![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
| « Poprzednie hasło: NAPEŁNIANIE | Następne hasło: NAPEŁNIĆ SIĘ » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
NAPEŁNIĆ (344) vb pf
a oraz e jasne.
| inf | napełnić |
|---|
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | napełniłem, -m napełnił | m pers | -chmy napełnili |
| 2 | m | napełniłeś, -ś napełnił | m pers | napełniliście |
| 3 | m | napełnił | m pers | napełnili |
| f | napełniła | m an | ||
| n | napełniło | subst | napełniły | |
| plusq | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 2 | m | m pers | -ście byli napełnili | |
| 3 | m | był napełnił, napełnił był | m pers | |
| f | była napełniła | m an | ||
| imperativus | |||
|---|---|---|---|
| sg | pl | ||
| 2 | napełni, napełń | napełńcie, napełnicie | |
| 3 | niech(aj) napełni | ||
| conditionalis | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | bych napełnił | m pers | |
| f | bych napełniła | m an | ||
| 2 | m | byś napełnił | m pers | |
| 3 | m | by napełnił | m pers | by napełnili |
| n | by napełniło | subst | ||
| con praet | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 3 | m | by był napełnił |
| impersonalis | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| praet | napełniono | |||||
| participia | ||||||
| part praet act | napełniwszy | |||||
inf napełnić (49). ◊ fut 1 sg napełnię (7). ◊ 2 sg napełnisz (8). ◊ 3 sg napełni (19). ◊ 1 pl napełnimy (1). ◊ 2 pl napełnicie (3). ◊ 3 pl napełnią (7). ◊ praet 1 sg m napełniłem, -m napełnił (9). ◊ 2 sg m napełniłeś, -ś napełnił (10). ◊ 3 sg m napełnił (71). f napełniła (18). n napełniło (1). ◊ 1 pl m pers -chmy napełnili (1). ◊ 2 pl m pers napełniliście (3). ◊ 3 pl m pers napełnili (35). subst napełniły (7). ◊ plusq 3 sg m był napełnił (3) PatKaz III, RejPos (2), napełnił był (3) KromRozm III, OrzQuin (2). f była napełniła (2). ◊ 2 pl m pers -ście byli napełnili (1). ◊ imp 2 sg napełni (19), napełń (9); napełni OpecŻyw (2), BielŻyw, WróbŻołt, KromRozm III, KrowObr, KochPs, SkarŻyw, GrabowSet (3); napełń LubPs (2), SienLek, HistRzym; napełni : napełń Leop (3:1), BudBib (3:1), ArtKanc (1:2), LatHar (1:1). ◊ 3 sg niech(aj) napełni (5). ◊ 2 pl napełńcie (5), napełnicie (5); napełńcie OpecŻyw, RejPos, BudNT; napełnicie BielŻyw, KrowObr, BudBib; napełńcie : napełnicie ReszPrz (1:1), WujNT (1:1). ◊ con 1 sg m bych napełnił (1). f bych napełniła (1). ◊ 2 sg m byś napełnił (1). ◊ 3 sg m by napełnił (15). n by napełniło (1). ◊ 3 pl m pers by napełnili (4). ◊ con praet 3 sg m by był napełnił (3). ◊ impers praet napełniono (1). ◊ part praet act napełniwszy (16).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII w.
- 1. Sprawić, że coś jest pełne, wlać, wsypać, włożyć w co dużo czego
(201)
- Przen (114)
- a. O zbiornikach wodnych (6)
- b. O zawartości tekstu mówionego lub pisanego (4)
- c. Nasączyć, zmoczyć (8)
- 2. Sprawić, że coś lub ktoś się gdzie znajduje w dużej ilości a. znaleść się gdzie w dużej ilości (83)
- 3. Uzupełnić, usunąć braki
(21)
- a. Dorównać komu w czym (5)
- 4. Zrealizować, spełnić, wykonać (35)
- 5. teol. O wszechmocy i wszechobecności Boga (4)
napełnić co [w tym: co czym (23), co czego [= czym (5)] (56): ij napełnili/ iakoby dwanáſcie koſſow odrobin ktoré były zoſtaly OpecŻyw 52v, 41; TarDuch C8; Napełnić ſkleniczę kwieciem wonnem á zakrić dobrze FalZioł II 2a; BielŻyw 158; Także gdy on wiatr żyły y też mieſtcza prożne w żołądku napełni tedy przeſtawa chęć iedzenia GlabGad K3v; [Talarzy] każdemu iedno vcho vrznąwſzy: dziewięć worow wielkich napełnili MiechGlab 13; LubPs F3; Tobie záſię obiecał gumná y ſtodoły/ Hoynie ná wſzem nápełnić [promptuaria eorum plena Vulg Ps 143/13] y w oborze woły. RejWiz 187; vzrzawſſy ſtudnię wody/ ſzłá/ y nápełniłá fláſzkę [implevit utrem]/ y dáłá dziećięćiu pić. Leop Gen 21/19, 1.Reg 16/1; BibRadz Prov 8/21, Luc 5/7; BielKron 265; Implevit mero pateram, Ná pełnił [!] winem czáſzę álbo kubek. Mącz 304d; przyłoż ná onę ránę żołthku iáiowégo z mieſzáwſzy z rożánym oleiem/ w tym rozmocz pácześi y nápełnić wizytkę ránę. SienLek 145v, 105; RejAp 71; y przyſzli [apostołowie]/ á n ápełnili [!] dwie łodzi [impleverunt ambas naviculas Vulg Luc 5/7] [rybami] ták áż ſie wodą pogrążáli. RejPos 173v, 41v, 165; BudBib Gen 44/1, 1.Reg 16/1, Ez 10/2; BudNT Apoc 8/5; Oczko 19v, 24v; SkarŻyw 596; DAyćie Pánie Suchédni: boſmy wyſuſzyli Káżdą beczkę/ coście ią byli nápełnili. PudłFr 8; ArtKanc Q6v; Nápełnićie te ſtągwie wodą [implete hydrias aqua]. WujNT Ioann 2/7, Luc 5/7, Ioann 2/7, Apoc 8/5; Y nápełniwſzy obá pucki ſpieſznobym żárł CiekPotr 37. Cf napełnić co z czego; Zwroty.
napełnić czego komu [= nalać co komu] (1): Izaſz był oney niewieſcie/ ktora Heliaſzá nákarmiłá/ nie nápełnił oleiu onego/ ták iż iey iuż ſędow nie sſtawáło w co by gi była lać miała? RejPos 218v.
napełnić co z czego (4): Leop Ps 129/7; BibRadz Eccle 33/17; Klotáryus Kroi zwoyſkiem idąc/ dobrá Biſkupſtwá Wiromándeńſkiego połupił/ y wozy znich nápełnił. SkarŻyw 527; SarnStat 668.
napełnić czego [= czym] (5): Leop Ioann 6/13; BudBib Reg 16/1, Ez 10/2; BudNT Apoc 8/5; Zebráli tedy/ y nápełnili dwánaśćie koſzow vłomkow [Collegerunt ergo et impleverunt duodecim cophinos fragmentorum ex quinque panibus] WujNT Ioann 6/13.
napełnić czym (26): OpecŻyw 41; Iezu ktorys poſluſznym bedączym tobie wielką obyhitoſcią [!] rib ſieci ich napełnić racżył. ſmi. ſie nad nami. TarDuch C8; FalZioł II 2a; BielŻyw 158; MurzNT Luc 15/16; LubPs D4, F3; nápełń rog twoy Oleiem [imple cornu tuum oleo]/ á chodź/ że ćię poſlę do Iſái Bethleemczyká Leop 1.Reg 16/1; BielKron 265; Mącz 304d; SienLek 69v, 105; RejAp 71; RejPos 41v, 165, 223; RejZwierc 82v; nápełni wory (tych) mężów żywnośćią ile mogą vnieść BudBib Gen 44/1; BudNT Luc 15/16; [bolącą nogę włożyć w faskę] y błótem ćiepłém nápełniwſzy/ nogę do tąd áż przeſtygnie trzymać Oczko 17; WerGośc 221; ArtKanc Q6v; WujNT Luc 15/16, Ioann 2/7, Apoc 8/5. Cf »napełnić pełno [czym]«.
W charakterystycznych połączeniach: napełnić czaszę, flaszkę, garść, gumno, (ile) koszow, łodkę, łodzi (3), rog (2), sieć, stągwie (3), śklenicę, wory (a. ile worow) (2), woz (2); napełnić bogactwy (2), młotem (3), olejem, winem (2), wodą, żywnością; napełnić oleju, oliwy.
»napełnić kąty« = uczynić dom zasobnym [szyk zmienny] (6): iż on záwżdy obiecał nápełnić wſzythki kąty thwoie/ á vbłogoſłáwić ſtodoły y obory thwoie [Vulg Ps 143/13]. RejPos 239v, 223; RejZwierc 82v, 256v, 270v; Zoſtániem w wielkiey powadze Będą nas wſpomináć wſzędźie. Nápełnimy wſzytkie kąty Sklepy/ komory/ wárſtáty. MWilkHist E4v.
»napełnić pełno [czym]« (1): Tomiris tatarka poimawſſy go [...] głowę yego w kłodzye nápełniwſſy pełno krwyą cżłowiecżą/ pogręzáć roſkázowáłá. GliczKsiąż D4.
»napełnić aż do (samego) wi(e)rzchu« = usque ad summum complere Mącz, implere usque ad summum Vulg [szyk zmienny] (4): OpecŻyw 41; Mącz 304c; A gdy nápełnili [stągwie] áż do ſámego wirzchu/ rzekł im Iezus: Iuż teraz cżyrpaycie RejPos 41 v; WujNT Iaonn 2/7.
»napełnić żywot [czyj]« = spowodować poczęcie płodu (1): Totz będzie ſprawa ducha ſwiętego/ który oſobną laſką napełni żywot twoy/ zamku dziewitztwa twégo nieporuſſaiątz. OpecŻyw 8v.
napełnić czego [= czym] (1): Potym v niego [u drukarza] ogląday miſterne praſy, Ktore on ſprawił temi cżaſy, Tak pilnie praſuie ty to ſłodkie grona [literatury] Ktorich vżywa tą ſlawna korona, Napełnił iuż tego wina y draylinki [= duże beczki], Z kąd wzięła Polſka pożytek wieliki. FalZiołUng V 119v.
napełnić czym (3): to wiádro álbo żywot ſwoy on złoty/ [ludzie] Nápełnią ćiężarámi grzechów iáko błoty KołakCath C4v. Cf Zwroty.
bibl. »napełnić wiatrem [czyj] brzuch [= prawdopodobnie umysł, duszę]« = mówić co niepotrzebnie (1): Aza mądry odpowie vmieiętność wiátru/ á nápełni wiátrem wſchodowym cżyi brzuch [et implebit Euro ventrem suum]? Izali przewodzić będzie słowem niepotrzebnym BudBib Iob 15/2.
napełnić czego [= czym] (23): OpecŻyw 54; O barzo to ſluſzno nayuyſſemu panu bylo yſz tak przybytek ſwoy zwyecznoſzczy okraſzyl y cznot napelnyl PatKaz II 48; Rácżże ty nas ſam nápełnić miłoſierdzia ſwoyego LubPs T6v; Samem ſiedział/ boś mię nápełni zágrożenia [comminatione replesti me], Leop Ier 15/17; [zowcie mię] Mará/ to ieſt gorzka/ bo mię gorzkosći nápełnił Pan Bog wſzechmogący [amaritudine valde replevit me Omnipotens Vulg Ruth 1/20] BielKron 53; BudBib Ier 15/17; ArtKanc E10. Cf Zwroty.
napełnić czym (63): OpecŻyw 186; Imple facies eorum ignominia: [...] Racży napełnić oblicże ich ſromotą WróbŻołt 82/17; Nápełń wſtydem oblicże ich by ſie záſromáli LubPs S6; mamy vżiwáć modlitw ſwych vſtáwicżnie wołáiącz [...] áby nas [Pan] nápełnił hoynym miłoſierdzyem ſwoim. LubPs T2 marg; OrzQuin Y3; SkarŻyw A4v, 235; KochPhaen 5; WisznTr 16; Nápełniwſzy thák Boſkim poznániem/ zápalże ſerce miłowániem ArtKanc H7v; Nápełni te ſtráchem/ niech z háńbą biegáią/ Co mnie/ prześláduiąc/ złośnie vrągáią GrabowSet T4. Cf Frazy, Zwroty.
W połączeniu szeregowym (1): á on nie tylko áby cie oſwiećić/ obiáſnić/ á opátrzyć miał/ á Duchem ſwym ſwiętym nápełnić miał/ áleć ieſzcże powieda iż będzyeſz nacżyniem á ſędem wdzięcznym iego RejPos 285v.
W przeciwstawieniu: »wykorzenić ... napełnić« (1): Chceſſli grzechy wykorzenitz/ a tznot ſerce napelnitz? modl ſie. OpecŻyw 54.
W charakterystycznych połączeniach: napełnić boleści, cnot (2), gorzkości, miłosierdzia, zagniewania, zagrożenia; napełnić bojaźnią, cnotami, mądrością (4), miłosierdziem, roztropnością, rozumem (3), sromotą, strachem (3), uciechą, umiejętnością (2), umieniem, wstydem, zdumieniem, żalem, żarliwością.
»szatan napełnił serce [czyje]« = ktoś stal się zły; implevit satanas cor Pol Ani [szyk zmienny] (4): BibRadz Act 5/3; BudNT przedm c, Act 5/3; Anániaſzu/ przeczże ſzátan ſkuśił (marg) nápełnił. G. (‒) ſerce twe [cur tentavit satanas cor tuum]/ iżbyś ſkłámał Duchowi świętemu WujNT Act 5/3.
peryfr. »długością dni napełnić« = obdarzyć łaską długiego życia (2): LubPs V v; Znimi ieſtem w vćiſku / wyrwę y vwielbię ie/ długośćią dni nápełnię ie [longitudine dierum replebo cum Vulg Ps 90/16]/ y vkażę im zbáwienié moie SiebRozmyśl F.
»napełnić dobrami, pożytkami; napełnić dobra, wszytkiego dobrego« = implere bono PolAnt (4:1;2:1): Ten nápełnił wſſytkich dobr hoynye twe żądośći [qui replet in bonis desiderium tuum Vulg Ps 102/5] LubPs X4v, Y2v; BibRadz Ps 106/9, Luβ 1/49; RejPos 304; Láknące nápełnił dobrámi [esurientes implevit bonis Vulg Luc 1/53]/ á bogáte głodne opuśćił. LatHar 66; WujNT Lue 1/53; KołakSzczęśl C3.
»napełnić duchem bożym (a. świętym, a. swoim [o Bogu], a. umiejętności itp.); napełnić ducha [= duchem] (swojego [o Bogu] a. umiejętności); duch (święty a. bojaźni) napełnił« = implere spiritu Dei Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (19;2;3): motzą niebieſką będziecie ogarnienij/ bo w krótkim cżaſie/ napełnię was duchem ſwiętym. OpecŻyw 173; duch ſzwyąty tak yą [Maryję] napelnyl yſz doſtoyna była począcz otrzymawſzy czeſzcz panyenſką PatKaz III 96v; Przydź duchu S. nápełni ſercá twych wyernych KromRozm III F6; nápełniłem go duchem Bożym [implevi cum spiritu Dei]/ mądrośćią y rozumem Leop Ex 31/3, Ex 35/31; BibRadz Ex 28/3, 31/3, Eccli 39/8; RejPos 64, 285v; BudBib 4.Esdr 14/21[22]; CzechRozm 23, 34, 60v, 195; NiemObr 104; ArtKanc K16v, N8, N20v; y nápełni go Duch boiáźni Páńſkiey. LatHar 553, 60; SkarKaz 577a; Bo ieſli Pan ten wielki chćieć będźie/ nápełni go duchá vmieiętnośći SkarKazSej 663a, 660b.
»łaską, łaski napełnić« [szyk zmienny] (4:3): OpecŻyw 177, 181; PatKaz II 49v; PatKaz III 110; widzę iſz to dziećię Chryſtus łáſką ſwoią nápełnił SkarŻyw 224; ArtKanc H5v; Rácż nas nápełnić łáſki twoiey/ opatrz nas pokoiem świętym LatHar 276.
»miłością napełnić (serce)« [szyk zmienny] (5): SkarŻyw 572; ArtKanc H6v, H17v; Rácż nápełnić ſerce iego miłośćią twą vprzeymą y gorącą LatHar 637; SkarKaz 457a.
»napełnić [czego] aż do obfitoáci« (1): Otworz ku mnie twe vſtá w pokorney modlitwye ſwoiey/ Nápełnię cie wſzytkiego áż do obfitośći twoiey [dilata os tuum et implebo illud Vulg Ps 80/11]. LubPs S4v.
»napełnić [czyje] usta, wargi [czym (5), czego (1)]« = spowodować, że ktoś wyraża określone uczucie; replere os Vulg [szyk zmienny] (5:1): Repleatur os meum laude ut cantem gloriam tuam [...] Racży napełnić vſta moię miły panie chwałą twoią abych mógł wyſpiewawać chwałę twoię WróbŻołt 70/8; LubPs Q3, cc5v; GrabowSet P4; LatHar 227 [2 r.].
»napełnić weselim (i radością), radością; napełnić radości, wesela« = replere gaudio PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (7:5;3:1): OpecŻyw 167; RejPs 30; nápełniſz mię weſelim z oblicżem twoim [replebis me iucunditate cum facie tua]. Leop Act 2/28, ZZ3v; Mącz 264a; OrzQuin R4; BudNT Rom 15/13; Kápłani moi świéćić będą pobożnośćią/ A ſercá bogoboynych nápełnię rádośćią. KochPs 196, 195; GrabowSet Ev; IEzu naſłodſzy/ rácz mię teraz z onym miłym piáſtunem twoim Symeonem duchownego weſela nápełnić LatHar 222, 59, 227, 358; WujNT Rom 15/13, Act 2/28.
napełnić czym (2): RejPs 94; przyſzły wody drogą od Edomſkiey źiemie/ á nápełniły źiemie wodámi [et repleta est terra aquis]. BibRadz 4.Reg 3/20.
napełnić czego [= czym] (1): Nápełnił w ten czás był ten Mnich wizytko kazánie ſtráchu y boiáźni wielkiéy OrzQuin Y2v.
napełnić czym (3): Náprzod wyznánim Bogá w Troycy iedynego/ y Boſtwá práwego Páná náſzego Iezuſa/ wſzytki Kſięgi ſwe nápełnił SkarŻyw 90; CzechEp 53; SkarKazSej 678a.
W charakterystycznych połączeniach: napełnić kazanie, księgi, tablicę.
napełnić kim, czym (24): HistAl 117; Wyelką obfitość ſproſnych żab zyemyá ich puśćiłá/ Wſſytki páłace krolewſkye imi nápełniłá LubPs Yv, Y5v; Leop Is 27/6; Ktemu też Mánáſſes wyláł bárzo wiele krwie niewinney/ ták iż ią nápełnił Ieruzálem/ od iednego áż do drugiego końcá BibRadz 4.Reg 21/16, Eccli 17/28; nietylko ią [ziemię] przyodźiał y ochędożył [...] ále ią też niezlicżnymi rodzáymi źwierząt/ iáko przed tym wody y powietrze/ nápełnił. KuczbKat 20; BudBib Is 14/21; Niezmierną ſzcżodrotą Boſką/ nápełniłeś przepáść morſką/ dźiwnemi rybámi ArtKanc 13; Wſzędyś powietrzem nápełnił/ rozlicżne w nim ptaſtwo ſpráwił/ by k twey chwale było ArtKanc 13, V2; SarnStat 141. Cf Zwroty.
W połączeniu szeregowym (1): y błogoſláwił im Bog/ y rzekł/ rośććie [!] á mnożćie ſię/ y nápełnićie ziemię. KrowObr 221v.
W porównaniu (1): Wſſákoż Pan w nyedoſtátku ráthuye nędznego/ Nápełni yák owcámi cżeladką dom yego. LubPs Y5v.
W charakterystycznych połączeniach: napełnić dom (4), krainy, osady, pałac, strony, świat, ziemię (15); dziwnie napełnić.
peryfr. bibl. »napełnić trupami, zabitemi, pobitemi« = pozabijać dużo ludzi; implere interfectis Vulg, PolAnt; implere cadaveribus Vulg; facere interfectos Pol Ant (3:2:1): Wieluśćie iuż pobili w tym mieśćie/ y nápełniliśćie drogi iego zábitemi [implesis vias eius interfectis]. Leop Ez 11/6, Ier 33/5; BibRadz Ier 41/9, Ez 30/11; Y rzekł do nich/ ſplugawćie ten dom/ á nápełnićie śieni trupámi BudBib Ez 9/7, Ez 30/11.
bibl. »napełnić upady, upadki« = pozabijać wiele (2:1): Iudicabit in nationibus implebit ruinas [...] Będzie ſądźił miedzi pokoleniem ludzkim á napełni vpady/ á na ziemi ſtłocży głowy mnogich WróbŻołt 109/6, 118; A Pan s práwice twoiey/ połamie cżáſu gniewu ſwego wſzytki krole. A będzie ſądził miedzy narody/ á nápełni wſzytki vpadki/ á potłocży wiele głow ná zyemi. RejPos 231.
napełnić czego (1): Arryanowie pogáńſtwo fobie ná pomoc biorąc: Kośćioły Kátolickie poburzyli/ Ołtarze ſproſnośći y brzydkośći nápełnili SkarŻyw 58.
napełnić czym (12): ſplugáwili źiemię moię w zdechlinách báłwánow ſwoich á obrzydnośćiámi ſwoiemi nápełnili dziedzictwo moię [abominationibus suis impleverunt hereditatem meam]. Leop Ier 16/18; BibRadz Ier 16/18, 2/8; bluźniérſtwem zháńbiłeś Polſką Koronę/ y roſtyrykiemeś ią nápełnił/ prze pożytek ſwóy OrzQuin C4; BudBib 3.Esdr 8/81 [84]; nápełnię dom ten chwałą mowi Pan Zaſtępow. CzechRozm 168; [Jezus Chrystus] cżáſy wſzytkie y dni ſtworzył/ y nie zlicżonymi dobrodzieyſtwy ſwemi/ przykłády świętych/ y krwią męcżennikow ſwoich nápełnić ie racżył. SkarŻyw 1, 528; nieſpodźiéwána śmierć/ ludźi záſmućiłá/ A lámentem/ y płáczem wſzytko nápełniłá. KochPam 80; dymy naſmrodliwſze bluźnierſtw ſámey Troyce S. Niebo zárażáły/ y ſmrodem ſwym cżęść krześćiáńſtwá nápełniły PowodPr 12. Cf Fraza,
W charakterystycznych połączeniach: napełnić ewanijeliją, nauką (jaką) (3), ustawami kazania ewanijelijskiego.
napełnić kim, czym (6): BibRadz Gen 2/21; Vmorzył tedy Pan Bog Adámá ſnem/ á gdy vſnął/ wyiął kość z boku iego á nápełnił ciáłem [replevit carnem pro ea Vulg Gen 2/21]/ á ſtworzył z niey piękną oſobę żeńſką BielKron 1v [przekład tego samego tekstu BibRadz Gen 2/21, WerKaz 282]; ony mieyſcá prożne nápełnił młodzieńcmi lekko zbroynemi/ ktore náucżono iáko ſię máią ſpráwowáć ná pirwſzym potkániu BielSpr 41, 41; BudBib 4.Reg 23/14; WerKaz 282.
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Ale to co od Ewányeliſtow opuſzczono/ Pyotr/ Páweł/ drudzy Apoſtołowye w liſcyech á piſányu ſwym nápełnili. KromRozm III d4v.
bibl. »napełnić radość, wesele [czyje]« = dorównać komu w radości, cieszyć się tak jak ktoś, implere gaudium Vulg (2:1): Ieſli ieſt ktore poćieſzenie w Chryſtuſie/ ieſli ktora poćiechá miłośći/ ieſli ktore towárzjſtwo duchá/ ieſli ktore wnętrznośći miłoſierdźia/ napełnćie rádość moię [VulgPhilipp 2/2]. ReszPrz 93, 93; WujNT Philipp 2/2.
»napełnić złość [czyją]« = dorównać komu w złości: widział iáko Bog/ że oni mieli nápełnić złość oycow ſwych/ w przelaniu krwie iego WujNT 99.
napełnić z czego [= przez co] (1): lecż nięwiaſty v nich ſą bárzo chćiwe/ ták iż mężom dawáią tákie trunki s ktorych iey wolą napełni. BielKron 445.
napełnić przez co (2): A on [Bóg] mie wyſluchał. Bo napełnił żądzą moię przez przyſcie ſwe. WróbŻołt aa2v; KrowObr 177v.
napełnić czym (2): BielŻyw 150; y mowiliśćie vſtámi wáſzemi/ y rękámi wáſzemi nápełniliśćie [manibus vestris implestis] BudBib Ier 44/25.
napełnić w kim (1): ten was niechay złącży y nápełni w was błogoſłáwieństwo ſwe. BielKron 97v.
Ze zdaniem dopełnieniowym i okolicznikowym [w tym z zapowiednikiem: to (6); zaimek względny (7), aby] (8): tzo onij nie dokonali/ to wy napełnicie. OpecŻyw 77, 81v; czego rozum moy nyedoſyąze to lalka twoya nyechacz napelny PatKaz II 20; BielŻyw 52, 150; Napełni to aby lud zydowſki był skaran WróbŻołt C4v; BielKron 125v; SkarKazSej 694a.
[W przeciwstawieniu: »niszczyć ... napełnić«: bowimby ták Zakon niſzcżył/ ktorego nie niſzcżyć/ ále nápełnić/ to ieſt/ wedle niego żyć/ był przyſzedł. BudUrzęd 45.]
W charakterystycznych połączeniach: napełnić chęć, myśli (2), nadzieję, obietnicę, prośbę, przykazanie (2), ślub (2), uczynek, wolą [czyją] (3), zakon (2), żądanie (2), żądość, żądzę (5).
Synonim: 1. nalać.
Formacje wspólrdzenne cf PEŁNIĆ.
TK