Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [KOPANUSZKA]

Następne hasło: [KOPAŃ] »

KOPANY (19) part praet pass impf i pf

part (18), sb f (1) [w funkcji n-loc]. impf (8), pf (1) [aspekt tylko w znacz. 1.].

kopany (14), kopan (4), kopany a. kopan (1).

o jasne; w formie niezłożonej a pochylone, w pozostałych formach a jasne.

Fleksja

sg
m	N	kopany, kopån	f	N	kopanå, kopan(a)	n	N	kopano
	G			G	Kopan(e)j		G

pl
N	subst	kopan(e)
G		kopanych
A	subst	kopané

sg m N kopany (5), kopån (1); ~ (attrib) -any (3); ~ (praed) -any FalZioł (2), -ån (1) Mącz. ◊ f N kopanå (1), kopan(a) (1). ◊ G Kopan(e)j (1). ◊ sg n N (praed) kopano (3). ◊ pl N subst kopan(e) (1). ◊ G kopanych (4). ◊ A subst kopané (2).

Sł stp s.v. kopać, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

Znaczenia

1. Ryty, drążony w ziemi przy pomocy odpowiedniego narzędzia (9)
- a. pf O rzece: uregulowany (1)
- b. Wydobywany, wygrzebywany z ziemi (6)
2. W funkcji przymiotnika: związany z uprawą roli (9)
3. n-loc Miejscowość: »Kopana« (1)

1. Ryty, drążony w ziemi przy pomocy odpowiedniego narzędzia (9): Fodiri, Być kopan. Mącz 132c.

Przysłowie: Bo y domá/ á w murzech w ktorych mieſzkamy/ wielkie doły bywáią kopáne zdrowiu y máiętnośćiam náſzem [Et domi quidem ac intra moenia, quae inhabitamus, insidiae multae struuntur vitae bonisque nostris] ModrzBaz 101v.

a. pf O rzece: uregulowany (1): Sżkárpáwá byſtra wſzytkiey wiſły głowá/ Nurt ſámorodny/ kopána záś owá Nieśie do Gdańſká náſzę oźiminę/ W cudzą kráinę. KlonFlis H.

b. Wydobywany, wygrzebywany z ziemi; fossilis Mącz, Cn; fossitius Cn (6): zimie kopany ma być then korzeń/ á przez czały rok może być chowany. FalZioł I 97b; w ten cżas ma być kopana Piwonija dgdy [!] kxiężycz z chodzi: przed oſtatnią kwadrą. FalZioł V 43v, I 10c, 54a, III 5a; Fossilis, Co bywa kopano/ Wykopány/ wybrány Mącz 132c.

2. W funkcji przymiotnika: związany z uprawą roli (9):

Zestawienie: »pręt kopany« = jednostka miary powierzchni różnej wielkości w różnych stronach Polski [szyk 6 : 3] (9): Kwádratowy Pręt/ ieſt ſztuká plácu/ pułoſmá łokćiá/ máiąc ná dłużą y ná ſzérzą. Tę ſztukę tákową/ Miernicy w Mázowſzu zową Pręt kopány: á to ztąd/ iż ludźie poſpolićie ná tákowé Pręty zwykli náymowáć/ kiedy co kopáć dawáią. GrzepGeom I3v; W Polſzce zową Pólko/ á w Mázowſzu Pręt kopány: áczći Pręt kopány tóż ieſt co y Pólko. GrzepGeom K4, I3v, I4 [2 r.], I4v [3 r.].

3. n-loc Miejscowość: »Kopana« (1): Iako oczyecz nash nyegdy Ian Szaleski skopaney nye wszyal dwvdzyestu kop ZapWar 1532 nr 2541.

Synonimy: 2. polko, »pręt kwadratowy«, »pręt mazowiecki«.

Cf KOPAĆ

ZZa