»mądrze rozważać« (1): Futura bene prouide. Przyſzłe rzecży przeźieray y mądrze rozważay/ Byſtrą chćiwość rozumem co nalepi zrażay. CzahTr C4.

»rozważać w myśli, z myślą, myśląc« [szyk zmienny] (3:1:1): a rozwáżáy myſlątz wſſytki iey [Maryi] vcżynki oſobno ijż tak bogata/ tzudná/ znamienitá/ tako iawnie pokutuie. OpecŻyw 46; Co ſzyrzey vſłyſzyſz z Ewányeliey tey ſwiętey/ ktorą nam ku pocieſze náſzey Ian ſwięty nápiſał tymi ſłowy/ iedno ią ſobie rozważay w myſli ſwoiey. RejPos 125; z wierną myſlą á s ſtátecżnym ſercem ſwoim/ rozważał to ſobie á vmnażał w ſobie záwżdy ſtátecżną wiárę o tym Pánie ſwoim. RejPos 289v; gdy ią ſobye będzyem pilnie rozważáć w myſlach náſzych. RejPos [203]v, 307v.

»rozważać nabożnie, nabożnemi myślami« (1:1): Vbacż że ſtego wſſytkiégo/ wielkoſtz ſwięta dziſieyſſe^go/ a ſercem zupelny^m rozwáżay iako nábożniey możeſſ OpecŻyw 9v; RejPos 194v.

»pilnie (a. pilno) rozważać« = considerare, perpendere Modrz; diligenter retractare Mącz; diligenter revolvere JanStat [szyk zmienny] (20): BielŻyw 142; RejPs 183v; Gdyż tedy iam to ſobie rozważał pilnie/ ácż miałem to zápewne/ że ludzie doſić wychowánia dobrego znáią GliczKsiąż A4; Diligenter retractare, Pilnie rozwáżáć. Mącz 462b; Bo pátrzay á pomyſl ſobie ná to pilno/ co to ieſt zá roſkoſz á co to ieſt zá pociechá/ páráć ſie ſłowem Páńſkim/ vcżyć ſie go/ dopythawáć ſie o nim/ á pilnie ie rozważáć á rozmyſláć w ſercu ſwoim. RejPos 167; A ták tę ſwiętą Ewányelią/ ktorą nam nápiſał Lukaſz s. o ſpráwach Páná náſzego/ pilnie rozważaymy. RejPos 173v, 117, 131, [203]v, 263; HistLan F2v; Tu iuż trzebá pilnie rozważáć/ y s kogo przykłády bráć/ y komu dufáć/ y kogo ſobie zá przyiacielá rozumieć y poſthánowić. RejZwierc 20, 8v, 113v, 206; ModrzBaz 14, 28; SarnStat 110, 985; Ale y powtore cię vpominam, ábyś Rozważał wſzyſtko pilnie ſobie. CiekPotr 53.

»poradnie rozważać« (1): ále ſtárzy wſzyſtki rzecży cżynią porádnie rozważáiąc [consilio titubantes]. HistAl B5v.

»przestrono rozważać« (1): Iakoſz tho Florian na kończu ninieyſzych kxiąg przeſtrono rozważa y przypomina. FalZioł +2v.

»roztropnie rozważać« (1): ále ſie przypátruy ludziom y ich kſtałtom á obycżáiom/ [...] á háwtuy ie ſobie moczno iáko wzory ná pámięći y ná vmyſle ſwoim/ ábyś ie długo pámiętáć y roſtropnie rozważáć vmiał RejZwierc 23v.

»rozumem rozważać« (1): A terázeyſze [rzeczy] też iuż ſobie rozumem rozważa co z nimi cżynić RejZwierc 88.

»sobie, (sam) z sobą, u siebie, w sobie, miedzy sobą rozważać« = reputare (secum) Vulg, Mącz, Cn; considerare secum in animo a. cum animis suis Mącz, Modrz, Cn; cogitare, meditari Vulg; animo ducere a. volvere, commentari, praemeditari, speculari Mącz; colligere, computare, ratiocinari, ratiocinatione deprehendere Calep; meditari a. recogitare a. recolere a. retractare secum Cn [szyk zmienny] (57:6:5:3:1): tedy kniemu cżęſto liſti piſał [Seneka do św. Pawła], á zaſię od niego piſanie pilnie ſobie rozważał BielŻyw 142, 52; aby [Bóg] raczył podnieſc ku gorze vpadle myſli ſerca naſſego aby ſobie nic inſſego nie rozwazali: wſſytki yne rzeczy ziemskie opuſciwſſy na ſtronę: iedno o wielmoznoſci a o wyſokoſci ſwiętego ymienia maieſtatu twego. RejPs 168v; Rozważałem ſobie wſſytek ſtan żywotá moiego nic inſſe^go ſobie potrzebnieyſſego nienayduię iedno obroćić nogi ſwoie ná drogę ſluſſnoſći/ á náuk twoich RejPs 179v; ábowiem ten właſnie bywa vtwierdzon ktory pilnie ſlucha á rozważa ſobie zakon y náuki páná ſwego. RejPs 183v, 62, 168; MurzHist B3v; posłowie żałościwi odeszli, to u siebie rozważaiąc, iż Krol invitis illis na nie winę tę kładł i jeszcze srogimi pogrożkami dotyskował. Diar 60, 53; GliczKsiąż A4; LubPs R5v; GroicPorz z; Bo ſye obawał wyznáć żeby mu byłá oddaná wmałżeńſkie ſthadło: rozważaiąc ſobie by go lepak niezábili dla iey vrody á pięknośći. Leop Gen 26/7, Ps 76/7, 118/59; Myſl moiá rozbieráłá to ſámá w ſobie/ y rozwazałem ſobie ſpráwy moie [diligentiam habui]. BibRadz Eccli 51/24; gdzie ſie ich wiele zgadzáło ná Włádziſłáwá Lokietká/ rozważáiąc miedzy ſobą iego prętkość/ y gotowość/ thakież bliſkość przyrodzoną ku kroleſtwu Polſkiemu BielKron 368, 240, 245v; Commentor, Zmyślam/ Myſlę ſam w ſobie/ Rozważam ſam w ſobie. Mącz 61c; Institit reputare secum ipse quomodo promissi fidem praestaret, Począł s ſobą rozważáć yáko by obiecáney rzeczy dośić vczinił. Mącz 333c, 63d, [95]d, 213a, 382c, [407]a, 504d, 506c; GórnDworz C5v, M8; Co ſobie s tey Ewányeliey krotko rozważáć mamy. RejPos 131; Obacżayże tho thu pilnie/ ocżći tu idzye/ rozważayże ſobie miłoſierdzye Páná ſwego á vpadek ſwoy RejPos 198v; Słuchayże co im thu wnet Pan powiedzyeć racżył/ zoſtáwiwſzy też to ná pámiątkę nam nędznym potomkom ich/ ábychmy nie vnośili ná potim myſli ſwoich/ á dwornie ſobie nie rozważáli o możnośći á o iſtnośći Páná tego. RejPos 231, 117 [2 r.], 125, 142v, 177v, 181v (19); KuczbKat 40; Abowiem ſą iedni co pilnie ſłucháią ludzkich rozmow poććiwych áby ſobie iedno vſzy nápáſli álbo ſie náſmiali/ ále áby to ſobie álbo rozważáć/ álbo do ſtátecżney pámięći przypuśćić mieli/ áby ſie im też to ná potym przygodziło/ [...] nicz o tym nie myſlą. RejZwierc 91; Mądry co ſobie o ſmierći rozważáć ma. RejZwierc 170v, B2v [2 r.], 88, 90v, 92, 155v (14); Záś obywátelom przyſtoi/ áby vrzędu ſwego posłuſzni byli/ to wſzytko com powiedźiał v śiebie rozważáli: á poſtronnemi ſię przykłády karáli. ModrzBaz 101, 14; Calep 896a; GrabowSet A2, B3; CiekPotr 53; PaxLiz C3.

»rozważać (i) na tę i na owę stronę« = disputare a. perpendere in utramque partem Modrz [szyk zmienny] (4): Gdy ſie tedy ziecháli Ellektorowie do Fránfortu [...]/ napierwey wotował Arcybiſkup Mogutińſki/ długą rzecż vcżyniwſzy ná Kárła zdomu Rákuſkiego/ rozważáyąc y na tę y ná owę ſtronę możność/ záchowánie/ przyległość/ y iednego yęzyká ſnimi być. BielKron 195, 204; Gdy ma [król] wſzytek Senat, ábo Pány Rádne zebráć/ áby śię z temi pirwey w káżdey rzecży/ rozważáiąc ią/ ná tę y ná owę ſtronę/ námowił/ niżliby ią przed wſzytkiem Senatorſkiem kołem przełożył. ModrzBaz 25v, 28.

»w umyśle, na umyśle rozważać« = animo revolvere JanStat (2:1): Amurátes przyiechawſzy/ nie co obiecał/ ále coby mu było pożytecżniey tho ſobie ná vmyſle rozważał. BielKron 240; Co my pilniéy w vmyśle náſzym rozważáiąc/ á widząc Króleſtwu náſzému [...] nieprzeſpiecznośći nálégáć: ábyſmy ie tedy tym łátwiéy od nas y poddánych náſzych gardł odpędźić mogli/ obiecuiemy [...] SarnStat 985, 110.

»(albo, i) rozważać albo (i) pamiętać (a. do pamięci przypuścić, a. w pamięć wbić)« [szyk 2:1] (3): A ták poććiwa rádá á rozważna rozmowá tákiego cżłowieká ma być v ciebie y wdzięcżna y ták vważona/ iákobyś to ſobie y rozważał y w pámięć wbił RejZwierc 90v, 23v, 91.

»rozważać a przypatrować się« (1): ROzważáiącz ſobie z dáleká/ á pilnie ſie przypátruiąc [...] rozlicżnośći cżáſow dziſieyſzych/ [...] nicz inſzego pewnieyſzego áni náleść áni rozeznáć v ſiebie nie vmiem/ iedno iż ſądy Páńſkie [...] iáwnie á iáſnie ſie wſzędy zyawiáią á okázuią. RejZwierc 184.

»rozważać a (i) przypominać (a. wspominać)« (2):FalZioł +2v; á onći będzie powiedał przygody á przypadki ludzkie co ſie komu przygodziło/ á ty ſobie iedno będzieſz rozważał á wſpominał/ iż ſie też to wſzytko działo zá cżáſow onych młodſzych lat twoich. RejZwierc 173.

»rozważać a pytać się« (1): To gdy rozważáć będzyeſz/ á pytáć ſie o tym będzyeſz/ wnet on [Pan] nie omieſzka przybliżyć ſie kthobie RejPos 112v.

»rozbirać a rozważać« (1): [rozum człowieczy] przez znáki z podánya ſmyſlow/ álbo z powyeſći czyyey (komu wyárę dawa) przyyęte/ rozbiráyąc á rozważáyąc ye/ ku vznányu rzeczy káżdey [...] przychodźić muśi KromRozm III B6v.

»rozmyślać (a. pomyślać, a. myślić), (a, et) rozważać« = cogitare et in mente habere Vulg [szyk 10:2] (12): [Pitakus] mowił też aby mądrzy pirwey niżli by czo poſtanowili na to pomyſlali á rozważali czoż kto cżynić ma aby ſie z tim nie pyſznił BielŻyw 12; WróbŻołt 76/6; Speculor, [...] metap. myśtlę [!] Rozmyslám á Rozważam nieco ſam s ſobą. Mącz [407]a, 443c, 461c; RejPos 167; Zadna rzecż więcey poruſzyć ſerc y vmyſłow náſzych niemoże/ nád tę ſámę/ kiedy vtrapienia/ boleśći/ y męki iego wſzyſtki ſobie rozmyślamy á rozważamy. KuczbKat 40; Calag 82a; Cogito, [...] Meditor, contemplor, mente complector, mente agito – Miſzlię, rozwaząm. Calep 212a, 221a, 646a, 772a.

»uważać a (i) rozważać« (2): Praemeditor, Námyślam ſie przed tym/ vważam y rozważam ſam s ſobą rzecz. Mącz 213a; A nie cżytay ſobie piſmá ſwiętego iáko fábuł tylko dla roſkoſzy á dla krotofile ſwoiey/ ále ſobie pilnie vważay á rozważay/ iż co ſie kolwiek z wiernemi działo w dziwnych niebeſpiecżeńſtwiech á przeſládowániu ich/ to ſie też iſcie s thobą nieomylnie dziać będzie RejZwierc 206.

»[co] z pilnością rozważać«: A tak wtym przodkiem chwalę Boſzą/ a potym swoy wlaſtny doczeſny y wieczny powod a sbawienie/ ktore w tym ieſt zaloſzone/ s pilnoſcią ym nawiętſzą roſwaſzali UstKościel B4.]