[zaloguj się]
[pdf]

NAPIERAĆ SIĘ (43) vb impf

napierać się (40), napirać się (3); napirać się RejJóz, HistHel; napierać się : napirać się RejPos (8:1).

sie (38), się (5).

Oba a jasne, e pochylone.

Fleksja
inf napiérać się
indicativus
praes
sg pl
1 napiéråmy się
2 napiéråsz się napiéråcie się
3 napiérå się napiérają się
praet
sg pl
1 m m pers -smy się napiérali
3 m napiéråł się m pers napiérali się
f napierała się m an
fut
sg
3 n będzie się napiérało
imperativus
pl
2 napiéråjcie się
conditionalis
sg pl
3 m by się napiéråł m pers by się napiérali
f by się napiérała m an
n subst by się napiérały

inf napiérać się (5). ◊ praes 2 sg napiéråsz się (5). ◊ 3 sg napiérå się (4). ◊ 1 pl napiéråmy się (1). ◊ 2 pl napiéråcie się (1). ◊ 3 pl napiérają się (3). ◊ praet 3 sg m napiéråł się (3). f napierała się (2). ◊ 1 pl m pers -smy się napiérali (2). ◊ 3 pl m pers napiérali się (3). ◊ fut 3 sg n będzie się napiérało (1). ◊ 1 pl będziemy się napiérać (1). ◊ imp 2 pl napiéråjcie się (2). ◊ con 3 sg m by się napiéråł (2). f by się napiérała (2). ◊ 3 pl m pers by się napiérali (1). subst by się napiérały (1). ◊ part praes act napiérając się (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Domagać się, nalegać; postulare Mącz, Cn; rogare Mącz; apposcere, deposcere, depostulare, efflagitare, pugnare, urgere Cn (42): Impudenter rogare, et impudentissime postulare, Przezdzięki ſie nápieráć. Mącz 329d; idźcieſz gdzye ſie nápieracie ſámi wſzyſcy/ tylko dobytek wáſz áby zoſtał wſżytek. BielKron 29v; bogáta ſzláchcianká, Doſyć miáłá gdy wźięłá od rodźicow ſwoich Parę pektoralikow, á choć ieden krzyżyk [...] Dáley Boże záwáruy nápieráć ſię było. CiekPotr 29.

napierać się kogo (3), czego (27): Ten ſukniey á ten bothow/ á trzeći kápturá/ Nápyera ſie wołayąc/ wnet tám w mieſzku dzyurá. RejWiz 92; Bo dzyecyę [...] co ná oycu y ná mátce vyrzy/ tego ſie też będzye nápyeráło y wtym ſpoſobiło. GliczKsiąż Ev; Zoná też byłá męcżennicą przy drugich/ ále corká iż byłá cudna/ nápierał ſie iey ieden pogánin. BielKron 142v, 109; OrzQuin A4v, Bv [2 r.]; Apoſtołom ſwym roſkazał áby ſie tákich zwirzchnośći ſtrzegli á nigdi nie nápierali. RejAp 77, 77 [2 r.]; poźrzy w kim pokłádaſz nádzieię wſpomożenia ſwego/ y cżego ſie nápieraſz od niego: gdyż to cżego ſie nápieraſz zowie piſmo śmiećim/ błotem/ prochem przed oblicżnoſcią Páná tego/ á ktemu ſie nápieraſz w tim ſrogiego vplecienia ſwoiego á trudney licżby ſwoiey RejPos 316v, 317; kiedy mu to przyiaciele gánili iż ſie to niepotrzebney rzecży nápierał/ tedy im to dawał ná przykład RejZwierc 177; HistHel D; Piaſtá ſie nápieráiąc y ták to zdobićie/ Scześćie z iego potomſtwem na plać [!] przywodzićie. MycPrz I Bv, II D; CzechEp 142; ſnádnie to otrzymáć mogą cżego ſię nápieráią NiemObr 166; SkarKaz 121a. Cf napierać się czego od kogo; Fraza; »napierać się [kogo] do siebie«.

napierać się czego od kogo (7): KromRozm I Bv; czemu zá to gárdłuiemy/ gdy ſie od nich Kielichá nápieramy? OrzList b3; BielKron 55v; ieſli cżego nieſłuſznego á przećiwko woley iego będzyemy ſie nápieráć od niego/ iż nas pewnie nie wyſłucha/ áni znaydzyemy miłoſierdzya iego. RejPos 213v, 300v, 316v, 317.

napierać się o co (2): ktoby v ſądu liſty [...] podeyźrzáné vkazał: á ſtronáby ſie nápiéráłá y prośiłá [parte contendente et postulante JanStat 508] ná tákowé liſty o dowód: będźie ich powinien kśięgámi ſądownémi źiemſkiémi dowiéść. SarnStat 327 [idem] 766.

napierać się po kim [= od kogo] (1): A ktoby więcey po nas ſie nápierał/ iuż to nie wedle ſłowá Bożego będźie. WujJudConf 253.

cum inf (4): KromRozm I G3; doględáć trzebá/ áby y bogátych oycow dzyatki w imyę Páńſkye/ to yeſt dármo nye nápyeráły ſie vcżyć. GliczKsiąż M6v; też y brátá z mácochy Karaná dał ściąć/ iż ſie krolem być nápierał BielKron 123v, 58.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zaimek względny (4), aby, żeby] (6): Dał iey [Kasandrze] to Apollo iż przygody ludzkie znáłá. A gdy ſie od niey nápierał cżego żądał/ niechćiáłá tego vcżynić BielKron 55v; [Wolscy pragną walki] bo ſie tego nápieráią cżego ſámi rozumieią iż nie damy BielKron 109; Pocżął ſie iey [winnice] nápiráć/ żeby mu ią przedał HistHel D; SkarŻyw 310; co było zákryto od ocżu ich tego ſię nápieráli CzechEp 142; SkarKaz 121a,

Fraza: »nie masz się czego barzo napierać« (2): nie maſz ſie cżego bárzo nápiráć/ y nie maſz bárzo przecż w tym omylnym ſwiecie nádzyeie pokłádáć. RejPos 317, 34.
Zwroty: »napierać się pilnie, usilnie« [szyk zmienny] (1:1): Krolowa Arágońſka [...] nápieráłá ſię pilnie [...] áby iego komorkę gdzie legał y gdzie ſię modlił oglądáłá. SkarŻyw 310; SkarKaz 121a.

»napierać się precz« (1): Gdy Soliman [...] woyſko ſwe w koło położył/ byli náſzy w ſtráchu niemáłym/ zwłaſzcżá gdy ſie pięćſet Vſarow nápieráli precż z miáſtá/ ktorych proſił Bárkocz y Biłágrodzanie/ áby tego niecżynili/ niemogli ich vproſić BielKron 316.

»do siebie [kogo] się napirać« = chcieć kogo zabrać: Bom po drugim [dziecięciu] ledwie żyw czom ie marnie ſtraćił. Cżego by mnię ten was pan skarby nie żapłaćił [!], A ieſzcże ſie do ſiebie drugiego napira RejJóz N5v.

Szeregi: »chcieć i napierać się« (1): Bo ták ieſt ſkáżona/ [...] náturá náſzá/ iż ſię tego więcey chce/ y vśilnie nápiera/ o co zákazánie ma SkarKaz 121a.

»napierać się i prosić« (2): SarnStat 327, 766 cf napierać się o co.

2. Cisnąć się dokąd [do czego] (1): [o grze w szachy] Sam ſie Krol bárzo do kątá nápiera/ Bo nań Krolowa iuż bárzo náciera. KochSz Cv.

Synonimy: 1. domagać się, nalegać, żądać.

Formacje wspólrdzenne cf PRZEĆ.

Cf NAPIERANIE

TK