[zaloguj się]
[pdf]

FORYTARZ (30) sb m

forytarz (29), ferytarz (1) LibMal.

-ry- (23), -ri (7).

o jasne, a pochylone (w tym w a 1 r. błędne znakowanie); e z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
sg pl
N forytarz forytårze
G forytårza forytårz(o)w
A forytårze
I forytarz(e)m forytårzmi

sg N forytarz (6). ◊ G forytårza (4). ◊ I forytarz(e)m (2). ◊ pl N forytårze (8). ◊ G forytårz(o)w (4). ◊ A forytårze (3). ◊ I forytårzmi (3).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Poplecznik, protektor; fautor Modrz, JanStat; favitor Modrz; promovens Cn (24): KochSat B2; Prziydźie de aequitate/ drugie rzecży ſędźić/ Nie możono wſzyſtkiego w Státućie nárzędźić. Skąd ią pocżnieſz wſzędźie źle/ ze wſzech ſtron vtrátá/ Niemaſzli forytarzá/ nie zyſzcżeſz ni płátá BielSat E [idem BielRozm 33]; PaprPan D2; Cnotą trzebá vrzędow dochodźić/ nie forytarzmi/ doſyć ten ma forytarzow kto dobrze dźiáła. ModrzBaz 10v; BielRozm 33.

forytarz kogo, czego (4): Czynyli myedzi ſſoba tho stratagema dlya thego Aby them lacznyey polozenye myaſtha obaczili on theſz abi ych feritharzem poznan a obaczon nyebill LibMal 1548/142v; ModrzBaz 63; Tákową go Bog ozdobi mądrośćią/ Y táką vcżći ſwą ſpráwiedliwośćią/ Ze drugi pátrząc ná ſądowe ſpráwy/ Muśi/ rad nie rad/ drugiemu bydź práwy. Pogromi wſzyſtkich złych ſpraw forytarze/ Y niepobożne rzecżomowce ſkarze GrochKal 12; SarnStat 398.

forytarz w czym (1): Trzebáć tłumácżá/ trzebáć y ceklarzá/ Y w zátrudnioney ſpráwie forytarzá KlonFlis H2v.

Szereg: »forytarz i prokurator« (1): A rownie cżynią [papieżowie rzymscy] z onymi ktorzy pośiadwſzy gwáłtem cżyię máiętność/ zdobywáią ſię ná złośliwe forytarze/ y prokuratory/ ktorzyby vmieli on gwałt y nieſpráwiedliwość znácżną/ pokrowcem zmyſlonego iakiego práwá/ nákryć y przyoblec NiemObr 65.
a. Stronnik, obrońca (w polemikach religijnych) (12): Oto ták ieſzcże mowią Zydowſcy forytarze CzechRozm 147, 14, 30, 262; Ták ći Papieſcy forytarze/ ſłowá páná Chriſtuſowe wykłádáć/ ábo rácżey wywrácáć muſzą. NiemObr 49, 30, 54, 65; WujNT 103.

forytarz czego (3): nowi náucżyćiele/ forytarze ſtolice Rzymſkiey vprzeymie vśiłuią/ iákoby ich wiele Papieżowi ſwemu/ pozyſkáć mogli NiemObr 15; Miał ten Eutyches wiele forytarzow/ tego ſproſnego mniemánia ſwego NiemObr 139, 54.

W charakterystycznych połączeniach; forytarz antychrystow (4), papieski (2), rzymski, stolice rzymskiej (Piotrowej stolice) (2), żydowski.

2. Dawca [czego] (1): Bog ma głowę iáſtrzębią/ wſzytki rzecży ſkáżone ná zyemi ſą/ on ieſt wiecżny ná niebie/ nigdy ſie nie rodził/ ſobie rowny y podobny/ wſzytkich ſkárbow foritarz/ ná dáry niedbáiąc/ ociec práwá BielKron 8.
3. Jadący przed orszakiem pańskim, foryś; aurigae adiutor Cn (1): Antambulo, Foritars/ Też Marſzałek Mącz 7c.
4. Oskarżyciel, donosiciel (1): Quadruplator, Delator publicorum criminum in qua re quartam partem de proscriptorum bonis quos detulerat consequebantur, Oskárżiciel/ foritarz/ wydawcá/ który zwłaſzczá wydáwał przed rádą występne ludzie y forytował ná nie ten wyſtęp w którym yeſli był nálezyón czwarta część dobrá yego przipádłá ná wydawcę. Mącz 335c.
5. Przesłuchujący i dozorujący w czasie tortur (2): Questionarius et quaesitor, id est inquisitor, examinator, Ten który yeſt ná to wyſádzón áby słuchawał tákowych ſpraw około złoczyńſtwá/ burgrábia á od niego foritarz złoczinców/ opráwcá/ podkácie. Mącz 336b, 336b.
6. Ten, kto zachęca, podnieca [do czego] (1): Bo s tych domu wychodził forytarz do boiu/ Y ći młodzi przyzwolą nie ſiedzyeć w pokoiu PaprPan Z3.

Synonimy: 1. fautor; a. obrońca; 2. dawca; 4. oskarżyciel, wydawca; 5. oprawca, podkacie.

WG