[zaloguj się]
[pdf]

DRAŹNIĆ (70) vb impf

draźnić (43), drażnić (21) draznić (4), draznić a. draźnić a. drażnić (2); draźnić ForCnR, RejWiz (7), RejZwierz (3), Mącz (4), GórnDworz (4), RejPos (3), RejZwierc (6), PaprPan (2), Oczko, StryjKron, CzechEp, WerGośc, KochPieś, JanNKarGórn, GosłCast; drażnić BierEz, RejPs, ArtKanc; draźnić : drażnić BielKron (1 : 1), CzechRozm (3 : 4), draźnić : draznić WujNT (2 : 1); drażnić : draznić BudBib (10 : 1), ModrzBaz (1 : 1), Calep (2 : 1).

a pochylone (w tym 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf dråźnić
indicativus
praes
sg pl
1 dråźnię dråźnimy
2 dråźnisz
3 dråźni dråźnią
praet
sg pl
1 f -m dråźniła m an
2 m -eś dråźnił m pers
3 m dråźnił m pers dråźnili
fut
pl
1 m pers dråźnić będziemy
imperativus
sg pl
2 dråźń, dråźni dråźnicie
conditionalis
sg pl
2 m -byś dråźnił m pers byście dråźnili
3 m -by dråźnił m pers by dråźnili
impersonalis
praet dråźni(o)no
participia
part praes act dråźniąc

inf dråźnić (11). ◊ praes 1 sg dråźnię (4) ◊ 2 sg dråźnisz (3). ◊ 3 sg dråźni (10). ◊ 1 pl dråźnimy (1). ◊ 3 pl dråźnią (6). ◊ praet 1 sg f -m dråźniła (1). ◊ 2 sg m -eś dråźnił (1). ◊ 3 sg m dråźnił (2). ◊ 3 pl m pers dråźnili (4). ◊ fut 1 pl m pers dråźnić będziemy (1). ◊ imp 2 sg dråźń (4) ForCnR, BielŻyw, RejZwierc (2), dråźni (2) RejJóz, CzechRozm. ◊ 2 pl dråźnicie (2). ◊ con 2 sg m -byś dråźnił (1). ◊ 3 sg m -by dråźnił (1). ◊ 2 pl m pers byście dråźnili (2). ◊ 3 pl m pers by dråźnili (1). ◊ impers praet dråźni(o)no (2). ◊ part praes act dråźniąc (11).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Pobudzać do gniewu, droczyć się z kim, zaczepiać kogo, obrażać; irritare Mącz, Calep, Cn; lacessere Calep, Cn; accendere, acerbare, asperare iram, conviciare, exacerbare, exasperare, exulcerare, incessere, incomitiare, inconciliare, inflammare, inquietare, interpellare, interturbare, obacerbare, obsonare, obstrepere, obturbare, perturbare, prolectare, provocare, quaerere, refricare, solicitare, turbare, vexare Cn (62): Stigo, id est stimulo, irrito, Poduſzczam/ podſzczuwam/ draźnię. Mącz 415b, 500a; Irrito ‒ Drażnie, pobudząm. Calep 564a, 576a.

draźnić kogo, co (48): ForCnR D; RejPs 115; A Páná miey ná piecży ábyś go nie draźnił RejWiz 80, 102, 194 [2 r.]; RejZwierz kt, 20v; BielKron 212; Mącz 266a; GórnDworz S3, Z5v; RejZwierc 146v [2 r.]; BudBib Num 14/34; A potym drażnili (ćię) y zuchwálili ſię ná ćię [Et irritaverunt et rabellaverunt] BudBib 2. Esdr 9/26, Deut 4/25, Ier 32/29, 32, Ps 78/16; CzechRozm 31, 53v, 241v, 251; PaprPan Y4; ModrzBaz 7v; CzechEp 8; KochSob 59; Lacessor ‒ Draznia mnie, wiwołuiamnie. Calep 576a; nie pobudzayćie ku gniewu (marg) nie draznićie, nie obruſzayćie. (‒) dźieći wáſzych [nolite ad indignationem provocare filios vestros]: áby ſercá nie tráćili. WujNT s. 701 marg, 1. Cor 10/22, Gal 5/26. Cf draźnić kogo czym; kogo na kogo, Zwroty.

draźnić kogo czym (8): Skotnicki [... ] ieſzcże ſie długo wſthydzić muſiał/ gdy tho ten/ tho ow/ łáńcuch á pętá wſpominał. Więc iż go tym/ cżęſto draźniono/ cżęſtho też y on/ o tym myſlił/ iákoby then żárt Pukarzowſkiemu oddał. GórnDworz S8 [idem WerGośc 250], R6; bo ſynowie Izráelſcy tylko mię drażnili [irasci faciebant me] vcżynkiem rąk ſwoich/ mowi Iehowá. BudBib Ier 32/30, Ier 25/6,7; Ps 106/29; CzechRozm 72v; WerGośc 250.

draźnić kogo na kogo (1): BOgábyś kuśił: drażniąc ná ſię/ nie tylko zwierzchność/ ále też y inſze rycerſtwo krwie nieprzyaćielſkiey prágnące. CzechRozm 253.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Kożdyćiem się drażnić chroni/ Kto nátychmiaſt krzywdy broni. BierEz O3v.

Przysłowia: ani dráźń pſa ktory s pokoiem ſpáćz chce. ForCnR D;

Acż nie każę pſá draźnić ćicho leżącego RejWiz 102; RejZwierc 146v [ogółem 3 r.].

Zwroty: hebr. »draźnić imię twoie [=Boże]« = bluźnić (1): Draźni prećiwnik imię twoie do końcá. [Ps 73/10] JanNKarGórn H.

»nie draźnić nikogo« [szyk zmienny] (6): Nieſzcżęſcia ſwego nie roſławiay iżby nieprzyacielom pociechy niedał. Kążde ſobie zachoway, á niedrazn nikogo. BielŻyw 19; RejZwierz 86; [orzeł jagielloński] Nie draźni nikogo nigdy RejPos A2; RejZwierc 102, 239v [2 r.].

Szeregi: »draźnić i kusić« (1): Ná ktorego [Chrystusa] iż on lud nic niedbał/ ále go cżęſto drażnił y kuśił/ przeto nas też Apoſtoł przeſtrzega CzechRozm 31.

»draźnić i prześladować« (1): á modlćie ſię zá tymi ktorzy was draźnią y przeſláduią [pro persequentibus et calumniantibus vos Vulg Matth 5/44] CzechEp 8.

W przen [kogo, co] (8): (marg.) Forthuna omylna (–) [...] A tak radzęcz tey nie drazni RejJóz E7v; RejWiz 34, 161v; BudBib Is 3/8.
Zwroty: »ani psa nie draźnić« = być spokojnym, łagodnym człowiekiem (1): iż to dobry á cnotliwy cżłowiek/ iż ten áni pſá nie draźni/ iż żywie nadobnym vcżćiwym á ſpokoynym żywotem ſwoim RejZwierc 115.

»psy (cudze) draźnić« (2): Bo gdyby ktho dawał iákiemu odártemu żebrakowi ſzátę iáką/ ábo żywność pocżćiwą do śmierći iego/ á onby tego niechciał/ owſzemby wolał pſy draźniąc biegáć po ſwiátu. RejPos 146v; by iuż do tego przyſło [!]/ żeby cżłowiek máńtykę na ſie wźiąwſzy chlebá żebráć/ á pſy cudze draźnić muſiał. CzechRozm 231.

Szereg: »draźnić a prześladować« (1): á záwżdy [człowiek] draźnił á przeſládował ono ſwięte á dobrotliwe Boſtwo iego. RejPos 171.
a. lek. Podrażniać, pobudzać albo wywoływać ujemną reakcję organizmu, jątrzyć [co] (1):
Zwrot: »draźnić chorobę« (1): bo ieſli my ſkórę odwilżáć ábo ſuſzyć będźiemy/ á od wątroby przez żyły iádu będźie przypływáło/ draźnić chorobę/ á mordowáć náturę będźiemy Oczko [40].
2. Wabić, nęcić, kusić, zwodzić [kogo] (2): Chociażći go y Wenus bez potrzeby draźni/ Oná páni miłoſcią co więc ludzi błaźni/ Aleć iego ſtátecżność w tym opowiem ſmiele/ Dla pánny iák Herkules niechce prząść kądzyele. PaprPan L3; iam [= Putyfarowa] ſługi prośiłá/ któram przedtym z téy miáry nigdy niedraźniłá Snadź y właſnégo mężá/ áni człowiek żywy W vſzy ſwé kiedy ſłyſzał głos móy wſzeteczliwy GosłCast 50.
3. Napastować, nagabywać, niepokoić (6): Elicere ad pugnam. Ná bitwę wywábiáć/ Draźnić. Mącz 182a.

draźnić kogo, co (4): Pothym rychło Skanderbeg/ áby thym więcey Máchometá draźnił/ wthárgnął do Trácyey BielKron 256v; á gdy nas nieprzyiaćiele draźnią [irritantibus]/ ledwie odeprzeć możemy. ModrzBaz 144; StryjKron 697; ták ie w ſtrách śmierć wpráwuie/ dźiwnie ie pod cżás drażni/ iż choć gdźie nie boiáźni/ á wżdy ſię trwożliwie boią ArtKanc R19.Cf draźnić co czym.

draźnić co czym (1): Ale cżemu wżdy ták ſwiát ſwą złą ſpráwą draźniſz RejWiz 27v.

Synonimy: 1. kusić, pobudzać, podszczuwać, prześladować, wywabiać, wywoływać, wyzywać, wzywać; a. jątrzyć.

Formacje współrdzenne: nadraźnić, podraźnić, rozdraźnić, zdraźnić; rozdrażniać; podrzeźniać, przydrzeźniać.

Cf DRAŹNIENIE, DRAŹNION, DRAŻNIĄCY

KN