[zaloguj się]
[pdf]

DOSKONAŁOŚĆ (230) sb f

Pierwsze i trzecie o oraz a jasne (w tym w a 5 r. błędne znakowanie); -ko- (11), -kó- (1) OrzQuin.

Fleksja
sg pl
N doskonałość
G doskonałości
D doskonałości
A doskonałość doskonałości
I doskonałością
L doskonałości
V doskonałości

sg N doskonałość (32). ◊ G doskonałości (86). ◊ D doskonałości (33). ◊ A doskonałość (37). ◊ I doskonałością (12). ◊ L doskonałości (23). ◊ V doskonałości (2). ◊ pl A doskonałości (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Najwyższy stopień cech dodatnich (głównie moralnych), pełnia zalet, dobroci, brak wad, świętość, wzorowość; biegłość w czym; absolutio, exactio, perfectio, virtus Cn (214): Omnis consummationis vidi finem [...] Wſzelkiey doskonałoſci widziałem koniecz WróbŻołt 118/96, oo8; KromRozm II fv; maiąc na doſkonałość Ciuilem (to ieſt ktora ſię około poććiwych mieiſczkich ſpraw obiera) wzgląd KwiatKsiąż K3, L3; iż káżda rzecż ma ſwoię doſkonáłość/ choć ieſt ſkryta/ á tę może vznáć/ vciekſzy ſie do rozumu/ ten káżdy/ ktory w tey rzecży w ktorej doſkonáłośći ſzuka/ ieſt biegły. GórnDworz D; iżem ia tego nigdy nie twirdził/ áby ſámá doſkonáłość Dworzáninowa páná doſkonáłym vcżynić miáłá GórnDworz Kk2, C8v, V2v [2 r.], V3, V7 (11); HistRzym 48; KuczbKat 100; NAuká Rycerska [...] Spráwuie ſie troim obycżáiem/ to ieſt: Rozumem/ Náuką/ y Cwicżeniem/ gdzie iedno przes drugiego nie może być: bo ácżby było/ ále doſkonáłośći nie będzie. BielSpr b3; ModrzBaz 2; że to co [Bóg] raz vczynił/ w tymże mieyſcu/ tymże porządkiem/ y w téyże doſkonáłośći ſye náyduie. Oczko 2v; GórnRozm L2; KołakCath C3.
Zwroty: »doskonałość brać« [szyk zmienny] (2): SkarKaz 549b; Ztąd biorą doſkonáłość wierutni złodźieie KlonWor 8.

»ku doskonałości ciągnąć, mierzyć, zmierzać« [szyk zmienny] (1 : 1 : 1): GlabGad A4v; prawdá ieſth/ iż Náturá/ záwdi ku doſkonáłośći zmierza GórnDworz X7v, X7.

»daleko od doskonałości być« (1): wiem dobrze/ że y ſam dáleko od tákiey doſkonáłośći ieſtem. ModrzBaz 2.

»doskonałość (w sobie, w się, swą) mie(wa)ć, wziąć« [szyk zmienny] (5 : 1): iż nátury cżłowiecżey nie ieſt s to/ áby ſkońcżone doſkonáłośći w ſię wziąć mogła GórnDworz C4, D, X8, Mmv; Oczko 3; Dla tegoż muśi być iny ſąd/ ná ktorymby ſpráwiedliwość wſzytki doſkonáłośći ſwe miáłá. SkarKaz 4a.

»ku doskonałości się mieć« (1): y owſzem kiedyby ſie wſzytko męſzcżyzni rodzili/ iuż by ſie tho nie ku doſkonáłośći Náturá miáłá GórnDworz X7v.

»do, ku doskonałości przyść; dojść doskonałości; przyście do doskonałości« [szyk zmienny] (7; 1; 1): toż ſie dopiero ten ięzyk podnioſł/ y przyſzedl ku tey doſkonáłośći/ ktorą teraz widzimy. GórnDworz F7v; iż iego piſánie/ nie doſzło tey doſkonáłośći/ żeby ie ludzye rádzi cżytáć/ y chwalić mieli GórnDworz G6, C, D3v, G6v, I5, N3, Ff7v; Stąd do doſkonáłośći złodźieyſkiey przychodzą KlonWor 41.

»ku, do doskonałości przywieść (a. przywodzić)« (4): GórnDworz E5, Dd6; Wiem ći ia/ iżeć wten ſpoſob osłáwuią náuki y wſzytkich cnot zabáwę/ iż żadnego ktorzi śię nimi báwią ku doſkonáłośći nieprzywiodły [neminem ... ad perfectionem deduxerit] ModrzBaz 9; GostGosp Pon 169.

Wyrażenia: bibl. peryfr. »dnia doskonałość« = południe; perfecta dies Vulg (1): Spráwiedliwych tedy sćieſzká iáko świátłość świecącża poſtępuie y rośćie áż do dniá doſkonáłośći [procedit et crescit usque ad perfectam diem Vulg Prov 4/18]. KołakSzczęśl B4.

»męska doskonałość« [szyk 1 : 1] (2): thák iáko oni formowáli dworzániná we wſzythkiey doſkonáłośći męſkiey. GórnDworz V2v, X8.

»skończona doskonałość« (2): Ale iż nátury cżłowiecżey/ nie ieſt ſto/ áby záwdy/ w tym w cżym ſie ćwicży/ ku ſkońcżoney doſkonáłośći przyſzłá GórnDworz N3, C4.

»zupełna doskonałość« [szyk 2 : 1] (3): á kiedy [piękność] nie ma z nicżym ſpołki/ iedno ſámá ieſt w ſwey iſthnośći/ to dopiero ieſt práwie doſkonáłośći zupełney. GórnDworz Mmv, X4v, Eev.

»żeńska doskonałość« (1): y temu roſkázáć/ żeby wymálował ſłowy dworną pánią/ we wſzythkiey żeńſkiey doſkonáłośći GórnDworz V2v.

Szeregi: »doskonałość a cudność« (1): przeto poczyele ſwego mylego ſyna czyalo [Maryi było] dzywney doſkonaloſzczy a czudnoſzczy PatKaz III 117v.

»doskonałość abo trwałość« (1): która [robota ludzka] iáko ſłáby fundáment rozum ſwóy/ ták też ſłábe/ poſtępki/ á ſłábſzą ieſzcze doſkonałość ábo trwáłość miéwa. Oczko 3.

»wiek i doskonałość« (1): Słuſzno ie [ludzi starych] nam miewáć w vcżćiwośći Dla ich wieku y doſkonáłośći BielKom E2v.

a. W sensie religijnym; consummatio Vulg; integritas, perfectio PolAnt (156): BierRaj 23; OpecŻyw 143v, 179v; PatKaz II 21v; RejPs 156v; bo wdoſkonáłoſći ſą od Bogá ſtworzeni pirwſſy rodźicy náſſy KromRozm I N2; oſądźże mię moy Pánie wedle ſpráwiedliwoſći moiey/ á wedle doſkonáłoſći [secundum perfectionem] ktora ieſt we mnie. BibRadz Ps 7/9, I 1v marg; Bogá ſie boy/ przykazánie choway/ bo w tym zależy wſzytkich ludzi doſkonáłość. BielKron 82; BiałKat c3v; Niech mię włoży ná ſzalę ſpráwiedliwośći/ á pozna Bog doſkonáłość moię [et sciet Deus perfectionem meam]. BudBib Iob 31/6; CzechRozm 82v, 94; CzechEp 129; W Anyołách doſkonáłość nie ieſt náleźiona GrabowSet K3v, C, P3v; Koniec doſkonáłośći [Da salutis exitum (z sekwencji: Veni Sancte Spiritus)]/ Zapłátę day wiecżnośći. LatHar 367; Nákoniec nápiſał ták/ [...] święty Hieronym: Tá ieſt we wſzyſtkim ſámá doſkonáłość/ znáć do śiebie ſwoię niedoſkonáłość. LatHar 250, 577; Ieſliż tedy doſkonáłość byłá przez kápłáńſtwo Lewiego [Si ergo consummatio per sacerdotium Leviticum erat] [...] coż więcey było potrzebá áby náſtał inſzy kápłan WujNT Hebr 7/11, 6/1.

doskonałość czego (13): RejPs 126; KromRozm II e2v, e3v; á [kościół boży] ku yednemu końcu/ to yeſt doſkonáłoſći przyrodzenya/ [...] ſpráwyon y zgotowan [...] yeſt KromRozm III A8v, A8; BibRadz I 1v marg; CzechRozm 87; SkarJedn 48; SkarŻyw 463; CzechEp 114; NiemObr 101; LatHar 595; WujNT 767.

doskonałość w czym (2): przetoż Ablowę niewinność/ Noego wboiázni Bożey doſkonáłość [...] przed ocży nam ſtáwi zakon ſtáry y nowy. SkarŻyw A4v; SzarzRyt B4v.

W połączeniu szeregowym (1): gdzie iuż żadne łákomſtwo/ nienawiśći/ [...] nie będą/ ále nowy żywot/ weſele doſkonáłe/ wiecżna cżeść á chwałá Boża/ ſwiątobliwość y doſkonáłość. RejPosWstaw [1102]v.

Zwroty: »być w doskonałości« (1): Ale ty miey ná pieczy/ ábyś był wdoſkonáłoſći RejPs 56v.

bibl. »chodzić w doskonałości swej« (3): Aleć ia chodzę w doſkonáłoſći moiey [Et ego in perfectione mea ambulabo] BibRadz Ps 25/11, 25/1; Kto chodzi w doſkonáłośći ſwey ſpráwiedliwy (ieſt) [Ambulans in integritate sua iustus (marg) Ambulantis in perfectione sua iusti (–)] BudBib Prov 20/7.

»dawać, udzielać doskonałość(i)« (1 : 1): á w Bierzmowániu dawa [Duch św.] doſkonáłośc KuczbKat 150; ták też [Chrystus] nam vdźiela doſkonáłośći ſwoiey/ gdy wierzymy weń WujJudConf 77v.

teol. »doskonałość sam od siebie mieć« (1): ábo iżeby [Chrystus] tákże/ wſzytkich rzecży zupełność/ y doſkonáłość ſam od ſiebie miał. NiemObr 101.

»[kogo] doskonałością, [co] wielkością doskonałości przejść (a. przechodzić)« [szyk zmienny] (1 : 1) (2): Weſel ſię [Maryja] żeś w tey niſkośći/ Przeſzłá ſtworzone godnośći/ Wielkośćią doſkonáłośći. LatHar 495, 475.

»do, ku doskonałości przyść« (2): BielKron 46v; áż dali Bog [natura nasza] do ſwey doſkonáłośći tákiey/ iáka ieſt w człowieczeńſtwie CHryſtuſowym/ przyidźie ná dźień on oſtátni. SkarKaz 488b.

»ku, do doskonałości (przy)wieść, przywodzić« [szyk zmienny] (6 : 2): KromRozm II 14; KuczbKat 155; CzechRozm 94, 94v; SkarŻyw A5; CzechEp 115; bo zakon niczego nie przywiodł ku doſkonáłośći [nihil enim ad perfectum adduxit lex] WujNT Hebr 7/19 [przekład tego samego tekstu KromRozm II, CzechRozm, SkarŻyw, CzechEp, WujNT], Cccccc4v.

Wyrażenia: »cnot doskonałość« (1): [Jakub] Wielki Pátryárchá/ wſzytkich cnot doſkonáłośćią/ świát wſzyćiek/ y kośćioł Boży buduiący. SkarŻyw 349.

»doskonałość panieńska« = dziewictwo (2): ktora [Panną Maryja] y godnośći mácierzyńſkiey doſtąpiła/ y doſkonałośći pánieńſkiey nie vtráćiła LatHar 413; WujNT 309.

»doskonałość (Nowego a. Mojżeszowego) Zakonu, zakonna« [szyk 4 : 1] (4 : 1): KromRozm II e3v; ále iż ſie nam tu tego pełnić nie godzi: iáko oſiar ſpráwowáć/ ták też áni báraná Páſzchy pożywáć. Ale coſz tho ma do doſkonáłośći zakonney? CzechRozm 82v, 87; SkarJedn 48; Bo zakony y klaſztory ſą záſzcżycenie doſkonáłośći nowego zakonu SkarŻyw 463.

»doskonałość żywota« (1): [Panną Maryja] ktora zacnośćią ſtanu/ y doſkonáłośćią żywotá/ y rozlicżnośćią á záraz wielkośćią dárow Boſkich/ wſzytkie inſze vprzedza y przechodzi LatHar 475.

Szeregi: »dostatek i doskonałość« (1): Iż niewiem z iáką śmiáłośćią/ przećiwnicy vſtá ſwe/ rozdźiewić mogą/ przećiwko ták iáſnemu wyrokowi duchá Bożego/ ktorym piſmo ś. wſzytek doſtátek y doſkonałość przyznawa. NiemObr 74.

»prawda i doskonałość« (1): żemu [słowu Bożemu] cżyſtośći y świátłá do prawdy y doſkonáłośći/ ludźiom przydawáć namniey/ [...] nie trzebá. CzechEp 139.

»doskonałość i śliczność« (1): á w nim [niebieskim Hieruzalem] y ſámych śiebie/ y wſzelkich rzecży rozumnych/ y bezrozumnych doſkonáłośći y ſlicżnośći widząc/ niewyſłowioney poćiechy nieodmiennie vżywáią LatHar 595.

»(niewinność) doskonałość, (i) wieczność (i wszechmocność)« [szyk 1 : 1] (2): KrowObr 213; ktorzy [ludzie] ſie mu ſpodobáli/ choćiaſz o zakonu Moyżeſzowego wiecżnośći y doſkonáłośći nic/ áni wiedzieli/ áni ſłucháli CzechRozm 87.

»zacność i doskonałość« (2): KromRozm III A8; A w Przypowieśćiách też zacność y doſkonáłość ſłowá Bożego zálecáiąc/ mowi CzechEp 114.

»zupełność, (i) doskonałość (i zwierzchność)« [szyk 2 : 1] (3): RejPosWiecz2 92v; Z tákiey tedy doſkonáłośći/ y zupełnośći/ y zwierzchnośći/ vpátrowáć mamy/ iednego/ ſámego/ naywyżſzego Bogá NiemObr 111, 101.

»dobroć, doskonałość i wyborność« (1): temu ſámemu [jednemu sprawcy wszech rzeczy] dáie [Arystoteles] dobroć/ doſkonáłość y wyborność/ nád nié wſzyſtki rzeczy OrzQuin O3.

W przen (6):
Wyrażenia: »doskonałość cnoty« (1): Iáko oliwá wypuſzcżáiąca pąkowie á Cyprys ktory ſie podnośi wzgorę/ gdy wziął ná ſie odzienie chwały/ á odział ſie doſkonałośćią cnoty [et vestiri eum in consummationem virtutis]. Leop Eccli 50/11.

»doskonałość kapłańska, kapłaństwa« (1 : 1): Abowiem gdy ſtánie wſzyſtek lud wyćiągnąwſzy ręce ſwoie/ ktemu doſkonáłość kápłáńſka/ á ſtráſzliwa ofiárá będźie ofiárowaná WujJud 239; SkarJedn 307.

W inwokacjach do Chrystusa i M. Boskiej (3): Bądź pozdrowioná Márya/ świętych wyznawcow ſtudnio y doſkonáłośći nawdźięcżnieyſza LatHar 39; Iezu potężna obrono y niezámierzona doſkonáłośći S. Wyznawcow/ zmił. LatHar 340.

Wyrażenie: »źwierciadło wszelkiej doskonałości« (1): Krolowa niebieſka [...] świátá wſzytkiego zbáwienie/ źwierćiádło wſzelkiey doſkonáłośći. LatHar 484.

α. O doskonałości chrześcijańskiej; perfectio ModrzBaz, Vulg (84): A wſſákoż nyeták to mamy rozumyeć/ jákoby ony przykazánya ſądowne złe á nam nyepożyteczne były: Ale iż wyętſſey doſkonáłoſci po nas chce pan Kryſtus. KromRozm II 14; LubPs D2; Iż opuſćiwſzy ſtáry zywot obiera ſię około lepſzego nie iáko ten ktory iuż ieſt práwie doſkonáłym/ ále ktory doſkonáłoſci ſzuka BibRadz II 110v marg; Iesli do ponurzenia doskonáłoſći potrzebá. CzechRozm 259 marg, 194, 259 [4 r.], 267, *4v; Bo [zwięzujący i rozwięzujący na ziemi] nie ſą tákiey doſkonáłośći/ iáko Piotr: áby ná wſzytkich niebioſach zwięzowáć y rozwiezowáć mogli. SkarJedn 67; SkarŻyw A5, 279; Iż cżegokolwiek potrzebá/ cżłowiekowi Bożemu/ ku prawdźiwey doſkonáłośći/ [...] to wſzytko w piſmie świętym znaydźie. NiemObr 74; LatHar 593; WujNT 17; NAVKA KOSCIOLA KRZESCIANSKIEGO, Która doſkonáłośći doſtátecznieyſzéy vczy gruntowniéy SarnStat 714; SiebRozmyśl E3; PowodPr 35; SkarKaz 85b.

doskonałość w czym (3): w krorychby [!] [nieznajomych krajach] ſobie ábo w puſtelnicżym ſtanie/ ábo wnábywaniu Bogu duſz ludzkich/ więtſzey doſkonáłośći w ſłuſzbie Bożey/ [...] przycżynił. SkarŻyw 517, 241, 362.

Zwroty: »doskonałości dojść« (2): KromRozm III B2v; Záwſze poſtępuiąc/ áby kiedy doſkonáłośći [św. Paweł] doſzedł. WujNT 688.

»ku doskonałości się mieć, brać« (2 : 1): Mniſzy ſie ku doſkonáłośći mieć máią. WujJud Mm6v, 145v marg; ku tákiey doſkonáłośći ſię bráć wierni páńſcy máią NiemObr 10.

»[kogo] do, ku doskonałości pobudzić (a. pobudzać)« [szyk zmienny] (2): LatHar 219; ktory [biskup i kapłan] ták ſłowem iáko y przykłádem/ ma wſzytkich pobudzác ku doſkonáłośći. WujNT 725.

»[kogo] w doskonałości przejść« (1): iáko puſtelnik [św. Piotr Celestyn] wiele onych Anáchoretow wſchodnych y Egipſkich we wſzytkie doſkonáłośći przeſzedł SkarŻyw [474].

»do doskonałości przywieść, przywiedzienie« (1 : 1): á co dźień [możesz z Pisma św.] bráć więtſze ocżyśćienie/ oświecenie/ vſpráwiedliwienie/ y do doſkonáłośći przywiedzienie. LatHar 677, 219.

Wyrażenia: »doskonałość cbrześcijańska« [szyk 6 : 2] (8): Bo Mniſki żywot y Klaſztory dobrze ſpráwowáne/ nic nie ſą inſzego/ iedno ſzkoły/ w ktorych ſie ku doſkonáłośći Chrześćiáńſkiey ludźie ćwicżą y wpráwuią. WujJud 144v; SkarJedn 359; SkarŻyw 200; Summá doſkonáłośći Chrześćijáńſkiey. LatHar 594 marg, 264; y czyni [Chrystus] ná gorze ono oſobne kazánie o błogoſłáwieńſtwách y o doſkonáłośći Chrześćijáńſkiey. WujNT przedm 35. Cf »miłość i doskonałość chrześcijańska«, »chrześcijańska powinność i doskonałość«.

»doskonałość cnot(y) (chrześcijańskich a. Chrystusowych); doskonałość w (chrześcijańskich) cnotach« [szyk 7 : 2] (8; 1): KuczbKat 205; [Barnabasz] ná táką cnot Chryſtuſowych doſkonałość wynieśiony był: iſz piſmo S. [...] wyſokie wnim dáry Boże y cnoty iego niewypowiedziáne zámkneło. SkarŻyw 534, 362, 363, 542, 572; Doſkonáłość Chrześćijáńſkich cnot LatHar 22 marg, 247, 596.

»duch doskonałości« (1): Ztej tobie miłośći/ ácż ieſzcże duchem doſkonáłośći niewypolerowáney przychodziło/ iżeś nierad [Pietrze] ſłyſzał o męce y krzyżu Chrjſtuſa Páná twego SkarŻyw 598.

peryfr. »mistrz doskonałości« = Chrystus (1): Náoſtátek vćiecż ſię do modlitwy/ iáko y miſtrz doſkonáłośći wſzelkiey/ Zbáwićiel twoy/ ná mękę idący LatHar 578.

bibl. »związka doskonałości« (1): A nád to wſzytko/ mieyćie miłość/ ktora ieſt związką doſkonáłośći [quod esi vinculum perfectionis]. WujNT Col 3/14.

»doskonałość żywota (chrześcijańskiego), w żywocie« (3 : 2): RejPos 339v; á nád to by y ono vważał/ że mu więcey do doſkonáłośći żywotá niedoſtawa niż doſtawa [plura sibi ad vitae perfectionem deesse, quam adesse]. ModrzBaz 68v; á iáko wielkiey doſkonáłośći [kapłaństwo Nowego Zakonu] w cnotách y żywoćie/ [... ] potrzebowáło SkarŻyw 362, 241, 353.

Szeregi: »cnota i doskonałość« (3): Niech mi te świątośći będą pomocne/ [...] ku rozmnożeniu cnoty y doſkonáłośći LatHar 211, 219, 331.

»dostojność a doskonałość« (1): A niech kto będzye iákieykolwiek doſtoynośći ſtanu/ á dotkni ſie ſam/ ieſli naydzye táką doſthoyność á doſkonáłość w ſercu ſwoim/ áby ták miał miłowáć Páná Bogá ſwego iáko ieſt roſkazánie iego RejPos 229.

»miłość i doskonałość chrześcijańska« (1): Przetoż przyſtoyniey ieſt miłośći y doſkonáłośći Chrześćiáńſkiey/ ráczey krzywdę y ſzkodę ćierpieć/ á niżli ſię práwowáć. WujNT 591.

»poprawa i doskonałość« (1): Prágnienie do popráwy y doſkonáłośći. SkarKaz 638b marg.

»chrześcijańska powinność i doskonałość« (1): niechay będźie [serce moje] w opoce wykowáne/ z ſtrony mego przez łáſkę twoię w Chrześćijáńſkiey powinnośći y doſkonáłośći vtwierdzenia LatHar 231.

W przen (2): y ſklepy cnot y ſkárbnic duchownych rozprzeſtrzeniał/ y wnie drogiego złotá/ pokory y wielkiey doſkonáłośći/ názbierał. SkarŻyw 543.
Wyrażenie: »chrześcijańska doskonałość« (1): áby tu z lámpą wiáry nienáruſzoney/ z oleiem miłośći twey Boſkiey/ y z godowną ſzátą inſzey Chrześćijáńſkiey doſkonáłośći/ ia grzeſzny cżłowiek/ [...] mogłem potym przyść ná [...] gody twoie LatHar 396.
1) O doskonałości osiąganej dzięki praktykowaniu rad ewangelicznych (23): Dla doſkonáłośći wſzytko opuśćić. WujNT 77; Oto iáſną rożność czyni [Chrystus] miedzy záchowánim Bożego przykazánia (ktore ieſt wſzytkim do zbáwienia potrzebne) á miedzy doſkonałośćią/ ktorą rádzi tym/ co iey żądáią. WujNT 81, 81.
Zwroty: »[kogo] w cnotach doskonałości przechodzić« (1): Przez pięć lat tám [w zakonie] będac [!]: wſzytkim ſię wdzięcżnośćią obycżáiow ſwych w miłość podał: wiele ich w cnotách doſkonáłośći przechodząc. SkarŻyw 354.

»na [jaką] doskonałość ślubem się obwięzować« (1): Bo [apostołowie i pierwszy wierni] poſpołu mieſzkáli/ y ſpolne wſzytko mieli. [...] A iż ſię Apoſtołowie ná tę doſkonáłość ſlubem obwięzowáli/ Auguſtyn S. świádczy. WujNT 411.

»[kogo] ku doskonałości wieść« (1): [Chrystus] Ręce ná dźiatki wkłáda/ y młodźieńcá bogátego ku doſkonáłośći wiedźie. WujNT przedm 38.

Wyrażenia: »cnoty doskonałości« (8): ták iſz zá trzy látá wſzyſcy ſię mu [Anzelmusowi mnichowi] dziwowáli: á wzor zniego do wſzytkich cnot doſkonáłośći bráli. SkarŻyw 332; miedzy nimi [mnichami] był Hiláryon/ wlećiech młody/ ále w wielkich cnotách doſkonáłośći/ doſtały SkarŻyw 452, 298, 332, 543. Cf »[kogo] w cnotach doskonałośći przechodzić«, »cnoty zakonne i doskonałości«.

»doskonałość duchowna« (1): Gdzie [w klasztorze] gdy rok przemieſzkał á z przykładów onych ś. ktorzy tám byli/ wielki pochop w doſkonáłośći duchowney wziął SkarŻyw 291.

»doskonałość ewanjelijej (św.), ewanjelicka« [szyk 3 : 1] (2 : 2): TarDuch B6; SkarŻyw 463; Y tę [czystość] rádzą ludziom/ iáko doſkonáłość Ewángelicką. WujNT Yyyyy2 Cf »żywot zakonny i doskonałość ewanjelijej św.«.

»doskonałość w posłuszeństwie« (1): Doſkonáłość wposłuſzeńſtwie. SkarŻyw 183 marg.

»doskonałość powściągliwości« (1): ále ná doſkonáłość powśćiągliwośći/ y ſubdyakonom mieć ſię żon nie godzi SkarŻyw 320.

»doskonałość rady Chrystusowej« (1): ták buyno tá cnotá cżyſtośći y ine ná doſkonáłośći rady Chryſtuſowey zbudowáne zá kwitnęły wzakonie nowym. SkarŻyw A5v.

»rada (ku) doskonałości (ewanjelijej)« (2): Iezu kthorys thwoiemu przykazaniu dwanaſtemu radę ku doſkonałoſci Ewanielijey przydał. TarDuch B6; (marg) Rádá doskonáłośći. (‒) Idz przeday wſzytko.) Nie roſkázuieć tego wſzytkim/ ále rádzi tylko: á tey rady náśláduią práwi zakonnicy. WujNT 164 marg.

»stan doskonałości« = życie zakonne (1): A toć ieſt ſtan doſkonáłośći/ ktorey zakonnicy ſzukáią/ wedle tey rády Páńſkiey/ wſzytko opuśćiwſzy á náśláduiąc go. WujNT 81.

»więtsza w chrześcijańskich cnotach doskonałość« (1): O Pánie Boże/ ktoryś zwykł ſercá ludźi/ do [...] prágnienia więtſzey ná tym świećie w Chrześćiáńſkich cnotách doſkonáłośći/ pobudzáć LatHar 628.

Szeregi: »cnoty zakonne i (ewanjelickiej) doskonałości« (2): Regułá S. Fráńćiſzká cżáſzow [!] tych S. Bernárdyná nie co byłá słábieć/ [...] pocżęłá/ y pomału niſzcżećby wniey były cnoty zakonne y Ewánielickiey doſkonáłośći mogły. SkarŻyw 463, 463.

»żywot zakonny i doskonałość ewanjelijej św.« (1): y [św. Niceta] od Nicephorá ktory ná ten cżás ſtárſzym tám był/ ná żywot zakonny y doſkonáłość Ewánieliey S. wyćwicżony był. SkarŻyw 297.

b. mat. O liczbach (1): Dzieſiątek licżba/ ieſth nazacznieyſza/ Bowiem w ſobie mocz zamyka y doskonałoſć wielką/ á to iż ieſt dokońcżenie Licżby iuż wysłowioney/ kthorą zową proſtą á nie składną KłosAlg A4.
2. Dojrzałość, pełnia fizycznego rozwoju (3):
a. O płodzie ludzkim (2):
Wyrażenie: »doskonałość ciała« (1): lecż pan Chriſtus [...] nátychmiaſt po ze zwoleniu pánieńſkim/ wźiął doſtátecżne cżłowiecżeńſtwo ſwoie/ w doſkonáłośći ćiáłá/ wſzech iego cżłonkow NiemObr 144.
Szereg: »doskonałość i doźrzenie« (1): Też ſie trafuie porzuczenie: iuż prawie w doſkonáłoſci y w dozrzeniu płodu. FalZioł V 29.
b. O roślinach (1):
W przen (1):
Wyrażenie: bibl. »nieźrzała doskonałość« (1): Bo przed żniwem wſſyſtek okwitnął/ y nieźrzáła doſkonáłość rodzic będzie [et immatura perfectio germinabit] Leop Is 18/5.
3. praw. Zgodność z prawem, prawomocność, legalność [czego] (1): Spráwy ludzkié [...] od żadnégo niemáią wmocy ſwéy bydź zwątloné: któré gruntowna władza Przełożonych Kśiążąt vtwiérdźiłá/ y doſkonáłość Liſtów y wiárá pełna świádectwá ſtałé vczyniłá [perfectio plantavit litterarum et fides plena testimonii perfecit JanPrzyw 8]. SarnStat 885.
4. Wypełnienie, wykonanie, realizacja, przygotowanie; koniec, zakończenie; pełnia, całość; wynik, rezultat; consummatio, perfectio Mącz (12): Consumatio, Doskonáłość/ wypełnienie/ ſpełnienie. Mącz 432a, 116a.

doskonałość czego (6): KuczbKat 55; GostGosp 160; tedy tym to pokázuię: że W. M. Pánom moim M. té oſtátnié kśięgi praw Koronnych, iuż iákoby doſkonáłość winſzowánia, tą iákoby klauzurą zámykáiąc, ofiáruię SarnStat 848. Cf »doskonałość bojaźni boskiej«, »wszytkiej ewanjelijej doskonałość«, »doskonałość zakonu«.

Zwrot: »ku doskonałości przyść« (1): To wſzytko ku doſkonáłośći przyść niemoże [ea autem consummari non posse]/ iedno z cżęſtego w tem ćwicżenia. ModrzBaz 5v.
Wyrażenia: bibl. »doskonałość bojaźni boskiej« (1): Doſkonáłość boiáźni boſkiey/ ieſt mądrość y rozum [Consummatio timoris Dei, sapientia et sensus]. Leop Eccli 21/13.

»wszytkiej ewanjelijej doskonałość« (1): A gdyż Kryſtus Pan y zakonu y Prorokow ieſt dokońcżeniem/ y doſtátecżną wſzytkiey Ewánieliey doſkonáłośćią BibRadz I*4.

»doskonałość małżeńska« (2): yſz dwoyaka yeſt doſkonaloſzcz malzenſka yedna ſluzączą ku bytnoſcy malzenſkye [...] wtora doſkonaloſzcz malzenſka yeſt [...] obyczayem przyrodzonym PatKaz III 138‒138v.

bibl. »doskonałość świętych« (1): Poſtáwił Pan Bog w kośćiele naprzod Apoſtoły/ potym Proroki/ potym páſterze y doktory ná doſkonáłość świętych [ad consummationem sanctorum Vulg Eph 4/12] SkarŻyw 300.

bibl. »doskonałość zakonu« (1): Przetoż Kryſtus ieſt doſkonáłość zakonu y wypełnienie zá nas [finis enim legis Christus Vulg Rom 10/4] WujJudConf 77v.

Szeregi: »skutek i doskonałość« (1): Sſkutek y doſkonáłość goſpodárſtwá/ rolą dobrze ſpráwić/ bydlę vchowáć GostGosp 160.

»doskonałość i zupełność« (1): że wſzyſtki inſze táiemnice śćiągáią śie ku wniebowſtąpieniu iáko ku końcowi/ á iż śie w nim doſkonáłość y zupełność wſzyſtkich inſzych táiemnic zámyka. KuczbKat 55.

Synonimy: 1. biegłość; a. cnota, sprawiedliwość, świątobliwość, wyborność, zacność; 2. dojźrzałość, doźrzenie; 4. dokończenie, doskończenie, skutek, spełnienie, wypełnienie, zamknienie, zupełność.

Cf 1. DOKONANIE, DOSKONALSTWO, DOSKONAŁOĆ, [DOSKONANIE], NIEDOSKONAŁOŚĆ

BC