[zaloguj się]
[pdf]

ROZMYŚLAĆ (364) vb impf

rozmyślać (352), rozmyszlać a. rozmyślać (12) PatKaz II (4), PatKaz III (6), Calep (2).

-ſl-, -sl- (258), -śl- (94), -ſzl- (12).

o oraz a jasne.

Fleksja
inf rozmyślać
indicativus
praes
sg pl
1 rozmyślåm rozmyślåmy
2 rozmyślåsz rozmyślåcie
3 rozmyślå rozmyślają
praet
sg pl
1 m rozmyślåłem, -m rozmyślåł m pers
f rozmyślała m an
2 m -ś rozmyślåł m pers
f -ś rozmyślała m an
3 m rozmyślåł m pers rozmyślali
f rozmyślała m an
n subst rozmyślały
fut
sg pl
1 m będę rozmyślåł, rozmyślać będę m pers rozmyślać będziemy
2 m będziesz rozmyślåł m pers
3 m będzie rozmyślåł, rozmyślać będzie m pers rozmyślać będą
f rozmyślać będzie m an
imperativus
sg pl
1 rozmyślåjmy
2 rozmyślåj rozmyślåjcie
3 niech rozmyślå niech rozmyślają
conditionalis
sg pl
1 m bych rozmyślåł m pers bychmy rozmyślali, bysmy rozmyślali, by rozmyślalismy
2 m byś rozmyślåł m pers byście rozmyślali
3 m by rozmyślåł m pers by rozmyślali
n subst by rozmyślały

inf rozmyślać (55). ◊ praes 1 sg rozmyślåm (27). ◊ 2 sg rozmyślåsz (3). ◊ 3 sg rozmyślå (19). ◊ 1 pl rozmyślåmy (2). ◊ 2 pl rozmyślåcie (2). ◊ 3 pl rozmyślają (11). ◊ praet 1 sg m rozmyślåłem, -m rozmyślåł (22). f rozmyślała (1). ◊ 2 sg m -ś rozmyślåł (2). f -ś rozmyślała (2). ◊ 3 sg m rozmyślåł (18). f rozmyślała (11). ◊ 3 pl m pers rozmyślali (7). subst rozmyślały (1). ◊ fut 1 sg m będę rozmyślåł (9), rozmyślać będę (1) BudBib. ◊ 2 sg m będziesz rozmyślåł (7). ◊ 3 sg m będzie rozmyślåł (4) WróbŻołt (2), Leop, RejPos, rozmyślać będzie (1) LatHar. f rozmyślać będzie (1). ◊ 1 pl m pers rozmyślać będziemy (1). ◊ 3 pl m pers rozmyślać będą (1). ◊ imp 2 sg rozmyślåj (61). ◊ 3 sg niech rozmyślå (1). ◊ 1 pl rozmyślåjmy (1). ◊ 2 pl rozmyślåjcie (7). ◊ 3 pl niech rozmyślają (3). ◊ con 1 sg m bych rozmyślåł (4). ◊ 2 sg m byś rozmyślåł (3). ◊ 3 sg m by rozmyślåł (9). ◊ 1 pl m pers bychmy rozmyślali (3) BibRadz, RejPos, RejZwierc, bysmy rozmyślali (2) MurzHist, StryjKron, by rozmyślalismy (1) ModrzBaz. ◊ 2 pl m pers byście rozmyślali (1). ◊ 3 pl m pers by rozmyślali (5). subst by rozmyślały (1). ◊ part praes act rozmyślając (53), rozmyślająć (1) KwiatKsiąż.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII(XVIII) – XVIII w. s.v. rozmyślić.

Myśleć, zwłaszcza głęboko i szczegółowo, zastanawiać się, roztrząsać; cogitare Vulg, HistAl, Mącz, PolAnt, Modrz, Calep, Calag, Cn; meditari Vulg, HistAl, PolAnt, Modrz, Calep, Calag, Cn; pensitare Mącz, Calep; considerare PolAnt, Calep; scrutari Vulg; pensiculare Calep; agitare animo a. mente Calag (364): Rozumieią to przez ty zęby [Hydry] litery Greckie/ ktore ten Kádmus wynálazł rozmyſláiąc ſiedząc nád wzdroiem rzecżonym Hyppokron w Greciey BielKron 48v; Rozmyſlałem záſię/ y nálázłem drugą márność pod ſłońcem. BielKron 80; Recogito, Rozmyſlam/ Roſpámiętawam zás. Mącz 59b; Gedencken Rozmyśláć. Cogitare in animo aliam rem ex alia. Calag 216b, 385b; Praemeditor, Prius meditor, praecogito – Przemisliam, rozmiſliam. Calep 835b, 221a.

rozmyślać co (59): tamże [Chrystus] leżątz mękę ſwą cięſſką rozmyſlál/ ktorą wrychle dlá zbawieniá ludſkiégo cirpietz miál OpecŻyw 101v; A tzoby kto mógł miećz roſkoſznego tak groźné rzecˉy rozmyſlaiątz? ForCnR C3v; PatKaz II 63v; BielŻyw 170; WróbŻołt aa3, 70/24, 76/6, 118/59; RejPs 112v; Oby to było wiádomo cżłowieku nędznemu co ſie ſnim ma dziać na potym/ toby w ninieyſzym cżáſie rozmyſlał HistAl F5; MurzHist B, Fv; LubPs K2v; GroicPorz ſ4; A ieſzcże tho widamy y ſámi dzyáłamy/ Iż ocży zátulamy gdy co rozmyſlamy RejWiz 121; Poſzedł potym Abiron/ á młodzyeniec ſmutny/ Szedł ſobie rozmyſláiąc táki ſtrách okrutny. RejWiz 170, 19v; Leop *B4v, Ps 51/4, 76/6; PRawdáć ieſt moiá páni/ iż wżdy nie ták boli/ Gdy kto ſwoie przypadki/ rozmyſla powoli. RejZwierz A5v; Ciáło lżeyſze á vmyſł ociążálſzy będzye/ Bo iuż muśi rozmyſláć przyſzłe rzecży wſzędzie. RejZwierz 22v; Dum meditor quondam vidi decorare puellam etc. to ieſt/ Gdym też nieco rozmyſláłá/ Pánnem w wielkiey cżći widzyáłá. BielKron 134; Mącz 333a, c, 407a, 467b, 506c; RejAp 178; GrzepGeom B4; RejPos 65v; dáleko więcey w Boſkich á niebieſkich rzecżach to bywa pochwalono/ gdy cżłowiek ſpraw ſwoich koniec á pożytek rozmyſla. RejPosWiecz3 98v; Iże muſzą cżuyno ſpáć á cżáſy rozmyſláć/ A co z nimi przypáść ma pilno ſobie kryſláć. RejZwierc 120; kthory ſobie przeſzłych rzecży nic nie waży/ tylko ie ſobie ná pámięć á ná ćwicżenie rozmyſla/ przyſzłych ſie nic nie lęka RejZwierc 138v, 14v, 137, [233], [238], 246; BudBib Eccli 3/30, 14/21, 22; SkarŻyw 165, [223]; ReszPrz 97; BielSen 5, 19; będę látá ſwe rozmyślał/ zaſz wiem cobych z tym pocżąć miał. ArtKanc P18v; á miłośiernie puść imo ſię ilekroć okrom ćiebie co inſzego rozmyślam/ kiedy ztobą ná modlitwie rozmawiam. LatHar 603; A gdym to rozmyślał/ izalim vżył iákiey lekkomyślnośći? Abo to co rozmyślam/ zali według ćiáłá rozmyślam/ áby v mnie było TAK y NIE ták (marg) Ták, ták, y Nie, nie. G (–)? WujNT 2.Cor 1/17. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; »myśl rozmyślać«.

rozmyślać około czego (1): Aby obiráyąc ſye y rozmyſláyąc około ſłużby bożey/ yego ſobye vſtáwicznye ná pámyęć przywodźili KromRozm II i3v.

rozmyślać na co (2): A ták ſobie pomagay pokiś ná tey zyemi/ A nie rozmyſlay ná cżás/ boć ſie prętko mieni. RejWiz 159v; RejZwierc [272]; [PostępekPrCzart 3].

rozmyślać o czym (21): A rozmyślał śiedząc ſobie/ O tey niewiáſty żáłobie. BierEz Q4v; PatKaz III 127v, 142; Takież mądroſć nawiętſza ieſt o ſmierci rozmyſlać BielŻyw 81; WróbŻołt 37/19; WSpominaymy ſobie żáłobliwie czáſy ony gdyſmy ſiadáli nád rzekámi Bábilońſkiemi płácząc/ á rozmyſláiąc ſobie o oyczyznie ſwoiey RejPs 204; Potrzeb thedy nam o náſzym wybáwieniu s pilnoſcią rozmyſláć/ ábyſmy nie vpádli w vpádek podnieſienia y ſzaleńſtwá prożnej chwały HistAl E, G8v; RejWiz 115; BielKron 81v; Domi coniecturam facio, Domá o tym ſobie rozmyſlam. Mącz 94b; RejPos 321v; To co tobie roſkazano/ o tym świątobliwie rozmyſlay/ bo tych rzecży ktore ſą ſkryte/ nie potrzebáć ocżymá vpátrowáć. BudBib Eccli 3/22; A przetoſz będąc vtwierdzonym od pocżątku/ rozmysláiąc o tym podałem to ná piśmie. BudBib Eccli 39/36; záwżdy niechay śię rozumu rádzą: rzecży dáwnieyſze z teráznieyſzemi niechay zrownawáią/ á biorąc znich wzor niechay przyſzłe rzecży opátruią/ á rozmyśláiąc o nich niechay wiele cżáſu trawią. ModrzBaz 26v, 12; CzechEpPOrz *2; BielSen 5. Cf »namniej nie rozmyślać«, »przez sen rozmyślać«.

rozmyślać w czym (2): Bádamy ſię o tym cżego wiedźieć nie możemy/ y cżego nam wiedźieć nie roſkazano: á o to nic niedbamy w cżymby nam nawięcey trzebá rozmyśláć CzechEp 77, 5.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: to (wszytko) (7), o tym (2), tak (1); zaimek pytajny (25), zaimek względny (4), jesli, zali ‘czy’ (4), (a)by (3); jakoby, żeby ‘że’] (38): Chłop nie rozmyſláiąc tego/ Przecż wezwan od niepiłego: Wierząc ſłowom Ezopowym/ Wſzedł do domu poſpołu z nim. BierEz D2, L4v; ForCnR B2v; BielŻyw 34, 127, 170; Gdzież ia więcz iąłem ſobie rozmyſlać komu by ta pracza moia ſluſznie miała być przypiſana WróbŻołt A2, aa3; RejPs 53, 59; MurzHist M4v; Przeto co maſz pocżynáć/ rozmyſlay powoli BielKom C3; GliczKsiąż Dv; GroicPorz f2v; Leop 4.Esdr 8/28; Rozmyſlayże by w twoim/ domku wſzytko było/ Coćby pocżćiwą ſławę/ y dzyatkam mnożyło. RejZwierz 141v; Rozmyſlay co máſz mowić [prepara verbum] iákoby ćię pytano o rzecży znákomite/ á thákże będzieſz ſłyſzány BibRadz Eccli 33/4; Abowiem thák v ſiebie rozmyſlał [dixit]/ áby pierwey z nimi pokoy vcżynił/ á niżli by on z Alexándrem nań ſię zmowił. BibRadz 1.Mach 10/4; rozmyſlał ſam w ſobie co cżynić miał ieſli gonić nieprzyiaciele ktorych było cżternaśćie tyſięcy/ połowicę tego ludu máiąc cżyli ſie wroćić do domu. BielKron 365; A gdyż iednego cżáſu leżąc ná łożu rozmyſlał/ á iáko wiele ludźi/ przez oſkárżenie onego ſlupu śćinano. HistRzym 48v; Vsłyſzawſzy to wſzytko mátká ich rozmyśláłá to długo ieſliby to iey Synowie byli. HistRzym 131v; RejPos 6, 198v, 241v, 287; Albo ieſli ty rozmyſłem ſwoim w iedney godzinie będzieſz we Włoſzech/ w Węgrzech/ w Turcech/ y wſzytko tám tylko ná ſłuch rozmyſlaſz co ſie thám dzieie RejZwierc 147v; Nie tylko thám pátrz czo ſtoi przed thobą/ Rozmyſlay s cżáſem czo dybie zá tobą. RejZwierc [213]v; Kto nie rozmyſla co ma przypáść s cżego/ Pocżątku nigdy nie ma gruntownego. RejZwierc 214v; namędrſzy czo ieſzcże w pokoiu/ Rozmyſla co ma przypáść w przyſzłym boiu. RejZwierc 228v; Rozmyſlaycie wżdy cżáſem ná co wam też ma przyść RejZwierc [272], 236v, 237; CzechRozm 164; ModrzBaz 138; że ieſliby ſie tego vchronić nie mogł/ áby iego vmyſł gniewem nie miał być wzruſzony/ żeby ſie rácżey ná to przygotował y vſtáwicżnie ſobie rozmyſlał/ iákoby ſie miał gniewowi ſprzećiwić. Phil I; GrabowSet F3v; WujNT 2.Cor 1/17, 1.Tim 4/15; [MurmSpicz E3].

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia zdania głównego (1): Pátrzayże iż wżdy káżdy ktho ſie w drogę puśći/ rozmyſla ſobie záwżdy pothrzeby o cżymby záſzedł/ y towárzyſtwá/ iákoby ná oney drodze beſpiecżeńſtwá vżyć miał. RejZwierc 137.

Z przytoczeniem [w tym: przytoczenie poprzedzone słowem „mowiąc” (5)] (6): Leop Eccle 4/8; A gdy ie vyzryćie áno ie chwali wielka ordá ludźi chodząc przed nimi y zá nimi/ ták rozmyślayćie w ſercu ſwoim [dicite iam in mente]/ Ciebie Pánie ſámego potrzebá chwálić. BibRadz Bar 6/5; BudNT Matth 21/25; Niektoremu bogátemu człowiekowi zrodźiło ſię obfićie ná grunćie iego. Y rozmyślał ſam w ſobie mowiąc: Coż vczynię/ gdyż nie mam dokądbych zgromádźić miał vrodzáie moie? WujNT Luc 12/17, Mar 11/31, Luc 20/5.

W połączeniach szeregowych (9): O by ludzie rozmyſlali czo maią rozmyſlać, rozumieli czo maią rozumieć, widzieli czo ma widziano być ſłyſzeli czo maią ſłyſzeć, á cżynili czo ma być cżiniono, wewſzemby powolnoſć mieli á nigdyby ſobie przeciwni niebyli. BielŻyw 170; A te słowá ktore ia teras przykázuię tobie/ będą trwáć w ſercu twoim: á będzieſz ie oznaymiał y powiádał ſynom twoim/ y będzieſz rozmyſlał (ſam w ſobie) ſiedząc w domu twoim/ gidąc w drogę/ ſpiąc/ y wſtáiąc. Leop Deut 6/7, 4.Esdr 8/28; Pensito, Dobrze vważam/ Myślę/ y Rozmyślam/ y to y owo przed ſię bierzę/ Rozbieram rzecz ſam s ſobą. Mącz 288c, 333a; tedym tego nie zániechał. Nie tylko w domu ſwym zoſobná/ y rozmyśláć y cżytáć: y I.M. X⟨iędza⟩ K⟨anonika⟩ Wędzidłu pilnie ſię przypátrowáć CzechEpPOrz *3; ReszPrz 97; Calep 246a; Gdym był dźiećięćiem/ mowiłem iáko dźiećię/ rozumiałem iáko dźiećię/ rozmyślałem iáko dźiećię. WujNT 1.Cor 13/11; [Dobrą rádę wydáł náſz brát Belial/ áby był wybran z pośrzodká nas ieden brát ná tę posługę rzecży poſpolitey náſzey potrzebney/ á nie długo ſię ná tho wydawáiąc áni rozmyſzláiąc/ áni długą rzecżą koleyną wotuiąc PostępekPrCzart 3].

Fraza: »nie masz co rozmyślać« = nie ma wyboru (1): A tak niemaſs czo rozmyſliacz Niemoże nicz ynak ſkażacz RejKup ee2.
Zwroty: »długo rozmyślać« (1): [Skanderbeg mówił do ludu:] długom rozmyſlał tę rzecż/ krotkiego iey dokonánia trzebá poki tyran niezwie BielKron 243v.

»dobrze rozmyślać« (2): MurzHist B; Pensiculo – Dobrze rozmiſliam, rozwazam. Calep 772a.

»rozmyślać mądrze, rozumnie« = sapienter cogitare HistAl; in sapientia meditari PolAnt [szyk zmienny] (2:1): Senatorum ſwo[im powiadał] [Kato] rozumnie rozmyſlaycie, ieſtliſci[e ſwą pracą nie]czo dobrego á vżytecżnego vcżynili. BielŻyw 127; HistAl G8v; Błogi mąſz ktory rozmyſla mądrze zacne rzecży/ a ktory z roſtropnośći ſwey rozmawia o rzeczach świętych. BudBib Eccli 14/21.

»myśl [jaką] rozmyślać« (1): Ták mowi Pan Bog/ Stánie ſię dniá onego wſtąpi nieiákie przedſię wźięćie w ſerce thwe/ á będźieſz myſl złą rozmyſlał [cogitabis cogitationem malam]. BibRadz Ez 38/10.

»namniej, nic nie rozmyślać [o czym]« = nie spodziewać się (1:1): bowiem by ſie thobie wiele przećiwnoſći mogło przydáć/ o kthorych namniey nie rozmyſlaſz. HistAl H3v; Acż też y to przydáć mogę/ iż oná otym nic przedtym niewiedźiáłá/ áni podobno o tym rozmyſláłá/ żeby kiedy ſyná bez mężá pocżąć y porodźić miáłá CzechRozm 164.

»w pamięci rozmyślać« = wspominać (1): Záczymby y nieſmiertelność duſze práwie zágásłá/ ieſlibyſmy áni przeſzłych rzecży wpámięći rozmyſláli/ áni przyſzłych zdrową porádą/ y od ſtárſzych wziętym przykłádem vprzedzáli. StryjKron A.

»pilnie (a. pilno), z pilnością rozmyślać« = plurimum meditari HistAl (5:2): HistAl E; MurzHist B; thedy Powod gdy iuż ma żáłowáć/ to theż pilnie ma rozmyſláć/ áby ſpráwiedliwą rzecz przećiw pozwánemu záczynał GroicPorz f2v; RejPos 6; Co pilnie rozmiśláiąc z ſobą Dawid/ bárzo śię ćięſzko żáłował ná mężoboyce onymi ſłowy [...] KuczbKat 315; thedy pilno rozmyſlay á roſtropnie vważay/ iáko ſie maſz w tym bez obráżenia cnoty záchowáć RejZwierc 38v; Abych kśięgi te pilnie cżytał: y o tym wſzytkim ſerio, iáko o rzecży magni momenti, y pilnie rozmyślał y oney iáko wielkiey y poważney/ płocho imo ſię nie puſzcżał CzechEpPOrz *2.

»rozmyślać roztropnie« (1): Bo ſnadź nawiętſzy rozum/ gdy kto przyſzłe rzecży/ Rozmyſláiąc roſtropnie/ záwżdy ma ná pyecży. RejZwierz 127.

»przez sen [o czym] rozmyślać« = śnić (1): Tedy iednego cżáſu przez ſen gdy o thym rozmyſlał Angioł mu powiedział/ [...] BielKron 299v.

»sobie, (sam) z sobą, (sam) w sobie, u siebie rozmyślać« = cogitare secum Mącz, Vulg; dicere, ratiocinari apud seipsum PolAnt; cogitare in animo, coniecturam facere, rationari, reputare secum, speculari, volvere secum Mącz; cogitare intra se Vulg [szyk zmienny] (26:8:8:3): Pocżął ſam z ſobą rozmyſláć/ Iákoby też mogł żeglowáć. BierEz L4v; ForCnR B2v; WróbŻołt A2; RejPs 112v, 204; MurzHist Fv, M4v; A thák w tych dylácyách mnieyſzych/ ſtrony rozmyſláiąc to ſobie á pilnie vważáiąc/ mogą ſye zgodźić/ y ieden drugiemu nieco vſtąpić. GroicPorz ſ4; RejWiz 19v; Rozmyſlałem ſobie ſtarádawne dni: y roki wiecżne miałem ná pámięći. Leop Ps 76/6, *B4v, Deut 6/7, Eccle 4/8; BibRadz 1.Mach 10/4; BielKron 12v, 365; In animo cogitare, Sam w ſobie rozmyſláć. Mącz 59b; Coepi egomet mecum cogitare, Yąłem s ſobą rozmyſláć. Mącz [100]d, 94b, 333c, 347c, 407a, 506c; RejPos 6, 198v, 233v, 241v, 287, 306v, 352; KuczbKat 315; RejZwierc 137, 138v; BudNT Matth 21/25; Lecż gdy on ták z ſobą to rozmyſlał (iáko Mátheuſz dokłáda) áżći go w tym Anioł Páńſki przez ſen nápomionął/ żeby ſie nieobawiał małżonki ſwey Máryey wźiąć ſobie zá żonę. CzechRozm 161; Z młodu ſię vcżą nádętośći/ zbytniey powagi/ y zuchwálſtwá: pirwey poznawáią iedwabne ſzáty niż pocżną mowić: dźiwuią ſię złotym łáńcuchom/ y mnoſtwu cżeládźi: rozmyśláią ſobie [meditantur] ieſzcże z młodośći ſpoſob pánowánia/ y o wſzelákiey pompie ModrzBaz 12; Lecż co o ſądźiech náſzych źiem mowić mam/ ták rozumiem/ że káżdy zwas v śiebie rozmyśla. ModrzBaz 138; pocżnie ſobie rozmyſláć ſproſny y nie Chrześćiáńſki żywot ſwoy/ poſtępki złe ſwoie. SkarŻyw 165; ReszPrz 97; BielSen 19; Cżęſto ſobie rozmyślam: kto ſkrzydłá przypráwi; A iáko gołębicę ná puſzcżą wypráwi? GrabowSet F3v; WujNT Mar 11/31, Luc 12/17, 20/5; KmitaSpit B3.

Szeregi: »rozmyślać, (i) obierać się« [szyk 1:1] (2): KromRozm II i3v; O tymże rozmyślay/ w tym ſię obieray [Haec meditare, in his esto]: áby poſtępek twoy był wſzytkim iáwny. WujNT 1.Tim 4/15.

»rozmyślać a (i) pomnieć (a. pamiętać)« [szyk 2:2] (4): BYſmy ludźie miſerni á zapamiętali/ przykłady kaźni Bożyi/ ktoręmi nás pan kſobie przywodźić ráczy/ tak dobrze i ſtą pilnością zawſze rozmyślali i pamiętali MurzHist B; Pátrząc pomni iżeś cżłowiek/ A rozmyſlay iáki twoy wiek. RejZwierc 236v; Nieżycżliwym rácż też dáć poććiwe vznánie/ Aby káżdy rozmyſlał ná ſwe powołánie/ A pomniał káżdy pilnie ná ſwe przyſzłe cżáſy RejZwierc [272]; Niechcąc ábyſmy ſpołkowáć mieli z nieużytecżnymi vcżynkámi ćiemnośći/ owſzem żebyſmy ie ſtrofowáli. Ná co ia pámiętáiąc/ y w tym cżęſto rozmyſláiąc: obacżyłem/ że też to mnie iednemu/ iáko komu inſzemu roſkazano CzechEp 5.

[»resumować a rozmyślać«: Coż od miſtrza twego ſłychał/ álbo cos ſobie nápiſał to wſſytko domá ſtowárzyſſmy twemy reſumuy á rozmiſlay [domi ... rememorato]. MurmSpicz E3.]

»rozmyślać a sobie rozbierać« (1): Gdy tedy te wſſytki rzecży ocyec z mátką/ yákoby ſie godziło opátrzy/ też rozmyſláć ma/ á ſobye rozbyeráć co będzye myał cżynić GliczKsiąż Dv.

»rozmyślać, (a, et) rozważać (a. uważać)« [szyk 7:4] (11): GroicPorz ſ4; Speculor, [...] metap. myśtlę [!] Rozmyslám á Rozważam nieco ſam s ſobą. Mącz 407a, 443c, 461c, 486b; A thu vwáżay á rozmyſlay ſobie/ co ſobie maſz ná pámięć bráć/ á co rozmyſláć maſz s tey náuki teráznieyſzey ſwiętey. RejPos 306v; Bo tákżeć to wſzytko zá iedno poydzie/ choćbyś też czytał y namędrſze Philozophy/ y nazacnieyſze ſpráwy onych dziwnych ludzi/ [...] wſzytko to iedno iákobyś groch miothał ná ſciánę/ ieſliże tego nie będzieſz vważał á nie rozmyſlał ſobie. RejZwierc 14v, 38v; Calag 82a; Calep 646a, 772a.

»rozmyślać i się uczyć« (1): Nauka piękná iáko ſie ſpráwowáć mamy przypogrzebiech Krześćiáńſkich/ y co ſobie ná nich rozmyſláć mamy/ y cżego ſie z nich vcżyć mamy. RejPos 352 marg.

W przen (15): Zápaliło ſie práwie ſerce wemnie rozmyſláiąc wiákich ieſt przygodach RejPs 59.
Frazy: »język, usta rozmyśla(ją)« = lingua cogitat a. meditatur Vulg [szyk zmienny] (2:1): WróbŻołt 70/24; Vſtá ſpráwyedliwego mądrość rozmyſláyą LubPs K2v; Cáły dzień nieſpráwiedliwość ięzyk twoy rozmyſlał Leop Ps 51/4.

»myśli rozmyślają« (1): Bo naprzod iuż záwżdy myſli ich zniewolone bogáctwy/ pilnie ſobie rozmyſláią z wielkim vciążeniem/ iákoby wcále mogli zgromádzić łákome nábycia ſwoie. RejPos 6.

»rozum rozmyśla« (1): Rozum człowieczy ieſt tákowy/ im więcéy co bierze przed ſye/ im częśćiéy co rozmyśla/ tym przeſtrzeniéy ſobie w ónéy rzeczy czyni/ tym więcéy obacza y náyduie/ czego przedtym nie obaczył/ nie nálazł. GrzepGeom B4.

»serce rozmyśla« (1): Serce cżłowieká rozumnego rozmyſlá ſkryte powieśći [cor sapientis cogitabit parabolam]/ á mądry ząda áby go ſpilnośćią słuchano. BudBib Eccli 3/30.

Zwroty: »rozmyślać w duchu« (1): rozmyſláłá w duchu ſwoim [meditatus est in spiritu suo] twárdim przez dzień gorącośći. Leop Is 27/8.

»w sercu (swym a. swoim), na sercu rozmyślać« = ratiocinari in corde suo PolAnt [szyk zmienny] (6:1): Tedy im rzekł ſtárzec/ pátrzcie wzgorę/ á o cżymkolwiek chcecie wiedzieć/ w ſercách ſwych rozmyſlayćie [in corde vestro revolvetis]/ ále iáwnie nic nie mowcie HistAl L2v; Versare in corde, Ná ſercu vwáżáć/ rozmyśláć. Mącz 486b; Iż cżłowiek rozmyſla ſpráwy ſwoie w ſercu ſwoim/ ále Pan ſpráwuie ięzyk iego. RejPos 298; Spráwiedliwy ginie/ á nie máſz tego ktoby o tym rozmyſlał w ſercu ſwoim RejPos 321v, 234; A poznawſzy wnet Iezuſ duchem ſwym/ iż ták v śiebie myślili/ rzekł im/ cżemu to rozmyślaćie w ſercach wáſzych? BudNT Mar 2/8; Wiele rzeczy w ſercu ſwym rozmyślam: á myśląc Boleię, [...] Y ieſzczem ſię do końcá nie námyślił, cobym Z tych dwu rzeczy miał rádniey obráć ſobie CiekPotr 16.

a. W powiązaniu z przeżyciem religijnym, kontemplować tajemnice wiary (165): Gdy tedy tam s tą naſwiętſſą panną przydzieſs rozmyſlaiątz/ na twé kolana przed Ianem klekni OpecŻyw 31, 35v, 49.

rozmyślać kogo, co (70): OpecŻyw 7v, 13, 16v, 26, 31 (10); OpecŻywPrzedm C3v, C4v [2 r.]; PatKaz II 70v; PatKaz III 142v; A gdy to rozmyſlam vſtawicżnie rozmawiam ſie ſam naprzeciwko ſobie/ á zapłonienie oblicża mego przychodzi. WróbŻołt 43/16, ff3v, 118/34, 70, 148; A y oni rozmyſláiąc dziwne ſprawy páńſkie vczyli ſie wſſey nádzieie wniem pokłádáć y wroſkazániu iego RejPs 114, 125; Bogoſlawiony ten ieſt ktori ſię boy páná Boga á roſmiſla y cziny przikazanie iego. SeklKat E3v; G2; MurzNT A4; BielKom C6v; LubPs Bv, B4, Q3v, Z6, bb4v, bb6v, ee4v; KrowObr 63v, 117; RejWiz 121; I owſſem w zakonie Páńſkim myſl y wola iego/ y będzie rozmyſlał wednie iteż w nocy zakon iego. Leop Ps 1/2, Ps 118/70, Eccli 27/12; HistRzym 71v; Czo każdy ma rozmyſláć przy męce Páńſkiey. RejPos 100 marg, 117v, 167, 306v, 333, Ooo4v; BiałKat 223v, 231; KuczbKat 40 [2 r.], 50, 365 marg; RejZwierc 153; CzechRozm 1v; KarnNap D4v; nic nieumiał/ iedno piſmo S. rozmyſláć/ á ochotną modlitwę P. Bogu cżynić. SkarŻyw 298, 337, 511; ReszList 164; O co ia we wnątrz cżuię/ gdy rzecży niebieſkie rozmyślam LatHar 603; cżęſto ná to wſpominay we dnie/ coś poránu rozmyślał/ ktory cżás do nabożeńſtwá poſpolićie ieſt nalepſzy. LatHar 666, 82, 664 [2 r.], 738; SiebRozmyśl [A3]v, [A4], G2. Cf »rozmyślać tajemnicę«.

rozmyślać z kogo [= z czyjego tekstu] (1): Możeſz ták rozmyśláć z Páwłá S. LatHar 89.

rozmyślać na kogo, na co (3): bo telko tego to moia była vciecha rozmyſlac ſobie na pana boga. WróbŻołt aa3, 142/5. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym.

rozmyślać o kim, o czym (18): OpecŻyw 103, 168v; PatKaz II 19v, 35; PatKaz III 127v, 143; BielŻyw 95; WróbŻołt 76/13; Rozmyſlay dáry Boſkye y o Páńſkiey męce. BielKom C6v; KuczbKat 295; CzechRozm 170v; ModrzBaz 75v; LatHar 642; WujNT Act 10/19; WysKaz 46; áby [Bóg] we mnie raczył zápocząć dobré początki dobrégo żyćia mégo/ á iżby ſię w nim rozrádowáłá duſzá moiá y ſerce moie/ rozmyśláiąc záwżdy o tym dobrodźieyſtwie iego/ któré vczynił nád rodzáiem ludzkiém SiebRozmyśl G2v, G2v, H2.

rozmyślać przy czym [= przy jakim tekście] (1): Przy tey Ewanielij rozmyſlaiątz tu/ naſladuy iego w tym tzo możeſs náwięcey/ bo chceſſli s Kriſtuſem krolowatz/ przykladem Kriſtuſowym máſs na tym ſwiecie żytz. OpecŻyw 51.

rozmyślać w czym (28): W ſprawiedliwoſciach twoich będę rozmyſlał WróbŻołt 118/16, 100/2, 1/2, Bv, 118/47, o8, 118/117, 142/5; KromRozm II n3v; Dayże ábych záwżdy w nich [tajemnicach pańskich] żył pobożnye cnotliwie/ A w zakonye ſwyętym twoim rozmyſlał prawdziwye LubPs bb2v, aa6, bb2; Leop Ios 1/8; I będę rozmyſlał we wſſyſtkich ſpráwách twoich: y w wynáleſkách twoich będę ſie ćwicżył. Leop Ps 76/13, 118/47; BibRadz Ios 1/8; BudBib Ps 77/12; KochPs 3, 185; SkarŻyw 393, 501, 527; CzechEp 5, 108, 112; LatHar 170; WujNT przedm 28. Cf »rozmyślać w tajemnicach«.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); zaimek pytajny (21), zaimek względny (2)] (23): OpecŻyw 24v, [27]v, 28 [2 r.], [34]v, 38 (13); PatKaz III 147; A gdzie bych ſie ia mial podzieć przed możnoſćią twoią y to ſobie czáſem rozmyſlam RejPs 206; Glębſſych nad ſię rzeczy niebaday/ a cżoć Bog roſkazał to zawſſe roſmyſlay. SeklKat A5; RejAp 180v; Drugie rozmyſlay/ co to ieſt zá roſkoſz ſłucháć á pilnowáć ſłow Páńſkich RejPos 65v, [249]v, 269v; RejZwierc 174v; ROzmyślaymy dźiś wierni Krześćiáni/ Iáko Pan Kryſtus ćierpiał zá nas rány ArtKanc D9; GDy rozmyślam com ieſt/ á vznawam ćiebie/ Widzę ćię Bogiem być/ á cżłowiekiem śiebie GrabowSet C.

Ze zdaniem luźno nawiązanym (1): Pátrzayże á rozmyſlay ſobie/ á ono ták ſláchetne á niewinne ciáło dla ciebie wiśi ná gorącośći ſłonecżney/ ná okrutnym drzewie roſpięte RejPos [105]v.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia w zdaniu nadrzędnym [na co] (1): Czytai pilno a pámiętai/ Na ſłowa panſkie roſmyſlai. Ze on takowych niechce znać/ Ktorzy go niechcą wyſnawać. MurzHist ktv.

W połączeniach szeregowych (7): WróbŻołt 76/7; MurzHist ktv; KromRozm II n3v; LubPs R5; vdayże ſie náſwięte rozmowy o Pánu ſwoim/ ábo rozmyſlay o nim w nędznym á w obłędliwym ſercu ſwoim/ á porucżay ſie mocno w opiekę iego. RejPos 115; BiałKat 231, 291.

Zwroty: »rozmyślać dobrze« (1): Rozmyſlay to dobrze/ a bacż iaki przyklád daie to dóſtoyné dziecię ián ſwięty OpecŻyw 31.

»rozmyślać imię Boga« = oddawać cześć Bogu (1): á nápiſáne ſą kxięgi pámiątki przed nim tym co ſie boią Bogá/ y rozmyſláią imię iego. Leop Mal 3/16.

»rozmyślać w myślach swoich« (1): A wſzákoż nie doſyć ná tym/ ábychmy to tylko rozmyſláli w myſlach ſwoich/ álbo tylko ſłowy roſpámiętywáli tę ſwiętą á niewinną śmierć tego tho Pána ſwoiego/ ále chciał Pan/ ábychmy ſkutkiem y iáwnemi ſpráwámi ſwemi okázowáli to RejPos 87v.

»nabożnie rozmyślać« (4): OpecŻyw 26; RejPos 117v; Ták wielkie dobrodzieyſtwá Boſkie/ maſz bráćie miły przy tey Swiątośći nabożnie rozmyśláć KarnNap D4v; LatHar 642.

»pilnie rozmyślać« [szyk zmienny] (6): OpecŻywPrzedm C4v, MurzNT A3; LubPs Bv; RejPos 16, Ooo4v; Błogoſłáwiony kto o tym cżęſto á pilnie rozmyśla/ bo ſtąd prawdziwey mądrośći doſtąpi. WysKaz 46.

»sobie, z sobą rozmyślać« = cogitare, meditari Vulg [szyk zmienny] (25:2): WróbŻołt 76/13, ff3v, 118/47; RejPs 179, 206; LubPs B4, Q3v, aa6; Vpominamy teſz/ áby ludzie tzęſto dobrodzieyſtwo mękę y ſmierć Páná Iezu Kryſtá/ ſobie rozmyſláli KrowObr 63v; RejWiz 121; Leop Ps 118/47, 70; tamże długo y wiele s ſobą rozmyſlaiąć [...] na oſtatek odrzućiwſzy roskoſzy drogę/ cznoty ſie rozmiłował. KwiatKsiąż F2; SarnUzn D4; RejAp 180v; Co ſzyrzey zrozumiemy z Ewányeliey ſwiętey/ gdy ią ſobie nabożnie rozmyſláć będzyemy RejPos 117v, [105]v, 269v, 306v [2 r.], 333, Ooo4v; KuczbKat 40; Tákże cżytáiąc ono mieyſce wſzytko ſobie rozmyſlał co to ſą zá dziwy w tych ſądziech Páńſkich y w tych niepośćignionych nigdy drogach iego. RejZwierc 174v, 153; Przetoż ia/ ták wielkie y ták poważne powieśći y rozmowy/ cżęſto z ſobą rozmyſláiąc: obacżyłem nie máłą niebeſpiecżność/ w tym zawodzie wezwánia moiego niebieſkiego. CzechRozm 1v; CzechEp 108.

»rozmyślać tajemnicę, w tajemnicach« = in adinventionibus exerceri Vulg (2:1): Też iako rano wſtawał na modlitwy rozmyſlaiącz taiemnice wcielenia bożego WróbŻołt aa2v; Rozmyſlałem w noci w ſerczu moim/ rożmyſlałem y badałem y ocżyſciałem ducha mego. (koment) Rozmyſlałem [Ps 76/6], Czuſz thę taiemniczę wcielenia Bożego. WróbŻołt aa3v, 76/13.

Szeregi: »czytać i rozmyślać« (1):Twoia tedy rzecz ieſt abyś ſám ſobie leniſtwem nieſzkodźił/ ale ſłowo pańſkié pilnié czytáł i rozmyśláł MurzNT A4. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(i) patrzeć (a. patrzać, a. upatrować, a. przypatrować się) a (i) rozmyślać« [szyk 3:1] (4): OpecŻyw 40; tu ſie przypátruy á rozmyſlay ſobie/ kto to ieſt á iáki to ieſt co to ſpráwiłá ſwięta wielmożność iego. RejAp 180v; RejPos [105]v; Boć dla tego Pan Bog ocży wynioſłe dał/ ábyś nie tylko ſobie ná pięty pátrzył/ ále iżbyś y vpátrował/ y rozmyſlał ſobie przyſzłe y przeminęłe rzecży. RejZwierc 153.

»rozmyślać albo rozmawiać« (1): Bo niemaſs lepſſé pomocy anij lékarſtwa w takowych rzecżách/ iako rozmyſlaiątz albo rozmáwiaiątz o milym bodze. OpecŻyw 168v.

»rozmyślać albo rozpamiętywać« (1): RejPos 87vcf »rozmyślać w myślach swoich«.

»w serce brać i rozmyślać« (1): Matuchna iego milá to wſſytko w ſerce brala/ y nábożnie rozmyſlala. OpecŻyw 26.

»śpiewać i rozmyślać« (1): Pſallam et intelligam in via immaculata, quando venies ad me. Będe ſpiewał á będę rozmyſlał w drodze nie pokaloney WróbŻołt 100/2.

»rozmyślać a uczyć się« (1): á ku chwale ſwiętey iey [Maryi] będzyeſz też to ſobie rozmyſlał w ſercu ſwoim/ á vcżył ſie tego/ dawáiąc Pánu Bogu chwałę s tych ſwiętych ſpraw á poſtępkow iey RejPos 306v.

»rozmyślać a (i) uważać (a. rozważać)« [szyk 2:2] (4): Bo pátrzay á pomyſl ſobie ná to pilno/ [...] co to ieſt zá pociechá/ páráć ſie ſłowem Páńſkim/ vcżyć ſie go/ dopythawáć ſie o nim/ á pilnie ie rozważáć á rozmyſláć w ſercu ſwoim. RejPos 167, 333; KuczbKat 40; WujJud 226.

»wiedzieć a rozmyślać« (1): á gdzie mowi/ wiedzże á rozmyſlay ſobie w ſerczu/ támći doraża náſzych wnętrznośći SarnUzn D4.

»rozmyślać, wysławiać« (1): gdźie ludźie iáko záchwyceni dobrodźieyſtwá Páńſkie rozmyſláią/ wyſławiáią ReszList 164.

»wyznawać i rozmyślać« (1): I kędy ſą tákowi ludzie/ ktorzyby ſie Obrázom Boſkim/ iego ręką ſtworzonym dziwowáli? y pátrząc ná nie/ moc/ chwałę/ miłoſierdzie/ y dobrodzieyſtwo iego wyznawali y rozmyſláli? KrowObr 117.

W przen (18): OpecŻyw 28; Podnośiłem bárzo ráno ocży ſwe s pilnoścyą/ By twoy zakon rozmyſláły s ſſcżyrą vprzeymoścyą LubPs bb6v, bb2.
Frazy: »rozmyśla dusza« (1): IAko ſą rozmáitych roſkoſſy przybytki páłácow twoych náſz miły pánie ilekroć to rozmyſla duſſá má práwie od pámięći odchodzi ráduiąc ſie themu ieſliże iey też kiedy przydzie ku niem doſtępić. RejPs 125.

»pamięć rozmyśla« (1): niech y pámięć moiá/ o tobie y o rzecżách twych/ y cżynách ręku twych/ ktorych kſztałtu nigdy żaden nie potráfi/ nabożnie y cżęſto rozmyśla. LatHar 642.

Zwrot: »rozmyślać w sercu, z serca, sercem, na sercu« = cogitare in corde Vulg, PolAnt; meditari cum corde Vulg; mente volutare Modrz [szyk zmienny] (10:1:1:1): OpecŻywPrzedm C3; Sługa Boży tak wielce na grzech ma pamiętac aby w ſerczu ſwym vſtawicżnie rozmyſlał y przed bogiem wyznawał WróbŻołt K6v, 76/7; ACh yák ſą błogoſłáwieni [...] Ktorzy záwżdy rozmyſláyą s ſercá vprzeymego/ Swyádectwá wyerney náuki Páná Bogá ſwego. LubPs aa4v; á słowá iego będą rozmyſláć ná ſercach ſwoich. Leop Eccli 21/20; Rozmyſlałem w ſercu ſwym/ ábych wiedźiał/ y wybádał ſię/ á nálazł mądrość y dowćip/ ábych theż wiedźiał złość ſzaleńſtwá y głupſtwo błędu. BibRadz Eccle 7/26; SarnUzn D4; RejPos 115, 167, 306v, 333; Kto w ſercu ſwoim rozmyſla drogi iey [mądrości]/ á táiemnice iey rozeznawa BudBib Eccli 14/22; Ale miedzy wſzytkiemi rzecżámi naywięcey godźi ſię/ áby my/ ktorzi ieſteſmy niebieſką náuką nápoieni/ rozmyśláliſmy w ſercu przykazánie miſtrzá náſzego ModrzBaz 77v.
b. Uświadamiać sobie, zdawać sobie sprawę, nabierać przekonania, sądzić, być zdania (41): A mogl iey mowitz iako niéktorzy téż nábożni doktorowie rozmyſlaią. O matuchno moia námileyſſá/ [...] iuż rychlo s tobą ſie rozlącżę OpecŻyw [79].

rozmyślać z czego (3): Co ſobie ku náuce s tey s. Ewányeliey rozmyſláć mamy. RejPos 65v; A thu vwáżay á rozmyſlay ſobie/ co ſobie maſz ná pámięć bráć/ á co rozmyſláć maſz s tey náuki teráznieyſzey ſwiętey. RejPos 306v, [137].

rozmyślać co (20): Muſiemy zápomnieć wſzythkich náſzych rzeczy ábychmy thym lepiey wezwánie náſze niebieſkie rozmyſláli. BibRadz II 44c marg; RejPos 65v, [137], 207 [2 r.], 228v, 306v; KuczbKat 380 [2 r.]; A ták niech y to wielcy Pánowie rozmyśláią ktorzi mnogim ludźiom roſkázuią: niech ſię o to pilno ſtáráią/ áby ſynowie ich byli dobrze wychowáni ModrzBaz 47. Cf rozmyślać co w czym; Ze zdaniem dopełnieniowym; Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym.

rozmyślać co w czym (2): Co w tey Ewányeliey obacżáć y rozmyſláć mamy. RejPos 207; W tym słowie Oycże/ co máią Chrześćiánie rozmyśláć. KuczbKat 380 marg.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: to (7), o tem (1); iż(e), że (19), jako [= że] (7), zaimek pytajny (3)] (29): OpecŻyw 24v, 40; A będę ſławił imyę twe s cżyſtym ſwym ſumnyenim/ Rozmyſláyąc też to ſobye w ſwey nędzney krewkośći/ Ze ty mnye záchowáć racżyſz w twey ſpráwiedliwośći LubPs bb4v; GroicPorz cv; KrowObr 200; Leop 1.Mach 2/61; RejZwierz 136v; RejAp 40; Drugie rozmyſlay/ ták iáko ſłyſzyſz/ iákie ieſt miłoſierdzye Páná tego/ iż dobrowolnie á bez wſzech przycżyn tu ſie opowieda z miłoſierdziem ſwoim. RejPos [249]v, 34, 65v, [105]v, [137], 191, 228v; KuczbKat 65, 380, 410; RejZwierc 14v, 236v; BudBib Sap 8/17, 2.Mach 9/23; BiałKaz C2; Ale godźi ſię áby káżdy Sláchćic o tem ſobie rozmyślał/ iż nie ták dálece narodowi iego Rzecżpoſpolita vrzędy dawa/ iáko narodu iego cnoćie ModrzBaz [41]; niechayby to v śiebie rozmyśláli [recogitent]/ iż w ták wielkiey licżbie ludźi beneficyámi kośćielnemi ozdobionych/ żaden nie był v nas/ ktoryby chćiał ná concilium być ModrzBaz 132v, 13v, 45v, 52v, 135v.

Ze zdaniem luźno nawiązanym (1): tákże teſz ty rozmyſlay ſam wſobie/ iáko deſzcz przewysſza kropki/ á ogień dym/ tákći więczſza miárá/ ktora przeſzłá. BudBib 4.Esdr 4/48.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do przydawki w zdaniu nadrzędnym (1): rozmyſlay tę ſpráwę Páná twego/ á wiárę ludzi máło záſłużonych/ iż oni ni do kogo ſie inego nie vciekáli/ iedno do ſámego iego. RejPos 207.

Zwroty: »pilnie rozmyślać« (2): GroicPorz cv; iż gdy pilnie rozmyśláią/ że cokolwiek máią/ tego z łáſki y z dáru Duchá S. doſtáli/ tedy pocżynáią ſámi o ſobie ſkromnie y pokornie rozumieć KuczbKat 65.

»sobie, (sam) w sobie, u siebie rozmyślać« = cogitare sibi a. apud se, considerare PolAnt; recogitare Modrz [szyk zmienny] (18:3:1): LubPs bb4v; KrowObr 200; Leop 1.Mach 2/61; Iżem rozmyſlał ſam w ſobie [dixi]/ że tu ná tym mieyſcu nie máſz boiáźni Bożey á iżby mię tu pewnie zábito dla żony moiey. BibRadz Gen 20/11; A tu ſobie rozmyſlay iáko tho ieſt Pan ſtráſzliwy ſądząc nas zá złośći náſze s tego ſrogiego máyeſtatu ſwego. RejAp 40; RejPos 65v, [105]v, [137], 194, 228v [2 r.], 306v; KuczbKat 380; RejZwierc 14; BudBib 4.Esdr 4/48, Sap 8/17, 2.Mach 9/23; Niech w ſobie rozmyśláią/ że práwa cżeść á vcżćiwość/ nie zależy w zacnośći rodzáiu/ nie w bogáctwách/ nie w mnoſtwie ábo okazáłośći sług/ [...] ále w tych cnotách/ ktore właśnie dobrym przynależą ModrzBaz 13v, [41], 45v, 52v, 132v, 135v.

Szeregi: »baczyć (a. obaczać) i (a) rozmyślać« (2): WOyt y káżdy inny Sędźia/ gdy ſyedźi ná ſądźie/ to ma naprzod báczyć/ á pilnie rozmyſláć/ iże ná Stolcu Bożym ſyedźi/ áby dobrze [y ſpraw]iedliwie ſądźił/ ták bogátego iáko vbogiego GroicPorz cv; RejPos 207.

»rozmyślać a mieć przed oczyma« (1): Rozmiſlay nád to á miey to przed ocżyma záwżdy/ żeś tu przychodźięń y pielgrzym BiałKaz C2.

»pomnieć (a. na pamięć brać) a (i) rozmyślać« (3): A tu napirwey pomnieć á rozmyſláć maſz/ iż co ſie kolwiek dzyało w ſtárym zakonie/ to ſie wſzytko działo dziwną ſpráwą Páńſką RejPos 34, 306v; Co pomniąc y rozmyśláiąc/ obacżay przy tym/ z iáką záśię pilnośćią y z iákim nábożeńſtwem modlić śie maſz. KuczbKat 380.

»rozbierać a rozmyślać« (1): A tákże rozbierayćie á rozmyſlayćie ſobie [cogitate] pocżąwſſy od Narodow/ po wſzyſtkich Narodziech: iż wſzyſcy ktorzy w Pánie Bodze duffáią/ nie bywáią ſlábemi. Leop 1.Mach 2/61.

»rozczytać i rozmyślać« (1):I co ia tám inſzego tzynię/ kiedy tę ſwiątość według iego vſtáwy przyimuię/ iedno roſtzytam y rozmyſlam ſobie iż kryſtuſowe ćiáło było ná krzyżu zá mię zawieſzone KrowObr 200.

»rozeznawać i rozmyślać« (1): ábyś tu vmiał rozeznawáć y rozmyſláć/ iż żadna prawdá nie ieſt ná ſwiecie/ oprocż ſłowá Páńſkiego. RejPos 65v.

»uczyć się i rozmyślać« (1): Cżego ſie tu vcżyć/ y co ſobie rozmyſláć/ mamy. RejPos 228v.

»rozmyślać i uważać« (1): To v ſiebie rozmyſláiąc/ y zwielką pilnośćią vważáiąc [cogitans apud me et commemorans] iſz gdy ſię ſpowinowáćiemy zmądrośćią/ ſtawamy ſię nieśmiertelnemi. BudBib Sap 8/17.

Synonimy: rozbaczać, rozbaczać się, rozbierać, rozejmować, rozeznawać, rozprawować się, roztrząsać, rozważać.

Formacje współrdzenne cf MYŚLIĆ.

Cf ROZMYŚLANIE

KW, RS, (KO)