[zaloguj się]
[pdf]

NAPIS (121) sb m

a pochylone.

Fleksja
sg pl
N nåpis nåpisy
G nåpisu nåpis(o)w
A nåpis nåpisy
I nåpisem nåpisy

sg N nåpis (55). ◊ G nåpisu (9). ◊ A nåpis (30). ◊ I nåpisem (12); -em (1), -(e)m (11). ◊ pl N nåpisy (6). ◊ G nåpis(o)w (4). ◊ A nåpisy (4). ◊ I nåpisy (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. To, co jest na czymś napisane; krótka informacja o czym; epitaphium BartBydg, Murm, Mymer1; epigramma Mącz, Cn; titulus Pol Ant, Vulg; elogium, inscriptum Cn (66): Murm 129; Mymer1 7v; [Mojżesz] wyſtáwił dwánaſcie kámieni álbo ſłupow z napiſem/ według dwánaſcie rodzáiow Izráelſkich. BielKron 32v; Nie będzyeſz ſobie cżynił obrázow / áni báłwánow/ áni napiſow wyſtáwiáć áni chwalić. BielKron 44, 288; GórnDworz O5v; Y rzekł (zá tym) co (to zá) napis/ który ia widzę? BudBib 4.Reg 23/17; pokłoniłá ſię temu: ktory ná drzewie wiśiał znapiſem/ iáko drzewny robacżek/ odpuſzcżáiąc grzech mordercom ſwoim. SkarŻyw 396, 398; ReszPrz 96; Niechże tu ſmętny kámień z tym napiſem leży/ Ná pámiątkę poki to iáſne ſłońce bieży. WisznTr 19; KochFrag 43; tá pięknie przybrána Máchiná ieſt nietjlko napiſem/ co tu zá oſobá leży/ ále też y náſzym wyćwicżeniem. WysKaz 44.

napis czego (2): TarDuch 65; Był też napis winy iego nápiſány [erat titulus causae eius inseriptus]: KROL ZYDOWSKI. WujNT Mar 15/26.

napis nad czym (3): [szlachcic mantuański] podnioſł s prędká ocży/ ku iednym/ ze dwoygá drzwi ná fali/ y vkazal pálcem napis nád nimi GórnDworz O5. Cf »napis nad grobem«.

napis na czym (17): Epitaphium, est scriptura sive titulus, napysz, in lapidibus sepulcrorum scriptus BartBydg 50; [pieczęć bywa naganiona] ieſli napis ná niey ieſt práwie zágłádzony. GroicPorz y3v; Rzymiánie przed národzenim Páná Kryſtuſá mieſzkáli tám ná thym mieyſcu/ co dzyś napis na długim kámieniu wybity ſzerzey vkázuie BielKron 286v, 285; [poganie] Hetmánom ſwym [...] oſobliwá groby budowáli/ napiſy ná nich zacné kowáli OrzQuin R4; HistRzym [2] [2 r.], 3v, 78v; RejZwierc 48v; SkarŻyw 397. Cf Wyrażenia.

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikami: ten (7), tak (2), taki (2), takowy (1)] (19): Ználezyono cżłowieká w grobie vmárłego/ Ná nim ſrebrną tablicżkę s tym napiſem iego. Ia vmieram á wierzę w Kriſtuſá onego RejZwierz 15; ieden kámień wybithy ma napis. Surinſzs niefortunny oćiec/ ten grob ſpráwił ná cżeść bogow obrońcow BielKron 288, 180, 383; Ten obraz ná iednym pálcu miał złoty pierśćień/ przy ktorym był ten napis. Ia ieſtem vrodny oto pierśćień. HistRzym [2], [2] [2 r.], 3 [2 r.], 3v, 78v; CzechRozm 64; vyrzał ná powietrzu krzyſz iáſny iáko ſłońce/ á przy nim napis táki: Wtym znáku zwyćiężyſz. SkarŻyw 396, 397; Poſtáwię pálmę złotą w twym kosćiele/ Która ten napis ponieśie ná czele/ Tobie/ o można Venus/ ieſtem dáná/ Ześ zbyć pomogłá niewdźięcznégo páná. KochFr 76; LatHar 725; Był też nád nim napis/ wypiſány Graeckimi/ Láćińſkimi y Zydowſkimi literámi: TEN IEST KROL ZYDOWSKI.. WujNT Luc 23/38, Mar 15/26; Iedno táki/ [...] Niechay będzie po ſmierći napis ná mym grobie. Zoſtáwił mi Eneas/ y ſmierći przycżynę/ Y miecż PudłDydo B5v.

Zwrot: »przeczyść, czytać napis« [szyk zmienny] (3:1): Then napis cżytáło [titulum legerunt] wiele Zydow: bo bliſko miáſthá było mieſce/ ná ktorym vkrzyżowano Iezuſá. Leop Ioann 19/20; gdym przecżedł napjs ná cżele ták to: Ia ieſtem który ſie nikogo nieboię HistRzym 3v, 3 [2 r.].
Wyrażenia: »napis na grobie, nad grobem« = epitaphium BartBydg, Calag, Calep [szyk 6:1] (5:2): BartBydg 50b; vſtáwił Likurgus pogrzeby przy kośćielech co pierwey w polu cżynili/ ále napiſu bronił ná grobiech BielKron 272v, 16, 348v; Calag 255a; Calep 368a; PudłDydo B5v.

»napis nagrobny, grobowy, pogrzebny« = elogium, epitaphium Mącz [szyk 2:2] (2:1:1): Mącz 101d, 107a; folguiąc I.M. pilnieyſzym zabawkam, kilká mu tu tylko wyrſzykow [!] o nim z grobowych napiſow położę. CzechEp 419; Y nie byłliby był ten Herbort [...] onego pogrzebnégo v Polaków napiſu godźien OrzQuin R3.

»napis na krzyżu« (1): Napis na krzyżu. WujNT 379.

»napis napisany (a. wypisany); napisać napis« = superscriptio scripta, titulus inseriptus Vulg [szyk 4:2] (4:2): OpecŻyw 139v; Iezu ktorys napis zwicięſtwa trzema iezykoma nad głowę thwoię napiſany położyć racżył. TarDuch C5v; Nápiſał też y napis Piłat [Scripsit autem et titulum Pilatus]/ y poſtáwil ná krzyżu. Leop Ioann 19/19; LatHar 725; WujNT Mar 15/26, Luc 23/38.

»napis ku pamiątce« (1): pod grunty iego kłádli wielkie groſze złote y ſrebrne z napiſy ku pámiątce Ceſárzá Kárłá piąthego BielKron 289.

Szeregi: »epitafijum to jest napis na grobie« (1): Támże y dziś Epitáphium/ to ieſt napis/ ná grobie ieſt. BielKron 348v.

»napis, (a, albo) tytuł« [szyk 4:2] (6): Elogium, Nápys á tituł nagrobny. Mącz 101d, l06c [2 r.], 107a, 230d; to w tym żeby ten tytuł ábo napiſz/ Ten ieſt prawdziwy Bog y żywot wiecżny: oycu á nie ſynowi ſłużyć miał. CzechRozm 64.

Wyrażenie przyimkowe: »według napisu« (1): Przytym mieśćie ieſth grob/ zową s. Aureliey/ [...] ále więtſze podobieńſtwo że tho ieſt grob pogáńſki/ zacnego iákiego Rzymiániná z domu Aurelianow/ według napiſu pogańſkiego BielKron 286.
W przen (2):

napis czego (1): Iezu kthorys napis grzechow naſzych y ſmierci ktemuſz krzyżowi prżybić racżył. TarDuch C5v.

napis na czym (1): RejWiz 42v cf Z przytoczeniem.

Z przytoczeniem w składni zgody (1): Co nam owá pánienká pięknie znáć dawáłá/ Co ná cżele ze złotá Prawdę napis miáłá. RejWiz 42v.

a. Krótki wierszyk okolicznościowy (5): NAPIS PIERWSZY. SzarzRyt Dv, D.

napis na co (1): NAPIS NA STATVE, Abo ná obraz śmierći. SzarzRyt A.

W połączeniu szeregowym (1): EPITAPHIA, EPIGRAMMATA, NAGROBKI, NAPISY krotkie/ y inſze drobiazgi. SzarzRyt C4.

Szereg: »opigramma albo napis« (1): O TYMZE EPIGRAMMA, Abo Napis krotki. SzarzRyt C4.
2. Oznakowanie imienne, podpis; inscriptio, superscriptio Vulg; subscriptio JanStat [w tymi czyj (17)] (21): nieruchay Tych Czyrographow związąnich Czo napiſow niemas nanich. RejKup Ev; [te księgi] według napiſu twego od ciebie wyſły. BielKron 196v.

napis na czym (4): nanieſli z ſobą mnoſtwo ſrzebnych pieniedzi. Na ktorych ieſt napis y głowa [titulus et superscriptio] Adriana Ceſarza. MiechGlab 46; Leop Matth 22/20; RejPos 250, 252v.

Z przytoczeniem (1): Był na tych złotych nálezyony napis Márya krolowa Węgierſka BielKron 399v.

Zwrot: »napis kłaść« (1): niepotrzebáby ták było y napiſow ſwych prorokom kłáść/ ná początku kśiąg BudNT Hk4.
Wyrażenia: »napis imienia« (1): kazał Mojżeſz z káżdego pokolenia pierwſzemu Pánu láſkę ſuchą z napiſem imienia ſwego do przybytku ofiárowáć SkarŻyw 493.

»napis tytułu« = subscriptio tituli JanStat (1): chcemy áby [...] wierna y ſpráwiedliwa wyobrażenie náſzé y napis Tytułu náſzégo máiąca [moneta] byłá bitá SarnStat 1119.

Szeregi: »obraz i napis« = imago et superscriptio (a. inseriptio) Vulg (3): Czyi ieſt ten obraz/ y napis? WujNT Matth 22/20, Mar 12/16, Luc 20/24.

»wyobrażenie i (a(l)bo) napis« = imago et inseriptio (a, superscriptio) Vulg; imago et subscriptio JanStat (5): MurzNT Mar 12/16; Leop Matth 22/20; Cżyie to ieſt wyobráżenie álbo napis ná tym pyeniądzu? RejPos 250, 252v; SarnStat 1119.

Wyrażenie przyimkowe: »pod napisem« (2): KromRozm II c4; A do tego áby zá tym moim vpominániem/ ktore pod napiſem W.M. do rąk ludzkich prziydźié/ brzuchowi dáley ſłużyć poprzeſtáli WerGośc 205.
Przen: Znamię, piętno oznaczające przynależność człowieka do Boga [czyj] (5):
Zwrot: »nosić [na sobie] napis (pański)« [szyk zmienny] (4): Káżdy wierny nośi napis Páńſki na ſobie. RejPos 252 marg, 252v, 253V, [254].
Szeregi: »obraz i napis« (1): obraz [Pana] ná ſobie nośiſz/ y ktorego napis vſtáwicżnie maſz ná cżele ſwoim. RejPos 252v.

»piątno a napis« (1): Cżwarte pomnimy/ cżyie piątno á cżyy napis nośimy ná ſobie RejPos [254].

»napis i podobieństwo« (1): nośiſz napis iego [Boga] y podobieńſtwo iego/ ták iákoś ſłyſzał/ ná tym nędznym cżłowiecżeńſtwie ſwoim. RejPos 253v.

»wyobrażenie a napis« (1): Cżemuż też ty nie bacżyſz [...] cżyie wyobráżenie á cżyy napis nośiſz ná nędznym cżłowiecżeńitwie ſwoim? RejPos 252v.

3. Nazwa, tytuł; inscriptio, titulus Mącz, Calep, Cn; index, superscriptio Cn (24):
a. O tekstach (19): kſyęgi ſpraw Apoſtolſkich/ [...] co w ſobie zámykáią/ napis pokázuye. KromRozm II e; Mącz 375b, 456d; ſłuchayćiéſz przyczyny Napiſu tego to/ dla któréy Twarz Korony Polſkiéy rzeczóná ieſt QVINCVNX OrzQuin H3v, H3v marg; Calep 541b, 1071a.

napis czego (5): BibRadz II 64v; [w psalmie 18 Dawid wspomina] iáko go Bog przedtym bronił/ y z rąk wſzech iego nieprzyiaćioł wyrywał/ [...] iáko napis Pſálmu świádcży CzechEp 162. Cf Wyrażenie,

Z przytoczeniem (6): KromRozm I G3; WTore kſięgi Łukaſzá świętego/ których napis ieſt/ Dzieie ábo Spráwy Apoſtolskie. BibRadz II 64v; SienLek 194; tá Confeſſia/ żadnym obycżáiem nie ćierpi tego napiſu; Powſzechna. WujJud 2; CzechEp 226; ZALE NAGROBNE [...] ná kſztałt Idyllion Theokrytowego/ ktore ma napis/ Epitaphios Bionos, nápiſáne. KlonŻal kt.

Zwroty: »napis czynić« (1): Supersefibo – Napiſczinię. Calep 1033a.

»dać napis« [szyk zmienny] (2): Luter w kſyąſzkach/ ktorem dał napis/ o oboyey oſobye śwyątoſći/ ták piſſe KromRozm I G3; CzechEp 226.

Wyrażenie: »napis ksiąg, książek; napis u ksiąg« = titulus libri, rubrica Mącz (2:1;1): Był przy Luterze ieden cżłowiek Schurfius/ ten roſkazał áby napiſy v Kſiąg cżytano/ gdy to vcżyniono/ przyznał ſie Luter knim BielKron 196v; Mącz 359a, 456d; [z sentencyji Pisma św.] mi ſię y ten napis kśiążek práwie pokazał: wedle ięzyká Greckiego Epiſtomium: iákoby kágániec on/ który ná gębę y Wędźidłá kłádą. CzechEp *3v.
b. O godnościach, dostojeństwach (5):

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikiem: taki (1)] (2): Náyduye ſye też liſt Afryckich biſkupow do Dámázá papyeżá z tákim napiſem: Nabłogoſláwyenſſemu pánu/ [...] ſwyętemu oycowi oycow/ Dámázowi papyeżowi KromRozm III P3v; BielKron 429v.

W połączeniu szeregowym (1): Nec illius animi aciem destringit splendor sui nominis, [...] nieunoſzą go yego známienite napiſi á doſtoynośći/ tytuły y powagá. Mącz 421d.

Zwrot: »napis czynić« (1): [biskupa Zbigniewa] tytułem Kárdynálſkim piſáć/ y napiſy czynić/ y zwáć onégo powinni y przyćiśnieni będą [scribereque et intitulare ac nominare tenebuntur et sint astricti JanStat 192]. SarnStat 171.
Szereg: »tytuł a (albo) napis« (2): Przywłaſzcżył ſobie Krolewſki Tytuł álbo napis/ z łáſki Bożey/ ále mu ták nie piſze żadny iny Krol BielKron 429v; Mącz 421d. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
4. Pismo, list, dokument (4): tzego ieſli bi przal opowiadaia to działa ziego Herbi zato dane tzo napis zeznawa. PaprUp 14.
Zwrot: »napis uczynić [na co]« = zawiadomić o czym pisemnie (1): Powiedział thedy Legat w Konſeſie/ iż nie wezły obycżay napis vcżyniono ná Syem BielKron 235v.
Wyrażenia: »ustawiony napisem« (1): ápoſtolſka ſtolicá/ to yeſt Rzymſka/ vſtáwyoná yeſt od bogá [...] nayáſnyeyſſym napiſem kápłanow yego/ to yeſt wſſech biſkupow KromRozm III P4.

»napis wiecznego przymierza« (1): ſkrzynię w ktorey było przykazánie iego y nápis wiecznego przymierza iego wydał wſrogie ręce nieprzyiaćioł ich RejPs 117.

5. Opisanie, zapis (3): Przed oſtátecżnym wieku ſwego kreſem/ Niepoſpolitym oślachcił napiſem Smierć ſwoię ſławną KlonŻal A4v; Protocolum ‒ Protocul, krotkie naznaczenie rzeczy doſzerſzego napiſzu. Calep [866b].

napis czego [= w czym] (1): Terminátie máią bydź iáko teffera, albo recepta, z któréy krotkiégo napiſu wnet wyrozumié, iże zápiſawſzy Act, propoſitią ma wyiąć z pozwu SarnStat 1261.

*** Bez wystarczającego kontekstu (3): scriptum seu carta, napisz. BartBydg 25; Praeſcriptio ‒ Hąpis [!], przepis. Calep 839a, 318a.

Synonimy: 2. podpis, 3. tytuł; 4. dokument, list, pismo; 5. opis, opisanie.

Cf NAPISANIE

TK