[zaloguj się]
[pdf]

SAMOJEDŹ (15) sb f

samojedź (14), samojedź a. samojedz (1).

sa- (13), så- (2); sa- : så- BielKron (7:1), Mącz (1:1); -edź Mącz (2), -édź (1) OrzQuin; -edzi(-) e jasne.

Fleksja
sg
N samojedź
G samojedzi
I samojedzią
L samojedzi

sg N samojedź (11). ◊ G samojedzi (3). ◊ [I samojedzią.] ◊ L samojedzi (1).

Składnia orzeczenia: samojedź uciekali (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. coll. Ludożercy; ant(h)ropophagi Mącz, Cn (8): A gdy tám náſzy weſzli/ vćiekáli z onych bud Sámoiedź BielKron 441v; (marg) Sámoiedź. (–) cżárty chwalą y wierzą cżárom [...]/ w ſkárbiech żadnych ſie nie kocháią/ ludzkie mięſá iedzą BielKron 445, 445v, 447v marg; Massgetae, Lud w Tátárzech Aſiatickich [...] w obyczáyu máyą ſtáre ludźie [...] bić/ y ich mięſem żić, Samoyedź. Mącz 210d, 11b; [ReuchlinBartBydg f; ferocissime gentes ..., que humanis carnibus (samogecz) ... vescuntur. Glosy I nr 1/1].
Szereg: »kanibałowie, (to jest) samojedź« (2): przypłynął do wyſpu Kánibałow/ to ieſt do Sámoiedźi BielKron 441v, 441 marg.
2. Kraina, gdzie dzieją się okrucieństwa (2): iáko teraz Wołochowie Deſzpotá ſądźili/ którégo żadnym Práwem nie przekónáłégo áni ſądzónégo/ zámordowáli. ále to w tám téy Sámoiedźi nie nowa/ bo w Wołoſzéch/ áni wiáry poddánych przećiwko zwiérzchniemu Pánu/ áni ſpráwiedliwośći Páńſkiéy przećiwko poddánym ſwym niemáſz żadnéy (marg) Wołoſka Sámoiédź. (–) OrzQuin S3.
3. Ludożerstwo; przen: zbrodnie, okrucieństwa (3): Y dźieie ſie známi o co ono Prorok vtyſkował: iż Bog (zá ludzkim nierządem) dopuśćił/ iż ludźie iáko ryby/ ſámi ſie wyiadáią (marg) Sámoiedz Polſka. (–). PowodPr 79; Pátrzay iáka Sámoiedź/ zboycá zboycę tráći. KlonWor 6; Zátym go [Kakusa, potwora uprowadzającego stada] też Herkules vderzył o źiemię [...]. Rádźi byli páſterze y bliſcy ſąśiedźi/ Ze ich zbáwił Herkules tákiey Sámoiedźi. KlonWor 24; [co wſzytko [arendy, lichwy, zapisy]/ niewiém iákobyś iednym ſłowem przezwáć chćiał/ ieno właſną ſámoiedźią/ gdźie człowiek człowieká ziada/ á rzemioſłá inſzégo nieumié/ iedno cudze połykáć/ á dobry ich nie przyſtoynie ſzáfowáć. SokółJanSzaf 39].
4. coll. n-ethn Mieszkańcy płn.-zach. Syberii, ludy samodyjskie (2): Zá piecżyhorą y Suchohorą rzekámi y gorą ktorą zową Kámiennypás ná wyſpach morſkich/ lud rozmáity ieſt ktory poſpolitym przezwiſkiem zową Sámoiedź/ Od ktorych idźie wielki dochod Soboli/ ptakow/ y inych źwierząt Kniáżowi wielkiemu. BielKron 433v, 433v marg.

Synonim: 1. kanibał.

Cf [SAMOJEDZCA]

KW, (LWil)