[zaloguj się]
[pdf]

FOLGOWAĆ (451) vb impf

folgować (450), folkować (4); folgować : folkować RejKup (8 : 1).

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
inf folgować
indicativus
praes
sg pl
1 folguję folgujemy, folgujem
2 folgujesz folgujecie
3 folguje folgują
praet
sg pl
1 m -(e)m folgowåł m pers my folgowali
2 m folgowåłeś, -ś folgowåł m pers
f -ś folgowała m an
3 m folgowåł m pers folgowali
f folgowała m an
n subst folgowały
fut
sg pl
1 m będę folgować, folgować będę m pers
2 m m pers folgować będziecie, będziecie folgować
3 m m pers będą folgować, folgować będą
imperativus
sg pl
1 folgujmy
2 folguj folgujcie
conditionalis
sg pl
1 m folgowåłbych, bym folgowåł m pers
2 m byś folgowåł m pers byście folgowali
3 m by folgowåł m pers by folgowali
f by folgowała, bodaj folgowała m an
impersonalis
praes folguje się
participia
part praes act folgując
inne formy
praet - folgowåno, folgowało się

inf folgować (87). ◊ praes 1 sg folguję (8). ◊ 2 sg folgujesz (7). ◊ 3 sg folguje (53). ◊ 1 pl folgujemy (3) RejZwierc, WujJud, MycPrz, folgujem (1) KochSob. ◊ 2 pl folgujecie (2). ◊ 3 pl folgują (21). ◊ praet 1 sg m -(e)m folgowåł (6). ◊ 2 sg m folgowåłeś, -ś folgowåł (5). f -ś folgowała (1). ◊ 3 sg m folgowåł (25). f folgowała (1). ◊ 1 pl m pers my folgowali (1) BudBib. ◊ 3 pl m pers folgowali (8). subst folgowały (1). ◊ fut 1 sg m będę folgować (1) BudBib, folgować będę (1) CzechRozm. ◊ 2 pl m pers folgować będziecie (1) LibLeg, będziecie folgować (1) BibRadz. ◊ 3 pl m pers będą folgować (1) ModrzBaz, folgować będą (1) PudłDyd. ◊ imp 2 sg folguj (13). ◊ 1 pl folgujmy (2). ◊ 2 pl folgujcie (3). ◊ con 1 sg m folgowåłbych (1) RejJóz, bym folgowåł (1) KrowObr. ◊ 2 sg m byś folgowåł (1). ◊ 3 sg m by folgowåł (7). f by folgowała (2), bodaj folgowała (1). ◊ 2 pl m pers byście folgowali (1). ◊ 3 pl m pers by folgowali (4). ◊ impers praes folguje się (1). ◊ praet folgowåno (4) BielKron (2), Prot, LatHar, folgowało się (2) Mącz, ModrzBaz. ◊ part praes act folgując (172).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Odnosić się do kogoś lub czegoś w sposób dla niego dodatni w skutkach, pozytywny (225):
A. Z własnej woli i chęci (207):
a. Sprzyjać, być życzliwym, wspierać; dbać o wygody, dogadzać; favere BartBydg, JanStat; fovere BartBydg, Cn; assentire, auxiliari, calefacere, favorem dare, nutrire, recreare, reficere, suffragari BartBydg; adiuvare, aspirare, inservire, operam dare, subscribere Mącz; faciem suscipere PolAnt; nimis liberaliter habere Cn [w tym: komu, czemu (73)] (79): Ná wierność śię ofiárował [Ezop Ksantowi] Rzekąc/ takoć chcę folgowáć/ Iż mi też będzieſz dziękowáć. BierEz D3; BartBydg 220b, 221; LibLeg 11/41v; RejJóz C7; RejKup g4, g6; KJM tak długim deliberacyjam in causa religionis folgował czas niemały Diar 56; NA tym może ſprobowáć/ ieſli Bog co vmie/ A iáko co mu wierzą/ tym folgowáć vmie. RejZwierz 73v; BibRadz Ps 82/2; to było w nim [w Iwanie w. ks. moskiewskim] iż Tátárom bárzo folgował: gdy do niego poſłowie Tátárſcy przyieżdżáli/ ſtoiąc ich ſłuchał/ á onym ſiedźieć kazał. BielKron 428v, 108, 242v, 318v, 326v; Mącz 389a; Nie ſpuſzczaycie ſię na to/ że Turcy proznuią/ Wiedząć oni prziczinę/ komu w tim fołguią. KochSat A4; HistLan A2v, D3, D4, F3; BielSpr 69; Was niewiem miedzy ktorymi policżyć mamy. Bo widzę że y tym y owym folguiećie. WujJud 172v, A4v, 173v; Rádom by też s poſłami dla tego folgował/ By ná dań przyzwolili MycPrz I B2v; CzechRozm 241v; Pánie/ záwżdyś ie wyſłuchał/ záwżdyś im folgował/ Y znácznie nád vpornémi krzywdy ich wetował. KochPs 149; CzechEp 87; KochFr 9, 26; KochSz B2v; PudłFr 46; BielRozm 5; ZawJeft 16; PowodPr 59; Ná morzu, wielki Boże, od inych ſłychywał, Że vbogim folgowáć zwykłeś, á bogacze Tłumić, zniżáć [deposit potentes de sede et exaltavit humiles Vulg Luc 1/52] CiekPotr 62.

folgować dla kogo, dla czego (2): y był [Daniel] cżcżon y wielbion od niego [Nabchodnozora]/ y dla niego drugim żydom bárzo folgował BielKron 93; Mieſzcżánie Monaſterſcy zwłaſzcżá bogátſzy/ folgowáli im dla wiele przycżyn. BielKron 214.

Szereg: »pochlebować albo folgować« (1):á ieſliże Kápłan/ pochlébuiąc álbo folguiąc tobie/ zámilczy krzywdy y ſpráwiedliwośći twéy/ Pan Bóg ták Kápłaná przeto ſądźić y káráć będźie/ iáko ſądźił y karał Kápłaná onego Heli OrzQuin X3v.
W przen (26): Roſtropnyć ſie mieni niedbáć/ O to cżego nielża doſtáć: A gdy ſzcżeśćie nie folguie/ O to ſie też nie prácuie. BierEz L3v; RejPs 137; RejJóz E7v; Boyem ſię wnim [w chorym kupcu] wſytko pſuye Cziało Duſſi niefolkuie RejKup q2v, b2; BielKom C8, D5; ZEbrzydowſkim fortuná/ záwżdy folgowáłá RejZwierz 56; gdyby [...] ludzie bez piſmá ná świećie żyli/ nie inácżey iedno iáko niemy dobythek/ co iedno brzuchowi folguie/ mieſzkáliby z ſobą BielKron 334; Aspirat illis felicitas. Folguye ym ſzczęście/ Máyą ſzczęście po ſwey woley. Mącz 408d; Ventus operam dat, Mamy wiátr á pogodę po ſwey woley/ folguye nam powietrze. Mącz 483d, 45a, 375d; RejPos 23v, 36; CHociaż ſie cżęſto kuśił Polaki woyowáć/ Ale mu w tym Fortuná nie chćiáłá folgować. PaprPan Ee4v, [Hh5]v; ArtKanc S16v; BielRozm 5.

W charakterystycznych połączeniach: folguje fortuna (3), szczęście (6).

Przysłowia: Fortes fortuná adiuvat, Smiáłym fortuna [!] folguye Mącz 134d.

Szcżeſcie tym folguie ktore myſli okłamać. BielŻyw 169.

Donec eris foelix multos numerabis amicos Pokić ſzczęście folguyę [!]/ ná prziyáznić nic niebrákuye. Mącz 94c.

Znas káżdy gdzie ſwoy wrzod czuie Záwżdy mu więcey folguie RejRozpr D3v; Ale ktora [panna] w cudzey mocy/ Prácuy we dnie nie spi w nocy/ To ſie muśi wyſługowáć/ Iáko wrzodowi folgowáć BielKom G2, E2.

Szereg: »pieścić a folgować« (1): A thu więc dopirko obacżyſz/ iáko dyabeł kſiążę ſwiátá tego nie omieſzka nigdy ſwych kochánkow pieśćić á im folgowáć. RejPos 23v.
α. Okazywać życzliwość ponad miarę i słuszność, być stronniczym, faworyzować [w tym: komu (12)] (13): MetrKor 38/287; BibRadz Lev 19/15; á kſiążętá vſtáwili nád ſobą z innego narodu/ dla tego áby nie folgowáli brátu áni ſwátu áni żadnemu/ co ktho záſłuży ábo ma áby tego vżywał. BielKron 343v, 196, 334; vſtáwiamy: áby Commiſſarze náſzy Bogá przed oczymá máiąc/ żadnéy ſtronie nie folguiąc [nulli partium faventes JanStat 407]/ oglądawſzy naprzód znáki grániczné/ y rzeczy prawdźiwie doſzedſzy [...] gránicé [...] niech poſtánowią. SarnStat 469, 85, 344, 843, 874.

folgować dla czego (1): wysſzey opiſánych podatkow w wybierániu y w wyćiągániu wierny będę [...] żadnemu człowiekowi iákiegokolwiek ſtanu/ płći/ y powołánia/ bądź dla miłośći y przychylnośći/ álbo nagrody niefolguiąc. SarnStat 347.

W charakterystycznych połączeniach: folgować bratu, swatu, (swej, żadnej) stronie (4).

Szeregi: »nie ochylać ani folgować« (1): Którzy [...] wſzyſtkié retentá onym wiádomé ná reyeſtrze podádzą/ y liczbę vczynią/ nie ochyláiąc áni folguiąc nikomu. SarnStat 415.

»nie folgować ani pomagać« (1): ktorzi [ludzie] onyey [granicy] bedą dobrze wiedziecz z ych poradą biſz to wſzitko sprawowal niefolgvyacz any pomagayacz na obie stronie miedzi namy tey rzeczi dokonal według roſkazania naschego y granycze potich ziemiach slvſznie na obie stronie dokonal LibLeg 11/21v.

b. Pobłażać, być wyrozumiałym, rozgrzeszać, przebaczać; odwlekać termin kary w oczekiwaniu poprawy; ignoscere, indulgere Modrz, Cn; dispensare, relaxare BartBydg; parcere, protrahere PolAnt; temperare JanStat; alludere, alludiare, blanditiis agere, blanditias addere, frenos a. frena dare, frena laxare, habenas effundere, lenocinari, permittere, remittere, sustentare Cn (66): BartBydg 32b; Ták iáko ondźie [w starym testamencie] grzeſzył y łáſkę BOżą tráćił/ gdy nie bił tám/ gdźie mu bić kazano: y folgował/ gdźie folgi zákázowano. CzechRozm 239; ModrzBaz 21; LatHar 180; A iż Pan Bog niekiedy tákową pomſtę ſwą zwłacża: cżyni to/ naprzod dla vpámiętánia ludzkiego/ áby im dłużey folguie tym záśię ćiężey ſkarał PowodPr 15; KlonWor 38.
α. W odniesieniu do przestępcy lub grzesznika [w tym: komu (56)] (58): KlerPow 4; poruſz ſie á przezrzy wſſytki ſprawy miedzy ludem ſwoim á nic tem niefolguy ktorzy ſą wzłoſćiach twoich zátwárdzieli. RejPs 86v; RejRozpr C2v; Gdyż jnem łudziam ffolgują[!] Namnie ſzrogoſcż okazują RejKup p2v; Diar 21; [Duch św.] żadnemu ſtanowi ludzkiemu nie folguie/ ále [...] wſzyſtek ſwiát z grzechu iednoſtáynie karze. KrowObr C2; BibRadz 2.Esdr 9/30, 1.Reg 2 arg, Thren 3/42; ćierpiał nam Bog bluźnierſtwá wielkie/ folguiąc nam/ y pomykaiąc czáſu vznániu náſzemu OrzRozm G2; BielKron 90; Prot B2v, D4v; RejPos 186; RejZwierc [283]v, 188v, 261, 262v; BudBib 2.Esdr 9/30; Więc by krewni Krolewſcy gębę nádymáli/ Nizacz ſobie wſze máiąc krzywdę wyrządzáli/ A gdy by o co pozwan/ ſąd by mu folgował MycPrz I B2; Moyżeſz w urzędzie ſwym/ przeſtępcy żadnemu choćiaby ſie nie wiem iáko káiał/ y nie wiem iáko polepſzyć obiecował/ nigdy nie folgował/ ále bes lutośći y miłoſierdzia mordował. Chriſtus zás grzeſzne przyſzedł wzywáć ku pokáiániu: Y ták káżdemu vpádłemu vmie folgowáć/ że trzćiny náłomioney nie dołamie CzechRozm 95, 209v, 230v, 235v; Krolom y inym zwierzchnym Pánom/ ták bitwą iáko y dobrowolnym podániem zwyciężonym/ ábo folguią [ignoscitur]/ ábo wżdy mnieyſzey ſrogośći nád nimi vżywáią niżli zásłużyli/ choćia przycżyną woyny byli. ModrzBaz 107v, 70, 71, 99v; KochPs 143; CzechEp 14 marg, 33, 47, 368; Bo ácż im długo folgowáć racżył/ ále iednák tego nie przebacżył/ ſowito im ich złośći odpłáćił/ wſzytki práwie do gruntu wytráćił. ArtKanc P3v, K6; A miecż dał przeto żebyś nie folgował złemu. Widziſz iákie zuchwálſtwá/ mordy/ zábijánia/ Ci wſzyſcy zá ſwe zbytki vchodzą karánia. BielRozm 7; LatHar 658; SKázuiemy [...] ze wſzyſtkimi mężobóycy tákowémi/ iáko przerzeczono ieſt/ obyczáiem przerzeczonym poſtąpić y káráć: áby niezdáliſmy ſie złoczyńcóm folgowáć [ne malefactis temperasse videamur JanStat 610]. SarnStat 607, 612; PaxLiz Bv.

folgować dla kogo (3): Zátopiłby cie Bog z nowu/ Dla złych ludzi s twego łowu/ Ale dla moich folguye/ Ktore s prace ſwey żyć cżuie. BielKom D8v; OrzList fv; WujJud 234.

folgować w czym (3): BielKron 121v; y ſámemu Iezuſowi Chriſtuſowi/ złym zá iego wielkie dobroći oddáli/ mſzcżąc ſie nad nim /[...] á to tylko dla tego/ że im w ich złośćiách nie folgował. CzechRozm 243; ArtKanc L19v.

W połączeniu szeregowym (1): Tedy mu ná to nie przyzwalay/ áni go w tym ſłuchay/ áni mu folguy [neque parcet oculus tuus super eumJ áni ſie theż nád nim zmiłuy/ y nie chćiey go w tym táić. Ale go zámorduy BibRadz Deut 13/8.

Szeregi: »(nie) folgowáć i (ani) odpuszczać« (2): choć wſzelaki grzech ieſt śmiertelny/ wſzakże Bog z ſwey oycowſkiey dobrotliwoſći ſwoim folguie y odpuſzcza BibRadz II 133 marg; á Stároſtowie [...] przećiwko tákowym przeſtępcóm ſpornym/ nie folguiąc/ áni namniéy nie odpuſczáiąc [irremissibiliter JanStat 205] niech poſtąpią. SarnStat 195.

»folgować, pobłażać« (1): Ná krzyż y prześládowánie/ ktore wierni Krześćiánie/ [...] vćierpieć muſzą [...] Sobie niwcżym nie folguiąc/ niwcżym nie pobłáżáiąc/ lecż náturę złą hámuiąc ArtKanc L19v.

»przepuszczać i folgować« (2): thakowem lyvdzyam [złoczyńcom] biſczye thego nyeprzepvſczaly y nyefolgowaly. Wſchiſtkye biſczye mocznye a okrvthnye ſkaracz daly. LibLeg 11/141v; WujJud 234.

W przen (6): BielKron 120v; Prot D; CzechRozm 89v, 179v; Ale moiá bróń vmié/ y więźnióm folgowáć. GórnTroas 28; Więc ieſli źielonym roſzcżkom z dawná nie folgowano: nie dźiw/ iż ſię cżáſem ſuchym cokolwiek doſtáie. LatHar 578.
β. W odniesieniu do wykroczenia (3):

folgować czemu (2): iáko mądrzy oycowie głupim ſynom á nie zwycżaynym/ ich płochośći folguiąc/ práwá ſwego vſtępuią BielKron 108; ModrzBaz 133.

folgować w czym (1): Azaż ſię im godźiło co zmiśláć y pokrywáć? godźiłoli ſię też z vſzcżyrpkiem prawdy zbáwienney w namnieyſzey rzecży folgowáć? CzechEp 208.

c. Sprawiać, dawać ulgę; oszczędzać kogoś, czyichś sił, chronić przed zniszczeniem, okazywać litość (często z przeczeniem: ponad miarę wykorzystywać, niszczyć); parcere PolAnt, Vulg, Modrz; prohibere PolAnt; allevare, collevare, commeatum dare, deonerare, exonerare, laxare, levamento esse, levamentum praestare, levare, mitigare, pausam dare, remittere, strigare, vacationem dare Cn [w tym: komu, czemu (60)] (62): Cięſzkać niewola kożdemu/ Służyć pánu niewdzięcżnemu. Bo nikomu nie folguie/ Gdzie pożytku nie pocżuie. BierEz N2; RejŁas w. 16; tho bandzye przi baczenyv waſchem y wyerze kthoraſczye nam powynny wedlye kthorey wſzithky rzeczi thak ſthanowycz czaſſem folgowacz bendzyeczye yakobi ze czczyam naſcham dokonane bili. LibLeg 11/161v; RejWiz 14; Leop 1.Cor 7/28; RejZwierz 106v; Aprzetoż teraz idź á pobiy Amálechity/ A wſzytko co máią poborz nic im nie folguiąc [non parcas]/ á pobiy męże/ niewiáſty/ dźiatki y niemowiątká/ woły/ owce/ wielbłądy/ y oſły. BibRadz 1.Reg 15/3; A pokruſzenie iego będźie iáko nacżynie gliniáne ſtłuczone ktoremu nic nie folguią [non parcet] thák iż namnieyſza ſkorupká iego nie zoſtánie BibRadz Is 30/14, BibRadz Gen 19/16, Iob 6/10; przypuśćili tedy Turcy ku ſzturmu proſty lud Krześćiáńſki nieważąc ich ſobie nizacż/ wołáli niebożęthá áby im folgowano boć poniewoli idziem/ obleżeńcy kazáli im padać kiedy ſtrzelbę puſzczą. BielKron 249v, 107, 226, 384v; RejPos 104; Chcąc my kmiotkom folgowáć/ y ſwoiemu ſtanu/ Po dwu groſzu matce ſwey/ zlożym na rok z lanu. BielSat L4 [idem BielSjem 27]; powiádano iż Puſzkarze byli Krześćijánie przetho folgowáli/ bo drugie kule w poł drzewiec tráfiáły BielSpr 56v; BudBib 2.Par 36/15, Iob 21/30, Zach 11/5, 6; BudNT 1.Cor 7/28, 2.Cor 1/23; to widzę/ iż ſobie nic nie folguiąc/ wiernie mi ku dobremu pomoc chceſz CzechRozm 205, 1v, 169, 235v; KochFr 16; BielSjem 27; OrzJan 38; WujNT Act 20/29, 1.Cor 7/28, 2.Cor 1/23; SiebRozmyśl H3v; Inſzych ná ten czás zaſług, przyſług y ſtáránia zámilczę, któré W. M. ták krółowi [!] Iego M. pánu ſwému, iáko rzeczyp. wſzytkiéy, nieprzerywáiąc, ſobie nie folguiąc, vſtáwicznie czyniſz y oddáieſz? GosłCast 7; PudłDydo A3, B3.

folgować dla kogo (3): RejPs 33; RejPos 332; Náucżyſz ſię też niezmierney Boſkiey ku tobie miłośći/ ktorą roſpalony/ ſobie dla ćiebie nie folgował. LatHar 258.

folgować czym (1): Wnet go [tego, który ufarbował brodę] zrzućił [król] z vrzędu/ mowiąc że fáłſzuie/ A gdy on tym fáłſzyrſtwem ſobie nie folguie/ Coż rozumieſz drugiego áby nie sfárbował RejZwierz 2v.

folgować w czym (2): RejPos 219v; kmiotki y poddáne gubić á ſámi ſobie folgowáć w poborách y innych ćiężarách chcemy. SkarKazSej 669b.

W charakterystycznym połączeniu: folgować (sam) sobie (8)

Przysłowie: Ale pomniało ptaſtwo/ kto komu folguie/ Zwłaſzcża nieprzyiaćielowi/ ſobie śmierć gotuie. Woyná odelgi nie ma KmitaSpit C4v.
Szereg: »folgować i przepuszczać« (1): Y páſterzowie ich [bydła] nie folgowáli á nie przepuſzcżáli im [non parcebant eis] Leop Zach 11/5.
W przen (16): Y rozmnażałem ſpráwyedliwoſć náukámi ſwemi niefolguiąc vſtam ſwoiem RejPs 61; BibRadz Iob 20/13; Prot D2v; Poſeł/ á przekażcá/ náſzych rzeczy wſzyſtkich/ to ieſt/ śmierć niechcąc iemu dłużey folgować/ wźięłá go od tey niedokonáney roboty SienLek 44v; A choćby też on zacny rozum á ona poććiwa cnotá zezwoliwſzy ſie mogli temu ſwowolnemu oſłowi gwałt ucżynić/ á coż gdy im tego dobrowolnie ſámi pomoc niechcemy i owſzem temu oſłowi więcey folguiemy y mocno przy nim ſtoimy. RejZwierc 71; A nie dba żadny áby ſie o to ſtárał/ áby temu żiwotowi w cżym folgował/ áby mu ſie przedłużył. Iedno iáko iákim kárwem álbo grubym oſłem ták im vſtáwicżnie robi RejZwierc 157, 113v; áby [...] niepowſtáłá iáka ſroga burzá/ ktoraby y twey głowie Krolu niefolgowáłá [non parcat]/ y Rzecżpoſpolitą twą wywroćiłá. ModrzBaz 109, 136v; KochBr 152; KochPam 82; PudłFr 31; KochFrag 50; nabożeńſtwu/ ktore wierni Boży ku tey Pánnie máią/ námniey nie folguie [piekielny smok]: rozmáićie hydząc te Wianki/ álbo Pſáłterze/ álbo Koronki. LatHar 510; WujNT 204; vderz cżołem Pánu/ Nie folguiąc niſkiemu w vkłonách kolánu. RybWit B3v.
α. Łagodzić dotkliwość kary przez stosowanie ulg dla skazanego (1):

folgować czym (1): á było to nań [starostę] przewiedziono iż folgował głownikowi śiedzeniém w wieży/ nie wedle Dekretu ſądowégo ná dnie SarnStat 497.

B. Z konieczności: być posłusznym, ulegać, ustępować; oboedire Vulg [w tym: komu, czemu (15)] (18): Teraz lepak niemocni im roſkazuią, á lekarzowie iakoż to poddani ich ſłuchaią, á folguiąc im vzdrowić ich niemogą BielŻyw 139; RejJóz C4v, G3v; Diar 89; RejZwierz 59; rzekłá iedná krolowa/ niewiem ieſli tho ieſt Boża wola/ áby ludzie márli od głodu/ dał ią iáwnie śćiąć/ drugie ſie polękły muſiáły folgowáć BielKron 214v; Doznał też ich miłośći Fryderyk wtory Ceſarz/ ktory choćiaż Papieżom wiele folgował/ y ná roſkazánie ich woynę z Sáráceny wiodł/ y Ieruzálem od nich wyſwobodźił/ przedśię tym Papieżow nie vbłágał NiemObr 168, 140; KochSz C3v; A co powiedáią niektorży/ iż Turkowi folgowáć trżeba/ bo temu/ Kroleſtwo naywiętſze ſámo iedno nie wydoła. GórnRozm M2; KochMRot C2v; GostGosp 6; Bo oni potáiemnie poligámią ſtárego zakonu chwalą, ieno práwu Koronnemu folguią. Ale oni będąc orientales iáko orientales rádźiby żyli. SarnStat 245; KmitaSpit B3; trzebá Bogu więcey folgowáć niż ludźiom [oboedire oportet Deo magis quam hominibus Vulg Act 5/29] y trudno niemowić tego co Bog roſkázuie. PowodPr 85.
W przen (3): A trćiná ſie vchyláiąc/ A mocney ſile folguiąc: W ſwoim ſtanie mocno ſtałá BierEz K; Muśim ná cżás nieſzcżęśćiu folgowáć/ Według Pánſkiey woley poſtępowáć. BielSat H2; RejZwierc 270.
2. Kierować się czymś, stosować swoje postępowanie do określonych okoliczności, liczyć się; mieć coś na względzie, dbać, starać się; placere PolAnt, Vulg; servire Mącz, Modrz; indulgere Modrz, JanStat; accomodare se Calag [w tym: komu, czemu (207)] (210): Co sie przed nimi kłaniają, Z bojaźni mnodzy działają, A niektorzy pochlebując, Pożytku swemu folgując. Wiedząc, chocia tako mocni, A wszakoż czci niedostojni BierRozm 18; RejŁas w. 5; LibLeg 11/187; RejRozpr Dv, G4, H4, K3v; RejJóz H4v; RejKup cc2; Wieccie to moj mili Chrzeſciani Zeć to dla tego czinie Folguyącz proſtoſciam y niedochcipnoſciam waſſjm/ aby naſproſtnieyſſy Cżłowiek mogł wyrozumieċz wolą Bożą RejKupSekl a3, a2; Bo na ten czas twęmu pożytkowi folguiąc/ niechciałem v śiebie piérwſzyi części trzymać/ Abowięm lepiéi/ że ty ſczytaniá iei pożytek máſz/ niſzby v mnie miała drugiei czekaiąc prozno leżęć. MurzNT A4; MurzOrt Bv; o nyektorych rzeczach rádę nam tylko/ á nyeprzykazánye zoſtáwił/ krewkoſci náſſey folguyąc KromRozm II x4; WM namowiwszy powiedzą albo na piśmie przyślą dzisiaj, aby się czas nie wlokł a rychlej co kończyło, folgując niedobremu zdrowiu JKM. Diar 78, 31, 41, 42, 47 [3 r.], 49 (13); DiarDop 118; BielKom Ev; GliczKsiąż C3v, P3v; LubPs A5v, S3v, bb5 marg; s ſtrony pracey/ kthorą w. W. y tych czáſow nic nie folguiąc látom ſwoim/ około poſtánowienia Spráwiedliwoſći Swiętey podeymowáć raczyſz GroicPorz B, k4, 14; Przeto teſz Syn Boży folguiąc náſzey mdłośći w wierze/ vſtáwił drugą ſwiątość KrowObr 47v, 2v; RejWiz 34, 101 v, 174v; Swarow ſie chroniąc/ ſwym też chćiwośćiam nie folguiąc/ łathwie od ſwiáthá y od dyiabłá odſtąpiemy Leop Iac 4 arg; RejZwierz 20v, 72v, 75v, 79v; BibRadz Rom 15/1; Moẃ iedno w imię Páńſkie śmiele/ thák iákoś záwſze zwykł co rozumieſz/ nic ſye nie oglądáiąc ná ludźie/ á więcey prawdźie á niżli ludźiom folguiąc. OrzRozm Dv, K4v; Przeto niektorzy chcieli áby [Koriolan] był záſię przywrocon/ drudzy mowili/ muśim práwu á nie miłoſierdzyu folgowáć. BielKron 109; Amurat niefolguiąc ſwey ſthárośći przyćiągnął, z wielkim ludem pod Swátygrad BielKron 247, 116v. 195, 206v, 246, 459 (12); Quod et ex animo facere dicimus. Naturae suae rationem habere, Folgowáć ſwemu przirodzeniu/ álbo mieć wzgląd Mącz 241d; OrzQuin E4, G4 T; Y mowią ták niektorzy (acz ich nie miánuię/ Abowiem ich niezdrowiu duſznemu folguię. Ze nic po nabożeńſtwie tu pánu wielkiemu Prot B2v, A4v; SarnUzn C3; SienLek T; SienLekAndr a3v; RejAp 5, 12; GórnDworz B3, B4v, C8; iáko dziś [...] pánowie á podawce cżinią/ folguiąc więcej ſłużbam ſwym/ potrzebam ſwym powinnoſciam ſwym/ przekłádáią nád tą nędzną winnicą á nád tą vbogą owcżarnią Páná ſwego/ nie páſterze/ ále wilki drapieżne. RejPos 23v; położylichmy wſzytkę nádzieię ſwoię w pracach ſwych á w trudnym nábyciu ſwym/ [...] nie folguiąc áni ſpráwiedliwośći/ áni miłoſierdziu/ á opuſzcżáiąc wſzytkę nádzieię w ſpomożeniu Páńſkim. RejPos 71; Ale drudzy [...] folguiąc bogáctwom ſwoim/ pożitkom á wywyſzſzeniu ſtanow ſwoich/ nie słyſzyſz/ [...] ktoryby ſzedł zá tym Pánem ſwoim. RejPos 277, 65, 219v, 245, 251v, 280 (25); BielSat N4v; KuczbKat 55; Ale cżym ſie to [utrata wolności] inym dzieie/ ſnádnie każdy obacżyć może/ iedno nędzną Priwatą/ iż káżdy folguie rzecżam ſwoim/ iżby co vłápił. RejZwierc 188v, B4, 50v, 72, [121]v, [193]v, 266; RejZwiercTrzec Aaa2v; RejPosWstaw [412]; BudBib I 3c marg; MycPrz I A4v, B, II Cv; Strum Q3; Bo Poetowie oni kiedy co piſáli/ Folguiąc ozdobie ſłow z gośćińcá chybiáli. StryjWjaz A3, A3; tedy pewnie [św. Paweł] cżáſowi mieyſcu/ y mdłośći/ ieſzcże niedoroſłych w Chriſtuſie folgował. CzechRozm 77v, 59, 77v, 172, 241v, 267v (10); PaprPan A4; Mamy tedy wſtydowi folgowáć [serviendum est] mnimánie dobre o ſobie cżynić/ ocżu y rozſądkow ludzkich wſtydáć ſię. ModrzBaz 51; cżyli więcey będą [Niemcy] folgowáć [servient] okopćiáłym reieſtrom á zbotwiáłemu pápirowi/ ábo rácżey żądzy y sławie ſwey/ niżli potrzebam ták Polakow iáko y Pruſow? ModrzBaz 106, 29, 62v, 97v; Dogádzáć cżáſowi. Folgować cżáſowi. Accommodare se tempori. Calag 443b; KochPs 73; SkarŻyw 309; KochTr 24; á iákożby im [apostołom] to przyſtało/ żeby nád to roſkazánie páná y miſtrzá ſwoiego/ mieli ſię tego/ folguiąc ludzkiey ſłábey wierze/ ważyc/ żeby rzecżẏ iáko ſię w ſobie miáłá/ ſzczyrze opowiedáć nie mieli? CzechEp 208, 4, 117, 207, 209, [408] (21); NiemObr 11, 131; KochFr 11; KochDz 106; WerGośc 205; WisznTr 5; KochSob 56; Ale śmierć nieużyta/ króm wſzelkiéy litośći/ Niefolguie ni cnoćie ni żadnéy godnośći KochTarn 75, 79; PudłFr 46; ArtKanc A10v, D8v, O14v, R19v; GórnRozm E3, M2v; PaprUp C4; GostGosp 82; GrabowSet N3; folguiąc pokoiowi ſwému/ trudno ſie nam czego ſpodźiéwáć dobrégo/ á mieczem głowy brónić trzebá. OrzJan 58, 23, 80, 84, 122; ile rzecz náſzá Polſka dopuſzczáłá/ ſłowom od ſłowá przełożył [...] więcey właſnośći ſłow Graeckich/ y Láćińſkich/ á niżli głádkośći ábo ozdobnośći ſłow Polſkich folguiąc. WujNT przedm 20, przedm 18, 20, s. 462, 487; WysKaz )?(2v; JanNKar Av; prze zágęſczenié y náśiádłość Rycérſtwá/ onych kráiów/ y prze dalekość drógi niebeſpiecznośćiam onych kráiów folguiąc: vſtáwuiemy ſéymik Powiátowy w Háliczu. SarnStat 32; folguiąc dálekośći przyiázdu pewnych Páráfiy [...] poſtánawiamy/ áby w miáſteczku Séroczcu Roki Ziemſkié były ſądzoné. SarnStat 739, 388, 1005, 1151; SkarKaz 421a; PudłDydo B2v; A gdy mu ktoś rádźił [...] Aby iáko drudzy zbiegł z chwile złośliwey/ Rzekł: Ty folguy czáſom chceſzli/ á ią moiey Sławie będę godźił/ nie tylko we zbroiey SzarzRyt C2.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: temu (2); aby (3)] (3): ſpiſáli thedy kſięgi Interym ći doktorowie [...] wſzákże cżęſtokroć ty kſięgi v ſiebie táiemnie odmieniáli/ przepiſowáli/ folguiąc áby ſie Ceſárzowi podobáły BielKron 230v; ActReg 57; zagony wyſokie oráć: folguiąc temu/ áby to tám śiał/ cżegoby mógł z oney roley z nalepſzym pożytkiem vżyć. GostGosp 66.

W charakterystycznych połączeniach: folgować ciału (3), cnocie (3), czasowi (12), człowiekowi (4), duszy (2), krewkości (3), krotkiemu pisaniu (2), krotkości (17), łasce (3), mdłości (4), miłosierdziu (2), miłości (2), myślam (2), obyczajowi (2), pokojowi (3), potrzebie (7), pożytkowi (7), prawdzie (3), przyrodzeniu (3), rozurnowi (2), (swym) rzeczam (5), sobie (8), sprawiedliwości (2), stanowi (4), starości (4), szedziwości, światu (15), zdrowiu (6), zwyczajowi (2), żądzom (2).

Szeregi: »folgować a bać się« (1): O moy miły Pánie [...] niewierne przyiacioły maſz: ktorzy [...] vciekáią od ciebie/ więcey folguiąc á boiąc ſie ſwiátá tego/ niżliby wiernie ſtali przy tobie RejPos 105.

»folgować i dosyć czynić« (1): oną ſwą dobrotliwośćią y miłoſierdźiem wielkim/ ſpráwiedliwośći nie náruſza. Owſzem y oney ták folguie y doſyć cżyni: w to vgadzáiąc/ iákoby y miłość oná iego wielką/ y ſpráwiedliwość porządna/ znácżna byłá CzechRozm 219.

»folgować a (i) służyć« (2): RejPos 54v; Wſzákże ia/ tobiem winien folgowáć y ſłużyć/ ku twoiemu zbudowániu/ á nie ku ſkażeniu. CzechRozm 2.

»ugadzać, (a) folgować« (2): AEtati alicuius servire Ugádzáć á folgowáć cziyey ſtárośći. Mącz 388c; Káżdy z was ma bliźniemu ſwemu ſpodobáć ſię (marg) vgádzáć, folgowáć. (–) [placeat] ku dobremu/ dla zbudowánia. Bo y Chriſtus nie ſpodobał ſię ſam ſobie (marg) nie ſwego pożytku ſzukał. (‒) WujNT Rom 15/1.

»folgować a (i) zgadzać się« [szyk 1 : 1] (2): ktorzy folguią á zgadzáią ſie s ſpráwámi nędznego ſwiátá tego/ też ſie on iuż z nimi zgadzáć y im folgowáć záwżdy muśi/ áż do cżáſu káżdego. RejPos 279.

W przen (1): TO tu rozne piſzcżałki/ pyęknie przepyeruią/ Abowiem tenorowi/ ná wſzytkim folguią. Także náſze piſzcżałki Poſpolitey rzecży/ Gdyby tenor przyſtoyny/ miewáli ná pyecży/ A ná ieden głos wſzyſcy/ ſpołu ſie zgadzáli/ Nadobnieby pioſnecżki káżdey dokonáli. RejZwierz 105.
3. Szczędzić, skąpić, żałować czegoś dla kogoś lub na coś (często z przeczeniem: hojnie szafować); parcere PolAnt, Vulg [czemu] (12): Gotuyćie ſie przećiwko Bábilonowi wſſyſtcy okolicżni kthorzy ćiągniećie łuk/ zwoiuyćie ie/ niefolguyćie ſtrzáłam [non parcatis iaculis]/ boć zgrzeſzyło przećiwko Pánu. Leop Ier 50/14, Prov 13/24; ále ktho gra pieniądzom nie folguiąc/ tám ſkępſtwo żadną miárą być nie może; GórnDworz M4v; Wpoione ieſt głupſtwo w ſerce dzyecięce/ ále ie rozgá karánia oddali od niego. [...] Kthory folguie rozdze [qui parcit virgae Vulg Prov 13/24] ſwey/ ma w nienawiśći ſyná/ ále kthory go miłuie wcżás go karze. RejPosWstaw [413]v; BudBib Prov 13/24; BudNT przedm a5; Zamek Krákowſki koſztem chędożono wſzelkim/ Nic pracey/ nic nakłádom nie folguiąc wielkim. StryjWjaz B2; CzechEpPOrz *4; Kto chce być ſpráwnym/ folguy cżáſowi/ dármo go nie puſzcżay. bo kto ma cżáſu názbyt/ temu łatwie według iego condiciey wſzyſtkiego doſtánie. GostGosp 6; OrzJan 133; SkarKaz 420a.
W przen (1): Gdzye też bacżyſz pocżćiwie nie folguy mieſzkowi RejWiz 44v.
4. Powstrzymywać się, hamować się, zaprzestawać; parcere Vulg; abstinere vim Cn (2): Hárkábuz pro forma miéy: kiiec od przygody/ Folguy/ ieſli kto ztobą będźie prágnął zgody WyprPl C3v; Abowiem choćbym ſię chćiał przechwaláć/ nie będę głupim: bo prawdę powiem. lecz folguię: áby kto o mnie nie rozumiał więcey nád to co widźi we mnie. WujNT 2.Cor 12/6.
5. Omijać [komu, czemu] (2): LEdwe nie Krezuſowo tu ſzcżęſcie pánuie/ Ale tylko ná ſkárbiech lecż zdrowiu folguie PaprPan G3; Do Agámenoná Hetmáná. GDyż táki błąd z niewiáry pánuie ná ſwiecie/ A táki żal twe ſerce nie pomáłu gniecie/ Folguy tey nieſláchetney bogini Wenerze/ Co od ciebie nierowny bárzo frymárk bierze. PaprPan Ff4v.

Synonimy : 1.A.a. dogadzać, pomagać, służyć, sprzyjać, wspierać; b. odpuszczać, pobłażać, popuszczać, przebaczać, przepuszczać, rozgrzeszać; B. słuchać, ulegać, ustępować; 2. »dosyć czynić«, ugadzać; 3. skąpić, szczędzić, żałować; 4. hamować się, wstrzymywać się; 5. omijać.

Formacje współrdzenne: pofolgować, sfolgować, ufolgować; ufolgiwać.

Cf FOLGOWANIE, FOLGUJĄCY

KK, TZ