[zaloguj się]

KRADZIEŻ (116) sb f i [m]

kradzież (116), [kradzierz].

-å- (50), -a- (14); -a- RybGęśli, CiekPotr; -å- : -a- Mącz (2 : 6), KuczbKat (4 : 1), SkarŻyw (4 : 1), GórnRozm (4 : 2), PowodPr (3 : 2). ◊ e jasne.

Fleksja
sg pl
N krådzież krådzieży, krådzieże
G krådzieży, krådzież(e)j, kradzieżu
D krådzieży
A krådzież krådzieży
I krådzieżą
L krådzieży, krådzież(e)j krådzież(a)ch

sg N krådzież (11).G krådzieży (17), krådzież(e)j (5), [kradzieżu]; -(e)j Mącz; -y : -(e)j LibMal (4 : 2), BielKron (1 : 1), PowodPr (1 : 1).D krådzieży (1).A krådzież (45).I krådzieżą (12).L krådzieży (17), krådzież(e)j (1); -y : -(e)j LibMal (14 : 1).pl N krådzieży (2) MurzNT, SarnStat, krådzieże (1) SkarKaz.A krådzieży (2).L krådzież(a)ch (2).

stp, Cn notuje, Linde XVIXVIII w.

1. Przywłaszczenie (przywłaszczanie) sobie cudzych rzeczy potajemnie lub gwałtem, złodziejstwo, grabież; furtum Mącz, Cn; latrocinium, manticulatio Mącz; compilatio Calep; detractio alieni, furatrina Cn (96): them tiſſ bil przi kradzieſchi tedi gdi pyenyązek i Zeliſlawſki ſz ſzwoim thowarziſtwem Gdanſczany na boru Slyeſchinſkim bili pobrali LibMal 1543/70; ze go then tho Ian namawyal na kradzyeſz thak mowyacz podzwa na rynek a ya ſzyą werwą gdzyekolwyek do Camyenycze y wezmą poſtaw ſzukna albo czo ſzyą traffy LibMal 1546/112v; ze Goſpodyny Ich Sebaſtianowa wyedzyala o wſſysthkich kradziezach ych kthorą thv czynyly wpoznanyv LibMal 1554/184v, 1543/72, 1544/91, 1545/108v, 1546/114v, 116v (42); GliczKsiąż E5v; [Cyganie] ſą miſterni złodzieie/ zwłaſzcżá żony ich/ z ktorych kradzieży mężowie żywą BielKron 261v, 261v, 262 [2 r.]; Feruidus furto, Zápalcziwy ná kradzież. Mącz 121a, 185c, 403c, 434d, 477a; GórnDworz O3v, T6v; KuczbKat 325, 330 [2 r.]; Raz wiedział iſz mieli przyść do ogrodu kłaſztornego [!] ná kradzieſz złodzieie SkarŻyw 324, 100, 142, 324, 535; MWilkHist B4v; dáleko więtſzy grżech zábić/ niśli vkráść/ y więcey Rzeczypoſpolitey niebeśpieczeńſtwá z mężoboyſtwá rośćie/ niźli z krádźieży. GórnRozm E3v, E3v [5 r.], L, N2; Compilatio – Lapieſtwo krądziez. Calep 227a; GostGosp 144; LatHar 117, 137; Lekárſtwo ná kradzież/ robotá á iáłmużná. WujNT Dddddd; SarnStat 702; Siodme przykazánie Páńſkie/ pod tytułem krádźieży/ zákázuie wſzelkiey nieſpráwiedliwośći ná maiętność bliźniego ſwego. PowodPr 75, 67, 79 [2 r.]; Gdy ieft co wźiąć z poborow/ y dochodow pofpolitych: to naſmácznieyſza kradźież/ o ktorą ſię y karánia żadnego bać nie potrzebá. SkarKazSej 705a; KlonWor 5, 8, 34; [Sządnego kradzyeszv nyeczynymy [Nullum furtum facimusu] HistAl 1510 191; JEſly by ktora ſioſtra bela podeſirana o zapalenie kradzierz, albo o przimouaniu rzeczi kradzionich wiadomie StatNorb 72v].

kradzież czego (1): ze bill przi kradziezi ſkor tich y bral rowny dzyal ſtimiſz czechi LibMal 1550/156v.

I sg w funkcji okolicznika sposobu: »kradzieżą« = po złodziejsku, ukradkiem, kradnąc; furtim, furtive Cn (3): A kthoby kradzyeżą wźiął w cudzym gáiu dąb ábo dwá/ ten zá káżdy dąb ma dáć wiárdunek UstPraw E4; Y to też nie mniey mam zá burdę wierę/ Krádźieżą dybáć ná Venerę RybGęśli C2; PowodPr 76.

W polączeniach szereqowych (5): MurzNT Matth 15/19; Mącz 208d; Zaboyſtwa/ cudzołoſtwá/ kradźieży/ áwiádectwa Fałſzywego/ maſz ſię ſtrzedz KołakSzczęśl Bv; WujNT 719; SarnStat 494.

W charakterystycznych połączeniach: dopuszczać się kradzieży, jąć się; partycypować z kradzieży, żyć; płodzić kradzież, poczynać, uczynić (3); na(z)mawiać na kradzież, iść, przyść, radzić, dać rady; obchodzić się kradzieżą, żywić się; być przy, w kradzieży (5), mieć towarzystwo (3); wiedzieć o kradzieży (7).

Szeregi: »kradzież i rozbijanie (a. zbijanie)« [szyk 1 : 1] (2): yſch na yarmark theraſz nynyeiſchi do Gnyezna myall yſzcz wolya na kradzyeſz y na zbianye zmathuſchem kthori thu sziedzi LibMal 1547/131, 1547/135v.

»rozboje i kradzieże« (1): Heretyckie rozboie y kradzieże. SkarKaz Ooooe.

a. Plagiat (1): Plagiarius [...] Metap. który cudze xięgi álbo wierſze krádnie á zá ſwoye wydáwa. Plagium, Krádzieſz tákowa Mącz 302c.
2. Okradanie (3):
Wyrażenie: »kradzież Rzeczypospolitej, dobr pospolitych« = peculatus Mącz, Calep, Cn (2 : 1): Mącz 286b; Peculatus ‒ Kradziez rzeczi poſpolitei albo dobra panskiego. Calep 766b; Táki fię peculatus, to ieſt kradźież dobr poſpolitych w tym kroleſtwie zámnożyłá: iż ludźie oto ledwie iákie ſumnienie máią. SkarKazSej 705a.
3. Rzecz ukradziona, to, co ukradzione; furtum, res furtiva Cn (16): vkradl [...] 4 fthuky rambkow yeſzcze nyepoczethich. kilka paſſow mvchaieru i pulhathlaſzya. Thą wſchiczką kradzieſz przedal LibMal 1551/158v, 1547/125, 1551/159; LibLeg 11/134v; BielKron 9v; ktorzy śię kradźieżą dźielą/ á ſtąd ſobie zyſk cżynią KuczbKat 330, 330 marg; Receptor ‒ Przyniacz zbuiczow y ish [lege: ich] kradziezi. Calep 898b; bo złodźieie záwżdy powietrze [= zarazę] rozmnożą kradźieżą/ á łákomi ludźie táiemnym kupowánim. GostGosp 146; GórnTroas 38; KlonWor **6v, 6.
Zwrot: »dybać, godzić na kradzież« [szyk 2 : 2] (2 : 2): Nie ná żadną kradźież godzę/ Choćia ták po nocy chodzę KochPieś 24; mieyſcá vpátruie, Ogląda ſię, y domy ſobie znáczy: wierzę Ze ten ná krádźież dybie. CiekPotr 67; KlonWor 42, 43.
*** Dubium (1): Szácowánié dęhu w leśiéch, álbo ſámych gáłęzi kradziezą, y dębów w łęgach y w dąbrowách, y troiem ciązániu, piórwéy śiekiérę, potym ſuknią, á náwet woły ábo konie. SarnStat 668.

Synonimy: 1. branie, drapiestwo, grabież, łapiestwo, łupienie, łupiestwo, łupież, złodziejstwo.

Cf [KRADNIENIE], KRADZIENIE, KRADZIESTWO, [KRADŹBA]

TG