[zaloguj się]
[pdf]

GŁOŚNY (78) ai

głośny (73), głośni (4), głośny a. głośni (1); głośny; głośni RejZwierc (7 : 1), Calep (5 : 3).

Przed n: -ś- (58), -ſ- (9), -ſz- (4); przed n miękkim: -ſ- (5), -ś- (2).

o jasne.

comp głośniejszy (3); -ejszy (1), -(e)jszy (2).

Fleksja
sg
mNgłośny, głośniejszy fNgłośnå nNgłośn(e)
Ggłośn(e)go Ggłośnéj Ggłośn(e)go
A Agłośną Agłośn(e)
Igłośnym Igłośną I
Lgłośnym Lgłośn(e)j Lgłośnym
pl
N subst głośné
G głośnych
A subst głośné
I f głośnémi, głośnymi
L głośnych

sg m N głośny, głośniejszy (26). ◊ G głośn(e)go (1). ◊ I głośnym (3). ◊ L głośnym (1). ◊ f N głośnå (6). ◊ G głośnéj (2); -éj (1), -(e)j (1). ◊ A głośną (1). ◊ I głośną (3). ◊ L głośn(e)j (1). ◊ n N głośn(e) (4). ◊ G głośn(e)go (1). ◊ A głośn(e) (3), [głośno cf GŁOŚNO]. ◊ L głośnym (2). ◊ pl N subst głośné (12); -é (5) -(e) (7). ◊ G głośnych (1). ◊ A subst głośné (7); -é (3), -(e) (4). ◊ I f głośnémi (2) KrowObr, KochMuza, głośnymi (1) RybGęśli; -émi (1), -(e)mi (1). ◊ L głośnych (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XIX w.

1. Mający lub wydający głos (zwykle silny); brzmiący, dający się słyszeć, donośny; wyraźny, oczywisty; canorus, vocalis Mącz, Calep, Cn; altisonus Mącz, Calep; argutus, clamosus, sonorus Mącz, Cn; clarus Calag, Cn; clarisonus, sonans Calep, Cn; querulus Mącz; sonabilis Calep; canorosus, sonax Cn (69): Gdy na głoſne pytane [!] mało odpowiada albo nicz, y to głoſem lichym á niedoſtatecżnym. FalZioł V 32v; Vderzcye w głośne trąby/ bo ieſt dzyeń wielkiey zacności LubPs S4v, ff4v; RejWiz 25v; BibRadz 2.Par 13/12; Mącz 7b, 34a, 55b, 340b, 402a, 504c; A nákoniec on Moiżeſz nieomylny poſeł iego/ ktory iuż máło nie głośne poſelſtwá ludowi onemu ktore wiodł z Egiptu przynośił od niego RejZwierc 5; BudBib Ps 150/5; Calag 325b; Niech huczą rzéki/ niechay głośné wáły Swym gęſtym ſzykiem vdérzáią w ſkáły KochPs 141, 45, 70; StryjKron 622; KochEpit A2v; Bo ieſt mowá przyrodzona tám tego narodu/ Iákby głośne pudło ſpuśćił z wyſokiego wſchodu. KlonŻal D3v; KochMuza 25; WisznTr 34; ArtKanc C14; KochProp 14; Calep 57a, 158b, 203b, [992]a [2 r.], 1141a; GórnTroas 26, 75; LatHar 364; WujNT 582; KlonFlis B3.

W charakterystycznych połączeniach: głośny(-a, -e) bęben (3), cymbały, koncha, kornet, modlitwa, narzekanie, pieśń, poselstwo, pudło, pytanie, strona (2), szałamaja, śpiewak, trąba (6), trąbienie (2).

Wyrażenia: »głośne czytanie« (1): Recitatio ‒ Głoſne czytanię. Calep 899a.

»głośny dźwięk« = sonor Calep; acutus et excitatus sonus Cn (2): Trąby ſye ozwáły/ Któré ſwym głośnym dźwiękiem niebioſów śięgáły. ZawJeft 13; Calep [992]a.

»głos głośny« = vox arguta a. canora a. vocalis, claritas vocis Mącz [szyk 5 : 4] (9): PatKaz III 122; GlabGad O3, O3v; Mącz 16a, 55d, 504c [2 r.]; w thym iedno rozność ieſt/ iż wymowá potrzebuie głoſu/ áni wrzáſkliwego iáko v białeygłowy/ áni grubego iáko v kmieciá/ ále głoſnego/ znácżnego/ wdzięcżnego/ ſpaniáłego/ y dobrze vſádzonego GórnDworz F8; KochOdpr C2v.

»głośna litera« = samogłoska (2): Muttae literae, Littery nieme/ Niemáyące ſámy z ſiebie żadnego dźwięku yeſli k niem vocales á głośne littery nie będą przełożone. Mącz 239d, 504c.

»mowa głośna« (1): Melánkolia czarny/ iákoby śiny/ ſkryty/ ponury/ milczący/ zámyślóny/ [...] oczu czarnych/ ſkóry twárdéy/ żeł przéſtrónych/ mówy głośnéy Oczko 34.

»głośne (za)wołanie« = exclamatio Mącz; vociferatio Calep (4): Mącz 55c; A tu zali nie przyſzedł nie ieden áż do oſtátniego głośnego wołánia. CzechEp 184, 153; Calep 1141a.

W przen (15): RejJóz Ev; RejKup z2; KrowObr 5; GórnDworz H; A ſławá y zła y dobra ieſth bárzo głośny dzwon/ á brzmi na wſzytki ſtrony ſzyroko. RejZwierc 36v, 103 marg, Bbb2; StryjWjaz A2v; KochPs 18; SkarŻyw 86 [2 r.]; KochFr 85; KlonŻal ktv; KochSob 69; Zá dar to ſercu memn naydrożſzy ſtánie/ Y będęć záwſze krzycżał ſtruny głośnymi Chwałę/ poki mię ſzcżątek miedzy żywemi. RybGęśli D3.

W charakterystycznych połączeniach: głośny (-a) dzwon (6), slowiczek, strona (5), trąba (4), zakon.

2. Powszechnie znany, sławny (9): Kto by był znáł tych wieków Turná walecznégo/ [...] Kto Pálántá: kto burdy záś we Włoſzéch nowé Troiánſkié/ by nie głośné wiérſze Maronowe? KochMuza 27; Ci ſą Mártáhuzowie ze wſzech naſprośnieyſzy: Gdyż y zły vcżynek ich dáleko głośnieyſzy. KlonWor 32.
Wyrażenie: »głośna (jest) sława« [szyk 4 : 3] (7): GórnDworz H; Głośna ieſt ſławá w Polſzcże rozumu twoiego RejZwierc A4v, 22v, 136v, 266; Zaden dla głośney ſławy koſztu nie żáłował. StryjWjaz Bv; GórnTroas 25.
Szereg: »głośny a znaczny« (1): tho cżuſz/ ieſlić práwi ſławá moiá/ nie będzie ták głośna/ á znácżna ſwiátu/ iáko Achilliowá/ ktorą ták wielki Poetá rozgłośił GórnDworz H.

Synonimy: 1. brzmiący, dźwięczący, dźwięczny, huczący, huczny; 2. sławny, znaczny.

Cf NIEGŁOŚNY, PIESZCZOGŁOŚNY, ROZNOGŁOŚNY, SZUMNOGŁOŚNY

ZZa