[zaloguj się]
[pdf]

POPUSZCZAĆ (31) vb impf i pf

impf (30) [w znacz. I.], pf (1) [w znacz. II.].

o oraz a jasne.

Fleksja
inf popuszczać
praet
sg
1 m -m popuszczåł
imperativus
sg
2 popuszczåj
conditionalis
pl
3 m pers by popuszczali

inf popuszczać (7). ◊ praes i fut 1 sg popuszczåm (8). ◊ 3 sg popuszczå (4). ◊ 1 pl popuszczåmy (1). ◊ 2 pl popuszczåcie (1). ◊ 3 pl popuszczają (4). ◊ praet 1 sg m -m popuszczåł (1). ◊ imp 2 sg popuszczåj (1). ◊ con 3 pl m pers by popuszczali (1). ◊ part praes act popuszczająć, popuszczając Mącz (2:1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. popuścić.

I. impf (30):
1. Poluźniać, rozluźniać; indulgere Mącz, Cn; relaxare Calep, Cn (18): Indulgeo, Dopuſzczam/ Przeglądam/ Niedzierzę ná wódzy/ popuſzczam/ też piluyę álbo ſtrzegę. Mącz [169]a; Calep 908a.

popuszczać czemu (żywotne) (2): Bom był wſiadł bárzo z prętká ná koniá biſtrego/ Nie tráfiwſzy munſtuku nań powśćiągliwego. Przeto ſię porwał ź [!] mieyſcá bárzo harko ze mną/ Zem mu iákby popuſzcżał CzahTr C3v; KlonWor 55.

Zwrot: »popuszczać wędy« = puszczać spławik z prądem (1): Ták rybitwi płoćicom popuſzcżáią wędy: A rybá ſię obráca zá ponętą wſzędy. KlonWor 55.
Przen (12):

W przeciwstawieniu: »powcięgać ... popuszczać« (1): Habenas reducere vel remittere, Powćięgáć y popuſzczáć wódze. Mącz 150d.

Zwroty: »wodze, wodz(ow) (a. wodzej), wędzidła popuszczać« [w tym: komu, czemu (7)] = habenas reducere (a. remittere), indulgere Mącz, Cn; habenas effundere (a. permittere), laxare (a. dare) frena, nimis liberaliter habere, relaxare Cn [szyk zmienny] (5:2:1): KromRozm II a3v; tego nyemáła potrzebá yeſt/ áby [rodzice] dzyeći ſwe karáli/ wodzow im nye bárzo popuſſcżáli GliczKsiąż F7; RejWiz 44; Mącz 150d, [169]a [2 r.]; A co Páwłá przypominaſz gdźie mowi/ Bo inácżey muſielibyśćie z świátá wyniść/ iákoby go ták rozumieiąc: żeby on nam tymi ſłowy wodze popuſzcżáć miał/ żeby nam wolno było świátu ſie temu przypodobywáć CzechRozm 230; A przedśię nietylko ći [od cnoty i od męstwa dalecy są] ktorzi krzywdą iáką wzbudzeni popędliwośći ſwey wodze popuſzcżáią [affectui suo indulgendum] iż ſię mſzcżą ále y drudzy [...] ktorzy ludźiom iuż záiątrzonym [...] dodawáią [...] potuchy. ModrzBaz 62v, 80v.

»popuszczać wolniej« (1): A niechay ći to złego wątpienia nieczyni/ iż ná iednym mieyſcu miárę przykázuię/ á ná drugim nieiáko popuſzczam wolniey SienLek 10.

a) Pobłażać, rozgrzeszać (2):

popuszczać komu (1): GliczKsiąż D6v cf »popuszczać a swej wolej dozwalać«.

Szeregi: »ani popuszczać ani pofolgować« (1): Bo gniew iż yeſth yáko ogyeń rozżarzyſty/ w ktory gdi co wrzucą/ wnet ſie ſpali á ſpłonyeye/ thák on [ojciec] nye może nigdi áni popuſſcżáć áni pofolgowáć. GliczKsiąż G3.

»popuszczać a swej wolej dozwalać« (1): NYemáło naydzie tákich rodzicow/ kthorzy dzyecyom ſwym yáko młodzyuchnym yeſſcże/ á o rzecżách nyewyádomym/ wiele názbyt popuſſcżáyą/ á ſwey woley dozwaláyą GliczKsiąż D6v.

a. Zezwalać (2):

popuszczać czego (1): Bo ieſli kto pod zasłoną pokoiu gotuie przećiwko nam woynę/ ztymći nieieſt prawdźiwy pokoy: ále cżem dłużſzey iemu od woyny przewłoki popuſzcżáią/ tym gotowſzy y potężnieyſzy ná woynę będźie. ModrzBaz 103.

Zwrot: »wiele sobie popuszczać« = pozwalać sobie na wiele (1): Ale yze sprawata wiecey się Rptey tycze, nizeli nas, nie zdasię nam tak wiele sobie popusczac teraz iz bychmy wtym vprzedzic mieli zdanie Senatorow naszych ActReg 126.
2. Przestawać, zaprzestawać; deserere, desinere, quiescere, supersedere (5): Desino, Przeſtáyę/ kończę/ popuſzczam. Mącz 395c; Deserit amicus amicam, Popuſzcza niedba więcey. Mącz 387d, 341c.

popuszczać czego (2): Rudimentum ponere, Począć ſie wuczáć/ wkłádáć w nauki/ proſtoty y grubſtwá popuſzczáć. Mącz 359c, 380d.

3. Pozbywać się (4):

W przeciwstawieniu: »popuszczać ... brać« (1): Per intervalla, Przes chwilki odpocziwáyąć y tędy y owedy popuſzczáyąć á záś bierząć. Mącz 475a.

Zwrot: »popuszczać od ręki precz« (1): Haec raptim scripsi, Ná prętce/ popuſzczáyąć od ręki precz. Mącz 346a.
a. Sprzedawać (2):
Zwrot: »popuszczać pr(z)ecz do ludzi« [w tym: czego (1)] (2): Distraho, Rodzieram [!]/ rozpráwiam. Metapho. Poprzedawam/ odbywam kupiey/ popuſzczam precz towáru do ludźi. Mącz 461d; Vendax, Który rad przedáye/ nie rad długo chowa/ popuſzcza przecz do ludźi. Mącz 479c.
4. Spuszczać, zniżać (1): Demitto, Z wierſzchu puſzczam/ popuſzczam. Mącz 226a.
5. Zamieniać, zmieniać [na co] (1): A wſzákże gdźie ná przerzeczonych Nowinach nam dźieśięćiná ſnopowa byłá płáconá/ ieſcze ná przyſzłé czáſy ná wieki płácona ma bydź: áni iéy dla tego popuſczamy ná Wierdunki [nec ipsam, propter hoc, remittimus ad Fertones JanStat 230]. SarnStat 188.
6. Prawdopodobnie: Dokuczać, nękać, gnębić (może błędnie zamiast „poduszczać”) [komu] (1): Stimulus per translationem, Wſziſtko to co kogo vpychá/ doliega/ dokucza/ popuſzcza á doymuye komu. Mącz 415d.
II. pf Puścić wolno wielu [kogo (pl)] (1): thich ktorich popvſczaczie przikazvyem wam abiſczie dobrowolnie pvſczaly bedą ly chczieli po swey dobrey woley wpansthwye naſchim myeſzkacz LibLeg 10/59v.

Synonimy: I.1. folgować, pofolgować; a. dozwalać, pozwalać, przyzwalać, zezwalać; 2. przestawać; 3. pozbywać; a. poprzedawać, przedawać, zbywać; 5. zamieniać.

Formacje współrdzenne cf PUŚCIĆ.

Cf POPUSZCZAJĄCY, [POPUSZCZANIE], POPUSZCZANY

MC