Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: FRASOWLIWOŚĆ

Następne hasło: FRASOWNIK »

FRASOWLIWY (20) ai

frasowliwy (19), frasobliwy (1) WitosłLut.

-s- (16), -sz- (3), -ss- (1).

a oraz o jasne.

comp frasowliwszy (1).

Fleksja

sg
m	N	frasowliwy, frasowliwszy	f	N	frasowliwå	n	N	frasowliw(e)
	A			A	frasowliwę		A	frasowliwé
	I			I			I	frasowliwym

pl
N	m pers	frasowliwi
N	subst	frasowliw(e)
A	subst	frasowliw(e)
I	m	frasowliw(e)mi

sg m N frasowliwy, frasowliwszy (9). ◊ f N frasowliwå (1). ◊ A frasowliwę (2). ◊ n N frasowliw(e) (1). ◊ A frasowliwé (1). ◊ I frasowliwym (1). ◊ pl N m pers frasowliwi (2). subst frasowliw(e) (1). ◊ A subst frasowliw(e) (1). ◊ I m frasowliw(e)mi (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia

1. Strapiony, udręczony, stroskany, zmartwiony, przygnębiony, zasmucony (12)
- a. Wyrażający smutek (1)
- b. Połączony z objawami niezadowolenia (1)
2. Zasmucający, napełniający troską, przysparzający kłopotu (3)
- a. Pełen smutku, trosk, kłopotów (1)
3. Skłonny do smutku, do martwienia się (1)
4. Rozgniewany (1)
*** Bez wystarczającego kontekstu (3)

1. Strapiony, udręczony, stroskany, zmartwiony, przygnębiony, zasmucony; anxius Calep, Cn; tribulatus PolAnt; sollicitus Cn (12): Calep 79a; RybGęśli Cv; Przetoż roſpáczáć nie mamy/ áni być niećierpliwi ani fráſowliwi/ ieſli ſię nam nie záwżdy powodzi WujNT 140.

frasowliwy o co (1): Przyidźie Oćiec/ o iedynego Syná zdrowie fraſowliwy/ przycżynę choroby iego zrozumie. SkarŻyw 68.

frasowliwy w czym (1): ále we wſzem (byliſmy) fráſowliwi [in omni tribulati]/ zzadworzą bitwy/ we wnątrz ſtráchy. BudNT 2.Cor 7/5.

Ze zdaniem dopełnieniowym [że, zaimek względny] (2): Máło nie ták dźiś Polſká fráſowliwa Ze iey nie śpieſzno Krol ſyn twoy przybywa. GrochKal 12; Niebądźcie tedy fráſowliwemi/ [ne solliciti estis Matth 6/25] cobyśćie iedli álbo pili. KołakSzczęśl B2v.

Wyrażenia: »serce frasowliwe« (2): Wroćiłeś mi powagę/ y mieyſce vczćiwé/ Poćieſzyłeś z łáſki ſwey ſerce fráſowliwé. KochPs 104; RybGęśli C4v.

»sumnienie frasowliwe« (1): A ten vmiera w duſzy gorzkiey (marg) Albo duſzą gorzką. To ieſt z ſumnieniem fráſowliwym (–)/ á nie vżył dobrá. BudBib Iob 21/25.

a. Wyrażający smutek (1): SLyſzę głos iedno niewiem cżyiáby to mowá Y cżyieby ták były fráſobliwe ſłowá WitosłLut A5.

b. Połączony z objawami niezadowolenia (1): Widzę pánie Myſzkowſki/ iż tu w. moię fráſowliwą grę ſtrofuieſz/ y chceſz áby ten fráſunk ze ſkępſtwá pochodził. GórnDworz M4.

2. Zasmucający, napełniający troską, przysparzający kłopotu (3): BOg [...] lepiey wie/ iákom wielką/ fráſowliwą przeważną/ trudną pracą/ y węzłowátſzą nád on Gordiyfkiego wozá od Alexandra roſcięty [...] węzeł/ podiął Czytelniku miły StryjKron 86; KołakCath A3v.

a. Pełen smutku, trosk, kłopotów (1): Smierći podległy człowiecze cnotliwy/ Choć wſzytek twóy wiek będźie fraſowliwy KochPieś 43.

3. Skłonny do smutku, do martwienia się (1): Ktemu [obecny król] niebarzo frasowliwy iakobył Krol niebosczyk natura mitis, clemens cotez zdrowia zwykło przymudzac, y dlugiego zywota. ActReg 156.

4. Rozgniewany [przeciw komu] (1):

Szereg: »frasowliwy i gniewliwy« (1): Roſpámiętay/ iákoś ieſt fráſowliwy y gniewliwy/ przećiw ónemu: kthóry wydał Chryſtuſá Páná/ kthóry go vkrzyżował: á pilnie ſye ſtrzeż/ áby y ty ćiáłá y krwie iego winien nie był. BiałKat 281.

*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Scrupulosus ‒ Kamieniſti. Fraſsowliwi. Calep 957b, 989a [2 r.].

Synonimy: 1. smutny, zatroskany, zmartwiony; 4. gniewliwy, gniewny, srogi.

Cf FRASOWITY, FRASOWNY, NIEFRASOWLIWY