[zaloguj się]
[pdf]

DĄĆ (24) vb impf

Fleksja
inf dąć
indicativus
praes
sg pl
1 dmę
3 dmie dmą
praet
sg
3 m dął
fut
sg
1 m będę dął
imperativus
sg pl
2 dmi
3 niechaj dmą
conditionalis
sg
3 m by dął

inf dąć (3). ◊ praes 1 sg dmę (7). ◊ 3 sg dmie (6). ◊ 3 pl dmą (2). ◊ praet 3 sg m dął (1). ◊ fut 1 sg m będę dął (1). ◊ imp 2 sg dmi (1). ◊ 3 pl niechaj dmą (1). ◊ con 3 sg m by dął (1). ◊ part praes act dmąc (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Dmuchać, wiać; flare Mącz, Calep, Cn; conspirare Mącz, Calep; spirare, ventilare Mącz, Cn; circumflare, a(d)spirare, conflare Calep, Cn; ruere Mącz; afflare Calep; sufflare Cn (24): Flo, Dąć/ Chucháć/ też wiać. Mącz 130c; Ventilo, Wieyę/ rzucam ná powietrze/ wzdymam/ dmę. Mącz 483c, 408c, d, 461c; Conspiro – Weſpoł dmę. Calep 248b, 40a, 104a, 197b, 239a, 423b; Ten áffekt podobien ieſt Aquilonowi ktory dmie z pułnocy KlonFlis A4v.

dąć na kogo, na co (2): RejWiz Cc3v; Dmi ná mię/ á zrzuć rąbek/ tłocz y głowę moię: Rozpleć wárkocz/ zrzuć czepiec/ zrzuć y wſzytko troie. GosłCast 24.

dąć w co (2): RybGęśli C3v; Potrzebá żagle wydęte rozwinąć/ Záżywáć cżáſu poki wiátr po tobie Dmie w pole obie. KlonFlis E4v.

dąć czym (2): SienLek V4; á gdźie mieścá oddycháią/ Zda ſię/ że Etná dmie/ ogniámi ſwemi GrabowSet C2v.

Przysłowia: Poty dmą poki cżuią/ iż gorąco w káſzy. RejZwierz A5v.

Rozno bęcżą [!] orgány/ gdy ſłábo dmą miechy RejWiz 119v.

Flare simul et sorbere, Weſpołek dąć y ſárkáć álbo dech w ſię brać. To yeſt dwie rzeczy w ſpołek czinyć niepodobno yeſt Mącz 130c.

Ogyeń gdy wiátr dmie záwżdy ſzyrſzy bywa RejZwierc 220v.

Ten dźiś Brat/ z kim groſz idźie/ nie groź iedno dáry. Gdy kogo ocż poprośiſz/ poydźieſz w zad dmąc w ſpáry. RybGęśli C3v.

Bo káżdy dmie ná wodę/ gdy go vkrop ſpárzy. RejWiz Cc3v.

Zwrot: »dymaczem [= miechem] dąć« (1): ktory płomień nitrzyná ku gorze popędźi/ iż by téż więc dymáczem dął. SienLek V4.
W przen [na kogo] (1): w ogniu zápálcżywości moiey będę dął ná ćię [in igne furoris mei sufflabo in te] Leop Ez 21/31.
a. Dmuchać w instrument muzyczny w celu wydobycia głosu; afflare (tibiam), inflare (tibiam, calamum) Cn [w co] (1): Rybitw ieden [...] Siedział ná brzegu dął w piſzcżeli. BierEz 12.

Synonimy: chuchać, puchać, tchnąć, wiać.

Formacje pochodne: nadąć, odąć, poddąć, przedąć, rozdąć, wydąć, wzdąć, zadąć; dodymać, dymać, nadymać, oddymać, odymać, poddymać, przedymać, przydymać, rozdymać, wdymać, wzdymać.

Cf DĘCIE, DĘTY, DMĄCY

SB