[zaloguj się]
[pdf]

GŁOŚNO (118) av

głośno (89), głośnie (18), głośno a. głośnie (11); głośno FalZioł, GlabGad (2), RejKup (3), LibMal, LubPs (2), RejWiz (8), BibRadz (3), BibRadzBaz, GórnDworz (3), RejZwiercTrzec, BudBib, StryjKron, CzechEp (5), WerGośc, WisznTr, BielSen (2), GórnRozm (3), GrochKal (2), KmitaSpit, CzahTr; głośnie BierEz (2), RejPs, ZapWar (4), Mącz (2), Calag, GrabowSet; głośno : głośnie RejAp (13 : 1), RejPos (15 : 4), RejZwierc (16 : 1), Calep (2 : 1). [GlabGad C8v może A sg n od GŁOŚNY].

Przed n: -ś- (65), -ſ- (19), -ſz- (1); przed n miękkim: -ś- (18), -ſ- (11), -s- (2), -ss- (2).

Oba o oraz e jasne.

comp głośniéj (17); -éj (2), -(e)j.(15).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Pełnym glosem, na głos, donośnie; clara voce Mącz, Cn; clare Calag, Cn; sonore Calep, Cn; clamose, clarissima a. contenta a. exserta a. magna a. sublatissima a. summa voce, contente, exserte, summa vocis contentione Cn (40): BierEz S4; FalZioł V 14; Bowiem duchy w małych ptaſzkach lżeyſze ſą y ſubtilniejſze niżli w wielkich, także wolniey y beſtworniey z nich wychodzą iż mogą imi ruſzać iako chczą, á tak głoſno ſpiewanie wymyſlać. GlabGad C8v; BibRadz Ps 67/34; BielKron 22; Mącz 55c; á páni też rozumieiącz iż pan Krákowſki nie ſłyſzy/ dobrze mu głośno podziękowáłá GórnDworz S4v; RejZwierc 96v; Calag 325b; WisznTr 30; Calep [992]a; GórnTroas 74; W bębny bidybidybom głośno bić pocżęto, KmitaSpit B4v.

W charakterystycznych połączeniach: głośno bić w bębny, łajać, płakać, podawać głos, podziękować, westchnąć, zapiać.

Zwroty: »głośno brzmieć, brząkać, brzęczeć, brzmiący« = resonus, sonorus Calep (2 : 2 : 1 : 3): Chwalcye go ná cymbalech ktore głośno brzęcżą LubPs gg; Bo ty dzwonki v vſzu głośno więc brząkáią RejWiz 41v, 2v; RejZwierc 239; Głoſniey też Flákce lirá ſtokroć twoiá brzmiáłá StryjWjaz A2v; Calep 917b, [992]a; Iam ielt/ ktorey dał ſyn piękney Látony/ Ná wiecżne cżáſy głośnobrzmiące ſtrony. GrochKal 4.

»czytać głośno« (1): Zás wziął kſięgi przymierza/ y cżytał głośno (marg) Właſnie/ w vſzy. (—) ludowi [et legit in auriribus populi] BudBib Ex 24/7.

»głośno krzyczeć (a. krzyknąć)« = forliter clamare PolAnt (2): Albo gdy głośno krzyknieſz gdzye miedzy ſkáłámi/ Wnetći ſie zda by drudzy wołáli zá námi. RejWiz 112; BibRadz Ion 3/8.

»głośno mowić, wyrzec« [szyk zmienny] (2 : 1): BielKron 84v; GórnDworz T5; Dziećię zębáte tegoż dniá ktorego ſię vrodziło głośno y porządnie wymownymi ſłowy/ ták dobrze iáko doroſły mąż mowiło StryjKron 350.

»głośno śpiewać« [szyk zmienny] (3): GlabGad C8v; RejWiz 35; A pilnie ſie nam trzebá thych dziwow ſtrzedz/ bo ſłyſzymy iż wżdy tám ná morzu iákieś Syreny głośno ſpiewáią niżli ludzi zdrádzą. RejZwierc 83v.

»głośno trąbić« [szyk zmienny] (2): BibRadzBaz ktv; Y Iozue Ierychá kiedy dobywáć miał/ Z roſkazánia páńſkiego głośno trąbić kazał. RejZwierc 120.

»głośno (za)woła(wa)ć, wołający« = fortiter clamare PolAnt; exclamare Mącz (3 : 1): BibRadz Dan 4/11; Mącz 55c; CzechEp 184; Ale oni głoſniey wołáli/ mowiąc LatHar 722.

W przen (4):
Zwroty: »głośno krzyczeć« (1): A to w niwecż iż ſławá rozleći ſie wſzędzye/ Głośno krzycżąc iáko kur gdy ſpiewa ná grzędzye. RejWiz 87.

»głośno śpiewać« (2): RejZwierc 83v; Ale żebym wygnawſzy niedoſtátek z domu/ Tym głośniéy ſpiéwał/ á nie podlégał nikomu. KochMuza 28.

Wyrażenie: »głośno brzmiący« (1): gdy kto puśćiwſzy ſzcżyrą proſtość iáſnego textu/ á głośno brzmiącego ſłowá Bożego mowę/ woli ſię zá wiſze omylne filozowſkie/ ná ſwe złe chwytáć. CzechEp 68.
2. Jawnie, otwarcie, wyraźnie (78): BierEz E4v; RejPs 65v; RejAp 59, 166; GórnDworz T8; RejPos 156, 288v; Bo go Ezáiaſz głośnie wyſławił ieſzcże przed národzeniem iego/ Iż ſie nam to vrodzi Bog mocny á ociec wieku przyſzłego. RejZwierc 11, 119v, 265; Bo przeſzłe rzecży iáko táko miną/ A terázeyſze záwżdy głośno ſłyną. RejZwiercTrzec Aaa2v; Ná on cżás też wyſławi głośniey pioro moie/ Tryumphy Henrykowe/ y Sármáckie boie. StryjWjaz C4; CzechEp 153; BielSen 5; GrochKal 23; GrabowSet F3v; Przyſięgły ná kopią liſt wprzod wywieſzono/ Ktory po wſzyſtkim woyſce głośno obwieſzcżono. CzahTr Gv.

W charakterystycznych połączeniach: głośno bić do uszu, kołatać, nazywać, obiecować, objawić, obwieścić, roznieść się, słynąć (2), wysławi(a)ć (3), wyznawać (4).

Zwroty: »głośno brzmieć« (1): O ſtráſzliwaſz to trąbá tego głoſu Páńſkiego/ á do vſzu káżdego nędzniká ſwiátá tego głośno brzmi. RejAp 11v.

»głośno krzyczeć (a. zakrzyknąć)« (3): RejWiz 182v; RejAp 147v; Ale iżeś o tey Wolnośći głośno zákrżyknął/ pytam/ nie máſzże czym inſzeni pokázáć Polſkiey Wolnośći GórnRozm A2v.

»głośno (ob-, wy)woł(yw)ać, wywołan jest« [szyk zmienny] (21 : 1): RejKup ee3v; RejWiz 134v; iż im ſrodze, záwżdy roſkázowano/ áby to co ſłyſzeli. z głoſu ſzcżyrego Páńſkiego/ áby to głośno obwołáli ſwiátu RejAp 11v, 116, 147v, 149v [2 r.], 189; RejPos A5, 61v, 81, 189v, 288 (9); Głośno ieſt ná ſwiát ten dekret wywołan/ Kto rozlewa kreẃ chce iego rozlać Pan. RejZwierc 227, 43; SkarŻyw 374; CzechEp 222; y z onym ślepym Hierychuntſkim/ do Páná tym bárźiey y głośniey o rátunek wołay/ imći bárźiey ſerce pſuie tłuſzcża przemijáiąca LatHar 248.

»głośno (o)powiadać (a. (o)powiedać, a. wypowiedać, a. opowiedzieć) (się), mowić (i powiadać)« [szyk zmienny] (16 : 7): RejKup d2, dd3; LubPs R5v; RejWiz 184v; á wiodł thy więźnie s ſobą gdy ſzedł iáko práwy krol do kroleſtwá ſwego niebieſkiego/ ták iáko to o nim z dawná Prorocy głoſno opowiádáli. RejAp 14, 11v, 37; RejPos 19v, 28v, 82, 222, 223v (3); gdyż mię s tego dobrze wyſwiádſzyć mogą ći co ſie temu lepiey/ niżli ia przypátrzyli/ y głośno o tym mowią y powiádáią. RejZwierc A2, 5, 25v, 83v, 177, 259v; WerGośc 267; GórnRozm A.

»głośno słyszeć (a. nasłuchać się)« (4): ták iákochmy máło wyſzſzey pod figurą tego miáſtá głoſno o tym ſłyſzeli/ y máło niżey ieſzcże ſzyrzey vſłyſzymy. RejAp 153, 37, 160v; RejPos 83.

»głośno śpiewać« (1): y gdy ſię cżás wypełnił/ mędrcom go y páſterzom oznaymił/ y Aniołom o tym głośno śpiewáć kazał. CzechEp 204.

»głośno wytrębować« (1): A ćić ſie onych źwirzęcych trąb áni pśich głoſow nie boią/ áni ich náſłuchawáią/ bo wiedzą iż oná ſławá ſwięta głośno wytrębuie zacną ich poććiwość RejZwierc 132v.

»głośno zagąść« (1): Cżytáyćie rádniey Státut/ pożytecżniey będzie/ Głośniey wam niż Biblia w imieniu zágędzie. BielSen 9.

Szeregi: »głośno i bezpiecznie« (1): Głośno widzę y beſpiecznie mowiſz o tey wolnośći GórnRozm A.

»nie cicho, ale głośno« (1): która Rzeczpoſpolita/ ktory Krol/ ktory prżełożony nie karże złośći/ tęn nie ćicho/ ále głośno roſkázuie/ iżby źli ludźie dobre trapili/ y wygubili. GórnRozm Dv.

»jaśnie a głośno« (3): przecz yaſznye a Gloſzno yeſth go pythal yakobi o Throyczy Naſzwyenthſchey wyerzel y dzyerzal. LibMal 1554/187; RejAp 37; RejPos 293.

»jawnie i (a) głośno« [szyk 6 : 1] (7): Vstawiwssy ssya v xyak Groczkych warsshowskich slawatny Ian ffigura raycza y myesczanyn warssowsky y s zona swa anna Iawnye y Glossnye przes vymowienye zessnaly ze ssya yem dossycz stalo ZapWar 1548 nr 2667, 1548 nr 2667, 1549 nr 2662, 1550 nr 2676; RejAp 116; RejPos 324v; Y v nas też tákżeby też ſnadź máło nie lepiej cżynić/ głośno á iáwnie wſzytkim mowić nie ſzeptáć/ po kąciech ſie nie odwodzić. RejZwierc 83v.

»głośno i poszeptem« (1): ták o tym głośno w ſwych báłwochwálniách wołáiąc/ y cżáſem poſzeptem mowiąc CzechEp 222.

Synonimy: 2. jaśnie, jawnie.

ZZa