie iednáć będzyem. BielKron 201v, 75v, 103, 160v, 201v, 222 (14); znátchnienia y obiawienia Boſkiego/ [św. Piotr] puśćił on ſławny głos y wyznánie/ ná ktorjm kośćioł wſzyćiek zbudowány ſtoi: Tyś ieſt/ powiáda/ Chrjſtus Syn Bogá żywego. SkarŻyw 597; [ListyPol III 1550/49 [2 r.]; Y puśćił to w głos [król]: iże zá cżás dlugi Ni ſam tákiego nie docżeka slugi: [...] ni Rzecż poſpolita RybWierszeŻałob B3].

»puścić sławę [= wiadomości]« = vocem mittere Mącz [szyk zmienny] (9): GliczKsiąż B5v; BibRadz 2.Esdr 6/13; Vocem mittere contra aliquem, Puśćić yáką sławę o kim. Mącz 504c, 96b; GórnDworz M6v; BudBib 2.Esdr 6/13; o ktorem [Grecy o koniu trojańskim] puśćili sławę/ żeby to zá dar Pálládźie zoſtáwili. ModrzBaz 130v marg; GórnTroas 37; GrabowSet E3v.

»puścić słowo(-a)« [szyk zmienny] (2): gdy [Bóg] puśći ſłowo ſwe/ wſzytko ſie to [tj. rośliny] rozwinie LubPs ff3; KochMon 27.

»słuch [= wieść] puścić [do kogo]« (1): Niech to dáleko od nas oddali Pán Bog M. Ceſárzu ábychmy poſpołu tákiego mniemánia o ſobie ſłuch puśćić mieli do Krolá Polſkiego BielKron [3322].

»puścić wieść« = rumorem dissipare Mącz [szyk zmienny] (3): Amázones [...] pusćiły też były y o ſobye tę wyesć/ iż ich przodek myał być Mars GliczKsiąż B5v; Mącz 360b; Leſko puśćiwſzy wieść do Litewſkiey zięmie ćiągnąć/ [...] obroćił ono woyſko do Mázowſza StryjKron 370; [StryjKron 484 (Linde)].

»puścić złe imię [na kogo]« = zniesławić (1): Y przyſądzą ná nim ſto śrebrnikow/ [...] iſz puśćił złe imię [eduxit nomen malum] ná dziewicę Izráelſką BudBib Deut 22/19.

8. Będąc w podróży (zwłaszcza płynąc) minąć coś po drodze, wybrać inną drogę [co] (6): Puśćiwſzy Gdańſki Blokus imo Hylę Ma żeglowánia do Bornholmu chwilę. KlonFlis D, G4v.

puścić z której strony (w prawo, na prawo) (1): Niektorzy vśćiem płyną do Káiru Nilowym/ [...] Puśćiwſzy w práwo Kárthágińſkie grody KlonFlis D2v, Hv.

Zwrot: »puścić na stronę« (1): puśćili rzekę v Orſzey ná ſtronę iecháli do Druſzká BielKron 436.
Przen (1):
Zwrot: »puścić mimo się« (1): [Helena mówi do Wenus:] Już tam sama siedź przy nim, a do nieba drogę Puść mimo się, a nie chciej nog swych tam mordować KochMon 33.
9. Opublikować tekst [co] (2):
Zwroty: »miedzy lud puścić« (1): áż kiedy Rzymiánie sſtáli ſie Krześćiány/ thedy [...] ie [księgi Sybilli] miedzy lud iáwnie puśćili. BielKron 132.

»puścić na świat« (1): A ták ty kſiąſzki niżey nápiſáne/ ácż zá wſtydem wydáne: gdyż puśćić co ná ſwiát/ ná rozmáite ſądy/ ieſt ſie ná co rozmyſlić. RejWiz A5.

10. Nakazać [co komu] (1): y przyſzło z práwá do przyśięgi. puśćił im przyśięgę Arcybiſkup: á ſam będąc przy niey/ y widząc/ iſz nieſpráwiedliwie przyśięgli/ ſpytał ich: á przyſięgliśćie? SkarŻyw 519.
11. O Bogu: skazać [kogo na co] (2): A ty ktorzy z námi ſpołu tego [grzechu] vżywáią/ chce ie puśćić ná vdręcżenie okrutne. RejAp 31; iuż tákowe obiecał puśćić ná vpadek ich/ á ná pomſtę ludu ſwoiemu RejPos 175.
12. Dokonać, przeprowadzić coś [co] (1): Panie Miernikv, [...] tvcz [lege: tuć] my [...] pomiarę we wssythkim dostatecznye pvsczili ZapWar 1551 nr 2684.
13. Rozpuścić włosy (1):
Zwrot: »samopas puścić [co po czym]« (1): Proſtowłoſe Krenides wárkocże ſamopás Po rámionách puśćiwſzy płácżą KlonŻal B.
14. Wykopać a. wybudować coś podłużnego [co] (3): Greckie Kſiążęthá kiedy Turcy pocżęli Europę poſiádáć/ oni od morzá do morzá/ od brzegu do brzegu ná tych ćiáſnych mieyſcách mury puśćiły/ y przegrodzili ſie od drugiey Grecyiey. BielKron 272, 273; A kiedybyś miał dwá żłoby ſtoſowáć/ puśćże ná tył żłób mięſzſzy Strum G.
15. Postawić, nadbudować [na co] (1): ná wyſokie páłace/ kopay glębokie fundámenty. Tym mocnieyſze budowánie poſtáwiſz/ im ná głębſze oſnowánie puśćiſz. SkarŻyw 32.
16. Spowodować, że ktoś się do kogoś źle ustosunkuje, sprowadzić, ściągnąć (1):
Zwrot: »przeklęctwo [na kogo] puścić« (1): oſtrzegay ſie tego [okrucieństw na wojnie]/ á byś miał y iednę ſuknię przedáć á w drugiey ſie do domu wroćić/ thedyć to lepiey będzie/ niżli głos niewinny á przeklęctwo ná ſię puśćić. RejZwierc 27.
17. Prawdopodobnie: Przekazać komuś majątek [kogo z czego] (1): [...] vpomynayaczgo [Sirpowskiego, wielokrotnego mordercę, m.in. własnego brata, banitę, nielegalnie przebywającego w Polsce] aby mathcze ſwey vczynyl przenoſziny, kthora [lege: ktorą] gdi vinyeſzyeſch theda yą kthemv prziwyedzyeſz yſch czyą mvſzi puſzczicz ze wſchithkyego [niewykluczone znacz. przebaczyć], a staroſthą [lege: starosty] ſſtrony zakladow pyenyedzmy [...] prozen bendzyeſch. LibMal 1546/122.
18. Zwroty o różnych znaczeniach (38):
»puścić cug [komu]« = zrzucić obowiązek przysięgi z oskarżyciela na obwinionego [szyk zmienny] (1): SarnStat 1160; [iż tu rękoimia álbo potomek obwinionego/ może cug áctorowi puśćić. SzczerbSpecSax 361 (Linde)]. cf też Przen.

»[co] w czacz puścić« = rozrzucić między tłum; przen (1): Vſuto też było ná rynku wielką kupę owſá/ [...] w ktorą kupę Kſiążę Sáſkie Wyborca koniem wſkocżył/ á mácą ſrebrną ſtrychuiąc ſtrychem ſrebrnym ludziom rozmierzał/ [...] á oſtátek wolno wcżacż puśćił BielKron 331.

»[komu] dym w oczy, [ćmę między oczy] puścić« = oszukać [szyk zmienny] (1): był wielki ſpor miedzy ſtronámi/ gdy obie chytrośćią ſwą ná ſwoy młyn wodę wiodąc chćieli piſárzowi dym w ocży puśćić [menti notarii caligines offundere studeret]/ wywrácáiąc mu on dekret. ModrzBaz 88; [Puściwszy ćmę między oczy ludziom ślacheckim, że o pogłówne tylko szło, zniżono K.J.M., że mu odjęto składanie zjazdów AktaSejmikPozn 1590/116].

»puścić [co] w dział« [w tym: miedzy kogo (1)] = dać do podziału (2): inſzy łup od ſkárbow krol Agámenon puśćił w rowny dzyał miedzy Rycerſtwo. BielKron 60, 68.

»los puścić« = dokonać losowania; mittere sortem PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (12): wssyczko Imienie na poly pomierziwssy rozdzieliwssy mayą Losz pusczicz a czo ssie kthoremv dosthanye S Lossu tho mayą dzierzecz viecznye ZapWar 1550 nr 2655; Leop Ios 18/10; RejZwierc 64v; LatHar 725.

~ puścić między kogo (1): á wroć ćie [!] ſie záś do mnie: żebym thu przed Pánem Bogiem wáſſym w Sylo/ puśćił między was Los. Leop Ios 18/8.

puścić na co (2): ZapWar 1548 nr 2668; dwá Kozły poſtawił we drzwiach domu Bożego ſwiádectwá/ puśćił loſy ná obudwu/ ieden los Pánu Bogu/ drugi Kozłu ktory ma być wypuſzcżon BielKron 38v; [naodźięnié moie lós puścili MurzNT Ioann 19/24].

puścić o co (4): Gdy go záś vkrzyżowáli/ podźielili ſię ſukniámi iego/ los o nie puśćiwſzy LatHar 700, 320, 700. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: zaimek pytajny (2), [aby]] (2): ZapWar 1548 nr 2668; puśćiliſmy loſy ktory ma poſłáć ſwego ſługę na brzeg BielKron 451; [iny lud poſpolity puśćił los áby wybráli iednę cżęść z dzieſiąći/ ktorzyby mieli mieſſkáć w Ieruzálem Leop 2.Esdr 11/1 (Linde)].

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego w zdaniu nadrzędnym (1): Nie rozrzynaymy iey [sukni]/ ále puśćmy los o nię cżyiá będźie. LatHar 735. ~

»puścić nity« = osłabnąć, przestać stawiać opór; przen [cf też II.1.] [szyk zmienny] (2): Sklep ten niedobyty Puśći prętko nity. KochPieś 6; PowodPr 5; [DramStp I 607].

»plac puścić [komu]« = ustąpić w walce (2): KochPs 25; Car Moſkiewſki plác mężnému Puśćił Królowi Polſkiému KochPieś 45.

»[komu w czym] puścić przodek« = przyznać pierwszeństwo (1): trudno tho cżłowiekowi przewieść ná ſobie/ áby drugiemu w rozumie/ miał puśćić przodek. GórnDworz M4v.

»na szańc puścić [co]« = zaryzykować czymś (2): Iáko ma ná ſząnć puśćić zdrowie y máiętność CzahTr C3v [idem] I2.

»[co] na szrot puścić« = przestać hamować (3): Bárżoś ná ſſrot puſćił mowę RejRozpr I; Bo młodoſcz beż rozumu kto ią na ſzrot puſći Każdey rzecży ſwowolney cżłowieka dopuſći RejJóz E4; GórnDworz Ff4v.

»[co] na sztych puścić [z kim]« = porównać, który lepszy (1): Ieſli [moje fraszki] podleyſzé wáſzych/ ieſcze niewygraćie. Mam ia drugié/ co ie rad ná ſztych puſczę z wámi KochFr 44.

»(wolno) puścić uszy« = posłuchać, co mówią ludzie (4):

~ puścić do kogo (1): Cżytay ſpráwy dowieſz ſię puść vſzy do ludźi/ Poznaſz SapEpit Bv.

puścić miedzy kogo (1): RejŁas w. 13; [Puśćmy vſzy miedzy ſtrony á poſłuchaymy co o tey iednośći [ministrowie] mówią. ŚmiglAbsurda 17].

puścić na kogo, na co (2): Puśćże też wolno ocży y vſzy iuż y ná mnieyſze ſtany RejZwierc 184v; RejPos 201v. ~

»[z czego] wolno puścić« = uniewinnić (1): Ab impetitione adversarii absolvi, Z pozwów z ſtroney przećiwney wolno puśćić/ niewinnego nálieść. Mącz 400d.

»wolno puścić« [jako dodatek do innych zwrotów] [szyk zmienny] (3): Puść jeno wolno miedzy ludzie uszy: Któregoż stanu ta krzywda nieruszy? RejŁas w. 13; BielKron 331; RejZwierc 184v.

»puścić przez wota, per vota« [w tym: co (1)] = zarządzić głosowanie [szyk zmienny] (3:1): gdytopusczono per vota [...] ActReg 140; A gdyby ſie téż tráfiłá rózność wót/ máią raz/ dwá/ y trzy znowu przez wotá puśćić SarnStat 868, 47, 854.

Przen (1):
Zwrot: »puścić cug [czemu]« = zrzucić obowiązek przysięgi z oskarżyciela na obwinionego (1): Lecż co ſię tknie karánia docżeſnego/ niech cug ſwoy puſzczą prawdźie. WysKaz 25.
** Dubium (1):
Zwrot: »puścić precz« (1): Ziehen laſſen. Puśćić precż. Dimittere. Calag 583a.
II. Intransit. (9):
1. Ulec pod naporem (5): A komu złaſky [Bóg] dopuſczy Is bez kluċza zamek puſczy RejKup o7v; Gębá woła ieſzcże náley/ Brzuch ſie nie chce ciągnąć dáley/ A żołądek mowi iużći/ Ná oſtátek ſzyiá puśći BielKom E8; Muſząć puśćić wrotá twoie [Lucyperze] Otworzą ſie y pokoie. MWilkHist E2v; KochFr 33; KochPieś 46.
[Przen:
Fraza: »puściły nity«: Ale puściły nity; ksiądz metropolit i Waszym Miłościom przeszkodzi, i sam nawarzy piwa kwaśnego. Listy 1595/117.]
2. Zginąć, przepaść (1): Puſzcżą báłwochwálſtwá wſzytki/ Srebro złoto y ine zbytki. BielKron 135v.
3. [Ruszyć do walki [k komu]: rozſtąpiło ſie Rycerſtwo ná dwie rowne cżęśći [...]. A gdy kſobie puśćili/ ktory ſie kolwiek z Leonem potkał/ y zkoniem ſie wywroćić muśiał HistOtton 113.]
4. Założyć się o coś [o co] (1): Iákboy [!] oni czo o ſzkápy ſie zákłádáią/ tedy powiedáią/ puśćwá o nie RejZwierc 159v.
5. [Wystrzelić: iż syn x. Ieronimów, Abraham, rusznicę przyłożył do boku bakałarzowi, ale, jako Pan Bóg raczył, nie puściła. AktaSynod III 70.]
6. O płynie: wypłynąć (1): tedy [gdy wypije ocukrowanej wody] y ćiáło ſye rychléy otworzy/ y vryna puśći. Oczko 19.
7. Odtajać (1): Mięſopuſty ſie przybliżáią/ á Wioſná z Látem nádchodzą/ iuż o naśieniu myślić: ſkoro puśći/ oráć/ śiać/ grodźić GostGosp 96.

Formacje współrdzenne: puścić się, dopuścić, dopuścić się, napuścić, odpuścić, opuścić, opuścić się, popuścić, przepuścić, przepuścić się, przezpuścić, przypuścić, przypuścić się, rozpuścić, rozpuścić się, spuścić, spuścić się, upuścić, upuścić się, wpuścić, wpuścić się, wypuścić, wypuścić się, zapuścić, zapuścić się; puszczać, puszczać się, dopuszczać, dopuszczać się, napuszczać, odpuszczać, opuszczać, opuszczać się, popuszczać, pospuszczać, przepuszczać, przepuszczać się, przypuszczać, przypuszczać się, rozpuszczać, rozpuszczać się, spuszczać, spuszczać się, upuszczać, wpuszczać, wpuszczać się, wypuszczać, wypuszczać się, zapuszczać, zwypuszczać; przepuszczawać.

Cf PUSZCZENIE, PUSZCZON

KW