Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NAMAZANIEC

Następne hasło: NAMAZOWAĆ »

NAMAZANY (21) part praet pass pf

namazany (14), namazan (5), namazany a, namazan(2).

Pierwsze i drugie a jasne. ◊ W formach złożonych -an-. ◊ W formach niezłożonych -ån, -(a)no.

sg m N namazany (7), namazån (3); ~ (attrib) namazany (4) Mącz, BudBib (2), Calep; ~ (praed) namazån (3) BielKron, BielSpr, BudBib, namazany (1) FalZioł.◊ f N (praed) namazan(a) (2). ◊ n N (praed) namaz(a)no (2) FalZioł, namazane (1) WujNT. ◊ pl N m pers namazani (2). subst namazan(e) (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde brak.

Znaczenia

Powleczony płynną lub mazistą substancją (21)
- a. O zabiegach leczniczych: nasmarowany, natarty (8)
- b. O zabiegach rytualnych: namaszczony (5)
  - α. O namaszczeniu zwłok (2)
  - β. Przy powoływaniu kogoś na wysoką godność (3)

Powleczony płynną lub mazistą substancją; delibutus, unctus Calep, Cn; litus Calep; abunctus, unguentatus Cn (21): Delibutus – Namazany, maſzciami polany. Calep 300b, 606a, [1136]a.

namazany czym (5): y dał mu zá vpominek ſtrzały/ ktore były námázáne żołcią wężową/ ktorego zwano Hidrá. BielKron 59, 442; Mącz 45d. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »namazany mazią, maścią« (1:1): Námázáni máśćią milcżą/ nie mázáni krzycżą. HistRzym 24v, 25.

Szereg: »natarty albo namazany« (1): Cedratus, Sokiem Cedrowym nátárty álbo námázány. Mącz 45d.

a. O zabiegach leczniczych: nasmarowany, natarty [w tym: czym (6)] (8): Thenże ſok z różanym oleykiem á z ocztem zmieſzany/ bolenie głowy lecży gdy ciemię/ ſkronie y cżoło będzie namazano. FalZioł I 118d, I I25b, 146c, 152d, III 14c, 38d, V 34v; inácżey iego chorobá nie może być vlecżoná áż ſadłem muſzę być námázan co natłuſtſzego cżłowieká. BielSpr 49.

b. O zabiegach rytualnych: namaszczony; unctus PolAnt (5):

α. O namaszczeniu zwłok (2): Tá poſługá y nabożeńſtwo świętych Pań/ áczkolwiek [...] máło potrzebne (gdyż ćiáło Páńſkie iuż pierwey było námázáne) [było wdzięczne Panu Jezusowi] WujNT 123.

Wyrażenie: »namazan drogiemi maściami« (1): [Józef] Docżekał trzećich potomkow od ſynow/ námázan drogiemi máściami y pochowan w Egipcie/ tákże vcżynili potym. BielKron 19.

β. Przy powoływaniu kogoś na wysoką godność (3): A ia dziſia młody á námázany krol/ lecż mężowie ći/ ſynowie Ceruiey/ twárdſzy (ſą) nád mię BudBib 2.Reg 3/39, Lev 16/32.

namazany na co (1): Y ofiarownik námázány ná iego mieyſce z ſynow iego cżynić to będzie BudBib Lev 6/22.

W charakterystycznych połączeniach: namazany krol, ofiarownik.

Synonimy: naolejkowany, nasmarowany, natarty.

Cf NAMAZAĆ