[zaloguj się]
[pdf]

JEDNOŻ (39) cn i pt

cn (26), pt (13).

jednoż (37), jenoż PaprUp (2).

Teksty nie oznaczają é oraz ó; e jasne (tak w jedno).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

I. W funkcji spójnika (26):
1. Nawiązuje do poprzedniego wypowiedzenia i rozpoczyna nowy fragment tekstu, uwydatniając zastrzeżenie, dodatkowe wyjaśnienie; ale jednak, tylko że (7): Wino w ktorem będą warzone ſkorki tego drzewka/ ieſth dobre naprzeciwko denney boleſci [...] Iednoż doctorowie powiedaią iż by płod odeymowało korzenie tego drzewka cżęſto pożywane FalZioł I 104b; RejPos 341; PaprPan Ff; KarnNap B2v; PaprUp G3v.

Połączenia: »jednoż wżdy« (1): [zły syn] zániedbał ſtáruſzká w zeſzłych leciech iego/ Ze muſiał z inąd ſzukáć pożywienia ſwego. Iednoż wżdy on w onych ſwych leciech oſtárzáłych/ Miał niemáło przyiacioł z dawná záchowáłych. HistLan B4v.

»jednoż żeby wdy« (1): ieſli w. m. będę vmiał powiedzieć doſkonáłego Dworzániná właſność/ niechcieycieſz w. m. więcey po mnie. Iednoż żebym wdy odpowiedział ná pythánie w. m. pánie Koſtká/ á ile ia mogę vcżynił w. m. doſyć/ thák powiedam GórnDworz E6.

2. Ogranicza treść poprzedniego wypowiedzenia uwydatniając zastrzeżenie; ale jednak, tylko że (15): Ieſt dwoiakie wilcże łyko/ iednoż nalepſze ieſt na kthorim ieſt wiele liſcia podobnego liſciu oliwnemu FalZioł I 76b; IZ was [rycerstwo Korony Polskiej] wſzyſtek ſwiát práwie rozumie ták mężne/ Nád wſzytki Krześciány pogánom potężne/ Ná tymći ſie nie mylą/ iednoż ty pokoie/ Widzę was rozebráły ná rzemioſłá ſwoie. PaprPan Cc4, D, L2, O4v, R4v, Ee3 (9); toc to znac tziſti chlop/ co ſie ſobie podoba/ ienoſz niewiem podobali ſie wam wſzitkiem PaprUp L3v; PowodPr 74.

Połączenie: »jednoż że« (3): [Klimunt Klus] Muſiał ſie s Fineuſem w iedney ſzkole chowáć. Snadź ieſzcże ochotnieyſzy á niż on do boiu/ Iednoż że ſie záleżał teraz w tym pokoiu. PaprPan D3, I2v, Dd.

3. W szeregu treści przeciwstawnych wprowadza i uwydatnia drugi człon przeciwstawienia (którego treść jest bardziej ograniczona od ogólniejszej treści członu pierwszego); ale jedynie (4): Bo opuſczyl wſytky rzeczy Iednoż ten zyſk ma na pyczy. RejKup d7; RejWiz 133; Y będźie do gruntu poborzono y to co w nim ieſt k woli Pánu/ iednoż [tantum] Ráháb wſzetecznicá żywo zoſtánie y wſzyſcy ktorzy z nią ſą w domu BibRadz Ios 6/17; RejZwierc 78.
II. W funkcji partykuły ekspresywnej uwydatnia i ogranicza; tylko (13):
1. Uwydatnia i wyłącza w treści zdania jeden wyraz; jedynie, wyłącznie (9): Pożywienia tám ſzukáłá: A iednoż piłę nálázłá BierEz Rv; RejRozpr D3v; A ze wſzyſtkich Iárzyn/ iednoż Bob dobrego ſoku ieſt. SienLek 7v; Gdyż nam Pan roſkazał iednoż tego duchá mieć zá prawdziwego/ ktory ſzáfuie prawdziwemi ſłowy iego. RejPos 346v.
a. Uwydatnia i ogranicza ilość (z liczebnikami lub zaimkami liczebnymi); nie więcej niż, zaledwie (5): Kupiec tám ſługi wyſtáwiał/ Ná targ áby ie poprzedał: Y wźiął zá nie zyſk ne máły/ A iednoż mu trzey zoſtáli BierEz Bv; RejWiz 37v; łácno ie ći obácżyć mogą kthorzy naſz wykład z onymi pierwey podanymi piſmy znáſzáć y zrownáwáć będą/ a iednoż ná kilku mieyſc v Pawłá Swiętego to vcżynićiechmy muſieli/ bacżąc żeby ſię przytrudnieyſzym zdał wykład náſz BibRadz I *5v; A gdy im cżáſu nie zſthawało/ wroćili ſię/ ábowiem był iednoż ieden dźień przed Szábbátem [Erat enim dies ante sabbatum] BibRadz 2.Mach 8/26; RejZwierc 98v.
2. Uwydatnia i wyłącza jedyną możliwość z treści zaprzeczonej; oprócz, poza (2): á był Ieffte wielki mąż [...] A ten nie miał iednoż iednę nadobną dzyewecżkę ſwoię RejPos 343; Gostomski przenaiąwszy mi niektore sługy wiachał w Starostwo niemaiac zadnego prawa od Krola snadź iednoz Mandacikiem od Podkanclerzego. ActReg 162.
3. Połączenie: »jednoż a jednoż« = jednakowo (1): chciałbych ia ieſzcze ſłyſzeć czoś zwłaſnieyſzego około zabaw dworſkich/ co/ y iáko/ naleść/ cżym kogo zábáwić [...] bo mi ſie zda kiedyby cżłowiek/ wſzytko iednoż/ á iednoż prowádził/ prędkoby ſie to ſprzykrzyło GórnDworz M3v.

Synonimy: I. 1., 2. chyba, wszak, wszakże; 3. a. ale, jacy, lecz; II. 1. chyba, jacy, jedynie, tylko; 2. jacy, oprocz, procz, tylko.

Cf JEDNOŻCI

JZ