[zaloguj się]
[pdf]

MŁODY (1842) ai

młody (1841), (rus.) mołody (1); młody : mołody LibLeg (38:1; 10/97v). młody (1680), młod (162) [w tym: z, za młodu (150), za młoda (1)].

W formach niezłożonych N sg m prawdopodobnie o pochylone; w formach złożonych -o- (282), -ó- (4); -o- : -ó- Mącz (83:2), ZawJeft (4:1), SarnStat (42:1).

comp i sup (289 + 17) -młodszy (306). sup nå- (14), nåj- (3) Mącz (2), GórnDworz; ~ nå- (10), n(a)- (4).

Fleksja
sg
mNmłody, młodszy, nå(j)młodszy, młod fNmłodå, młodszå, młod(a), młodsz(a) nNmłodé, młodszé
Gmłodégo, młodszégo, (na)młodszégo Gmłodéj, młodszéj, młodyj Gmłodégo
Dmłodému, młodszému, (na)młodszému Dmłodéj, młodszéj, młodé Dmłod(e)mu
Amłodégo, młodszégo, na(j)młodszégo, młody Amłodą, młodszą Amłodé
Imłodym, młodszym, (na)młodszym, młod(e)m, młodsz(e)m Imłodą, młodszą Imłodym, młodem
Lmłodym, młodszym, młod(e)m Lmłodéj Lmłodym
Vmłody Vmłodå, młodszå Vmłod(e)
pl
N m pers młodzi, młodszy
m an młodzi, młodszy, młod(e)
subst młodé, młodszé, młodzi
G młodych, (na)młodszych
D młodym, młodszym, młod(e)m, młodsz(e)m
A m pers młodé, młodszé, młodych
m an młod(e)
subst młodé, młodszé
I m młod(e)mi, młodsz(e)mi, młodymi
n młodymi, młodszymi, młod(e)mi
L młodych, młodszych
V m pers młodzi, młodszy
subst młod(e)
inne formy
sg m G skostn - z młodu, za młodu, za młoda

sg m N młody, młodszy, nå(j)młodszy (337), młod (11); ~ (attrib) młody (285); ~ (praed) młody (58), młod (11); młod RejPs, RejRozpr, RejZwierz, GórnDworz, RejZwierc (3), OstrEpit; młody : młod SkarŻyw (7:3). ◊ G młodégo, młodszégo, (na)młodszégo (99); -égo (3) Oczko, ZawJeft, SarnStat, -ego (1) MurzNT, -(e)go (95). ◊ D młodému, młodszému, (na)młodszému (92); -ému (1) WyprPl, -emu (1) OrzQuin, -(e)mu (90). ◊ A młodégo, młodszégo, na(j)młodszégo (78), młody (20); -égo (1), -(e)go (77). ◊ I młodym, młodszym, (na)młodszym (36), młod(e)m, młodsz(e)m (4); -(e)m RejFig; -ym : -(e)m LibLeg (3:3). ◊ L młodym, młodszym (33), młod(e)m (1); -ym : -(e)m ModrzBaz (1:1). ◊ V młody (13). ◊ f N młodå, młodszå (60), młod(a), młodsz(a) (15). ◊ G młodéj, młodszéj (21), młodyj (1) MurzNT; -éj (3) ZawJeft, SarnStat, GosłCast; -éj : -ej SienLek (1:1), -(e)j (16). ◊ D młodéj, młodszéj (14), młodé (1) OpecŻyw; -éj (2), -(e)j (12). ◊ A młodą, młodszą (39). ◊ I młodą, młodszą (8). ◊ L młodéj (10); -éj (1), -(e)j (9). ◊ V młodå, młodszå (4). ◊ n N młodé, młodszé (23); -é (3), -(e) (20). ◊ G młodégo (25); -égo (4) OpecŻyw, SienLek (3), -ego (1) MurzNT, -(e)go (20). ◊ D młod(e)mu (1). ◊ A młodé (24); -é (2), -(e) (22). ◊ I młodym (3) FalZioł, LibMal, SkarŻyw, młodem (2) OpecŻyw, FalZioł; -em (1), -(e)m (1). ◊ L młodym (16). ◊ V młod(e) (1). ◊ pl N m pers młodzi, młodszy (120). m an młodzi, młodszy (7), młod(e) Mącz (2). subst młodé, młodszé (77), młodzi (1) [w rymie] RejWiz 89; -é (6), -(e) (71). ◊ G młodych, (na)młodszych (196). ◊ D młodym, młodszym (73), młod(e)m, młodsz(e)m (7); -(e)m RejPs, RejKup; -(e)m : -ym FalZioł (3:5), GórnDworz (1:4), ModrzBaz (1:4). ◊ A m pers młodé, młodszé (39), młodych (6); -ych GórnDworz, LatHar, -e : -ych BielKron (4:1), StryjKron (1:2), WujNT (2:1); ~ -é (1), -(e) (38). m an młod(e) (2). subst młodé, młodszé (62); -é (7), -(e) (55). ◊ I m młod(e)mi, młodsz(e)mi (7), młodymi (6); -(e)mi WróbŻołt, GórnDworz, RejPos, RejZwierc, PaprPan, SkarKaz; -ymi BielKron, KwiatKsiąż, BiałKat, BudBib, KmitaSpit; -(e)mi : -ymi BibRadz (1:1). n młodymi, młodszymi (2) GliczKsiąż, KwiatKsiąż, młod(e)mi (1) SkarKaz. ◊ L młodych, młodszych (85) [cf MDLONY]. ◊ V m pers młodzi, młodszy (5). subst młod(e) (1). ◊ sg G m skostn z młodu, za młodu (150), za młoda (1).

Składnia comp: młodszy nad ile lat (1) BielKron, młodszy niż ile lat GroicPorz (4), młodszy niż kto (5) Leop (3), KwiatKsiąż, Mącz, młodszy z kogo (3) MurzNT, RejZwierz, WujNT, młodszy czego (1) ZbylPrzyg, laty młodszy (2) CzechRozm, SkarŻyw, młodszy nad kim (1) CzechRozm, młodszy w leciech (1) Prot. ◊ Składnia sup: najmłodszy z kogo (4) GórnDworz, PaprPan, SkarŻyw, WujNT.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Taki, który jest w początkowym okresie swojego życia; który nie jest jeszcze dojrzały, dorosły; [w comp i sup:] mający (naj)mniej lat; iuvenis Mącz, Calag, Cn; adolescens Mącz, Vulg; tener Mącz, Cn; impuber, infans, puerilis Mącz; iuvenilis, novellus, primaevus Cn (1504):
A. O człowieku (1295): BierEz R; OpecŻyw 5v, 10, 48; oto mloda nyeuyaſta [virgo Vulg; pánná WujBib Is 7/14] pocznye y porodzy PatKaz II 60v, 60v [cf ALMA]; PatKaz III 152, 153v; dwánaſcye nas ieſt brácyey [...] ſynowye iednego mężá wzýemi Chanaan/ namłodſſy ieſt zoycem naſzym á drugi vmarł HistJóz C2, D2; A gdiby ten plaſtr przykładał na cżłonek thaiemny młodemu męſzcżiznie tedy mu nie będzie roſć/ thakieſz pierſi młodey białej głowie nie będą roſły pod tym plaſtrem. FalZioł I 35a, I 35a; Ten Ariſtoteles ieſzcze młody będąc nauce wymownoſci ſie vcżył, á gdiż był w XVIII. leciech, do Athen ſzedł BielŻyw 86, 24 [2 r.], 170; BielŻywGlab nlb 14; GlabGad O5; March2 88; MiechGlab 43, 68; W tymći koſciele ieſt Beniamin barzo młody [adolescentulus] WróbŻołt 67/28, X2, 118/141; Bo będąc młod przez wiele czáſow y ſtárzałem ſie RejPs 55v; LibLeg 10/95v, 145v; drugi yeſth Chlop mlodi Czarny a ſmagli LibMal 1548/146, 1543/69v, 75v [2 r.], 1544/81,1547/129v, 132 (14); RejRozpr E3; RejJóz A4v, A7; MurzNT Matth 2/16, Luc 15/12; nyechay pámyętáyą rodzicy/ áby ſyny ſwe młode do ſzkoł záraz/ á nye do dworu dawáli. GliczKsiąż I4, I2, I4v; LubPs P5v; ktoby był młodſzy niż czternaſćie lat/ ná wydánie świádectwá niema być przypuſzczon. GroicPorz x, B, tv, x, ii; w ktorychby ſię [szkołach] młode Pánny mogły vtzyć/ poznawáć Páná Bogá/ y obytzáiow dobrych y Swiętych KrowObr 150v, 100, 142v [2 r.], 143v; RejWiz 22, 29, 84, 92v, 132v; ſioſtrá twoiá młodſſa niż ty [minor te Vulg] Leop Ez 16/46; gdy iáchał w drodze z Antiochuſem Krolem młodym [cum Antiocho rege adulescente] Leop 1.Mach 13/31; UstPraw G2v [2 r.]; RejFig Cc7v [2 r.], Eev; RejZwierz 43v, 63v, 64, 65, 70, 123v; Tedy ná onę noc opoiły winem oycá ſwego: A młodſza [minor] przyſzedſzy ſpáłá z nim BibRadz Gen 19/35, Gen 19/31, 34, 38, I 446; OrzRozm I, I3v, I4; gdzye żadnego młodſzego nie było nád XXXX lat BielKron 123v; yż w wielkich rzecżách ták młodą oſobę Papież poſłał (bo ledwo miał 20. lat) BielKron 218, 12v, 14, 15 [2 r.], 18 [2 r.], 40v (47); KwiatKsiąż Gv, Nv; Impuber, Młódy/ Któremu yeſzcze łóno nieobraſtá/ Który yeſzcze płodzić y rodźić nie możę. Mącz 329a, 169b, 170a, 179c [4 r.], 204a, 222d [2 r.] (12); OrzQuin C3v, R2; Prot B, B3; SienLekAndr a2v; pozwolić ſie to Dworzáninowi może/ áby poki młod/ miłował ták iáko drudzy GórnDworz L18v, C, H5v, K4, K4v, R (15); HistRzym 26v, 101v, 131 [2 r.], 131v; Zeſłał Pan Dawidká ieſzcże niedoroſłká młodego RejPos 215v, 26 [2 r.], 26v, 56v, 272, 280v; Będą ſie tym ćieſzyli/ [iż oboie] młodźi/ Acż pole płone máią/ [ale żo]nká rodźi. BielSat D4 [idem BielRozm 31] D2v [3 r.]; HistLan C2v, F3 [2 r.]; RejZwierc 19, [21]v, 28v, 40, 149v, 174; CZwicżćie ſie Rycerſkim Sprawom młodźi Sármátowie BielSpr b2, l4v; KochMon 26; WujJudConf 141; Solomon ſyn moy pácholę młode [puer est et tenellus] BudBib 1.Par 22/5, Gen 25/23, 29/16, 18, 43/33, 48/14, Iudic 8/20, Ps 37/20; Ták iſz ktorey śię wiáry młodym náucżył w tey do ſámey śmierći trwał BiałKaz I3v; BudNT Ioann 21/18, k. Ff8v [2 r.]; StryjWjaz A4; CzechRozm 33v, 129v [2 r.], 155; PaprPan C4, I3, I4v, Lv, N, N3, N3v, O4v; ieſli dźiećiam poki ieſzcże młode [molles sunt ac teneri] ſą/ miedzy inſze náuki ábo ćwicżenie przymieſzáią co ſzkodliwego/ niemniey to mocy ná wiecżne cżáſy wnich będźie miáło ModrzBaz 9v; SkarJedn 94; Calag 303a; SkarŻyw 4, 14, 22, 46, 86 (32); ZapKościer 1579/3v; Elżbietá ſtára Krolowa Węgerſka/ rozumem ſię niewieśćim ſpráwuiąc/ młodych y nikczemnych ludzi do Rády Senatorſkiey w Polſzcze wybráłá StryjKron 452, 76, 122, 165, 350, 360 [2 r.] (12); CzechEp 66, 378; KochFr 24, 28, 134; KochBr 150; WerKaz 276; BielSjem 16; BielRozm 31; PaprUp B3; ZawJeft 45, 47; ActReg 3v, 10, 70; Iunis – Młodi. Calep 570b; KochFrag 17, 21; OstrEpit A2v; LatHar 519; KołakSzczęśl B4; Ian ktory był namłodſzy z Apoſtołow/ w pánieńſtwie zoſtał WujNT 299, 7 marg, 200, Luc 15/12, Ioann 21/18, s. 719 (12); zkąd bráćia młódſzy w dźiećinnych lećiéch będący [fratres in puerili aetate positi JanStat 562]/ ná dobrách oyczyſtych [...] bywáią oſzukawáni. SarnStat 593, 75, 200, 592, 594 [3 r.], 660 (13); SiebRozmyśl F4; GrabPospR K4v; KlonKr A3; SkarKaz 43a, 43b, 44a, 121b, 156a, 159a, 580b; VotSzl A2v, C2; CiekPotr 12 [2 r.], 26, 45, 50; Przez nię [mądrość] będę miał ſławę v ludźi/ y vczczenie młody od ſtárych SkarKazSej 657b; Ale namilſza corko śmierć ſroga tobie pánience młodey? SkarKazSej 669a, 659b, 661b; KlonWor 7, 44, 57, 58; NVż tobie trochę młodſza látá dwudźieſtego/ Tobie muſzę pozwolić ſtroiu inákſzego ZbylPrzyg Bv, B3, B3v. [Cf MŁOT KochFr 17.]

comp w funkcji sup (39): dwanaſcye nas ieſt bracyey iednego oyca iednego nyemaſz a młodſſy [minimus Vulg Gen 42/32] ieſt zoycem naſſym wzyemi Chanaan HistJóz C3v, C2v [2 r.], C3v, C4 [2 r.], D2, D3v (9); RejJóz M6v, Nv [2 r.], N8v, O [2 r.], Ov (10); Synowie Saulowi byli/ Ionátás/ Ieſui/ Melchiſua/ cżwarty Hisboſet młodſzy. BielKron 64v, 17 [3 r.], 17v, 20, 65, 68 (14); HistRzym 61 [2 r.], 61v; RejZwierc 125v; kubek ſrebrny/ włoſz do wierzchu woru (bráta ich) młodſzego [minimi] BudBib Gen 44/2, Gen 44/12.

W połączeniu z imieniem (i nazwiskiem) [imię (i nazwisko) + młody (6), młody + imię (3)] (9): BielŻyw 152; panny, ktore iachali [...] Maruſza Krupſka mlodſa Helena Krupska ſtarſza WyprKr 127, 127v; BielKron 407v; KochSat B3v; Duch prorocki w młodym Medárdzie. SkarŻyw 526 marg, 509; KochFr 87; KochProp 6.

W połączeniach szeregowych (4): KochZuz A2; Bywaćiem niegdy tho ludźiem dźiwno/ gdy vźrzą iż ktho młody/ kraſny/ rumiány/ á oplwity vmrze SienLek 12v; GórnDworz Aa; (Cialo) Iam ieſt ná świećie ſpániáłe/ mocne, kraſne, młode, cżerſtwe/ y k márnośćiam nákłonione ArtKanc S3v.

W przeciwstawieniach: »młody ... stary (33), dostały (2), letny, mocny« (37): Tys wielki ij maluſki/ tys mlody ij motzny/ ienżes pán ij ſlużebny OpecŻyw 18v; FalZioł III 15c, IV 3a, V 4v, 53v; ieſtlis młody będzieſz wnet ſtary. BielŻyw 93; gdi cżłowyeká kto chce nyektorey rzecży vcżyć/ rychley młodego náucży kthory yeſt by woſk myękuchny niż yuż letnego. GliczKsiąż K2v; RejZwierz 82v, 86 [2 r.]; BielKron 11v, 34, 55v, 126v, 130 (9); KwiatKsiąż Fv; Wczym trzebá báczyć/ [...] ieſli prácowity álbo nie: dárſki álbo boiázliwy [...] ſtáry álbo młody: tłuſty álbo chudy. SienLek 32v; GórnDworz Kk, Kkv, Mm; Nie nocuy nigdy w tey goſpodzie gdzie goſpodarz ieſt ſtáry/ á żoná młoda HistRzym 58, 59v [2 r.], 60v [2 r.]; Oczko 16; miedzy nimi był Hiláryon/ wlećiech młody/ ále w wielkich cnotách doſkonáłośći/ doſtały SkarŻyw 452, 67, 135; SarnStat 1265; Dźiś ludźie młodźi gárdzą ſtáremi/ nievmieiętni vczonemi. SkarKaz 580a, 549b; KlonWor 50.

W porównaniach (4):

Jako comparatum (3): Abowiem młody człowiek iako dzykie zwierzę Dzywno mu żawzdy [!] wełbie ſzalona myſl gmerze RejJóz Iv: GórnRozm F3 [2 r.].

Jako comparandum (1): My tu ná źiemi iáko młodſzy bráćia á przećiw im [świętym] iáko dźiećiny/ nic wielkiego czynić dla nich nie możem. SkarKaz 636b.

W formule grzecznościowej: »młody panie« [szyk 3:3] (6): RejWiz 50v; KochFr 47; Zádnie chłopu bez głowy/ wiérzmi młody pánie. GosłCast 62, 14, 45; iuż tu pánie młody/ Day cło od wody. KlonFlis F4.

Przysłowia: Pokis młoda ſwiata zażyw RejJóz D; dokądeś młody/ Vżiy świátá zá czáſu y pięknéy ſwobody. KochFr 52.

czemu ſie będąc młodymi zwycżáiemy/ tegoſmy będąc ſtárſzymi zwykli náſladować KwiatKsiąż Fv.

Nie záwżdy człek będźie młody KochPieś 23.

Wyrażenia: »młode chłopię« (2): Pubes, Gromádá młodich chłopiąt/ Młódź. Mącz 329a, 466c.

»młody człowiek, człek« [szyk 35:15] (40:10): ForCnR D3; Miara iego vncija czała/ á to młodemu cżłowiekowi/ Ale ſtharemu dzieſięć dragm możeſz dać FalZioł III 15c, V 4v [2 r.]; WróbŻołt 118/9; nie ieſt nicż lepſzego [...] Iedno młodemu cżłeku groźne wychowanie RejJóz I2; LibMal 1548/146; BielKom A3, B2, F5; LubPs aa5; RejWiz 32v, 64; RejFig Aa; RejZwierz 61v, 68v, 82v; LeovPrzep I; A młody cżłowiek záſię ſmielſzy/ hoynieyſzy/ ſzcżyrſzy. Ale hnet ſie zwádzi/ nieuſtáwicżny/ prędko ſie iednego rozmiłuie/ y záſię záraz go opuśći: ná bieſiádę/ ná roſkoſz chćiwy: nieprzyiaciel wnet temu/ kto go s cżego vpomina. GórnDworz K3, Kk8, L13, Mm; RejZwierc A5v [4 r.], 15 [2 r.], 16, 17, 17v (22); PaprPan A4v, C4v; KochPs 179; CiekPotr B; CzahTr [Dv]; PaxLiz Bv.

»młoda dziewka, dzieweczka« = iuvencula, iuventa Murm, BartBydg; adolescentula Murm (3:1): Adolescentula, eyn iunge magt Młoda dzyewká Murm 46, 46; BartBydg 78; A zábiorę w poimánie młode ich dzyewecżki LubPs hh3v.

»krol (a. korol, a. jego krolewska mość) młody, mołody« = królewicz, syn króla, dziedzic korony [szyk 42:7] (48:1): MetrKor 46/65, 61/224 [2 r.]; na tho prziſzyegamy y prziſyeglyſmy [...] wam brathv naſchemv, y ſinv v. M. molodemv Crolowy Sigmvnthowy Avgvſtowy LibLeg 10/97v, 6/55v, 158v, 159, 160v, 7/31v (34); ComCrac 14; LudWieś A4v; Diar 91; Krol młody Boleſław proſił oycá z płácżem áby mu dał ludzi corychley doſtáwáć záſię zamku Miedzyrzecża. BielKron 349v; (nagł) Rodzay Krolow młodych. (–) Włádźiſław był napierwſzy/ vrodźił ſie látá Páńſkiego 1456. pierwszego dniá Márcá. Káźimierz wtory ſyn/ vrodźił ſie látá 1458. dniá trzećiego Páźdźiernika. BielKron 397v, 349, 349v, 391, 425v; iż pan bog wſzechmogący temu młodemu krolowi nowo národzonemu á miłemu ſynowi ſwemu/ ty młode dworzány á te młode rycerſthwo/ [...] ſpráwić á práwie páſowáć racżył RejPos 26; StryjKron 582, 762.

»młody w leciech, w [ile] lat« [szyk 4:1] (3:2): iako ona panna w piętnáſcie lát mlodá [...] dom od domu chodzi zapálaiątz ſie goſpody proſſątz OpecŻyw 15; Owcżyná ſprawcá y opiekun Moskiewſkiego Kſiędzá młodego w lećiech/ [...] wćiągnąwſzy do Litwy dáleko/ ſzkody wielkie pocżynił BielKron 423, 112v; Prot E; SkarŻyw 452. [Cf 7. SkarŻyw 15.]

»młodzi ludzie; młody lud« = młodzież męska; adolescentes Modrz, JanStat; iuvenis PolAnt; iuventus Modrz [szyk 89:38] (125;2): Támćiem młodzi ludzie bywáią Ktorzy ſie ku náuce zieżdżáią BierEz Bv; ForCnR A2; FalZioł I 130c, IV 2b, V 2, 54, 63 [2 r.], 64v; BielŻywGlab 14; GlabGad K, L5v, O7; BielKom 4, B3, E2v; młodzi dzis ludzye bárzo zwydrzeli y rozumu onym ná złe doſtáye. GliczKsiąż P4v; RejZwierz A2v, 9v, 70, 75v; BibRadz 1.Reg 12 arg, Prov 20/29, 2.Mach 15/17; BielKron 82v, 131v, 213v, 308v, 334v, 429; KochSat A2v; KwiatKsiąż Cv, F4v; Mącz 90c, 121d, 179c, 239d; MączLub; Prot A2v; SienLek 140v; Lepieieś tho w. m. pokazał/ iáko wiele złego młodzi ludzie w miłośći ćirpią GórnDworz Ll8, K3, K3v, Kkv, Kk7, Kk8 (9); BielSat B4v, C4; paniętá á ludzie młodzi záwżdy ſie około niego báwili RejZwierc Aaa2, A2, I4v, 164, 185v, Aaav; iż trzy rázy w Mieſiąc lud młody w pole wywodźili [starzy walecznicy rzymscy] thák iezdny iáko pieſzy ſzykuięcy ie BielSpr 9v, b3, b4v, 1 [2 r.], 1v [2 r.], 3v [2 r.] (15); Bo ludzi młodych myśli dziwnie się wahają. KochMon 22; RejPosWstaw [413]v, 42 [3 r.]; BiałKaz K4v; PaprPan Bb3v; niewidzę żadnego narodu [...] ktoryby niemiał oſobliwego ſtáránia o dobrem ćwicżeniu młodych ludźi [iuventutis]. ModrzBaz 128v, 4, 12v, 13, 14v, 53v (12); SkarŻyw A3v, 69, 136, 444, 461; ReszHoz 137; BielRozm 4 [2 r.], 7, 14, 21; A młodźi ludźie ſą iáko źiárná pośiáne/ z ktorych gdy vrośćie zboże/ y dożrzeie żąć Rzeczpoſpolita będźie/ y wielki odnieśie pożytek. GórnRozm F3, F3 [3 r.], L3 [3 r.]; KochWr 30; Calep 572b, 745a; Phil O3; SarnStat 81, 431, 703, 1242, 1262, 1273; PowodPr 58 marg; SkarKaz 42a, 580a; VotSzl C2v, E4v; SkarKazSej 663a, 705b; KlonWor ded **2.

»młodzi (-a, -y) małżonkowie (a małżonek, a. małżonka), żona (a. mężata), mąż, nowożenia« = recens maritus Mącz [szyk 13:5] (6:10:1:1): FalZioł I 152b; MurzNT 38v; Abowiem Pan wezwał ćiebie iáko niewiáſtę opuſzczoną/ [...] iáko młodą żonę [vxorem adolescentiarum (marg) adolescentiae (–)] gdyześ byłá opuſzczoná BibRadz Is 54/6; BielKron 13v, 373v; Adornare Thalamum, Łóżnicę kobiercy obić y przichędożić dla młodych małżonków. Mącz 269c, 348b; HistRzym 58, 59v [2 r.], 60v [2 r.]; CzechRozm 155; SkarŻyw 311; StryjKron 385; KochFr 59; ZbylPrzyg B, Bv.

»młody młodzieniec« (1): vrina namieniona w młodym młodzieńczu: ktory ma cżternaſcie lat: albo mniey. Vſtawicżną á łożną niemocz ſwiadcży. FalZioł V [4]v.

»młody narod« = młodzież (1): Bo wſzytki młode narody/ Máią bráć s ſtárſzych powody BielKom E4.

»pan (a. panię) młody(-e)« = młody dziedzic; domicellus Mymer1, BartBydg; dominellus BartBydg [szyk 20:3] (23): Mymer1 11; BartBydg 44b; A gdy máło podroście wnet woyt nád nim ſtoi Z brzeźiny/ á pan młody bárzo ſie go boi. RejWiz 88, 57 [2 r.], 88v, 90 [2 r.]; RejZwierz 39; HistLan C; Do domu przyiechawſzy co pan młody cżynić ma. RejZwierc 24v, A, A5v [2 r.], 16, 23v [2 r.], 28v [3 r.], 30v, 274v; ModrzBaz 76.

»pani młoda« = młoda niezamężna kobieta; domicella Mymer1, BartBydg [szyk 4:1] (5): Domicella. Iunge frau. Pani młoda. Mymer1 11; BartBydg 44b; FalZioł IV 14b; LYZIDE Páni Młoda. PaxLiz A, A4.

»(na)młodszy syn« = iunior a. minor filius PolAnt; adulescentior filius Vulg [szyk 9:5] (14): Odpowiedział Karotherus młodſzy ſyn [minor filius] HistAl L8; ZapWar 1550 nr 2664; MurzNT Luc 15/13; dowiedźiał ſię o tym co iego namłodſzy ſyn [filius suus parvus (marg) minor (–)] iemu vczynił. BibRadz Gen 9/24, Gen 27/42; BielKron 7, 112v, 118v, 170, 171, 177, 232v; StryjKron 100; WujNT Luc 15/13.

Zestawienia: »młody pan« = nowożeniec, mężczyzna wstępujący w związek małżeński; neogamos (a. neogamus) Mącz, Calep; neonymphus, novus a. recens maritus a. sponsus Mącz; nuptus Calep [szyk 11:10] (21): Lec co s ſtrony młodego pana kilka młodzieńców/ i także s ſtrony młodyi paniéi kilka panien/ przy młodych máłżónkach bywało MurzNT 38v; Oblubieniec/ Nowożenia/ Pan młody. GroicPorz gg4v; Praelucens, Naprzód, s ſwiecą ydący/ też lana świecá s którą bywáyą pan młody s pánią młodą do łóżnice prowádzeni. Mącz 201c, 210a, 245c, 251c, 255d, 309a (10); RejZwierc 31v; CzechEp 167 [2 r.]; Calep 695a, 706b; PaxLiz B2v, C, C3v, D3v.

»młoda pani, niewiasta« = panna młoda; kobieta wstępująca w związek małżeński; sponsa BartBydg, Mącz, Calag; nupta, nympha Mącz, Calep; nova marita Mącz [szyk 15:3] (17:1): BartBydg 148b; MurzNT 38v; Mącz 210a, 252c, 255d, 410a; CzechRozm 129 [2 r.], 129v [2 r.], 131v; Calag 100b; wedle ſtárego Zydowſkiego zwycżáią [!]: gdźie Páná młodego co nachędożey y naświetniey vbránego z wielką pompą y powagą do młodey pániey do wykonániá ślubu przyprowádzono. CzechEp 167; Calep 706b, 711a; SarnStat 601, 637; Miáſto złotego włoſá śierść báránią Przywiozł [Jazon] w okręćie z Kolchow młodą pánią KlonFlis D.

Szeregi: »młody i barzo czudny« (1): Ta [Wanda] acz była panna młoda y barzo czudna GlabGad A3.

»młody i gładki« (2): Ale maſz ſioſthrę młodſſą y gládſſą [iunior et pulchrior Vulg] niż oná Leop Iudic 15/2; SkarŻyw 183.

»młody, krasny« (1): Mnich on młody kraſny Márynus/ to mi vcżynił. SkarŻyw 183. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»młody a mocny« (1): Toś [śmierci] młodemu á mocnemu groźna ArtKanc S.

»(i) piękna, (i) młoda« [szyk 1:1] (2): záby ſie pannie mlodé ij wielmi piękné/ ſynowi teéż mlodziuchnému wielmi ſlicżnemu niedziwowál? OpecŻyw 28v; GórnDworz Aa4v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»młody, płochy« (1): Gdy tá rádá/ przed młodą płochą rádę przyſzłá/ niepodobáłá ſie im BielSpr 45v.

»tak (ani, i, bądź) stary jako (i, ani, albo) młody« [szyk 13:9] (22): Mąż ieden pośrzedniey miáry/ Iż áni młody áni ſtáry BierEz Mv, I3v, Mv; OpecŻyw 4, 4v; HistJóz D2v; FalZioł V 57; kto ieſt vcżonym á mądroſcią obdarzony, tego chwal bądz ſthary albo młody BielŻyw 93; LibLeg 11/64v; HistAl A3v; BibRadz Gen 49/4; OrzRozm F2v; BielKron 17v; SienLek 14v; SkarŻyw 269, 292; MWilkHist F3v; StryjKron 406, 697; ArtKanc R17 [2 r.]; OrzJan 109.

»nie tylko młody ale i śrzedniego wieku« (1): VCżyli ſie też [...] v Rzymian ná koń wſiádáć nie tylko młodźi/ ále y śrzedniego wieku mężowie BielSpr 5.

»młody i (a) urodziwy« (5): Egregia forma atquae aetate integra, Młoda y ktemu vrodźiwa. Mącz 134a; Co cżyniſz/ mowiąc/ młody á vrodziwy páchołku? SkarŻyw 56, 311, 459; SkarKazSej 669a.

Wyrażenia przyimkowe: »z młodu, s młodu« = in adolescentia, a primis annis, a teneris ModrzBaz; a pueritia Calag (106:1): BierEz L4, N2; PatKaz III 119v; BielŻyw 133, 143; GlabGad A2v, B4v, K, L6; MiechGlab 21; KłosAlg A4; RejJóz E4; Miewaią wielkie pocieſzenie rodzici zdziatek ſwoich gdi ie zmłodu dobrze wdobrei naucze wychowiwaią. SeklKat H4v, H3v; by ſię nenapuſzył Choċzia wielie ſmłodu ſlużił RejKup p8v, e6, f7; BielKom E4; GliczKsiąż A4, D8v, E3 [2 r.], E4v, E5v (29); LubPs aa5 marg; RejZwierz 56v, 79v, 89; BielKron 255, 273v; KochSat B3v; SienLek 83; HistRzym 49v; RejZwierc 7 [3 r.], 7v, 12, 15, 178v (9); BielSpr 2v; To znáć możeſz że śię zmłodu vcżył. BiałKaz I3v, I3v, I4; PaprPan A4, K4, O3, P4v; ModrzBaz 9v, 12, 13v [2 r.], 14, 14v, 15; Von jugend auff. Z młodośći. Z młodu. A pueritia. Calag 547a; KochPs 103; ludzie nabożne y zákonne ták ráda z młodu wydziáłá/ iſz [...] śliád nog ich ieſzcże málucżką cáłowáłá. SkarŻyw 580, 28, 46, 48, 160, 164 (11); CzechEp 7, 64; NiemObr 125; PudłFr 34; Calep 528a; SarnStat 5v, [7]v; SkarKaz )(4, 44b; CzahTr C3v.

~ W przeciwstawieniach: »z młodu ... na starość (10), ku starości (1)« (11): Z młodu vcż ſie miernoſci, á wſtrzymania na ſtaroſć mądroſci y dobrego poradzenia. BielŻyw 35; Cżemu ku ſtaroſci więcej ſnow bywa niżli z młodu. GlabGad L5v; Gdyż tedy podbrodek z młodu vkazuie iaka ma być broda na ſtaroſć GlabGad O7, Bv; RejKup e3v; BielKom Cv; RejZwierz 31; BielKron 168, 326; RejZwierc 232a; SkarKaz 420b.

Przysłowia: (bibl.) Ieſzcże dzyeći z náuki z młodu poznáć wſzędzye/ Co zá ſpráwá obycżay ná ſtárość w nich będzye. BielKom Cv; wcżym ſie náłoży dziecię z młodu/ wtym zátwardnyeie záwżdy GliczKsiąż D8v; Yáki zmłodu tháki w vroſłych lecyech vkázáć á popiſáć ſie musi. GliczKsiąż F2v; bo co więc dziećię z młodu igra ná ſtárość ſie ktemu miewa BielKron 326, 168; żołądek cżemu z młodu przywyknie tego mu ſie záwżdy będzie chciáło. RejZwierc 7; bo iáko ſie thego z młodu náucży/ ták mu ſie to w pámięć wbije/ y ták mu ſie tego ná potym záwżdy będzie chciáło RejZwierc 7, 7; Do czego ſię kto przyuczył/ mowi piſmo [Prov 22/6]/ z młodu/ to w nim y ná ſtárość trwa. SkarKaz 420b. [Ogółem 9 r.].

Lepiey czy ſię czwyczyċ zmlodu Chczeſly viċ naſtaroſċ glodo [!]. RejKup e3v; Zlebyś ſobie lecąc tuſzył/ Ieſliś z młodu nie záſuſzył. RejZwierc 237b.

Ale owo y z młodu Wronami karmiono RejZwierz 74v; wronámi to karmiono z młodu/ Wſzák to znáć po poſtáwie bá znáć y po chodu PaprPan F.

Bowiem kto iey [cnoty] by pcżołki z młodu nie vłápi/ Ná ſtárość goniąc ſie z nią/ ſnadź ſie prożno kwápi. RejZwierz 31.

Bo kto nie ma z młodu grozy/ Rad ná ſtárość rwie powrozy. RejZwierc 232.

Szereg: »z młodu do starości« (1): Tákżeć ſie s káżdym dzyeie/ kto iey [sławie] przyrodzony. [...] Głoſy lecą po ſwiátu/ o iego zacnośći/ W ktorey záwżdy ſławny był/ z młodu do ſtárośći. RejZwierz 114. ~

»za młodu« (27): RejJóz Iv; Tákże też przyſtáłoby áby rodzicy dzyeći ſwe zá młodu rozumu á mądrośći vcżyli GliczKsiąż F4v, E2v, E7, F4v, F5v [2 r.], H3 (16); RejZwierz 58, 65, 73v; HistLan B2, D3; RejZwierc 237; ReszHoz 134.

~ Przysłowie: A ſnadz to ieſt wielka ſtrata Za młodu nie vżyć ſwiata RejJóz E3, E3 marg.
Szereg: »w młodym wieku to jest za młodu« (1): Bowiem natrwalſze y naſtalſze bywaią one rzecży ktore w młodym wieku to ieſt, za młodu w pamięć cżłowiecżą bywaią wlane BielŻywGlab nlb 13. ~

W przen (2): Ciebie [...] vpominam/ młode kwiećie pánieńſkiey cżyſtośći/ chćiey wżdy kiedy [...] tey S. Iágnieſzki mądrośći náſládowáć SkarŻyw 71; Wſzákże żadny cżás ták pogodny do cnot Chrześćiáńſkich/ y ku otrzymániu dárow Duchá S. nie ieſt/ iáko młode á nowe nacżynie SkarŻyw 136.
Przen (52):
a) Należący do młodego człowieka, właściwy młodemu człowiekowi (40): RejJóz E4; A niech ſie dotknie káżdy ktory podſtárzeie/ Ieſli ſie ſam s ſwoich ſpraw młodych nie náśmieie RejWiz 190v, 24, 89v marg, Cc7; Lecż go nie ledáiáko/ młoda myſl vnieſie/ Bo ma ná nię wędzidło/ iż iey nie być w leſie. RejZwierz 57v; ZAwácki ſtáry kompan/ lecż młodey pámięći RejZwierz 86, 28; ktory [Wazuł] był w więźieniu od Stefaná/ prze niekthorą płochość młodą BielKron 300, 349 marg; A ieſli też ná ktorego wiernego co przypádnie boleśći álbo nieſzcżęſcia iákiego/ tho iuż Pan z niego bierze iáko cżyńſz álbo iáką dań zá ony młode álbo nieobácżne wyſtępki iego RejAp 132; GórnDworz K3, K4v; y on Dawid/ ktory w młodey niewinności ſwey zábił okrutnego á zbroynego Goliaſzá RejPos 2v, 2, 28; RejZwierc 126v, 248; PaprPan N; Ale trzebá to pilnie vwáżáć/ że tákowe kochánie [książek pełnych gamracyjej] młode ſerce [animos teneros] do wſzelákiey roſpuſtnośći ćiągnie ModrzBaz 13; SkarŻyw 13, 14, 21, 92, 136 (11); Czás młodą twarz/ czás ſtárą y zmárzczyſtą rodźi. PudłFr 76; Spátrzay przećię Alberte [...] Młodſzé oczy maſz WyprPl B4v; GosłCast 21; SapEpit A3v; ZbylPrzyg B3v.

W charakterystycznych połączeniach: młoda(-e, -y) bujność, chęci, ciało (8), członki, głowa, krew (3), myśl, niewinność (3), oczy, pamięć, płochość, przyrodzenie, rozum, serce (3), sprawy (4), twarz, występki, zbytki.

Szeregi: »młody a (i) gorący (a. wrzący)« (3): ábowiem oná buiność/ ktora ſie z młodey/ á gorączey krwie rodzi/ tyle dáie ſmyſłom śiły/ ile iey rozumowi odeimuie. GórnDworz L12, Aa8; ktorzy młode y gorące ſwoie chęći do potraw krolewſkich/ y winá [... ] vmorzyli SkarKaz 121b.

»młody a subtylny« (1): Teneras aures mordaci radere vero, Młode á ſubtilne vſzy doymuyąc do żywego prawdą. Mącz 345b.

b) W metonimicznych wyrażeniach oznaczających młodego człowieka (10): FalZioł V 61; Czym ſie więc młody rozum práwie zámieſzawa/ Gdy opuśći práwy grunt á w plotki ſie wdawa. RejWiz 6v, 7; Bo więtſzyć dziw gdy młoda/ záwiła ſupryná/ Vmie ſwoy ſtan vważyć/ á niżli łyśiná. RejZwierz 70v, 76; HistLan B2; niech dáleko z ſtrony Młody włos mija/ Atrope ſtráſzliwa GrabowSet C4v; GosłCast 10; SapEpit A2; Na wſzytko pozwaláią zgołá młodym głowom: A dźieći wierzą chytrym y powabnym ſłowom. KlonWor 55.

W charakterystycznych połączeniach: młode(-y, -a) ciało (2), głowa (głowki) (3), gromada, krew, rozum, szupryna, włos.

c) Niewinny (1):
Szereg: »młody a niepomazany« (1): Kto ſię w młodośći y vrodźie ćiáłá ſwego kocha: mieyże záwżdy młodą á niepomázáną duſzę SkarKaz 209a.
d) Rześki, dziarski, wytrzymały (1): á ſtárzec mężny/ á ná táką woynę [tortury] młody/ śmiał ſię z nich SkarŻyw 274.
a. Mały (o dziecku) (72): Drugie dwie dzieweczce młode [puellulas] na bydlę przywiązawſzy przed ſobą pędziła. MiechGlab 55; GliczKsiąż E2v, E6v, H5, I6, I6v; RejWiz 89; Będąc młody [Otto III] po oycowey śmierći/ był dan w opiekę Henrykowi Báworſkiemu kſiążęciu BielKron 175; RejPos 25v.
Wyrażenie: »młode dziecię, dziatki, dzieciątko« [szyk 22:20] (19:19:4): OpecŻyw 22, 28, 30v, 32, 73v; BYwa też ta przygoda v młodych dzieci: iż gim pępek ku gorze wychodzi FalZioł V 42, I 121d, II 7b, 20a, V 37, 44v (10); przykładaiąc k ſobie rzecży ciepłych, ia[ko] ſą ſzuby, pierzyny, dzieci młode, albo też zwie[r]zęta GlabGad F6v; SeklKat A4, F2; RejKupSekl a3v; GliczKsiąż I5v, I7v, I8 [2 r.], K2, K7v; RejWiz 68; UstPraw G4v; RejZwierz 78v; Vagio, Płáczę/ wrzeſzczę yáko dzieci młode w powićiu. Mącz 473b, 27c, 473b; RejZwierc A5 [2 r.], 6, 7v, 242; WujJud 199v; RejPosWstaw [413]v; ModrzBaz 10v; SkarŻyw 334; StryjKron 406; By młodé dźiatki gráiąc poſkákuią ſnádnie. GosłCast 42.
Szereg: »maluczki i młody« (1): iakotz pán Iezus malucżkié ij mlodé dzieciątko po tey drodze [z Egiptu] ijdzie OpecŻyw 30v.
Wyrażenie przyimkowe: »z młodu« (3): Ieſſcże w iaſlkách ij téż w pieluchách leżál/ [...] ſlzami ſie wielkimi oblewál/ vkazuiątz ieſſcże z mlodu iż wielki niedoſtatek na tym ſwiecie cirpietz miál OpecŻyw 15v, 22, 30v.
Przen (18):
a) metonimicznie: Należący do małego dziecka, właściwy małemu dziecku (17): RejWiz 7 [2 r.]; KwiatKsiąż K3v; bo co z młodu widzi/ ſłyſzy/ tho mu ſie ſnádnie wbije w onę młodą pámięć iego/ y thákże z nim będzie roſło. RejZwierc 7, 6v, 7v [4 r.], 8, 12, 13v; SkarŻyw 1, 244, 458.

W charakterystycznych połączeniach: młode(-y, -a) ciało (ciałko) (2), fantazyja, głowa (głowka) (4), obyczaje, pamięć, przyrodzenie, rozum, (2), serce (2), umysł, wychowanie.

Szereg: »młody, (a) dziecinny« [szyk 1:1] (2): Ktemu też ſentencye zacne [...] wiele mogą w dźiećinnym á młodym rozumie [in puerili ingenio] ModrzBaz 10v; á prawdźiwa rzecży przyſtoynych znáiomość/ miáłáby być w młode dźiećinne ſercá [in teneris animis] wſádzoná ModrzBaz 12.
b) Delikatny, słaby (1): A ia dziſia młody [tener; ieſcze pieſczony (marg) Słáby ábym mógł tych káráć (–) WujBib] á námázány krol/ lecż mężowie ći [...] twárdſzy (ſą) nád mię BudBib 2.Reg 3/39.
b. W funkcji rzeczownika; iuvenis HistAl; puer PolAnt; adolescens JanStat (224): BierEz R, S2; Cżemu po wypadaniu zębow inſze naraſtaią zwłaſzcża młodim GlabGad C3, Bv, F6v; WróbŻołt V8v; RejKup k6v; abowiem młodzi [iuvenes; mlodzyenczy HistAl 1510/73] zwykli podeymować ſmierć w młodoſći ſwoiey barzo dufaiąc w ſiły ſwoie HistAl B5, B5; BielKom B2v, B3v, B5, E3 [2 r.], E3v; GliczKsiąż P3; GroicPorz x marg; Młodzieniec/ iáko ieſt rzecż łákoma młodemu roſkoſz/ dał ſie vwieść RejWiz A6, A6, 22, 22v [2 r.], 32v, 39v [2 r.] (17); poſmiewáią ſie zemnie młodſſy niżli ia [iuniores tempore] Leop Iob 30/1; RejFig Cc7v; RejZwierz 74v; Nie ſzykował żadny woyſká młody/ tylko komu ſześćdzyeſiąt lat było. BielKron 123v, 17v, 18, 107v, 142, 253, 371v, 465v; KochSat B3; żebyś młodſzym y przykładem rozmaytich cznot/ y obrońcąm wewſzelakich przigodach był. KwiatKsiąż P, C, D3v, Pv; ráda ſie młódź pętą miłością/ nic nie poſpolitſzego młodym yáko miłowáć. Mącz 221b; Prot B; GórnDworz Iv, K3, K4 [2 r.]; BielSat D4, [I4]; Co młody domá ma dziáłáć. RejZwierc 24v marg, A5, 7, 15 [2 r.], 18, 28v [2 r.] (13); BielSpr b3, 9; RejPosWstaw 21v; Też po ſpráwach iego/ poznáć młodego [puer] BudBib Prov 20/11; Bież/ mow do młodego tego [ad puerum istum; do pácholęćiá tego WujBib] BudBib Zach 2/4, Prov 1/2; MycPrz A2v; PaprPan Iv, Ov; ModrzBaz 14v, 47, 51, 134v; SkarJedn 76; KochOdpr A4v; Oczko 27v; Bo wmłodym/ látá kwitną/ śiły co dzień przybywa/ krew ſię wnim wrzącá [!] burzy/ niewie co fráſunek/ choroby niezna SkarŻyw 136, A3v, 92, 136 [2 r.], 250, 334, 373, 552; Ná młodosc. IAkoby téż rok bez wioſny miéć chćieli/ Którzy chcą żeby młodźi nie ſzáleli. KochFr 34; BielSjem 13; KochPieś 22; KochSob 62; ArtKanc R19; BielRozm 31; Calep 572b; GórnTroas 22; KochFrag 38; OrzJan 96, 117; WyprPl A2v, B4; RybGęśli B3; WujNT 1.Tim 5/1, s. 806, 1.Petr 5/5; SarnStat 481, 601 [2 r.], 915; KmitaSpit B; PowodPr 46; SkarKaz )(4v, 39a [2 r.], 42a, b [5 r.], 43a (12); SkarKazSej 661b marg; KlonWor 55, 34.

W połączeniach szeregowych (14): Młodz y dziewice/ ſtarzy y ż młodemi [cum iunioribus] chwalcie imię boże WróbŻołt 148/12; RejPs 218; W myeſcye też mąż/ nyewyáſtá/ ſtáry/ młodj/ kupyec/ rzemyeſlnik/ robotnik/ oracz/ rozne myeyſcá/ doſtoyeńſtwá/ y powinowátſtwá máyą KromRozm III F7v; LubPs V5v marg; RejWiz 29v, 82; OrzQuin D; Abowiem iuż thu Apoſtoł wylicża iż ſą do tego przywiedzieni ſtárzy/ młodzi/ bogáći/ vbodzy/ ſłudzy/ y pánowie: tu iuż niewiem kogo by tu w tych ſtaniech nie doſtáwáło. RejAp 115v; BiałKat 33v; BudBib Ps 148/12; SkarŻyw 273; WujNT 719, 728, 745.

W przeciwstawieniach: »młody ...stary (43), letni, siwy, starzec« (46): BierEz Mv; Tego cżaſu lepiey ſie na zdrowiu maią ſtarzy ludzie. A młodzi gorzey FalZioł V 53v, V 54; GlabGad F6v [2 r.]; daleko wolę mieć ſtarſzych poważnoſć opatrzną/ nizli młodych [senum ... iuvenum; sztharczow ... mlodych HistAl 1510/73] pirzchliwoſć nie opatrzną HistAl B5; Aby nye młodſſy ſtárſſemu ſlużył/ ále ſtárſſy młodſſemu/ yáko Bog o Eſau á Yakobye powyedźył KromRozm II i2v; BielKom Cv, D5v, D7v; y owſſem wyęcey dziſia naydzye v młodego rozumu [...]/ w pyęcye niż v drugyego ſtárego w mozgu. GliczKsiąż P4v; GroicPorz hh4v; Leop Prov 20/29, Eccli 42/8, Rom 9/12; BibRadz 1.Reg 12/8; Stárzy młodym/ młodzi ſtárym będą ſie przećiwić. BielKron 136; Mącz 11a, 13c; Prot B3v; GórnDworz K2, K2v, K3, Kk8v, L12v, L18; RejPos 60v; BielSpr 2, 5; CzechRozm 98; SkarJedn 364; Zadna młoda y zdrowa/ tákiey ſrogośći żywotá nie wiodłá/ iáko oná iuſz letnia y ná zdrowiu ztárgána. SkarŻyw 142; CzechEp 4 [2 r.]; BielRozm 8v; GórnRozm D4v; Stárzec prácuie o dobré mienié/ Młody záś woli piękné ćwiczenié. ZawJeft 37; KochFrag 46; SkarKaz 42b [3 r.], 549b; SkarKazSej 661b; KlonWor ded **3v.

W porównaniu (1): Iuvenari Głupie ſobie poczinac iakobi młodi. Calep 573a.

Przysłowia: Bo dawno to ieſt oná ſtárá przypowieść/ iż ſtári od rády á młody od zwády. RejZwierc 162v [idem (2)] 162v marg, Bbb2v.

Długo potrzebá młodemu milczeć/ áby dobrze mowić vmiał. SkarKaz 42b.

Wyrażenie: »młodszy laty« (2): CzechRozm 33v; Swiętá ſtárych y młodſzych láty świętych. SkarŻyw 130 marg.
Szeregi: »młodzi i dzieci« (1): było ich ludu około po ſześć kroć ſto tyśięcy do boiu/ okrom młodych y dzieći/ y niewiaſt y poſpolſtwá z Egiptu ludu vbogiego SkarŻyw 481.

»tak w leciech podeszły jako i młody« (1): Może przynieść niemáły pożytek káżdemu/ Ták w leciech podeſzłemu iáko y młodemu. HistLan A2v.

»(tak, i, ani, nie tylko) młody, (jako, i, ale i, ani) stary« [szyk 13:7] (20): Wſzytko pan Bog chcze chować/ w iednoſtayney mierze Tak ſtare iako młode wſzytko rowne bierze RejJóz B4; RejWiz 25v; BibRadz Ex 10/9; BielKron 135v; SienLek 36v; GórnDworz Kk8v; HistRzym 27; RejPos 40; HistLan F4v; RejZwierc 21v, 134; BudBib Esth 3/13; Oczko 16; ANi w młodéy roſkoſzy/ áni w ſtáréy widzę KochFr 62, 27, 38; ReszHoz 132; ArtKanc R19; KochFrag 50; WujNT 818. [Ponadto w przeciwstawieniach 43 r.].

»nie jacy szedziwi ale i młodzi« (1): A nie iácy ſzedziwi ćię otrzymawáią/ Ale podcżás y młodzi twoie [mądrości] dáry znáią. WisznTr 23.

»młody i zdrowy« (3): RejZwierc 122v; SkarŻyw 142; iuż nie tylo wodá [...] ále y piwo nie zdrowe młodym y zdrowym. SkarKazSej 704b. [Cf MŁOT KochFr 17].

B. O zwierzęciu (156): Rzekł mu pies [...] Wſzák dobrze wieſz gdym młody był/ Zem dotrzymał com vgonil. BierEz N2, Rv [2 r.]; ktore [źrzebię] poki młode poty czudne FalZioł IV 4b; bo gdy ſtarym bocianom ſkrzidła wypadaią/ thedy młodſzy żywią ie y zagrzewaią FalZioł IV 20c, IV 3a, 18d; SienLek 38v, 146v, 186; Nuż też wołká ſthárego álbo iákiego podroſłego możeſz zá młodego przefrymárcżyć RejZwierc 108v, 89v; KlonŻal C2v; WyprPl B3v [3 r.]; CzahTr D3v, D4v [2 r.].

W połączeniu z nazwą zwierzęcia [w tym: nazwa z sufiksem deminutywnym (59); młody + nazwa (67), nazwa + młody (47)] (114): Woł gdy wodę w káłuży pił/ Młode żábiętá potłocżył BierEz N4, Gv, H4, L; Murm 39, 43, 81; Mymer1 25v, 26v [2 r.]; BartBydg 22b, 69, 126b; gdi młodzi barani tak poſpolicie buyni ſą/ tedy rad bywa mor na owcze tego roku FalZioł IV 3a, I 155d, IV 8d, 13b, 19b, 20d (17); GlabGad G3, G4v; RejPs 216v; LubPs gg4; Sthał ſie podobnym Lwowi w ſpráwach ſwoich/ y iáko Lwiąthko młode [catulus leonis; ſczenię lwié WujBib] gdy więc rycży ná łowie. Leop 1.Mach 3/4, Ps 146/9, Cant 2/9; UstPraw K3; RejFig Bb2; RejZwierz 111v, 138; BibRadz Gen 18/7; BielKron 317; Mącz 1a, 41c, 133b, 156b [4 r.], 178b (22); mięſo nietwárde/ iáko młodego Skopu/ młodego Wieprzá/ ktoremu dwie lećie nieminą SienLek 6; możeſzli doſtáć łábęćiá młodégo/ co ſye dopiéro z iáiá wywáliło SienLek 143v, 6, 6v [2 r.], 9 [2 r.], 64v, 67v (17); RejPos 55v, 56; KuczbKat 310; RejZwierc B4, 7v, 90 [2 r.], 109, 159v; BudBib Gen 18/7, Prov 20/2; KochPs 173 [2 r.]; KochJez A2; Robak czarni pod pſim iezikiem, ktori wirzezani vmłedich pſow, ingdi ſie mewſczieką [!]. Calep 624a, 482b, 572b, 874v [3 r.], 959a, 1127a; GostGosp 16, 167; WyprPl B3v; LatHar 347; WujNT 88; LIſzek młodych [Catulos vulpium JanStat 1109] áby nie zbiérano SarnStat 278 [idem] 673; SkarKaz 420b; GosłCast 60; KlonWor 5; ZbylPrzyg A4v.

W przeciwstawieniu: »młody ... stary (6), wielki« (7): Sadło kur młodych więczey zagrzewa niżli ſtarych. FalZioł IV 19b, IV 31b, 45b [3 r.]; tákież Káczki/ łábećie/ Czáple/ poki młode/ máło wżdy lepſze: áleć ſtáre/ owſzeyki złe. SienLek 7v; Tedy z Stáwu wielkié Szczuki wybiéray/ á młodé w Stáwie zoſtáwuy Strum Q.

W porównaniach (3): tylko cżeká iáko młody Gáwron gębę roziewiwſzy/ rychłoli mu czo w nię wetkáią. RejZwierc 159v; ſkáły Iáko iágniętá młodé ſkakáły. KochPs 173, 173.

Wyrażenia: »dzieci młode« (1): Dzieci też ſwoie młode [łasica] zmieſtcza na mieſtcze przenoſi FalZioł IV 12c.

»młody płod, przypłodek« = pullus, vitulus Mącz, Cn; hinnulus, recens natus, tener (fetus) Cn [szyk 4:1] (4:1): Foetura, Płód/ to yeſt yágniętá/ cielęta/ kurczętá y inſzich zwierząt młody płód Mącz 133b; Aby ſie młody przypłodek pſzczół nie rozleciał Mącz 397d, 41c, 330d, 500b.

Szereg: »ani stare ani młode« (1): Riby ku żywnoſci ſą lepſze: kthore ſą ſrzedniego wieku/ ani ſtare/ ani młode FalZioł IV 45b. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.].
Wyrażenie przyimkowe: »z młodu« (8): Baranka może paſterz zmłodu zwycżagić FalZioł IV 3a, IV 17b; Bowiem kon ma zbitek wilgoti wodney, ktora zmłodu trawi ſie w nim GlabGad C3v; bo niekthorzy ludźie ná domnimánie mienią im [koniom] láthá/ ále mylą/ chybá by go miał z młodu. SienLek 188v; RejZwierc 148 [2 r.]; Indiyſkie kury pod ſwoyſkie kokoſzy Polſkie ſádźić: á od mokrośći z młodu ſtrzedz. GostGosp 122.

~ W przeciwstawieniu: »z młodu ... ku starości« (1): Cżemu v ſamego konia zęby zmłodu żołte ku ſtaroſci bieleią.GlabGad C3v. ~

Przen: metonimicznie: Pochodzący z młodego zwierzęcia (1): Ale ieſli chory/ ograżki niema/ może ieść miernie mięſo młode SienLek 40.
a. W funkcji rzeczownika (1): Bo gdy pierze wymiecą á władze niemáią/ Tedy młodzi żywnośći doſtátek im [starym bocianom] dáią. HistLan B2v.
C. O roślinach i drzewach (53): FalZioł II 19c, IV 4b, V 90v, 101v; GlabGad I3v [2 r.]; y owſſem niechay poſchną ieſſcze w młodoſći ſwoiey iáko gałąſki młode ktore ieſſcze były nic odepniá nieodroſly RejPs 85v; LibMal 1553/175v; BielKron 341; brimus caulis qui succiditur vel cima Brassicae hoc nomine dicitur, Podczoſz naypirwſzy głąb/ młoda kápuſtá. Mącz 328a, 76b, 112d, 118d, 381b, c, 455c; Weźmi orzechow włoſkich poki ieſzcze młode ſą/ á vtłukſzy ie w ſtępce/ wyćiśni wſzyſtkę wilgość s nich SienLek 81, 86, 101, 122v, 168v, 172v; BielSat N3; bo tego trzebá áby około młodego dzewká [!] chwaſt nie roſł. RejZwierc 107, 7v, 107; BielSpr 73; iákobyś młodą roſzcżkę [surculum]/ gdy ią ſzcżepiſz iádem nápoił ModrzBaz 10; BielSjem 39; Malleolus – Młoda latorosode [!] pnia winnego. Calep 631b, 811b, 860a, [874]b, 1045a, 1076b, 1094b; GostGosp 116; GostGospPon 170; KołakCath Cv; SkarKaz 420a.

W przeciwstawieniu: »stary ... młody« (1): Stare Orzechy [...] głowę z gorączoſci obciążaią/ oczy zaćmiewaią/ młode nie tak ſzkodzą. FalZioł III 18d.

W porównaniach (3): Bo nos/ gębá/ brzuch/ goleni/ wſzytko ſie to nádmie iáko pudłá/ á pothym ſie puka ná Wioſnę iáko młoda wirzbiná. RejZwierc 62; Iáko młode ſzcżepy polewáne lepiey roſtą: ták wiárá náſzá przeſládowánim kwitnie SkarŻyw 130; zalećił go rodzicom/ áby go pilnie iáko ſzcżep iáki młody á wielkiey w owocach nádzieie/ wychowywáli SkarŻyw 388.

W tłumaczeniu etymologii hebrajskiej nazwy Nazaret (1): Nádzáreycżyk y Nádzáret miáſto idzie od ſłowká Zydowſkiego Nedzer/ ábo iáko inſzy cżytáią Necer/ ktore kwiatek ábo młodą roſzcżkę znácży CzechRozm 144v.

Szeregi: »młody a świeży« (1): Też rany goij ſkorka ieſionu młodego á ſwieżego FalZioł I 53b.

»zielony a młody« (1): Też liſtki paprocziane poki ſą zielone á młode barzo/ gdy będą vwarzone á iedzione otwiera żywoth FalZioł I 55d.

Wyrażenia przyimkowe: »za młodu, za młoda« (2:1): iáko ziele niepotrzebne ktore ieſſcze zá młodu bywa potłoczone RejPs 196; Bo trawá ſtára nie może ták dobrym śiánem bydź/ iáko tá ktorą zá młodá potnie GostGosp 104.
~ Przysłowie: Thákći wyęc poſpolicye powyádáyą/ że ſie zá młodu tarnek oſtrzy. GliczKsiąż K3. ~

»z młodu« (2):

~ Przysłowia: Rozumyeli to doſtátecżnye/ iż zmłodu ſie tarnek oſtrzy GliczKsiąż E5.

Nie bądź Wirzbową witką ktora ták vroſcie/ Gdzie ią z młodu náchylą RejZwierc B4v. ~

W przen (1): A gdy on wymowny ięzyk ſwoy otworzył y ſzcżepy one młode deſzdżem wyſokiey náuki ſwey zgorącego ſercá y miłości polewał: prętko ſię podnioſły y owoc dáły. SkarŻyw 536.
2. Wczesny (210): PRzimćieſz zacne Xiążętá do ſkárbu ſwoiego Ty piękne vpominki Ianá Mącżynſkiego Ktore wtym młodym ſtanie wam do rąk podano MączLub.
Wyrażenia: »młode (a. młodsze) czasy [czyje]« [szyk 3:1] (4): RejZwierc 24v, 131v; SkarŻyw 92; WYſokié góry y odźiané láſy/ Iáko rad ná was pátrzę/ á ſwé czáſy Młodſzé wſpominam KochFr 90.

»młody dzień« (1): Iey ślicżne lice wſtydem wdźięcżnie ſie promieni/ Y ná ſobie to białą to cżerwoną mieni Bárwę: ſnadź táka bywa Iutrzenká gdy młody Swoy dźień wznośic pocżyna z Oceáńſkiey wody. WitosłLut A5.

»młode lata, młode lato« [w tym: od młodych lat (2), z młodych lat (44), za młodych lat (8), w młodym lecie (6), w młodych leciech (69); czyje (49)] = dzieciństwo, młodość; teneri anni JanStat [szyk 151:14] (159:6): OpecŻyw 28, 31, [34]v [2 r.]; BartBydg 125b; FalZioł V 17a; Dzieci [...] na rolą wodzić kazał, aby w młodych leciech nie w pieſzcżocie ale w praci trwali BielŻyw 27; LibLeg 7/31v, 11/133v; RejPs 137, Ff4v; HistAlHUng A4; Diar 61; Ieſzcże od ſwoich młodych lat/ Piſał [Mistrz] wſzem Polſkie rzecży BielKom A3, A3v, B2v, F7v, G, Gv; Abowiem one młode látá ku tworzenyu łácne á myękkye ſą GliczKsiąż K2, B, E8v, I5 [2 r.], I5v [2 r.], I6v, I7; RejWiz 32; KochZuz A3v; BibRadz *4v, *5 [2 r.]; In teneris annis facie raeſignis honore etc. to ieſt/ Będzye pánná w młodym lecie BielKron 133, 75v, 76, 90v, 105, 105v (37); Młodych tedy lat tak mayą być ku piciu dziatki prżyzwyćżayani/ iżeby im nieſzalone wino/ ale z wietſzą połowicą wody zmieſzane było dawano KwiatKsiąż D2, D2v, E2v, E3v, N4v; A puero. A parvulo, A pueris, A parvis. Z młodych lat. Mącz 1a, 448c; SienLek 117; GórnDworz K4v, L12, L14, L18v; GrzepGeom B3, B3v; KuczbKat 155; RejZwierc 28v, 29, 120v, 125v, 173; BielSpr 52; WujJudConf 199; RejPosWstaw [412], [412]v [2 r.], [413] [3 r.], [413]v [2 r.]; HistHel B4; BiałKaz I3v, I4v; StryjWjaz Av; Káźimirz Krol Polſki. Pokwápił ſie do niebá bárzo w młodym lecie PaprPan Ee, A4, D3v, T3, X, X2v (9); ModrzBaz 10v, 109v; SkarJedn A6v; KochPs 132; świeckimi doſtatki/ vbiori/ roſkoſzámi/ y latom młodym przyzwoitymi proznośćiámi gárdząc SkarŻyw 580, 117, 135, 180, 200, 224 (12); KochTr 23; StryjKron 360; KochJez kt, A2; KlonŻal A2v; WerKaz 293, 302; BielSjem 22; ná ſwoie látá Doſyć młodé/ zwiedźiłeś część niemáłą świátá. KochPam 80; GórnRozm D4v, L2v; ZawJeft 43; GórnTroas 62; KochFrag 48; WyprPl A3v; LatHar 130; KołakCath B; WysKaz 41; SarnStat 100, 585, 588, [630]; SiebRozmyśl G2; KlonKr B2v, D3; SkarKaz 42; CzahTr Cv, D, F4v, K2, L3v; GosłCast 15; PaxLiz E; SkorWinsz A3v; KlonWor 55 [2 r.]; ZbylPrzyg ktv. [Cf MDLONY].

»młody wiek« [w tym: za młodego wieku (1), za młodych wiekow (1), w młodym wieku (12); czyj (15)] [szyk 26:13] (39): Bowiem natrwalſze y naſtalſze bywaią one rzecży ktore w młodym wieku to ieſt, za młodu w pamięć cżłowiecżą bywaią wlane BielŻywGlab nlb 13; BielKom D5, F8; dla cżego krol zdumienim wielkim dziwował ſię iego roſtropnośći w thák młodym wieku BielKron 93, 10, 132v, 237, 302, 327 (10); HistLan B2v; piſał [Rej] kſięgi żywotá cżłowieká poććiwego/ rozdzielony ná trzy wieki iego/ tho ieſt/ młody/ śrzedni/ y ſtáry RejZwierc Aaav, [121], 122v, 129v; BielSpr b2v, b3v; ModrzBaz 11v, 14; StryjKron 275; KochFr 38, 118; KochPam 81; PudłFr 41; ZawJeft 29; GrochKal 4 [2 r.]; KochFrag 20; zá mych młodych wieków od Piſárzá w téy mierze do Sędźiégo áppellowano SarnStat 1279; CzahTr H3v; iż źle vmrzéć zá młodégo wieku GosłCast 52, 26; SapEpit ktv, A3v, A4v; ZbylPrzyg B2.

Szeregi: »mały i młody« (1): Bo w máłych y młodych lećiech/ w máłey cenie poſpolićie wſzyſtko v ludźi bywa LatHar 130.

»młody a noworosły« (1): iż też one [dzieci] zá młodych á noworoſłych lat vcżyć potrzebá GliczKsiąż I5.

»tak w młodych jako i w starych« (1): Acżkolwiek ſię zawzdy tak w młodych iako y wſtarych lećiech mamy vcżyć KwiatKsiąż E3v.

3. Potomek (32):
a. O człowieku (27): poſły kniemu [królowie] poſłáli od ſiebie y od młodych/ krolá Ludwigá y Anny krolewny Węgierſkich BielKron 413v; PaprPan D3, E3, Z3; Gravido – Brzemiennąm czinię, młode zacziniąm. Calep 465a, 1031b.

młody czyj (1): Izácyus Anielus/ ten był wdzyęcżnie przyiął Ceſárzá Fryderyká Bárbároſę/ [...] Olexy młody Izácyow/ ten od Murzypilá zábit. BielKron 169v.

W połączeniu z imieniem lub nazwiskiem [imię lub nazwisko + młody (13), młody + imię lub nazwisko (5)] (18): zeſnal iſſ niktori Coſſmowſki mlody chtori ieſt ſzyn yedyny Coſzmowſkiego woytha [...] then tiſſ bil przi kradzieſchi LibMal 1543/70, 1543/69, 1546/111, 1547/127; Gdy Tobiaſz młody ſſuka towárziſſá chcąc iśc do Ráges Leop Tob 5 arg; RejZwierz 81v; BielKron 97v, 104, 128v, 304, 369; PaprPan G4v, N2; Bóg ci (powiáda) pomoż młody RADZIWILE KochJez A2v; LatHar 2, 3, 326; SkarŻyw 421b.

Wyrażenie: »co młodego« (2): Lia á Rachel zá wyelki to ſobye myáły ſkarb/ á vpominek gdy im pan Bog dał co młodego GliczKsiąż C2v; Iuveniliter lascivire Pieśćić ſie yákoby co młodego. Mącz 179c.
b. O zwierzęciu (5): BierEz Ov; młode [słonie] zbieráią ku chowániu/ á náucżą iż mowie ludzkiey rozumieć będźie. BielKron 452; Iungen auſznemen. Zebráć młode. Tollere pullos. Calag 303b, 303b [2 r.].
4. Niższy w hierarchii służbowej, stanowej, kościelnej [w tym: comp (12), sup (1)] (14): [prosiemy] abyście WM raczyli [...] inem młodszym co tu słuchają [...] z siebie takiego przykładu nie dawać DiarDop 117, 116; Pátryárchowie Cárogroccy/ gdy od ſtárſzego ſwego odſtąpili/ á onego ſłucháć przeſtali: v ſwoich teſz młodſzych poſluſzeńſtwo ſtráćili. SkarJedn 363; nieprzewodzili Krolowie nad mlodſza bracia PaprUp E3v, A2, B2v, E4, F4; Káżdemu Vrzędnikowi/ młodſzy przyſtáwek ma bydź GostGosp 2; áby ták młodſzy przyuczył ſie ſtylum Cancellariȩ SarnStat 5v, 5v.

W przeciwstawieniu: »więtszy ... młodszy« (3): ktory ieſt więtſzy miedzy wami/ niechái będźie iako młodſzy [quid maior in vobis, fiat sicut iunior]/ i ktory przodek trzymá iako ten ktory poſługuie MurzNT Luc 22/26; LatHar 717; WujNT Luc 22/26.

5. Później żyjący tzn. współczesny, przeciwstawiony starodawnym (14): Ci [św. doktorzy i historycy] ktorem przywiodł ſą ták ſtárzy/ iż namłodſzemu ieſt bliſko tyśiąc lát. Opuſzcżam inne od tyśiącá lát/ młodſze bez lidzby. SkarJedn 94, 113, 281, 332; SkarŻyw 456; Maſz [modlitwy] y młodſzych [od św. Augustyna, Anzelma, Bernarda] niektorych/ ále Duchá Bożego pełnych LatHar +7; heretycy śmieią z wielkiey hárdośći młodemi będąc/ á dźiś ſię vrodźiwſzy/ ſtáremi od dwánaśćie ſet lat Doktormi kośćielnymi gárdźić SkarKaz 42b.

W przeciwstawieniu: »młody ... stary« (1): ábyś tym Grekom nie dufał: á nie tych ſię mlodych/ ále onych ſtárych ktorzy w zgodzie byli z kośćiołem Rzymſkim/ trzymał SkarJedn 351.

Szereg: »starzy (a. starszy) i młodzi (a. młodszy)« (6): Swiadectwá Greckich ſtárych y młodſzych Doktorow/ iż Duch S. pochodzi y od ſyná. SkarJedn 278, A6, 73, 241, 353, D5v. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.].
6. Nowy, od niedawna istniejący (8): GroicPorz d3, i2v, nnv; Dubia lanugo, Młoda brodá. Mącz 95c; iż o Cárogrockiey ſtolicy ná pierwſzym zborze Nicenſkim nic było nie ſłycháć: ieſzcże ábo iey nie było/ ábo miedzy proſtymi Biſkupy młoda byłá SkarJedn 178; Czemu wąż fortunnieyſzy/ który z przyrodzenia/ Káżdy rok wiotché látá ná młodą płeć mienia? KochFrag 21.
Wyrażenie: »młody mięsopust« = pięćdziesiątnica, ostatnia niedziela przed popielcem (1): 21 C Nie: młodimie Goski A6.
Szereg: »młodszy to jest nowo obrany« (1): PRzyſyężnik młodſzy/ tho ieſt/ nowo obrány/ ieſt Sprawcą ſpraw Przyſyężnicych GroicPorz d3.
7. Niedoświadczony, nowicjusz (13): Tyro [...] Młody żak/ zwolennik/ vczeń w yákieykolwiek nauce. Mącz 471b; Tym ſię niźiuchno kłániáć mnie ſię teraz godźi/ Z ktorych zdroiow czyrpaią Poetowie młodźi. Prot E; Tyro – Młodi zołnierz. Calep 1097b, 1097b; Exempla Iſagogica álbo przykłády dla zápráwienia y ćwiczenia młodſzych w poſtępkách práwnych SarnStat 1262, 758, 877, 1267, 1308.

młody w czym (2): A widzę żeśćie bárzo w tych náukách młodźi. Prot C; iſz w onym klaſztorze/ powiádáią o iednym bráćie/ ácż w zakonie młodym y w lećiech/ ále bárzo w ſłużbie Bożey gorącym SkarŻyw 15.

W przen (1): Ledwie ſię co dotknęłá młoda Muzá moiá Helikońſkich ogrodow/ párnáſkiego zdroiá. SapEpit ktv.
Przen: metonimicznie: Pochodzący od młodego, niedoświadczonego człowieka (1): gdy [Roboam] odrzućiwſzy ſtárą Rádę [Salomona] oycá ſwego/ á vſłuchawſzy młodey rády pochlebnikow ſwoich/ połamał práwá á wolnośći poddánym ſwoim RejZwierc 45.
8. Taki, który został niedawno przygotowany do jedzenia lub picia, świeżo zrobiony; mustus Cn (39): Krupy pſzenicżne poki ſą ieſzcże młode/ nie ſą barzo dobre khu iedzeniu FalZioł III 25a; Takieſz może pożywać/ mleka/ y młodego ſyra FalZioł V 36v, V 37 [2 r.], 48, 64, 78; Mącz 238d; Ano młode maſłká ſyrecżki náſtáną/ iayká ſwieże RejZwierc 109; Calep 683a; GostGosp 138.

W przeciwstawieniu: »młody ... stary« [szyk 4:3] (7): abowiem ym ſtarſze wino tim więcey zapala, ale młodſze nie tak przeto zdrowſze ieſt choremu GlabGad H2v, K8; LibMal 1546/116v; MurzNT Mar 2/22; Leop Matth 9/17; WujNT Matth 9/17; Szynkarze téż nie máią drożéy winá przedáwáć iedno ſtáré przednié po piąći groſzy/ podleyſzé po cztéry/ á młodé po groſzy trzy SarnStat 289.

W porównaniach (2): Długo tu iuż ſpokoyna głowá nie może być/ Záwżdy by młode piwo muśi ſie w niey kręćić. RejWiz 90; ABowiem poſtáwy y ſpráwy káżdego cżłowieka/ á zwł[á]ſzcżá młodego/ ſą też iáko młode piwo álbo wino/ ktore gdy ſie tribuie/ wſzytko s ſiebie ná wirzch wyrzući. RejZwierc 19.

W charakterystycznych połączeniach: młode(-y) masła (a. masłka) (2), syr (7).

Wyrażenia: »moszcz młody« (1): Pokoy máć winną ſpłodźił/ y wzdęte iágody Wyćisł/ ſkąd leie w cżaſzę Syn Oycu moſzcż młody. RybGęśli B2.

»piwo młode« [szyk 6:4] (10): Piwa mętnego dla drożdży, młodego nie vwarzonego dobrze [...] nie piy. FalZioł V 64v; pywa ſtharego achtelow nyepelnych kthore Gyerka ſchinkowala pywem mlodym dolyewali LibMal 1546/116v; Nie piy Czyrwcá piwá młodego/ Winá ſye chroń/ Miodu śiłnego SienLek 43, 56, 80, 87; RejWiz 90; Mącz 235b; RejZwierc 19; GostGosp 138.

Zestawienie: »wino młode« = vinum novum PolAnt, Vulg [szyk 10:5] (15): potym do nich nalać Moſzcżu/ tho ieſt wina młodego pokiby ieſzcże nie kiſiało FalZioł V 94, I 59b, 152c; Wina téſz młodego/ nigdći niezléwá w ſkorniki wiotché. [...] Alé wino młodé/ ma być zléwáno w ſkorniki nowé. MurzNT Mar 2/22, Mar 2/22; Leop Matth 9/17 [2 r.]; Mustum, Moſzcz/ wino/ młode nowe wino. Mącz 238d, 235b; RejZwierc 19; WerKaz 276; WujNT Matth 9/17 [2 r.], Act 2/13.
9. n-pers (5):
Zestawienia: »Kato Młodszy« = Marcus P. Cato, zwany Minor a. Uticensis (95 – 46 p.n.e.) (2): Kato młodſzy [iunior] gdy go námawiáli przyiaćiele/ áby ſię domagał przełożeńſtwá z ſtrony poſpolſtwá/ powiedźiał/ że mu ſię to niegodźi ModrzBaz 43v, 95.

»Jakub Młodszy« = św. Jakub Mniejszy, jeden z 12 apostołów (1): Rozmáićie ie [artykuły] Apoſtołom ś. przypiſuią: [...] cżwarty Iákubowi/ (w powołániu) ſtárſzemu/ piąty (w tymże) młodſzemu LatHar 9.

»Pryjamus Młodszy« = wnuk Priama, króla trojańskiego (1): Francuzowie záś álbo Gallikowie od Comera álbo Gomera y Galluſſa/ y od Scytow Sycambrow/ drudzy od Priamuſſa młodſzego/ y od Francuſſa Hectorowego Syna/ dziwne wywody zmyſláią StryjKron 61.

»Scypijo Młodszy« = Publius Cornelius Scipio Aemilianus, adoptowany syn Scypiona zwanego Africanus Minor (185 – 129 p.n.e) (1): [Rzymianie] wypráwili woyſko do nich [do Kartagińskich] nád ktorym vſtáwili ſtárſzym Scypiá młodſzego Emiliuſowego ſyná. BielKron 129v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Tener, mdly, mollis, fragilis, flexibilis, mlody, czudny BartBydg 156b; Praetener – Barzo młodi, czienki. Calep 841b, 1054b. [Cf MDLONY (?).]

Synonimy: 1. zest. »młody pan«: nowożenia, oblubieniec, żenich; »młoda pani«: alma, młoducha, oblubienica; 8. zest. »młode wino«: brzeczka, moszcz.

Cf MŁODZIC, [MŁODZIEC], MŁODZIENIC, MŁODZIENIEC, MŁODZIK, MŁODZION, MOŁODZIEC, NIEMŁODY

JB