[zaloguj się]
[pdf]

DŁUBAĆ (23) vb impf

Fleksja
inf dłubać
indicativus
praes
sg pl
1 dłubię
3 dłubie dłubią
imperativus
sg
2 dłubi
3 niech dłubie
conditionalis
sg
1 f bych dłubała

inf dłubać (3). ◊ praes 1 sg dłubię (4). ◊ 3 sg dłubie (8). ◊ 3 pl dłubią (4). ◊ imp 2 sg dłubi (1) [w rymie]. ◊ 3 sg niech dłubie (1). ◊ con 1 sg f bych dłubała (1). ◊ part praes dłubiąc (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Grzebać, gmerać; dziobać; manticulari, palpare, tentare, tractare Cn (16):

dłubać co czym (2): Auriscalpium. Lyżetzká co yą vſſy dłubyą. Murm 148; Dentiscalpium – Szpilka ktorą zeby dłubią. Calep 306a.

dłubać w co (1): A Kániá niech Myſzy ſkubie/ Zadąwſzy łeb w ogon dłubie RejPos A2v.

dłubać na czym (1): Y to cżego ſam [jastrząb] cżáſem nie doſkubie/ Więc druga Wronká záſię ná tym dłubie RejZwierc 210v.

dłubać w czym (7): Szpak świrkocąc po polu/ iedno trawkę ſkubye/ Albo łápa motyle/ álbo w gnoiu dłubye. RejZwierz 127; RejPos 358; Bo ty nędzniątká [...] tylko ták w ziemi dłubiąc/ ſkubąc/ rycżąc/ kopáiącz/ nędzney żywnośći ſzukáią. RejZwierc 156, 33v. Cf Zwrot.

Zwrot: »w mieszku, w tłomoku dłubać« = kraść [szyk zmienny] (2 : 1): TEn choć pátrzy ponuro/ wierz mi nic nie zgubi/ Y w mieſzku mu chociay ſpi/ pomálusku dłubi. RejZwierz 87; RejZwierc 236; A złodźieiek nowotny/ naprzod więc w rynſztoku Gmerze: potym ſię imie dłubać y w tłomoku. KlonWor 36.
W przen (4):

dłubać w czym (3): My przedſię nie dufáiąc cżłowieká ſzukamy/ A ſnadź więtſzą niż w Pánu w nim nádzyeię mamy. [...] A on iáko y drudzy w tychże śmieciach dłubie. RejWiz 55; Tákżeć náſz Szpak domowy/ chociay chodzi w ſzubie/ Ledwe tákże świrkocąc/ iż w gnoiu nie dłubye. RejZwierz 127, 118v.

Ze zdaniem dopełnieniowym: A ten ſláchetny Sokoł narodu ludzkiego/ Mogąc buiáć wyſoko wlecże ſie Kániego. Tuż nád zyemią nizyucżko/ á co znaydzye dłubye/ Práwie iáko Puſtułká iedno Myſzy ſkubye. RejWiz 65v.

Przen: O zadawaniu tortur (1):
Zwrot:»dłubać [komu] po kościach żelazmi« (1): Iednym kośći piłuią/ drugim ręce nogi vcieráią/ drugim po koſciach pod ſkorą żelázmi dłubią. RejZwierc 151v.
2. Drążyć, rzeźbić, żłobić; caelare, sculpere Mącz, Calag, Cn; cavare, scalpere Mącz, Cn; exculpere Calag, Cn; excavere, fingere Cn; incavare Calep (7): Cavo, Wygłabiam/ dłubię/ wydrażam. Mącz 42b, 30b, 370b; Ryć/ et dłubáć. Sculpere, exculpere, caelare. Calag 52b; Calep 518a.

dłubać co (1): Sculpo, Rzeżę/ dłubię/ czinię álbo cieſzę obrázy ták z kámienia yáko y z drzewá. Mącz 376b.

dłubać czym (1): Caestrum, Dłóto, Riwádlnik/ álbo yne naczinie którym dłubią. Mącz 30c.

Synonimy: 1. dziobać, gmerać, grześć się, skubać; 2. ryć, rzezać, wygłabiać.

Formacje pochodne: przedłubać, wydłubać, wydłubiać, wydłubować.

Cf DŁUBANIE, DŁUBANY

TK