[zaloguj się]
[pdf]

PRZEPUSZCZAĆ (185) vb impf

e oraz a jasne.

Fleksja
inf przepuszczać
indicativus
praes
sg pl
1 przepuszczåm przepuszczåmy
2 przepuszczåsz przepuszczåcie
3 przepuszczå przepuszczają
praet
sg pl
2 m przepuszczåłeś, -eś, -ś przepuszczåł m pers
3 m przepuszczåł m pers przepuszczali
fut
pl
3 m pers przepuszczać będą
imperativus
sg pl du
2 przepuszczåj przepuszczåjmy przepuszczåjwa
3 niech przepuszczå
conditionalis
sg pl
2 m by przepuszczåł, byś przepuszczåł m pers byście przepuszczali
3 m by przepuszczåł m pers by przepuszczali

inf przepuszczać (25). ◊ praes 1 sg przepuszczåm (17). ◊ 2 sg przepuszczåsz (6). ◊ 3 sg przepuszczå (70). ◊ 1 pl przepuszczåmy (1). ◊ 2 pl przepuszczåcie (2). ◊ 3 pl przepuszczają (8). ◊ praet 2 sg m przepuszczåłeś, -eś, -ś przepuszczåł (3). ◊ 3 sg m przepuszczåł (9). ◊ 3 pl m pers przepuszczali (5). ◊ fut 3 pl m pers przepuszczać będą (1). ◊ imp 2 sg przepuszczåj (7). ◊ 3 sg niech przepuszczå (1). ◊ 2 pl przepuszczåjmy (1). ◊ du przepuszczåjwa (1) BielRozm. ◊ con 2 sg m by przepuszczåł SienLek (2), byś przepuszczåł (1) LibLeg. ◊ 3 sg m by przepuszczåł (5). ◊ 2 pl m pers byście przepuszczali (1). ◊ 3 pl m pers by przepuszczali (2). ◊ part praes act przepuszczając (17).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w. s.v. przepuścić.

1. Pozwalać przejść lub przejechać przez jakieś terytorium lub przez granicę; transmittere Mącz, Calep, Cn; permittere JanStat; dare iter a. transitum, tramittere Cn [w tym: kogo (6), co (1)] (9): bo kiedi tham niebedzie przewozv mial yndzie [...] niemoze ſye nygdzie dobicz na one strone, A thak [...] abis tham zadnego nieprzepvſczal vczinialy [lege: uczynią-li] skode yaką wpansthvie przyacziela naschego LibLeg 10/58; poniewasz gdj myr yeſth. the nadzieye mam o nim m. panye [tj. o królu polskim] Ze tobie poſli twe przepvſczacz bedą LibLeg 11/10; Mącz 227c; Calep 1080b; SarnStat 1233; [Gdzie theſz tego na liſczie niebendzie wlozono, yakowich towarow przepuſczać niema MetrKor 1582 129/115v].

przepuszczać przez co (1): owſzem y tych/ którzyby ku nieprzyiaćielſkiéy ſtronie chćieli przyſtáć: tedy przez źiemie ſwé niemáią przepuſczáć ku ſzkodźie y obráźie drugiégo krom chytrośći y zdrády którymkolwiek ſpoſobem. SarnStat 1113.

Zwrot: »wolno przepuszczać« (2): Ale to przedſię Lubcżánie vcżynili [tj. pobrali okręty holanderskie] nád wolą krolá Duńſkiego/ ktory Holándry wolno przepuſzcżał zá ich powolnośćią. BielKron 408; [celnicy] owſzem zá przyśięgą v grodu/ álbo piérwſzéy Komory wolno przepuſczáiąc myt od zbóż y towárów wſzelákich ſzlácheckich oboygá narodu bráć nie máią/ ſub poena ſtá kóp Litewſkich. SarnStat 405.
Przen (1): Bieda wám licemiernicy/ [...] bo zamykácie krolewſtwo niebieſkié przed ludzmi/ a ſami tam nie wnidziecie/ bo niewierzycie w mię/ ani tych przepuſſcżácie ktorzy wnidz chtzą OpecŻyw 76v.
2. Przemieszczać substancje płynne, sypkie lub gazowe (6):
a. Przecedzać, przesiewać; colare, incernere Calep (2): Colo – Przecedząm, przepuſzcząm. Calep 216b, 518b.
b. Przelewać do innego naczynia lub przez coś (3):

przepuszczać z czego do czego (1): Elutrio – Zienego naczinią do drugiego prżepuſzcząm. Calep 357b.

Zwrot: »przez gardło przepuszczać« = połykać (1): Glutio, Połykam rázem przes gárdło przepuſzczam. Mącz 147a.
Przen (1):
Zwrot: »przez garło przepuszczać« = trwonić (1): Degulo – Przez garło przepuſzcząm, marnie trawię. Calep 298a.
c. Umożliwiać przeniknięcie na zewnątrz [co] (1): pómniąc/ że źimie meaty źiemné ſą goręczſzé/ gdy źiemiá po wiérzchu zmárzła/ nie ták ich łatwie przepuſzcza Oczko 9.
3. Usuwać z organizmu zbędne substancje [co] (14):
Zwroty: »mocz zatrzymany (a. zastanowiony) przepuszczać« (2): [czarnogłów] Mocz zatrzymany przepuſzcża. FalZioł ++4a, I 112c; [[pieprzyczka albo włoska rzeżucha] Też nádymánie cżyni/ mocż záſtánowiony przepuſzcża. SienHerb 137b (Linde s.v. przepuścić)].

»zastanowienie [czego] przepuszczać« (3): [cząbr] Vriny zaſtanowienie przepuſzcża. FalZioł ++4b; Theż gdy khorzeń [pokrzyku] do macicze wetknieſz zaſtanowienie rzecży niewieſcich przepuſzcża FalZioł I 87c, I 144d.

a. Przeczyszczać, powodować wypróżnienie, stosując lewatywę lub odpowiednie lekarstwo, albo mieć właściwość przeczyszczania (9):
Zwrot: »żywot przepuszczać« [szyk zmienny] (9): FalZioł IV 38a; Zywot maſzli śćiśniony/ pátrz áby ij przepuſzczał: ieſli przepuſzczony/ aby ij wśćiągał á ſtánowił. SienLek 4v; Anić ſye godźi nátychmiaſt w niemocy żywotá przepuſzczáć/ Ale miárą á powſćiągliwośćią ktemu przypráwiáć áby ſye ſurowe wilkośći w żołądku ſtrawiły. SienLek 37v; Stárzy lekárze ták żywot przepuſzczáli: Dáli choremu ćiepłą wodę tylko pić: ieſli to nieruſzyło/ Winá miodu przymieſzáli: álbo Fenugrekum náwárzywſzy w wodźie/ dáli pić. SienLek 37v, 39 [3 r.], 41v, 99v.
b. [Powodować pęknięcie wrzodu [co]: Też liſty [pokrzyku] ſtłucżone z mąką ięcżmienną/ á ſtego plaſtr vcżynić [...]/ bolącżki twárde przepuſzcża SienHerb 107a.]
4. Przebaczać, nie potępiać, traktować pobłażliwie, puszczać w niepamięć czyjeś przewinienie; parcere Vulg, Modrz, Cn; ignoscere Mącz, Calep, Cn; condonare Calep, Cn; dimittere, remittere PolAnt; amittere, concedere impunitatem a. peccatum, dare impunitatem a. pietabi veniam, facere gratiam, tribuere veniam Cn (52): Ignosco, Przepuſzczam/ Odpuſzczam/ Przeglądam co komu. Mącz 251a; Calep 236b, [502]b.

przepuszczać komu (11): (did) Iozeph braciey miłoſci/ wie [!] przepuſzcza (–) [...] A tak iuż wam to odpuſzczam gdyſcie k temu przyſzli Iuż nie płaczcie RejJóz O8v; BielKron 351v; Temperare alicui, Szánowáć kogo/ przepuſzczáć mu. Mącz 443a; HistRzym [118]; Potym/ ieſliby śie cżego nieprzyſtoynego dopuśćili/ gdy łáiánia y karánia potrzebá/ żeby [rodzice] dźiećiom dla pieſzcżoty nic nieprzepuſzcżáli. KuczbKat 310; RejZwierc 147v; [Bóg grzechy odpuszcza] Gdy bliźnym náſzym przepuſzcżamy WujJud 234v; Przeto śiądź zá ſtół/ móy dobry ſąśiedźie/ Boś dawno bywał przy tákiéy bieśiedźie/ Gdźie śmiéchu więcéy niż potraw dawáią: Ale poetom wſzytko przepuſczáią. KochFr 8; SkarKazSej 707a; [A przepuść nám naſze winy/ Boć teſz i my przepuſzczámy/ wſzelkiemu ktory nám winién MurzNT Luc 11/4; HistTroj Ev]. Cf »sobie przepuszczać«, »winnym przepuszczać«.

przepuszczać co (3): Ali głownik zákupi świádki kłodą piwá/ Ieſzcże ſtroná cżyniąca/ zoſtánie w tym krzywá. Muśi przeſtáć przyiaćiel cżynić o zábićie/ Gdy to ták przepuſzcżáią/ v nas poſpolićie. BielSat E; KochFr 8. Cf »przepuszczać winę«.

[Ze zdaniem dopełnieniowym: Bogini Dianá iuż ſie vlitowáłá nád tą pánną/ á Agámemnonowi przepuſzcża co był przewinił/ inſzą ofiárą chce áby ią błagał. HistTroj Ev.]

W przeciwstawieniu: »przepuszczać ... karać« (1): A iſz to być niemogło [...] áby [król] kogo rozgniewáć niemiał winnym przepuſzcżáiąc/ niewinne karząc BiałKaz M4v.

W połączeniu szeregowym (1): y przeto [P. Bóg] łáſkę ſwoię od niego oddalił. [...] A iednák ná oświádczenie wolney woley ludzkiey/ kazał go [faraona] Moyzeſzowi vpomináć/ y karáć/ y częſto mu gdy ſię modlił przepuſzczáć. SkarKazSej 707a.

W charakterystycznych połączeniach: przepuszczać bliźnim naszym, braciej (bratowi) (2), dzieciom, nieprzyjacielowi.

Zwroty: »sobie przepuszczać« (1): Im więcéy ſám ſobie tu przepuſſcżáſs/ á ſwégo ciala naſladuieſs/ tym ciężéy potym będzieſs cirpiál OpecŻyw 191v.

»przepuszczać winę« (1): Trzebać młodym diſcipliny/ Nie przepuſzcżáć żadney winy BielKom E3.

»winnym przepuszczać« (1): BiałKaz M4v cf W przeciwstawieniu.

a. O Bogu lub w Jego imieniu: wybaczać grzechy (36):

przepuszczać komu, czemu (żywotne) (27): A ták y teráz miły pánie pomni ná to/ iákoś łáſkáwie wyſlycháwał onych/ á nietylko wich prozbách áleś y drugim dla nich przepuſſczał RejPs 145v, 198; RejWiz 164; A dla tegoż czeka Pan áby ſię zmiłował nád wámi/ y ták wywyżſzon będźie wam przepuſzczáiąc [ut misereatur]/ ábowiem Pan ieſt Bog ſądu BibRadz Is 30/18, 4.Esdr 3/30; Pan przy dobrych złym przepuſzcża. RejAp 38 marg [idem Ee3v, Ff4]; Abowiem ſłuchay [...]/ iż [...] nie tylko wiernym á ſtałym/ ále y tym [...]/ ktorzy ſie ieſzcże nie záprzeli Páná ſwego/ [...] Pan przepuſzcżáć racży RejAp 83, Ee3v, Ff4; RejPos 188v, 195v marg; Iáko pan Bog dla złośći y miłoſnikom ſwoim nie przepuſzcża RejZwierc 257v marg [idem Aaa4v], 2, 47v marg, Aaa4v, Bbbv; WujJud 234; BudBib Ps 58/6; Iam ćiebie [Szawle] ták zámiłował/ á ty mnie nienawidziſz? ia ćiebie ſtráćić y wnet zabić y do piekłá poſłáć ſłuſznie mogę/ á przedſię tobie przepuſzcżam á twego vpámiętánia cżekam SkarŻyw 81, 492; WujNT 212. Cf Zwroty.

przepuszczać co (14): WIemy to miły panie iſz zdawna tobie ieſt myſl podnioſla ſprzeciwna ktoreieś nieprzepuſſczał zadnemu ſtworzeniu: a ſnadz y angiołom ſwoiem RejPs 198; RejPos 199v; DIabeł potym on Anyoł ſproſny/ kthory dla pychy á dla niepoſłuſzeńſtwá był ſtrączon z niebá/ [...] gdyż ten Pan pychy á niepoſłuſzeńſtwá żadnemu ſtworzeniu przepuſzcżáć nie racży RejZwierc 2; ModrzBaz 94. Cf Zwroty.

Z przysłówkiem ilościowym zastępującym dopełnienie bliższe (1): [Chrystus mówi:] Gdym poznał yż ſię [człowiek] obacżił Wielem wiecz przępuſczaċ racził RejKup ee4.

W przeciwstawieniu: »przepuszczać ... karać« (1): A nigdy [Pan] thákim Prorokom/ áni onym kthorzy ſie im zwieść dáli/ przepuſzcżáć nie racżył/ ále záwżdy ſrodze karał tákową niewdzyęcżność RejPos 188v.

Zwroty: »grzechy przepuszczać« [w tym: komu (3)] = dimittere a. remittere peccata PolAnt; condonare peccatum Cn [szyk zmienny] (6): Bom i iá przed tem wielé grzéchow płodźił/ ále mię ty nic nieobchodźiły/ żém vfał iuſz mi ich bóg nie poczytá/ i dlá Chriſtuſa mi ié przepuſzczá. MurzHist L2, Fv; Ażebyście wiedzieli iże ſyn człowieczy má moc na źięmi przepuſzczać grzéchy. MurzNT Matth 9/6, Matth 9/5, k. 73v; KuczbKat 415.

»grzechy przepuszczać« [w tym: komu (1)] = udzielać rozgrzeszenia (2): ale téſz oni miaſto niego chrcili/ Io. 4. duchem świętem/ i grzéchy imięniem iego przepuſzczali MurzNT 178v; (did) Iezus przyſzedſzy do Piotra. (–) [...] Będźieſz też vmiał ná potym Wyrozumieć drugim grzeſznym. Latwie im grzechy przepuſzcżáć MWilkHist Iv.

»przepuszczać grzeszącemu« (2): Wſtydałem ſie wſzech vcżynkow moich/ wiedząc że nie przepuſzcżaſz grzeſzącemu [sciens quod non parceres delinquenti]. Leop Iob 9/28 [idem] WujJud 105.

»przepuszczać [komu] występki« (1): Wypiſuie rádość ſwiętych y dzięki Pánu/ iż nie przepuſzcża złoſnikom złośćiwych wyſtępkow ich. RejAp CC4.

Szeregi: »cierpieć i przepuszczać« (1): Y widźiałem iákoś im ćierpiał choćiaż grzeſzyli/ y przepuſzczałeś [sustines eos peccantes et pepercisti] tym co ſię złośćiwie ſpráwowáli BibRadz 4.Esdr 3/30.

»przepuszczać i folgować« (1): Y piſmo iáwnie świadcży/ że dla Dawidá/ dla Abráhámá/ Izááká/ nietylko żywych ále y po śmierći/ cżęſto Pan Bog ludu przepuſzcżał y folgował. WujJud 234.

»karać a nie przepuszczać« (1): Ieſt bowiem Bog on nayſpráwiedliwſzy á nayoſtrożnieyſzy ſędzia/ ktory wſzelkie kłamſtwo karze/ á żadney niepráwości nieprzepuſzcża [omne puniens mendacium, nulli parcens iniquitati]. ModrzBaz 94.

»litować się i przepuszczać« (1): Na oſtatek mu i to przypomináł/ że ręka pańſká nie ieſt ſkroconá ktorego włáſnoſc ieſt/ litować śię i przepuſzczac MurzHist I2v.

»przepatrować a przepuszczać« (1): wiele inych przygod á vpadkow ludzkich Pan przepátrowáć á przepuſzcżáć racżył/ ále thego ták márnego przypadku ludzkiego/ [...] nigdy żadnemu ſtworzeniu przepuśćić nie racżył. RejPos 199v.

[Wiele użyć trudnych do odróżnienia od znacz. 5.a.α. i być może tam powinny się znaleźć.]
5. Nie wyrządzać komuś (rzadko czemuś) czegoś złego (39):
a. Darowywać karę (15):

przepuszczać komu (10): LibLeg 11/141v; PRzy karániu złodźieiow/ Sędźia ma pilnie báczyć/ áby też y tym nieprzepuſzczał/ kthorzy w ten czás gdy złodźieie imuią/ rzeczy przy nich náleźione ſobie biorą GroicPorz kk2v; Są niektorzy co ták rozumieią áby then Mężoboycá miał być wolen od śmierći/ kthory innych zá obietnicą wolnoſći wiele łotrow wyda: Wſzákże Sędźia tákiemu przepuſzczáć nie ma. GroicPorz mm2; Vżyway ſwego vrzędu ſpráwiedliwie/ dobre miłuy/ á nieprzyiaciele moie kárz/ y mnie nie przepuſzcżay ieſli wykrocżę. BielKron 148v; HistRzym 57v; GórnRozm D2. Cf Zwrot.

przepuszczać co (3): LibLeg 11/141v; CESArz Domicyan możny á bárzo mądry/ á nádewſzyſtko wielmi ſpráwiedliwy pánował/ bo nikomu nic nie przepuſzcżał HistRzym 57v; W kupowániu y przedawániu ktorychkolwiek rzecży/ ieſliby kto vmyślnie iáki fáłſz vcżynił/ niech tego Vrząd nieprzepuſzcża [ne impune fiat]. ModrzBaz 34.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): O lotrze przeklęty [Judaszu]/ a zráydtza niewierny/ nadelwa okrutnieyſſy/ ktory przepuſſcżá s przyrodzeniá/ kto ſie mu korzy ij na ziemię przed nijm padá/ a tys nadeń ſrozſſy zráydtza przeklęty. OpecŻyw 92.

W przeciwstawieniu: »przepuszczać ... (za)szkodzić« (2): BierEz Mv; (nagł) Nauki Kratteſowe ty były. (–) Dobrego ſzanuy á złego nie żałuy, bowiem taki dobrim wiele zaſzkodzi kto złemu przepuſzcża BielŻyw 36.

Przysłowie: Ktokolwiek przepuſzcża złemu/ Ten ſzkodzi záwżdy dobremu BierEz Mv; BielŻyw 36; Nie dobrze to M. pánie/ iż w.m. ták iáko y kſiądz Biſkup woliſz miłoſierdziem być/ niż ſpráwiedliwoſcią ſławny: ábowiem ktho przepuſzcża złemu/ cżyni dobremu krzywdę. GórnDworz E5.
Zwrot: »przepuszczać złemu« [szyk zmienny] (4): Złemu nie przepuſzcżay. BierEz M. Cf Przysłowie.
Szereg: »nie przepuszczać i nie folgować« (1): thakowem lyvdzyam biſczye thego nyeprzepvſczaly y nyefolgowaly. Wſchiſtkye biſczye mocznye a okrvthnye ſkaracz daly. LibLeg 11/141v.
α. O Bogu (3): Pan nie przepuſzcża gdzie pánuie ſzátan. RejAp Ee3v [idem] 24v marg.
Zwrot: »doczesne karanie przepuszczać [komu]« (1): áby nam Pan Bog y docżeśne karánie/ ktorego nie záwſze ná Spowiedźi przepuſzcża/ odpuśćić racżył WujJud 92v.
b. Nie wyrządzać szkody (też nie zabrać sobie, nie zabić), mając taką możliwość, oszczędzać; parcere Vulg, PolAnt, Calep, Cn; temperare Mącz, Cn [w tym: z przeczeniem: traktować źle tak jak wszystkich innych, też: gromić, wytykać błędy (22)] (24): Rozbiłeś namiot gniewu/ á goniłeś nas mordowałeś nic nie przepuſzcżáiąc. BibRadz Thren 3/43; Y pokądże ták będźie [Babilończyk zesłany przez Jahwe] rozćiągał ſieći ty ſwoie/ á iuż thák wiecżnie zábiiał narody nieprzepuſzcżáiąc? BibRadz Hab 1/17; Temperans nomen genitivo iunctum, ut temperans rei, Szánuyąc/ przepuſzczáyąc/ etć. Mącz 443a; Calep [755]a; Iednák ieſliże pádnie co ná ſkrzydło twoié/ Nieprzepuſczay WyprPl C3v.

(nie) przepuszczać komu, czemu (17): Kácerzomći przywoita koſćyoł tárgáć/ odłączáć/ náſládowce ſobye yednáć/ trzodźye nyeprzepuſſczáć/ roſtyrki śyać/ [...] á właſny koſćyoł ſtáwić. KromRozm I O4v, Nv; Leop Zach 11/5; Ná drugi rok záſię krol Francuſki do Artezyey [wciągnął]/ wielką ſzkodę vcżynił. Tákże mu záſię Márya kſiężná Belgarum wiele vcżyniłá/ nie przepuſzcżáiąc wdowam áni śirotom áni poſpolitemu cżłowieku. BielKron 191; A nákoniec [Pan] y oney ſkrzyni ktorą im był dał miáſto przymierza/ w ktorey było przykazánie iego/ á mieli ią zá wielką ſwiątość v ſiebie/ nigdy przepuſzcżáć nie racżył/ á wſzytko ná łup á ná ſrogie rozſzárpánie dopuſzcżáć racżył. RejZwierc 257v; Vćiśńmy vbogiego/ ſprawiedliwego: á nie przepuſzcżaymy wdowie/ áni ſię teſz wſtydaymy ſzedziwośći ſtarcá wlećiech podeſzłego. BudBib Sap 2/10; BielRozm 3; (nagł) De iniurioſis erga parentes. (–) A Iż téż ſwowoleńſtwo ludzkié ták ſie rozśćiągnęło/ iż nie tylko obcym/ ále y właſnym ſwoim rodźicóm/ y inſzym krewnym powinowátym/ nieprzepuſczáią. Przetóż [...] SarnStat 587; [LorichKosz 141]. Cf Zwroty.

[W przeciwstawieniach: »przepuszczać ... bić, mordować«: aby lepak kto nierzekł. Krukom przepuſſcża á gołębice ſzárpa á morduie. LorichKosz 141; Cum verberem quare putas quod parcam Gdyż biję cżemuſz rozumieſz że przepuſzcżam. UrsinGramm 222.]

Zwroty: »nikomu (a. żadnemu) nie przepuszczać« = wszystkich zabijać [szyk zmienny] (6): Drugiego roku w targnąwſzp [!] w ziemię Smolenſką y Cżyrnieiowſką, okrutne pobicie cżynili nikomu nieprzepuſzcżaiącz [nulli aetati parcentes] MiechGlab 4; Iazon záſię czynił mord nad mieſzcżány ſwemi/ żadnemu nie przepuſzcżáiąc [proprium immisericorditer] BibRadz 2.Mach 5/6; Przykazał tedy Holoferneſowi Hetmánowi ſwoiemu/ áby ſie gotował z woyſkiem przećiw im/ á żadnemu nie przepuſzcżał/ zábijał á miáſtá palił. BielKron 113, 48, 232, 380v.

»nikomu nie przepuszczać« = nie mieć względu na nikogo (1): Tam iakim był kaznodzieią/ iako przykładnym/ iako złoſci karał/ iako prawdę mowiąc nikomu nie przepuſzcżał. WróbŻołtGlab A4v.

»sobie przepuszczać« (1): przeto pánie Derſniaku/ nietelko komu inemu dla niey [prawdy]/ ále y ſobie byś w.m. niemiał przepuſzcżáć GórnDworz Cc8v.

»zdrowiu swemu nie przepuszczać« = nie oszczędzać się, nie szczędzić wysiłku (1): A wracáiąc ſię ná zad/ gdziekolwiek o głębſzych ćiemnośćiách pogáńſkich vſłyſzał/ tám ſzedł zdrowiu ſwemu nieprzepuſzcżáiąc/ á cżárty burząc: iednego prawdziwego Bogá národzonego zdziewice/ do ſerc ludzkich wnośił. SkarŻyw 231.

Szereg: »nie folgować a nie przepuszczać« (1): Y páſterzowie ich [bydła] nie folgowáli á nie przepuſzcżáli im [non parcebant eis] Leop Zach 11/5.
Przen: Wszystkich spotykać, nikogo nie pomijać (2):
Fraza: »śmierć żadnemu nie przepuszcza« (1): Podemną ieſt doł piekielny: nádemną ieſt miecż oſtry/ to ieſt boży ſąd/ gotowy oddzielić duſzę od ćiáłá/ przedemną miecż oſtry/ to ieſt ſmierć ktora żadnemu nieprzepuſzcża/ á niżli ſie nádziewam tedy prziydzie HistRzym 94v.
Zwrot: »żadnemu nie przepuszczać« (2): Bruta fulmina, Piorunowe vderzenie/ które żadnemu nie przepuſzcza/ to yeſt/ nie ma ná nikogo oſobliwego wſględu/ wſziſtki zá równo ſtráſzy Mącz 27b. Cf Fraza.
6. Zsyłać, zwłaszcza coś złego, karać lub doświadczać czymś (zwykle o Bogu); immittere Vulg; inferre PolAnt; inicere Cn [w tym: kogo, co (50)] (58): Słuchayćież rozgi/ y tego ktory ią przepuſzcża [quis constituit eam]. BibRadz Mich 6/9; Nápomina [psalm] wſzytki wykupione od Pána [...]. Okázuiąc rozmáite ſpoſoby kthorych vżywał [...] Przepuſzczáiąc ſzczęſćie y nieſzczęſćie/ chcąc ie [ludzi] przywieſć ku ſobie. BibRadz Ps 107 arg, Ps 107 arg; A tu ſie dokońcżyły ſławne kroleſtwá potomkow Dawidowych/ prze ktore przycżyny álbo grzechy/ Pan Bog wie/ tylko ſie s piſmá náyduie iż [...] dla łákomſtw/ cudzołoſtwá/ śćiſkánia vbogich/ niecżynienia ſpráwiedliwośći/ to Pan Bog przepuſzcża. BielKron 91v, 171v; Pan złe Doktory zá grzechy przepuſzcża. RejPos 205v marg; Cżemu Pan głody/ mory/ ognye/ przepuſzcża. RejPos 276v marg; WujJudConf 4v; Dziewiątą plagą karał Egipt Pan Bog/ przepuſzcżáiąc ná podnieśienie laſki Moyżeſzowey w niebo/ ták wielkie ćiemnośći przez trzy dni/ iſz ſię żaden cżłek z mieyſcá ruſzyć nieśmiał SkarŻyw 480; CzechEp 368; Pátrz [...]/ iákie ſzubienice [tyrani kościoła] budowáli/ iákie piece zápaláli/ iákie okrutne beſtye przepuſzcżáli/ á przedſię Kośćiołá zburzyć y zniſzcżyć nie mogli. ReszPrz 5; gdyż też Pan Bog kácerſtwá y błędy przepuſzcża/ áby/ iáko ś. Páweł mowi: ktorzy ſą doświadcżeni byli wyiáwieni ReszPrz 27; Acz poſpolićie dla grzechow Pan Bog choroby przepuſzcza: ále też czáſem dla doświádczenia ćierpliwośći/ y dla wyſławienia ſwego w ich vzdrowieniu. WujNT 345, 531 marg; SkarKazSej 675b; [ArgWykład 38/131; bo ſię Bog o to gniewa kiedy iego rzeczy krádną/ y obiecuie o to karáć/ á głody y inſze kaźni przepuſzcżáć. Respons K].

przepuszczać na kogo, na co (33): mily bog przepuſſcżá na ſweé wybrané/ klopoty/ ſmutki/ ku rozmnożeniu odplaty. OpecŻyw 13v, 48; WróbŻołt M7v; Acz on [Bóg] czaſem doſwiádcza nás iáko złotnik ſrzebrá przez ogień przepuſſczáiąc ná nas czáſem troſki y niewczeſnoſći żywotá náſſego. RejPs 95v, Ff4v; RejJóz B5; KrowObr 237v, 238 marg, Rr2; OrzList f2v; Tę tho [sztukę czarnoksięską zwaną tromancją] mienią vmiał Moiżeſz/ ktory [...] grady/ niemocy/ ná ludzi/ ná bydło/ pod Fáráonem krolem przepuſzcżał BielKron 46; Po tych niefortunách/ ktore ná ten cżás ná krześćiáńſki lud Pan Bog przepuſzcżáć racżył/ Krol Ferdynándus miał Syem w Cżechách BielKron 219v, 219v, 288v; Ty [Parki] żywot lucki w mocy máyą/ ſzczęśćie y nieſzczęście ná ludzie przepuſzczáyą. Mącz 58a; OrzQuin O4; A záwżdy wzruſza cżłowieká złośćiwego/ áby vćiſkał niewinnego (marg) Pan przepuſzcża cżłowieká ná cżłowieká. (–) RejPos 49v; Abowiem/ ták iákoś ſłyſzał/ ná wierne przepuſzcża vpadki/ áby doſwiádſzywſzy ſtałośći ich/ rozmnażał pociechy ich RejPos 51, 82, 85v, 276v; BudBib I 369a marg [2 r.]; BudNT Hhv; tedyby nigdy ćieleſney niewoley ná nie [Izraela] nie przepuſzcżał Bog: ále iż zgrzeſzyli/ á dla grzechow w niewolą śmierći y piekłá wpádáli: przeto ich Bog dla tego ludziom w niewolą podawał CzechRozm 119; nieprzepuſzcżay Boże tákiey złey myſli ná ſługę twoię. SkarŻyw 225, A4v, 244; LatHar 593; ktore [obciążenie wzroku i słuchu dusznego] według tegoż Proroká [Bóg] przepuſzcżáć zwykł ná tych/ ktorzy vporowi ſwemu przedwźiętemu á áffektom/ niżeli głoſowi iego więcej dogadżáią. PowodPr 6; [BiałPos 104 (Linde s.v. przepuścić)]. Cf »plagę przepuszczać«, »przepuszczać złe rzeczy«.

przepuszczać za co [= jako co] (2): ale niepodobieńſtwo aby on zacny mąż tak plugáwe y iadowite miáł ieść robáctwo ktore Bog zá oſobliwą kazń na ludzi cżaſem przepuſzcza. BudNT Hhv; Co teſz zá karánie Odſzcżepieńſtwá Pan Bog przepuſzcża/ iſz ſię niepoſłuſzeńſtwo niepoſłuſzeńſtwem karze. SkarJedn 363.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): A wſzákoż then Pan iákie ſerce v cżłowieká widzi/ tákiey mu też ſwey woley dopuſzcża/ á przepuſzcża ty ziemſkie mocarze iż im tákich myſli ich dopomagáią/ á wywyzſzáią możnośći ich RejPos 34.

W charakterystycznych połączeniach: przepuszczać błędy, choroby, ciemności, frasunki, głody, grom, kacerstwo, kłopoty, niedostatki, niefortuny, nieszczęście, nieurodzaje, niewczesności, ogień (ognie) (4), pomstę(-y) (2), powietrza, przeciwność, rozgę [= karę], smutek(-ki) (2), (nagłą) śmierć (3), troski, trudności, uciski, udręczenie, upadki, złe doktory; przepuszczać na kościoł święty, na krześcijany (krześcijański lud, krześcijaństwo) (3), na lud (ludzi(e)) (sw(oj)e) wybrane (8), na omylne zbory swoje, na sługę twoją, na sprawiedliwe (2), [na świat], na wierne, na złośniki; przepuszczać dla grzechow, za grzechy.

Zwroty: »karanie przepuszczać« (3): Cięſkie á ſrogie karanie przepuſcża pan Bog dla czudzoloſtwa/ á cieleſnich niecziſtich grzechow. SeklKat K3v, L3; A zaż nieſpráwiedliwy Bog ktory karánie przepuſzcża [inferens iram]? BibRadz Rom 3/6.

»plagę przepuszczać [na kogo]« (5): WróbŻołt qq5; tedy dziwne á iáwne y ſrogie plagi Pan nań [na faraona] przepuſzcżáć racżył RejPos 56; BielSat D4v; BielRozm 32; było wielkie nárzekánie ná oyce ſwięte od poſpolitych ludzi/ mowiąc: iż to bogowie ná nas plagi przepuſzcżáią żeſmy ich odſtąpili/ á do inſzego ſie rzućili BielKron 158v.

»przepuszczać złe rzeczy (a. wiele złego)« [w tym: na kogo (1)] = immittere mala Vulg [szyk zmienny] (3): wyele pan bog wſzechmoguczy zlego na krzeſczyanſtwo przepuſcza LibLeg 8/133; Acz tenże Melanchton vczy. Iż pewna to rzecz yeſt/ iż wſſyſtki rzeczy bywáyą od bogá ſpráwowáne/ bądź dobre/ bądź złe. Abowim nye tylko przepuſſcza złe/ ále y właſtnye ye czyni/ Yáko Dawidowo cudzołoſtwo KromRozm I H2; Leop 4.Esdr 16/8.

W przen (3): Dla czego pan bog przepuſſcza pogáńſką rękę ná krzeſćiány. RejPs Ff4v.
Zwrot: »krzyż przepuszczać« (2): Czemu pan krzyſz przepuſztza ná wybrane ſwoie. KrowObr Rr2 [idem] 238 marg.
7. Pozwalać, dopuszczać (2): Remitto – Ná pierſze mieiſze odſełam. [...] Aliquando pro recreo et reficio. Przepuſzcząm doz waliam [!]. Calep 909b.

przepuszczać czemu (1): A przetho tego mamy ſtrzedz/ áby [= abyś] mu [żołądkowi] potrzebnego pokármu nie wśćiągał/ á więcey też nie przepuſzczał/ iedno co może dobrze ſtrawić. SienLek 3.

[cum A cum inf: y wssadzily gi [Jezusa] wcziemnycze barzo cziemna, ostawywssy nadnym strossa wyelga, ktorimze przikazaly, ysby nyeprzepussaly [!] go nywyeden czas, any wyedne godzine spacz any odpocziwacz SprChęd 55/29, 47/19.]

8. Pozwalać koniowi się wybiegać [co (żywotne)] (1): przepuſzczay go z drugim koniem ná onym mieyſcu gdźie maſz o wetę puſzczáć/ á niech ſye dobrze zágrzeie. SienLek 189.
9. Przestawać, nie czynić czegoś nadal (2): Intermitto – Na czas odkładam, przepuſzcząm. Calep 552b.

cum inf (z przeczeniem) (1): Bowiem y w dni ſwięte Turkowie y inſzy pogani nie przepuſzcżaią mordowac krzeſciańſtwa. WróbŻołt Z4v; [chczeczie wierzicz, nyeprzepvsczaczie wyerzicz. SprChęd 17/29].

10. Myśleć, rozmyślać nad czymś [iż] (1): iako głębokie myſli twe, to ieſt przepuſzcżenie, gdy przepuſzcżaſz iż zli ludzie maią ſzcżęſcie na tym ſwiecie a dobrzy vciſnienie y ſmętki. WróbŻołt ff4.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Parco, Przepuſzczam/ skąpię/ oſzcządzam ſie/ żáłuyę. Mącz 277c.

Synonimy: 2.a. przebijać, przecedzać, przesiewać; b. przelewać; c. przenikać; 3.a. przeczyściać, purgować; 4. folgować, litować się, pobłażać, przebaczać, przezirać; 5.a. darować, przebaczać; 6. doświadczać, karać; 7. dopuszczać, pozwalać; 9. przestawać; 10. myśleć, rozmyślać.

Formacje współrdzenne cf PUŚCIĆ.

Cf PRZEPUSZCZANIE, PRZEPUSZCZANY

SBu