[zaloguj się]
[pdf]

NAPEŁNIĆ SIĘ (80) vb pf

napełnić się (79), (rus.) napołnić się (1) LibLeg.

się (44), sie (36).

a oraz e jasne.

Fleksja
inf napełnić się
praet
sg pl
1 m napełniłem się m pers
3 m napełnił się m pers napełnili się
f napełniła się m an
n napełniło się, napełniło się jest subst napełniły się
imperativus
sg
3 niech się napełni
conditionalis
sg pl
2 m byś się napełnił m pers byście się napełnili
3 m by się napełnił m pers by się napełnili
f by się napełniła m an
n by się napełniło subst by się napełniły

inf napełnić się (2). ◊ fut 1 sg napełnię się (1). ◊ 2 sg napełnisz się (1). ◊ 3 sg napełni się (9). ◊ 3 pl napełnią się (6). ◊ praet 1 sg m napełniłem się (3). ◊ 3 sg m napełnił się (12). f napełniła się (8). n napełniło się (11), napełniło się jest (1); napełniło się: napełniło się jest OpecŻyw (5:1). ◊ 3 pl m pers napełnili się (5). subst napełniły się (2). ◊ imp 3 sg niech się napełni (1). ◊ con 2 sg m byś się napełnił (1). ◊ 3 sg m by się napełnił (2). f by się napełniła (3). n by się napełniło (7). ◊ 2 pl m pers byście się napełnili (1). ◊ 3 pl m pers by się napełnili (2). subst by się napełniły (2).

Sł stp s.v. napełnić, Cn brak, Linde XVII w. s.v. napełnić.

1. Stać się pełnym; zacząć mieć w sobie dużo czego przez nalanie, nasypanie itp.; impleri Vulg, PolAnt (37): pothym oliwy wléy thák wielé/ áby ſye śklenicá nápełniłá SienLek 160v; RejZwierc 109; wypijáli iéy [wody] ták wielé/ że śiedząc odymáli ſye od niéy/ że nietylko ich twarzy/ ále ná palcách pierśćieni nieznáć było/ co ſye żyły ták bárzo nápełniły/ á ſkórá odęła Oczko 19; gdy ſię [niewod] nápełnił [cum impleta esset]/ wyćiągnąwſzy/ á ná brzegu vſiadſzy wybráli dobre w naczynia/ á złe precz wyrzućili. WujNT Matth 13/48; Táż miła mátká dáłá wam táki pokoy/ iákiego wiele kroleſtw nie máią: zá ktorym nápełniły ſię komory wáſze SkarKazSej 666b.

napełnić się czego [= czym] (2): Ale bychmy poniechali A ná rownym przeſtawáli Znácznieyſſeby domy były Wſſego by ſie nápełniły A ſtąd on doſtátek roſćie RejRozpr H4v; SienLek 17.

napełnić się czym (2): GlabGad G2v; Y nápełnią ſię gumná zbożem BudBib Ioel 2/24.

Fraza: »żywot się napełnił« = ktoś się najadł (2): Iuż ſie żywot nápełnił podźmy ſpáć. March1 A4v [idem] March3 V6v.
Szereg: »napełnić się a zamulić« (1): gdy ſie on [żołądek] tak napełni á zamuli wilgotami iadowitymi á lipkimi, kthore k niemu przylipaią, Tak iż ich ani ſthrawić ani wyrzucić nie może [brak chęci do jedzenia bywa]. GlabGad G2v.
W przen (1):
Fraza: bibl. »napełnią się usta [czego]« (1): Słodki ieſt cżłowiekowi chleb wykłámány/ lecż potym nápełnią ſię vſtá iego rumu [implebitur os eius calculo]. BudBib Prov 20/17.
Przen (18):
a) O uczuciach i stanach będących często wynikiem działania łaski (16):

napełnić się czego [= czym] (12): Leop Is 66/11; A (ták) zápálcżywośći Iehowy nápełniłem ſię BudBib Ier 6/11, Is 2/6; BudNT Luc 4/28, 2.Cor 7/3[4]; z tego nápełniſz ſię vćieſzenia niedośćigłego. LatHar 681; KołakCath C4v; Y zdumienie zięło wſzyſtkich: y chwalili Bogá. Y nápełnili ſię boiáźni [repleti sunt timore] WujNT Luc 5/26, Luc 6/11. Cf Zwroty.

napełnić się czym (4): o iáką ſię roſkoſzą z onego widzenia nápełnił. SkarŻyw 510. Cf Zwroty.

W charakterystycznych połączeniach: napełnić się bojaźni, pociechy, pocieszenia, szaleństwa, ucieszenia, zapalczywości (2), złości; napełnić się rozkoszą.

Zwroty: »dobry niebieskimi się napełnić« (1): Pozdrów nieſzczęśliwe/ aby ſzczęśćiem ſię práwym odmienili/ y dobry niebieſkimi nápełnili. SkarKaz 580b.

»napełnić się Ducha Św., Duchem Św.« (2:1): Pan Iezus [...] poſłał mię do ćiebie/ ábyś przeyrzał/ y nápełnił ſię Duchem S. SkarŻyw 82; y nápełnili ſię wſzytcy duchá świętego/ y mowili ſłowo Boże z śmiáłośćią. BudNT Act 4/31; SkarKaz 577a.

»napełnić się miłością« (1): Tedy wnetże nápełnił ſię świętą ku Bogu miłośćią/ y záwſtydził ſię żywota ſwego SkarŻyw 76.

»napełnić się radości« (1): Nápełniłem ſię rádośći/ á czegoſz innego prágnąć mam? SkarŻyw 113.

Szereg: »napełnić się, obfitować« (1): nápełniłem ſię [repletus sum] poćiechy/ názbyt obfituię rádośćią we wſzelakiem kłopoćie náſzem. BudNT 2.Cor 7/3[4].
b) Fraza: bibl. »ucho nie napełni się [czym]« = ktoś nie usłyszy wszystkiego co by chciał; nec impletur auris audiendo PolAnt (2): BibRadz Eccle 1/8; Nie náſyći ſie oko widzenim/ áni vcho nápełni ſłyſzenim [nec auris auditu impletur Vulg Eccle 1/8]. BielKron 79.
Szereg: »nie nasycić się ani napełnić się« (1): BielKron 79 cf Fraza.
a. O zbiornikach wodnych (2): głębokoſć padołow prędcze by ſie muſiáłá nápełnić. RejPs 152.

napełnić się czym (1): y doły ſię wodą nie nápełnią/ gdy z iedney gory śćiekáć do nich wodá nie będzie. SkarJedn 59.

b. O korzyściach materialnych: uzyskać co w dużej ilości (2): ponieważ mowił Cor [= Tyr] ná Ieruſzalim/ Hey/ Ach/ [...] nápełnię ſię/ zburzono iy [cf ja będę bogaty, ona ‒ pustynią Biblia Tysiąclecia], BudBib Ez 26/2.

napełnić się czym (1): Rzekł nieprzyiaćiel/ pogonię/ dogonię/ podzielę korziśći/ nápełni ſię nimi duſza moiá BudBib Ex 15/9.

c. Namoczyć się, nasiąknąć [czego] (2):
Frazy: »miecz napełnił się krwie« (1): Miecż Iehowy nápełnił ſię krwie [gladius Domini repletus est sanguine] BudBib Is 34/6.

»napełniła się ziemia krwie« = było wielu zabitych (1): niepráwość domu Izráelſkiego/ y Iehudſkiego wielka bárzo wielce/ y nápełniłá ſie ziemia krwie [et repleta est terra sanguinariis] BudBib Ez 9/9.

d. Wypełnić się, zarosnąć (1):
Szereg: »napełnić się a narosnąć« (1): ty prochy wſzytki [...] na ranę poſypuy/ tedy od tego ciało zaſiſę wyroſcie/ potym gdyby rana iuż była rowna z ciałem, żeby ſie iuż napełniła á naroſla FalZioł V 99v.
2. Mieć w swej przestrzeni lub na powierzchni wiele kogo lub czego, być pełnym czego; impleri Vulg; repleri PolAnt (19): Wynidź ná drogi/ y ná zapłotki: á przymuś wniść/ áby ſie nápełnił dom moy [ut impleatur domus mea]. Leop Luc 14/23; ták ſię klaſztor iey nápełnił/ iſz tyſiąc pánienek wdziewictwie Bogu pozyſkáłá. SkarŻyw 178; W Szpitalu báby z dźiádámi W dworzech pány z miniſtrámi. Zaſzći ſie nam te pokoie Wnet nápełnią tyle troie. MWilkHist E4.

napełnić się czego [= czym] (5): Nápełniłá ſię też ziemiá iego śrebrá y złotá/ że niemáſz końcá ſkárbom iego/ ktemu nápełniłá ſię ziemiá iego koni/ że niemáſz końcá wozom iego. A (nád to) nápełniłá ſię ziemiá iego báłwánow BudBib Is 2/8; Y nápełnił ſię kośćioł dymu [impletum est templum fumo] od máieſtatu Bożego WujNT Apoc 15/8, Ioann 12/3.

napełnić się czym (2): y nápełnił ſię dom obłokiem/ śień też nápełniłá ſię blaſkiem sławy Iehowy. BudBib Ez 10/4.

W charakterystycznych połączeniach: napełnił(-a) się dom (3), klasztor, kościol, pokoj, sień, ziemia (3).

Przen: O zjawiskach niematerialnych występujących w określonej przestrzeni (9):

napełnić się czego [= czym] (6): Bo ſie nápełniłá źiemiá cudzołoſtwá [quia adulteris repleta est terra] Leop Ier 23/10; miáſto nápełniło ſię przewrotnośći/ bo mowili opuśćił Iehowá ziemię BudBib Ez 9/9, Gen 6/11; BudNT Act 19/29; WujNT Act 19/29; y wſzytká źiemiá niech ſię nápełni chwały twoiey. SkarKaz 244b.

napełnić się czym (3): BudBib Num 14/21; SkarŻyw A3v; Y błogoſłáwione imię máieſtatu iego ná wieki: y nápełni ſię máieſtatem iego wſzyſtká źiemiá. LatHar 400.

W charakterystycznych połączeniach: napełniło(-a) się miasto (3), niebo, ziemia (6).

3. Dorównać do określonego poziomu lub ilości; być uzupełnionym (3): powiedźiano im áby odpocżywáli ieſzcże przez máły cżás/ áżby śię też nápełnili towárzyſze ich y bráćia ich/ ktorzy máią być zábići iáko y oni. GrzegŚm 60.
Frazy: »napełnią się kośći twe« = wzmocnisz się (1): Abowiem z tąd ozdrowieie żywot twoy/ á nápełnią ſię koſći twe [Sanitas erit umbilico tuo, et irrigatio ossibus tuis]. BibRadz Prov 3/8.

»napełni się liczba [kogo]« (1): odpocżywaycie ták ná máły cżás w pokoiu/ áż ſie nápełni licżbá bráciej wáſzey RejAp 61v.

4. Spełnić się, być zrealizowanym (21): Zápráwdę powiedám wám/ ieſtli ty dziátki będą milcżetz/ kamienié będzie wolatz/ a to ſie napełniło cżaſu męki iego OpecŻyw 73v, 93v, 105v, 150; LibLeg 11/166; thego potrzebá ieſt/ áby ſie nápełniło wſzytko czo ieſt piſano w zakonie Moiżeſzowym RejPos 134v, 25v; ArtKanc B10.

napełnić się nad kim (1): LibLeg 11/166 cf Szereg.

Frazy: bibl. »pismo (proroka a, prorockie), proroctwo się napełniło« [szyk zmienny] (6:2): a totz téż ieſt wolá mégo miłégo oyttza/ ijżbych tak odkupił cżlowieka/ aby ſie napełniło o mnie wſſytko prorotzkié piſmo OpecŻyw [80]v; A tu ſie napełniło prorotztwo Izaijáſſowo OpecŻyw [127], 84, 92v, 106v, ł09v, 118v (8).

»napełniło się słowo ([czyje])« [szyk zmienny] (2): OpecŻyw 116; Oto ſie nápełniło ſlowo ieleniowo/ ktorego gdym ſie wiárował/ á iużem ie wypełnił. HistRzym 116; [iżby ſie też ty ſłowa napełniły ktore o ſobie rzekła ku więthey Helżbiecie RejKat 26].

Szereg: »stać się i napełnić się« (1): czo bila boza wolya tho ſſye nad namy ſthalo y na polnylo ſzye nad hoſpodarmy naſchemy LibLeg 11/166.
a. O czasie; upłynąć, minąć (3): A gdy ſie piętzdzieſiąt dnij napełniło/ [...] rzékl pán Iezus ku oyttzu ſwému niebieſkiému OpecŻyw 175.
Fraza: »napełnił się czas« = o nadejściu terminu [szyk zmienny] (2): GDy ſie napełnił cżas aby panna Maria porodziła/ ſtalo ſie wywolanije od ceſarza Auguſta OpecŻyw 14v; ArtKanc B11v.

Formacje współrdzenne cf PEŁNIĆ.

TK