[zaloguj się]
[pdf]

PRZEDAWAĆ (532) vb impf

e jasne; w inf -daw- (85), -dåw- (15); -dåw- RejZwierz, RejAp (2), PowodPr; -daw- : -dåw- BielKron (9:3), SkarŻyw (1:2), GostGosp (7:2), SarnStat (35:4); drugie a jasne (w tym 2 r. błędne znakowanie); w pozostałych formach -dåw- (196), -daw- (6); -dåw- : -daw- BibRadz (7:1), Mącz (9:3), ModrzBaz (19:1), NiemObr (1:1). ◊ W -daj- a jasne. ◊ W formach praes, imp i part: -daj- (166), -dåw- (84); -daj- Murm (4), BartBydg, FalZioł (5), SeklKat, RejJóz (2), RejZwierz, BibRadz, SienLek, GórnDworz, HistRzym (3), RejZwierc (2), BielSpr (3), WujJud (2), SkarJedn (2), ZapKościer, GrabPospR, SkarKaz (2); -dåw- OpecŻyw, HistJóz, ComCrac, SeklWyzn, KromRozm II, UstPraw, RejFig, RejAp, RejPos, PaprPan, ModrzBaz (14), NiemObr (2), KochSob, PaprUp, GostGospPon, GostGospSieb, GrochKal, WysKaz, PowodPr, VotSzl; -daj- : -dåw- GroicPorz (1:1), KrowObr (3:2), RejWiz (3:2), Leop (1:2), BielKron (9:4), Mącz (36:6), OrzQuin (2:1), BielSat (4:5), KuczbKat (2:1), WujJudConf (1:2), BudBib (1:2), Strum (2:1), BudNT (1:1), SkarŻyw (2:1), BielRozm (4:4), Calep (19:3), GostGosp (3:6), WyprPl (1:1), WujNT (8:1), SarnStat (15:3), KlonFlis (1:2), KlonWor (14:4).

Fleksja
inf przedawać
indicativus
praes
sg pl
1 przedaję, przedåwåm przedåwåmy
2 przedajesz, przedåwåsz przedajecie, przedåwåcie
3 przedaje, przedåwå przedają, przedåwają
praet
sg pl
1 m -m, -em przedåwåł m pers
2 m przedåwåłeś m pers przedåwaliście, -ście przedåwali
3 m przedåwåł m pers przedåwali
f przedåwała m an
n subst przedåwały
fut
sg pl
2 m m pers będziecie przedawać
3 m przedawać będzie m pers będą przedawać
imperativus
sg pl
2 przedåwåj przedåwåjcie
3 niechåj przedåwają, niech przedają
conditionalis
sg pl
1 m bych przedåwåł m pers bysmy przedåwali
2 m m pers byście przedåwali
3 m by przedåwåł m pers by przedåwali
impersonalis
praes przedåwå się
praet przedåwåno
con by przedåwåno
participia
part praes act przedåwając, przedając

inf przedawać (121). ◊ praes 1 sg przedaję (12), przedåwåm (1). ◊ 2 sg przedajesz (4), przedåwåsz (1). ◊ 3 sg przedaje (56), przedåwå (19). ◊ 1 pl przedåwåmy (1). ◊ 2 pl przedajecie (5), przedåwåcie (2). ◊ 3 pl przedają (82), przedåwają (45). ◊ praet 1 sg m -m, -em przedåwåł (4). ◊ 2 sg m przedåwåłeś (1). ◊ 3 sg m przedåwåł (31). f przedåwała (3). ◊ 2 pl m pers przedåwaliście, -ście przedåwali (2). ◊ 3 pl m pers przedåwali (46). subst przedåwały (2). ◊ fut 3 sg m przedawać będzie (1). ◊ 2 pl m pers będziecie przedawać (1). ◊ 3 pl m pers będą przedawać (2). ◊ imp 2 sg przedåwåj (4). ◊ 2 pl przedåwåjcie (2). ◊ 3 pl niechåj przedåwają (2), niech przedają (1). ◊ con 1 sg m bych przedåwåł (1). ◊ 3 sg m by przedåwåł (14). ◊ [1 pl m pers bysmy przedåwali.] ◊ 2 pl m pers byście przedåwali (3). ◊ 3 pl m pers by przedåwali (29). ◊ impers praes przedåwå się (1). ◊ praet przedåwåno (9); -åno (7), -(a)no (2). ◊ con by przedåwåno (6); -åno (5), -(a)no (1). ◊ part praes act przedåwając (12), przedając (6).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde także XVII – XVIII w.

1. Oddawać za pieniądze lub inną wartość materialną, sprzedawać, handlować; vendere Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calep, JanStat, JanPrzyw; venundare Vulg, PolAnt, Calep; distrahere, nundinari Mącz, Calep; nundinare Mącz; publicare Calag; divendere Modrz; venale dare Calep [w tym: kogo (a. aliquem) (42), co (a. aliquid) (363); komu (56)] (530): Vendo, Przedáyę. Mącz 479c; Calag 189b; Calep 334b, 1107b [2 r.], 1108b, 1110b.
a. O tym, co przechodzi na własność kupującego (479): BierEz Bv; OpecŻyw 73; Murm 29, 92, 186; ZapWar 1529 nr 2430; Widząc to Iakob iż zboże przedawano w Eipcye rzekł ſynom ſwym/ tzemu nye iedzy´ecye do Eiptu HistJóz Cv, Cv [2 r.], C2; BartBydg 147b; FalZioł V 62; BielŻyw 2, 155; aby zadny nyeſzmyal przedavacz na obv dwv stronv volow albo ynſſego wſchelakyego thowarv LibLeg 6/117, 11/137v [2 r.]; WróbŻołtGlab Av; dzyalali theſch pokrziky zmyeczikowya y przedawali ſchynkarkam LibMal 1545/95; yſch v ſoye [...] Ieſth Iacub chlop kthori przedawal rzeczi the male kthore on thu przi myeyſzczye kradall LibMal 1547/126; Theſz powyada ze knafflye od ſchath rzazall y themuſz zidovi przedawal LibMal 1547/129v, 1545/96, 102 [2 r.], 105, 1546/121, 1547/133 (18); RejJóz B2, M; GroicPorz b4, f4v, g; Izaſz kiedy Kryſtus zwolennikom ſwoim roſkazał/ áby Agnuſy [...] Swięćili/ y przedawáli/ y poſwiećie roſsyłáli? KrowObr 68, 105; I othworzył Iozeph wſſyſtkie gumná/ á przedawał Egiptczykom Leop Gen 41/56, Gen 42/1 [2 r.], Ruth 4/3, Zach 11/4, 2.Mach 8/14; UstPraw F3v; RejFig Bb3 [2 r.], Cc2; RejZwierz 122; BibRadz 2.Esdr 13/15, 16, 2.Mach 8/34, Mar 11/15, II 77a marg; [Cyganie] końmi frymárcżą/ miedź pozłoćiwſzy/ żelázo pośrzebrzywſzy/ przedáią BielKron 262, 17, 41v, 56v, 108v, 123 [2 r.] (14); Auctionaria atria, Mieyſcá gdzie tákie rzęczy [!] oſzácowáne przedawáyą. Mącz 20b; Forum holitorium, Tárg gdzie zyołá/ Sáłaty Rzodkwie/ marchwie/ kapuſty/ etć. przedáyą Mącz 135a; Macellum, Iátki gdzie mięſo/ ryby/ yáycá/ y ynſze żywioły przedáyą. Mącz 202b; Unguentarius, Który máśći czyni y przedáye/ aptekarz/ lekarz. Mącz 503b, 15c, 24d [3 r.], 69d, 72c [2 r.], 129d (30); SienLek 243; GórnDworz kt, T4, T4v; HistRzym 69v; BiałKat 326; Przedaway też Iáktorze Weneckie Tkánice/ Wywroć głupim Ziemiánkom ich mieſzki ná nice. BielSat B3, B3, B4, B4v, C3 [2 r.]; KuczbKat 350 [2 r.]; RejZwierc 111v; bo gdźie imo Wieś iádą [wojska tureckie]/ tedy dźieći máłe záchodzą przedáiąc thy rzecży ktorych potrzebuią ku żywnośći BielSpr 54, 53; RejPosWstaw [1433] [2 r.]; Corzánie [...] noſili ryby y wſzytki ine towáry/ á przedawáli w Ieruſzalimie ſynom Iudſkim w Sżábáth. BudBib 2.Esdr 13/16, Lev 25/16, 2.Esdr 13/15, Ioel 3/6, 8, Zach 11/5, Bar 6/27; Strum Iv, P3v; Bo ktorzykolwiek dzierżawcámi po[l] álbo domow byli/ przedawáiąc przynośili ſummy przedánych rzecży. BudNT Act 4/34; PaprPan H3v; Ow też obycżay/ że ieden zákupuie iáki towar po wſzytkiem Páńſtwie/ áby ſam przedawał [monopolia etiam]/ á ztąd wielki zyſk miał/ trzebá zniſzcżyć ModrzBaz 34; nie gáni hándlu tych/ ktorzi kupuią tákowe rzecży/ ktore záśię vcżyniwſzy ie pracą ſwą y dowćipem lepſze/ przedawáią ModrzBaz 34v; Niech by ſię niegodźiło rzecży iákiey Rzecżypoſpolitey záſtáwioney przedáwáć. ModrzBaz 124v, 33, 33v, 34, 112, 122v; KochPs [217]; SkarŻyw 451 [2 r.]; ZapKościer 1580/11v; KochFr nlb 1; BielRozm 11, 14, 15, 20 [2 r.]; kiedyby Miáſtá nie było? gdźiebyśćie Seymowáli? gdźiebyśćie przedawáli to co ſię wam domá vrodźi? GórnRozm L4v; Odorarius – Ten ktori czini y przedaie wonne rzeczi. Calep [724]b; Venalitium – Rinek gdzie liudzi przedaią. Calep 1108b, 278a, 479b, 600b, 624b, 709b (16); GostGosp 44, 46, 74, 120, 122, 126, 167; WyprPl A4 [2 r.]; wſtąpił Ieſus do Ieruzálem: Y ználazł w kośćiele te co przedawáli woły y owce y gołębie WujNT Matth 2/14, Matth 21/12, Mar 11/15, Ioann 2/16, Act 5/4, 16/14; Iż ieſliby kto álbo węzſzé ſukno álbo krotſzé nád zwyczay śmiał przedáwáć/ tákowy niech będźie karan winą fałſzu SarnStat 281; áby wolno było cudzoźiemcóm po Koronie winá ſwoie przedáwáć SarnStat 289; iż żaden Zupnik nie ma ſam ſoli przedáwáć ná Skłádźie Krákowſkim SarnStat 373; tedy im wolno będźie/ póki Iármárk będźie ſtał/ przedáwać ná przerzeczonych łáwách czáſy wiecznémi. SarnStat 968; Biáłoskórnicy ábo Gárbárze niech skór nie przedáią poſtronnym ludziom SarnStat 1238, 17 [2 r.], 274, 278, 280, 281 [2 r.] (34); PowodPr 52, 82; CiekPotr ktv; KlonFlis C4v; Więc nieboże Ieſli táiſz y milcżyſz wárunku y wády Rzecży ktorą przedáieſz/ iużeś winien zdrády. KlonWor 67, 29 [2 r.], 31, 32, 50.

przedawać ku czemu (1): Popa, Który bydlętá y ine zwierzętá ku ofiárowániu przedáwał Mącz 312b.

przedawać po ile, po czemu [w tym: cum D a. L (5), D a. L a. A (2), A (2)] (9): LibMal 1547/136, 1550/157v; IEden iechał s Krákowá/ drudzy go pytáli/ Po cżemu tám ná tárgu zboże przedawáli. RejFig Bb3v; pſzenice korzec przedawáią po 24. groſzy/ á pirwey przedawano po trzy złote. ModrzBaz 142, 141v; StryjKron 577; SarnStat 392. Cf »po [jakiej] cenie przedawać«.

przedawać za co, za ile (15): KłosAlg G2v; Izali dwu wroblikow zá pieniądz nie przedáią [Nonne duo passeres asse vaeneunt]? BibRadz Matth 10/29; dziewecżkę przedawáli zá wino BudBib Ioel 3/3; Strum Iv; BudNT Luc 12/6; Zacz té ſtaré oſtrogi ſłowem przedáiećie? (–) Słowem/ cztérnaśćie kwarnik [!] WyprPl A4; WujNT Matth 10/29, Luc 12/6; SarnStat 386, 392. Cf »za pieniądze przedawać«, »przedawać za złoto i srebro«.

przedawać za co (a. pro aliqua re) [= jako coś; = oszukiwać] (1): Którzy to Aptékárze zwykli quid pro quo przedawáć. SarnStat 294. Cf [SienHerb 567a (Linde)] Przysłowia.

przedawać dokąd (7): BielKron 416v, 465v; Mąką żyto przedawáć do Gdańſká/ wielki pożytek GostGosp 110; GostGospSieb +4; któré [ludzi] tám Wołochowie póymowáią/ y potym do Turek przedawáią SarnStat 523, 1175; KlonWor 30.

przedawać jak [= po jakiej cenie] (42): A ktoryby inák przedawał niż Woiewodá vſtáwi/ tedy onę kupią tráći. UstPraw A2; Dissolute vendere, Ládá yáko przedáwáć. Mącz 401b; Szynkowne te Rzemioſłá máią obyczáie/ Iáko w Cechu vſtáwią/ ták káżdy przedáie. BielSat Cv [idem BielRozm 17v], C2, C2v; BielRozm 17v [2 r.], 19v; A od tárgu do tárgu [...] ma miárę bráć ná cenę/ po cżemu żyto: áby wiedźiał iáko ie w domu przedáwáć. GostGosp 46, 46; SarnStat 926. Cf »drogo przedawać«, »taniej przedawać«.

W połączeniu z nazwą jednostki miary [w tym: czym (8), na co (6), po czym (2)] (16): zytha gdym kazal mloczicz thedym przedawal poczwyerthny po dwv. LibMal 1545/102; SeklKat L2; RejWiz 97v; W káżdym mieſćie w iármárk wolno káżdemu ná miárę ná wagę przedáwáć. UstPraw F4, F3v [2 r.], F4v; Solidarios venditores, Możemy zwáć kupce którzy ſztukámi táchrámi przedáyą. Mącz 399d; ModrzBaz 33; GDy ſie gumno młoći do Gdańſká/ álbo w miáſtecżkach ná korce przedawa GostGosp 46; áby rzeczy przedawáli łokćiem álbo funtem. SarnStat 289, 946 [2 r.], 947; KlonWor 67.

W połączeniach szeregowych (13): LibLeg 6/78v; Kradną á greſſą poddany/ gdi niepſrawiedliwie/ albo niepobożnie przedaią/ kupuią/ placzą/ robyą/ ſlużą SeklKat L2v; Leop 2.Mach 5 arg; BibRadz Luc 17/28; BielKron 107; Mącz 251c; A iż to tylko Páńſki grunt ieſt/ [...] ztąd ſię pokázuie/ iż kupuiąc/ przedawáiąc [vendendo]/ ábo zdawáiąc/ pánowánie tylko od śiebie przenośi ModrzBaz 48; SarnStat 385, 593, 926, 966, 1103; Przedaway kupuy/ hándluy/ biy dłonią w dłoń/ Zyſk ſobie vgoń. KlonFlis H2.

W przeciwstawieniu: »przedawać ... kupować (a. kupić)« (13): KłosAlg G; tedy Sędźia potwierdzáiąc ono kupno/ bierze czapkę od tego ktory przedáie/ á kłádźie ią ná głowę tego/ ktory ono imienie kupuie GroicPorz l2v; Sláchty y duchowni ſą wolni od wſzelkiego cłá/ gdyby co ſwego właſnego przedawali/ álbo co ku ſwoiey potrzebie kupowáli. UstPraw Ev, E2; BielKron 437v; Ten céni który przedáye/ ten tárguye który kupuye. Mącz 85c, 479c, 487b; BudBib 4.Esdr 16/42; ModrzBaz 141v; SarnStat 282; Chwal przedawáiąc/ gań kupuiąc KlonFlis H2; KlonWor 67.

W porównaniu (3): [w Asyrii] Ludzie obycżáiow pſich/ ábowiem dziewki przedawáią iáko bydło BielKron 267; ModrzBaz 48v; KlonFlis D2.

Przysłowia: w tym mię [niedźwiedź] oſtrzegał/ Abych ſkory nie przedawał: Ieſzcże niedźwiedziá żywego/ Ażebych ią złupił z niego. BierEz I4v; Skorę ná Niedźwiedziu przedáwáć nie dobrze. StryjKron 747 marg.

Nie funtemći tho [szlachectwo] mierzą ni przedáią łokciem RejWiz 97v.

[Ale chorzy prożno zá to w Aptece dáią pieniądze/ mowię o tych Aptekárzoch/ co myſze łayná zá pierz przedáią SienHerb 567a (Linde s.v. przedać).]

[poſtępowálibyſmy w dobrym rozumie á nie záwżdy byſmy wieś za iabłko iako dzieći cżynią przedawáli SkarŻyw 983 (Linde s.v. przedać).]

[Widzę iż iákiegoś kotá w worze przedáieſz/ á rzeczy niepewnych przez niepewne probuieſz ŁaszczWiecz Gv.]

Zwroty: »przedawać w aptece« [o specyfikach aptecznych] [szyk zmienny] (4): Też gdi ſok czebulny zmieſzaſz ſtucijąk torą [!] przedaią w aptecze á thego przyłożiſz na ocży [...]/ ſwierzb ocżu oddala FalZioł I 27c; Też [lekarstwo ku poczęciu] naſienie Kardamoni (w aptecze telko przedaią) Po ſwych rzecżach od białey gowy pożywane po ranu FalZioł V 86v, I 14b, 134c.

»na borg przedawać« (3): Ná borg niema przedáwáć Vrzędnik/ bez Páńſkiey woley GostGosp 18, 108, 168.

»po [jakiej] cenie przedawać« (1): ktorzi [piekarze] po teyże cenie y chleb y piwo gdy zboże tanie przedawáią [qui eodem precio ... vendant]/ iáko y kiedy drogo. ModrzBaz 33v.

»drogo przedawać« = pluris vendere Mącz, Modrz; magno vendere Mącz; care vendere Modrz; maiori pretio vendere JanStat [szyk zmienny] (28): wymyſlili/ ziemię tzárowáć/ ábyśćie ią mogli tym lepiey y drożey przedáwáć. KrowObr 105; RejWiz 61; UstPraw A2v; iż dźiećię kupuią radźi táiemnie/ nie dla iákiey męki albo krwie/ ále ie przedáią do Turek drogo BielKron 465v; Quanti vendis, Zacz dáyeſz yáko drogo przedáyeſz. Mącz 338a, 47d, 204b, 479c; BielSat B3; że Kupcy [...] z wielką ſzkodą mieyſcką/ wſzyſtki rzecży drożéy przedáią KuczbKat 330; Strum K4v; Abowiem wiele Przekupniow chowáią zboża ná długi cżás/ áby ie záśię cżáſu ſwego drożey przedawáli. ModrzBaz 33v, 33v [4 r.], 34v [2 r.]; BielSjem 24; BielRozm 12; WujNT 479; áby [...] żaden nie śmiał drożéy nád to/ iáko ieſt opiſano/ winá Seremſkiégo [...] przedawáć SarnStat 274, 272, 289; GrabPospR L; PowodPr 57; inſzych towárow [ceny] według woley ſwey/ co rok podwyżſzáią/ y one co raz to drożey przedawáią VotSzl D3, D3.

»imienie (imiona), majętności, osiadłości przedawać« [w tym: imienie i majętności (1), osiadłości i majętności (1)] [szyk zmienny] (11:3:1): kupił Iozef wſzytkę zýemię eipſką/ bo wiem wſzytcy przedawali ſwe ymienie dla wielkośći głodu HistJóz E3; ComCrac 22; GroicPorz l2v, l3v; Leop Act 2/45; BielKron 53v; Mącz 153c; bywałeś ty kiedy przy Práwie Niemieckim/ gdy ieden drugiemu imienié przedáiąc/ Sądownie rózgę wzdawa? OrzQuin T3v; wſpomniał iáko zá Apoſtołow imioná przedáiąc Chrześćiánie/ pieniądze do nog Apoſtolſkich przynośili SkarŻyw 55, 535; GostGosp 144; Ośiádłośći y máiętnośći przedawáli [possessiones et substantias vendebant]/ y vdźieláli ich wſzytkim/ iáko ktoremu było potrzebá. WujNT Act 2/45, s. 249.

»na jarmarku, w jarmark, na targu, na rynku przedawać« = vendere in foris JanStat [szyk zmienny] (4:1:3:2): Ná Iármárkách/ łokćiámi/ funty etc. wolno przedáwać. UstPraw F3v, F3v; RejFig Bb3v; GostGosp 46, 142; áby żaden z cudzoźiemcow [...] [wina] do piwnic [nie] ſkładał [...]/ ále ie ná ſkłádźiéch zwykłych ná rynku przedawał SarnStat 288, 674, 946 marg, 1122; Ale y wolne ćiáłá záwodzi w kray cudzy/ Y przedáie ná tárgu/ mowiąc że ſą ſłudzy. KlonWor 26.

»w jatkach(-ce) przedawać« = in macello vendere Vulg (5): KromRozm II v2; że ſie tych rzecży ktore w iátkách przedawano/ ſtrzedz było niepotrzebá/ áni mieć o nie ſumnienia obráżonego/ iáko o onych/ ktore były báłwánom ofiárowáne. WujJud 198; WujJudConf 197v; Iż Ciáło nic nie pomaga/ ták iáko ie w trupie śiekáią/ y w iátkách przedáią. WujNT 333, 1.Cor 10/25.

»jawnie przedawać« = licytować (1): Venire sub hasta, Yáwnie przedáwáć tákowe ymienie. Mącz 153c.

»kupie (a. kupiectwa, a. kupieckie rzeczy), towar(y), kramne rzeczy, przedajne rzeczy przedawać« = merces vendere JanStat [szyk zmienny] (10:7:1:1): Emporium. Ein hoff ſtadt. Sukyenyce/ álbo gdzye kupieckye rzeczy przedáyą Murm 25; LibMal 1547/128v; Są też przy kościele w Meſſe ganki w ktorych kupiectwá rozmáite przedáią BielKron 457; Mącz 134c; BielSpr 66v; áby czáſu Iármárku poſtronni Kupcy [...] nie przedawáli po kęſu ná funty y łokćie kupi ſwych. SarnStat 946, 946, 958, 959 [2 r.], 960 [2 r.], 981 (12); dáleko drożey moglibychmy towáry ſwe przedáwáć ludziom zamorſkim VotSzl D3, C4.

»przedawać co [się] ma« = vendere quae habet Vulg [szyk zmienny] (2): WujNT Matth 13/44; Przedawayćie co maćie a dawayćie Iáłmużnę WysKaz 13.

»niewolniki (a. niewolne ludzie), w niewolą przedawać« [szyk zmienny] (5:1): Dzyatki ktore z Angliey y z inąd przedawáć w niewolą przywożono/ odkupował BielKron 164v; Catasta, Mieyſce ná którym niewolne ludzie przedawano/ tárgowisko niewolników. Mącz 41a, 106a, 479d; SkarŻyw 353; Więc też y niewolniki cudze/ y Poháńcow Przedáie zdraycá miáſto ſwoich właſnych bráńcow. KlonWor 26.

»na okup przedawać« (1): proſtych knechtow Polacy y Czechowie po dwá złote ná okup przedawáli StryjKron 577.

»za pieniądze przedawać« [w tym: za małe (2), za wielkie pieniądze (1)] [szyk zmienny] (4): niektorzy chcieli áby to zboże od Tyránná było dano poſpolitym ludzyom ná żywność/ á kupne zá máłe pieniądze przedawáć. BielKron 108v; biorą lud w niewolą y przedawáią zá pieniądze. BielKron 280, 375; Byłem/ kiedy iednego ná tákim vcżynku Záchwycono/ co ludzi do Turek wydawał/ Wolne ćiáłá zá wielkie pieniądze przedawał. KlonWor 31.

»taniej przedawać« (3): y Przekupniowie muſzą zboże tániey przedáwáć [minoris vendere] gdy go będźie doſyć ModrzBaz 33v; Bo kto tániey przedawa niż to ſtoi/ álbo z moru álbo złodźiey pewny. GostGosp 146; GrabPospR L.

»w targ, w targu przedawać« (2:1): Mieſzczánie nie máią nikomu żadnym znákiem w targ przedáwáć bronić UstPraw F3, F3; Ludźi tám w tárgu przedáią iuż mi wierz/ Iáko inny źwierz. KlonFlis D2.

»przedawać na wendecie« (1): Auctionor – Przedaię na vendeczie. Calep 114b.

»przedawać na wieczność« = vendere in perpetuum Vulg; mancipare Mącz (2): Leop Lev 25/23; Mancipo, Przedáyę ná wieczność/ [...] oddalam od ſwych bliſzſzich á kupcowi prziwłaſzczam. Mącz 206a.

»przedawać wolnie« = vendere libere JanStat [szyk zmienny] (4): VStáwiamy: áby Zydowie przedawáli y kupowáli wſzytkié rzeczy wolnie SarnStat 258, 386, 928, 1122.

»przedawać za złoto i srebro« (1): Otworzył tedy Iozeph ſzpichlerze/ przedawał Egipciánom zboże zá złoto y ſrebro BielKron 17.

Szeregi: »(i, albo, ani) kupować (a. kupić), (i, albo (i), ani) przedawać« = emere et (aut) vendere Vulg, JanStat [szyk 20:17] (37): BierEz Dv; MetrKor 40/825; FalZioł V 50; broniono im y wyniść y wniść do kráiny/ tákże y kupowáć y przedáwáć: y ćierpieli głod niemaly Leop 1.Mach 13/49; UstPraw D4v, F3, F3v; BibRadz Mar 11/15; Goski *2v [2 r.], *3 [3 r.], *3v [3 r.], *4 [2 r.], *4v [2 r.]; w ktorych [miejscach] niewymowna wielkość kupcow/ ktorzy przedáią y kupuią rzeczy wonne BielKron 264, 261, 431; Mącz 135a [2 r.]; RejAp BB4; GostGospPon 169; WujNT Matth 21/12, s. 167, Luc 17/28, 19/45; ále káżdému/ który przyiedźie ná targ/ niechay będźie wolno przedawáć y kupowáć rzeczy/ wedle vpodobánia ſwégo. SarnStat 290, 258, 913, 926, 929; CiekPotr 9. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r., w przeciwstawieniu 13 r.]

»albo przedawać albo najmować« (1): Rzymiánie cokolwiek przyległey ziemie nieprzyiacielowi ktoremu odięli/ to ſwym álbo przedawáli/ álbo zá rowny cżyńſz naymowáli. Phil P4.

[»wzdawać ani przedawać«: yz tha Catharzyna bendancz thym maſlkom [...] ſzyoſthra rodzona [...] grvnthu oyczyſtego wſzdawacz any przedawacz nykomv nyemogla. ZapWpolKośc 1549 9/173v.] [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.: zdawać.]

»przedawać albo (ani) zamieniać (a. przemieniać)« = venundare neque mutare Vulg [szyk 1:1] (2): Leop Ez 48/14; Ci też zaſię noſzą ią [sól] ná ſobie nád iednę rzekę przemieniáć álbo przedáwáć BielKron 450. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»przedawać i zapisować« (1): dźiedźic B. [...] zeznał: iż [...] Menſionarzom Kośćiołá Tumſkiego [...] dwanaśćie grzywien [...] przedáie y zápiſuie [vendit et inscribit JanStat 444] ná dobrách ſwych dźiedźicznych SarnStat 1251.

»przedawać, (i, ani) zastawiać« = vendere obligare(que) a. vel oppignorare JanStat (6): Szołtyśi/ Woytowie/ Młynárze przedáwáć ſzołtyſtwá áni záſtáwiáć nie mogą bez dozwolenia páná dzyedzicznego UstPraw F2v; Pan zwiérzchni [...] gárdło poddánemu bierze kiedy chce/ przedawa go/ záſtáwia go/ komu chce OrzQuin P; SarnStat 99, 584, 593, 683. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

Przen (14):

W przeciwstawieniach: »przedawać ... kupować, płacić« (2): SkarŻyw 16 cf »wszytko przedawać«; CiekPotr 50 cf »dym przedawać«.

Zwroty: »drogo przedawać« (1): [o darach Ducha Św.:] dármo wzyąwſzy y drogo przedawáć/ nie ledáć to hándel RejAp 152v.

»[komu] dusze [za co] przedawać« (1): ſamoſłáńcom duſze ſwoie zá ich zdrádliwe ſłowá/ przedáią. SkarJedn 53.

»dym przedawać« = oszukiwać (1): ci co więc Obiecowáli komu pomagáć ná páńſtwo Y ci ktorzy też o nie ſtáráli ſię v nich, Ludzili wzaiem ſobą: ci dym przedawáli Tamtym; á támći zásię wiátrem im płácili. CiekPotr 50; [LorichKosz 52 [3 r.]].

»wszytko przedawać« (1): wſzákze [!] kośćioł Boży nigdy bez tákich nie ieſt/ ktorzy wſzytko dla tego nálezionego ſkárbu [tj. Chrystusa] przedáią/ á tę rolą ná ktorey ſię náyduie kupuią. SkarŻyw 16.

Szereg: »kupować i przedawać« (1): A któż iny w Domu Bożym kupuie y przedáie/ iedno nie kácérze? OrzQuin Aa3v. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]
a) O abstraktach: pozbawić (się) czegoś, zrezygnować z czegoś dla korzyści materialnych (7): Niefarbowanich nam Kaſztelanow potrzeba [...] nietakich co ſobie kupuija the mieſza pochlebſtwem wolnoſtz naſze przedawaiac PaprUp Ev.

przedawać za co (4): O nieſzcżęſna polewko/ o mizerne młoto/ Wolność zá cię przedáią/ droſzſzą niżli złoto. RejZwierz 128; iedność S: kośćielną/ zá świeckie panowánie przedawáli SkarJedn 255, 379. Cf »duszę przedawać«.

Zwroty: »duszę (i ciało) przedawać« [w tym: za co (1)] (2): [o nieszczęsne złoto] A wżdy zá tobą márnie ták wſzyſcy biegamy/ Ze y duſzę y ciáło nędznie przedawamy. RejWiz 162; KlonWor *3.

»w niewolą przedawać« (1): Doczeſni ſtroże iż ſie nie wſtydáią/ Co wieczną wolność w niewolą przedáią. RejZwierc 222v.

b) Zamieniać [za co] (1): Nie traććie/ [...] młodzieńcy mili lat ſwoich/ á tego wdzięcznego żywotá zá śmierć ták prętką nie przedawayćie. SkarŻyw 207.
c) Dawać, obdarzać czymś [za co] (1): Ten ieſt obycżay Páńſkiey opátrznośći Tá ludźiom zacność zá prace przedawa GrochKal 22.
α. O tym, co nie jest typowym towarem [w tym: o stanowiskach i przywilejach (4)] (13): [Plautus] komedie to ieſt rozprawy obycżaiow ludzſkich ſkładał á przedawał. BielŻyw 121; Izali [św. Piotr] Buły y liſty iákie/ áby wolno znabiáłem ieść pośćie y w piątki/ kiedy przedawał? KrowObr 26, 26; iż niemáſz nigdźiey thák zacnego porthu ná źiemi kędyby moc ábo doſtoieńſtwo przedawano ktore pochodźi od ſámego Bogá BibRadz I 311b marg; BielKron 140v; HistRzym 24v [2 r.]; SkarŻyw 290; NiemObr 161; Naydźieſz tákie złe ludźie/ co Sákráment święty/ Zydom y cżárownicom/ w vśćiech ſwych przeięty/ Przedáią KlonWor 29.

W przeciwstawieniu: »kupować ... przedawać« (1): Ci co kupuią vrząd y ći co przedáią/ Obá Iudaſzowego Cechu ſię trzymáią KlonWor 15.

Zwrot: »[dokąd] przedawać za pieniądze« (1): á potym vtzárowáwſzy [krzyżmo i święte oleje]/ inſzym vbogim Plebanikom/ do ich kośćiołow przedawáli zá pieniądze. KrowObr 86.
Szereg: »kupować albo przedawać« (1): ktoby święconą rzecż kupował álbo przedawał/ obá winni świętokupſtwá. BielKron 158. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]
b. O działaniach i świadczeniach: udzielać za pieniądze (33): SeklWyzn a2; Sweśćye dobre vczynki/ śwyątośći kośćyelne/ y kroleſtwo nyebyeſkye proſtym ludźyom przedawáli KromRozm I A4; KrowObr 11, 38, 79; RejWiz 160v; RejZwierz 106; Bo ácżći Kśięża iáłmużnę biorą/ kiedy ią im dáią/ á wſzákże Mſzey nikomu nie przedáią/ ktorą wiedzą być nie przedáyną/ á nie opłáconą. WujJud 180v; WujJudConf 246v; CzechRozm 220 [2 r.]; NiemObr 153; Kmieć ma przy práwie oznaymić/ iáko ſie záchowywa Vrzędnik bez Páná: á ieſli dni álbo robot nie przedáie. GostGosp 166, 20; SarnStat 954.
Zwroty: »drogo przedawać« (1): Cżymże záſię námázáć theż ręce onemu/ Co rádzić ma choć rozum ſtoi więc zá iáie/ Przedſię gi drogo ceni á drożey przedáie. RejWiz 123.

»za pieniądze (a. za kęs pieniędzy) przedawać« [szyk zmienny] (7): iż dáremne odpuſztzenie grzechow przedáiećie za [!] pieniądze KrowObr 79v, 11; żeſmy niechćieli krolowi Fráncuſkiemu być ku potrzebie zá iego pieniądze/ [...] gdyż to ieſt przećiw bogu/ [...] zá máły kęs pieniędzy zdrowie ſwoie przedáwáć BielKron 201v; także [...] niepocżcziwá ſpráwa ieſt [...] pracę w tey mierze podług vgody á zá pieniądze przedawać. KwiatKsiąż I4v; WujJud 91v, 230; WujJudConf 180v.

W przen (4): iż Papieſz ieſt Antykryſt/ á wy ſludzy iego/ kthorzy krew Syná Bozego przedáiećie KrowObr 79v; [Żydzi] Odpráwuią Wielkęnoc iuchą náſzych dźiatek [...]. Byłá figurá tego w dawnym Teſtámenćie/ Gdy Iozefá przedano: iák dźiś w Sákrámenćie Przedáią Paná ludźie/ ktorych cżárt oźionął KlonWor 29, 28.
Zwrot: »nie funtem ani łokciem przedawać« = udzielać za darmo (1): śiłá wdów y śirót vbogich rády iego vżywáło: któréy ón nie funtem iśćie/ że ták mam rzéc/ áni łokćiem przedawał/ ále y dármo/ y hoynie wſzytkim potrzebnym vżyczał KochFrag 48.
Przen (3): Przedawa ſpráwiedliwość/ bierze zá nię dáry: Bowiem też vrząd kupił drogo áż bez miáry. KlonWor 15.

przedawać za co (1): Ten kupiec [tj. Chrystus] zá duſzę twą przedáie tobie trzy mądrośći/ á ſą złothe cnoty. HistRzym 60.

W przeciwstawieniu: »kupować ... przedawać« (1): Kto kupuie vrząd/ ten przedáie ſpráwiedliwość. KlonWor 15 marg.

α. O adwokatach; w przen (2): Ut lingua primum coepit esse in quaestu, Iáko naprzód poczęli prokuratorowie náſtáwáć/ álbo ći którzi ſwoye yęzyky przedáwáyą. Mącz 336c.
Zwrot: »na funt przedawać« = udzielać za pieniądze (1): Naydźieſz kto w płát ięzyk dawa/ A rádę ná funt przedawa KochPieś 69.
β. O prostytutkach (1):
Zwrot: »za srebro i złoto przedawać« (1): Wenery ku chwale/ dzyewecżki ſłali ná wyſep morſki gdzye goście ieżdzáli/ á tám ſwoie pánieńſtwo gościom zá ſrebro y złoto przedawáły BielKron 24v.
c. Zdradzać, zaprzedawać dla korzyści materialnej (11): Ci ktorzy Poſpolitą Rzecż ná ſwoy pożytek Obrácáią [...] Y nieprzyiaćielowi przedáią Oycżyznę/ Biorą zá nie pieniądze KlonWor 32.
α. O Judaszu (10): Iudaſz od ſzátáná poduſzczony przedáie Chriſtuſá. WujNT Luc 22 arg, Matth 26 arg, Mar 14 arg.
Zwrot: »przedawać ku śmierci« (1): [Judasz] ſtál w Ieruzalem przed żydmi przedáwaiątz Iezuſa ku ſmierci. OpecŻyw 85.
Przen (6): KrowObr 125v; ále ſnadz [księża] y ſámego by Páná przedáliby [= gdyby] mogli/ iákoż y fáłeſznie przedawáią RejAp 44v; SkarKaz 610b; Y tyle kroć z Iudaſzem Chriſtuſá przedawaſz, Ile kroć nieprzyſtoynie imienia doſtawaſz. KlonWor **2.
Zwroty: »[dla czego] przedawać Pana« (1): O nędzni Iudaſzowie á nędzni ſzáfárze thych ſwiętych táiemnic Páńſkich/ [...] kthorzy dla tych márnych pożytkow ſwiátá tego/ przedawacie práwie Páná ſwoiego RejPos [290].

»za srebro przedawać« (1): Nie po śierśćić my znamy te Iſzkáriothy [tj. oszustów] [...]. Naydzieſz go á on z Moſzkiem y z Lewkiem przeſtawa, A Chriſtuſá zá śrebro Annaſzom przedawa. KlonWor **2.

2. [Dzierżawić [co na co]: Tamże są łąki, które czasem na pastwiska, czasem na sianożęci przedają LustrRus II 144.]
3. Oddawać, przekazywać pod czyjąś władzę, zwierzchność [kogo komu] (1):

W połączeniu szeregowym (1): Toż ſię mowi o vrzędnikách świeckich/ ktorym drugdy pánowie w moc ich y do ręki ich ćięſzkiey y okrutney/ y do śćiſłego łákomſtwá ich/ vbogie poddáne podáią/ árenduią/ przedáią. SkarKaz 610a.

Zwroty: »w moc [czyją] przedawać«: SkarKaz 610a cf W połączeniu szeregowym.

»do ręki [czyjej] przedawać« (1): SkarKaz 610a cf W połączeniu szeregowym.

4. Przedstawiać, opisywać kogoś lub coś jako kogoś lub coś, mówić, że ktoś lub coś jest jakiś [[kogo], co] (1):

przedawać za co (1): przedáwáli złe zá dobre powiedáiąc iż wſſytko ſpráwiedliwą wagą ważyćie. RejPs 85v.

[przedawać jakoby kogo u kogo, ze zdaniem dopełnieniowym: tęn [Turynus pochlebca] Alexándrá v ludzi thák przedawał/ że mu był páńſtwo iego oſláwił y zelżył/ iákoby to cżłowieká iákiego głupiego LorichKosz 52 (Linde s.v. przedać).]

Synonimy: 2. polecać, poruczać, powierzać.

Formacje współrdzenne cf DAĆ.

Cf PRZEDAJĄCY, PRZEDAWAJĄCY, PRZEDAWANIE, PRZEDAWANY

LWil