[zaloguj się]
[pdf]

DZIERŻĄCY (14) part praes act

dzierżący (13), dzierżąc (1) BielKron.

e jasne.

Fleksja
sg
mNdzierżący fNdzierżąc(a)
Adzierżąc(e)go Adzierżąc
pl
N subst dzierżąc(e)
D dzierżącym
A m pers dzierżącé

sg m N dzierżący (4). ◊ A dzierżąc(e)go (2). ◊ f N dzierżąc(a) (1). ◊ A dzierżąc (1). ◊ pl N [m pers dzierżąc cf DZIERŻEĆ part praes act]. subst dzierżąc(e) (2). ◊ D dzierżącym (2). ◊ A m pers dzierżącé (2); -é (1), -(e) (1).

Sł stp s.v. dzierżeć, Cn brak, Linde XVI w. s.v. dzierżeć.

1. Trzymający coś rękami; utrzymujący coś w jakimś położeniu (4): ná ktorey [pieczęci] z iednę ſtronę wyrzázano Orłá/ ná drugiey ſtronie oſobę krolewſką ſiedząc ná Máieſtácie/ dzierżąc w práwey ręce ſceptrum BielKron 367v; Armitenens, qui arma tenet, Zbroyę dzierżący. Mącz 16c; Potym powiáda Apoſtoł/ [...] iż vyrzał iákoby ſyná cżłowiecżego miedzy ſiedmią ſwiecżnikow chodzącego/ ſiedḿ gwiazd w ręku dzierżącego RejAp [13].
Wyrażenie: peryfr. »dziatki u piersi swych dzierżąca« = kobieta karmiąca (1): A biedá będzye brzemiennym álbo dzyathki v pierśi ſwych dzierżącym [in utero habentibus et lactantibus PolAnt Matth 24/9] ná ony czáſy. RejPos 258v.
2. Podtrzymujący, dźwigający na sobie jakiś ciężar, zairzymujący, powstrzymujący, hamujący coś (w sensie fizycznym) [co] (4): Ieſtli ieſt ſtrach thego iż macicza ſliſka ieſth barzo y wilgotna/ albo by żyły płod dzierżącze: zbytniemi á lipkiemi wilgotnoſciami nie były zatkane y nadęte. FalZioł V 31v.
W przen (3): widźiałeś tám Trymegiſty/ ony Herculeſy/ Mikołáiá/ Alexándrá/ Prokopá/ Sieniáwſkié [...] wſzytkié Wołoſkié Woyſká dźierżącé ná ſobie. OrzQuin R3v; Vincula iuris, Zwiąski dzierżące práwá. Mącz 497a; A pothymem widział cżterzy Anyoły/ ſtoiące ná cźterzech kąciech ſwiátá/ á dzierżące cżtery wiátry ziemſkie RejAp 63.
3. Mniemający, sądzący, twierdzący, wierzący (2):
Wyrażenia: »dobrze dzierżący« (1): Orthodoxus, Latine recte sentiens. Dobrze dzierżący/ Trzimáyący/ Rozumieyący/ Mniemáyący. Mącz 270b.

»wiele o sobie dzierżący« (1): Praesumptuosus, Názbyt beſpieczny/ smiały/ wiele o ſobie dzierżący/a/e. Mącz 433b.

4. Dotrzymujący, przestrzegający (o zobowiązaniach, obyczajach) (2):
Wyrażenia: »sobotę dzierżący« (1): Sabbatarius, Sobotę dźierżący/ Swięcący. Mącz 362d.

praw. »strona nie dzierżąca« (1): ktorzi nathen czasz bada swyescz mogli a tho sobye maya sdzierssecz spolnye poth zakladem Thyssyacza slothych Strona nyedzierszacza stronye sdziershaczey ZapWar 1548 nr 2669.

5. Zachowujący w pamięci, pamiętający (1):
Zwrot: »długo gniew dzierżący« (1): [taki wzrost dawa człowieka] Długo gniewdzierżączego [!] y też ſkąpego GlabGad M3.
6. Pełniący, sprawujący, wykonujący (o urzędzie) [co] (1): Diſcipliná ná przeſtępcé. PRzećiwko wſzelákim officia dźierżący [!]/ przećiwko tym Conſtitucióm [De dignitariis et officialibus impossessionatis JanStat 300] SarnStat 81.

Synonimy: 1. 3. trzymający; 4. chowający, strzegący, trzymający.

Cf DZIERŻEĆ

KN