[zaloguj się]
[pdf]

OBIESIĆ (83) vb pf

o oraz e jasne.

Fleksja
inf obiesić
praet
sg pl
3 m obiesił m pers obiesili
plusq
sg
3 f była obiesiła
imperativus
sg pl
2 obieś
3 niech obieszą
conditionalis
sg pl
2 m byś obiesił m pers
3 m by obiesił m pers by obiesili
impersonalis
praet obiesz(o)no
con by obiesz(o)no
participia
part praet act obiesiwszy
inne formy
impers plusq - obiesz(o)no było

inf obiesić (45). ◊ fut 2 pl obiesicie (1). ◊ 3 pl obieszą (3). ◊ praet 3 sg m obiesił (6). ◊ 3 pl m pers obiesili (7). ◊ plusq 3 sg f była obiesiła (1). ◊ imp 2 sg obieś (1). ◊ 3 pl niech obieszą (2). ◊ con 2 sg m byś obiesił (1). ◊ 3 sg m by obiesił (1). ◊ 3 pl m pers by obiesili (1). ◊ impers praet obiesz(o)no (8). ◊ plusq obiesz(o)no było (1). ◊ con by obiesz(o)no (2). ◊ part praet act obiesiwszy (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Zadać śmierć przez powieszenie, ukarać śmiercią przez powieszenie; także ukrzyżować; suspendere Vulg, PolAnt, JanStat, Cn; agere in crucem, cucifigere, tollere in crucem Mącz; suffigere cruci Cn [w tym: kogo (68), co (1)] (80): BierEz Q4v; ZapWar 1524 nr 2163; LibLeg 6/116; LibMal 1547/128v; Chociay iutro obieſzą/ áby przez dziś było. RejWiz 190; Y wnet rozbito w Suſan wyrok krolewſki: á dzieſięć ſynow Amanowych obieſſono [decem filii Aman suspensi sunt]. Leop Esth 9/14, Esth 9 arg; RejFig Dd5v [2 r]; BibRadz Ios 10 arg; BielKron 47v, 175, 175v, 257, 303 (7); Crucifigo Obieśić/ Ná ſzubienicę podnieść. Mącz 127a, 6a, 69d, 331d, 457c; OrzQuin D2 marg; Odpowiedział rycerz. Ia ieſtem ktorym zábił tego to cżłowieká. [...] á ſędzia zdał ij ná śmierć áby go obieſzono. HistRzym 85v, 3v; RejPos 27, 127; Powiedział mu [psu] pásterz: [...] w ocży mi pochlebuieſz á poćichu mię zdradzaſz/ podziſz ná gáłąś i obieśił go. RejZwierc 49; mogłby tákiemu káżdemu rzec/ iáko on pirata rozboynik morſki [...] rzekł Alexendrowi wielkiemu gdy go kazał wieść obieśić RejZwierc 149, 39v [2 r.], 49, 80v, 135 (9); BudBib Gen 41/13; Hencken. Obieśić. Suspendere. Calag 271a; GórnRozm E2v; GostGosp 12; SarnStat 246, 262.

obiesić dla czego [= z jakiej przyczyny] (1): Hiſtyká obieśili [Grecy] dla niektorych burzek. BielKron 116v.

obiesić o co [= za co] (1): Dawna to tedy barbaries w prawkách pułnocnych zoſtáłá/ o kopę ábo ieſzcże mniey dáć obieśić. PowodPr 79.

W połączeniu szeregowym (1): Vbiy/ obieś/ álbo przeday/ Podług ſwey woli z nim dziáłay. BierEz A4.

W przeciwstawieniach: »wybawić, zachować ...obiesić« (2): Thego nymayą zachowacz myedzi ſzobą yeno y mayą dacz poymacz a obieſzycz LibLeg 6/118; RejPos 127v.

Przysłowie: iuż nie w cżás/ obieśiwſzy po ortel biegáć CzechEp 122.
Fraza: »wołałbych się dać obiesić« (1): Wolałbych ſie dáć obieſić niż Krześćiáninem być BielKron 245v.
Zwroty: »dać obiesić« [szyk zmienny] (14): Thakiego dacz obieſzycz koczownyka kthoſz by kolwiek bil LibLeg 6/117v, 6/115, 118; RejZwierz 119v; po trzech dniach wywiodą cię y dádzą obieśić BielKron 16v, 360, 380; OrzQuin D2; HistRzym 74v [2 r.]; RejZwierc 76v; StryjKron 467; PowodPr 79. Cf Fraza.

»obiesić dopuścić« (1): ználazł Pan [...] drogę ratowáć wiernych ſwoich [...] pátrz iáko ie wybáwił/ á onego ſprzećiwniká ich obieśić dopuśćił. RejPos 127v.

»kazać obiesić« [szyk zmienny] (11): HistJóz A4v; RejJóz Kv, K2v; Káż vdziáłáć ſzubienicę wzwyſz pięćdzyeſiąt łokći/ przywiedź ná to krolá iż go każe obieśić BielKron 115, 69v, 115v; GórnDworz R5v, Potym kazał przywieſć ſwiádká drugiego y rzekł iemu [...] niepowieſzli mi też prawdy ktorey od ćiebie będę pytał/ tedy ćię każę obieſić. HistRzym 74v; RejZwierc 49, 155; SkarKaz 83b.

»bez lica [= bez dowodu winy] obiesić« (1): Bo ty każdęgo Cżłowieka Radbys bes licza obieſył Choczas by też nicz nięzgrzeſſył RejKup bb5.

»obiesić bez prawa« (1): Mijay brácie zlać tu ſpráwá/ Obieſzą tu y bez práwá. RejZwierc 237.

»obiesić na kaźń [= ku przestrodze] [komu]« (1): Bowiem ná drzewie wyſokim/ Obieśił go ná kaźń wſzytkim BierEz R4.

»obiesić na szubienicy, na drzewie, na dębie« = suspendere in ligno PolAnt [szyk zmienny] (4:3:1): BierEz R4; HistJóz A4v; niechby dozwolono żydom/ [...] dzieſięć ſynow Amánowych/ áby obieśili ná ſſubienicy [in patibulis suspendantur] Leop Esth 9/13; RejFig Dd5; BielKron 115v; De arbore suspendere, Ná drzewie obieśić. Mącz 289b; RejZwierc 155; BudBib Esth 9/25.

Szeregi: »pojmać i (a) obiesić« (2): stharoſthowye moczny bądą kazdego zlodzyeya moczą pana szwego poymacz y obyeſzycz. MetrKor 34/134v; LibLeg 6/118.

»umęczyć, obiesić« (1): [Kazimirz] [...] poráźił Maſlauſá áż vćiekł do Prus/ tham go Pruſowie vmęcżyli/ ná oſtáthek obieſili BielKron 347.

W przen (1): Bo chociay rozboinik ſtoi zá krzem cáły dzień/ á nic mu ſie nie trefi cżymby ſie mogł obłowić/ tedy oná iego wierna chuć ná co ſie był náſádził iużby go ſámá cżyſcie mogłá obieśić. RejZwierc 98.
a. Powiesić (zwłoki na pohańbienie) [kogo, co] (3): Trupá z grobu obieśili/ potym z ſobą ſpołem byli. BierEz R; Leop 1.Reg 31 arg; vmárłego kazáłá wlec ná brzeg nád Wiſłę w Płocku y obieſić BielKron 360.

Synonim: »na szubienicę podnieść«.

Formacje współrdzenne cf WIESIĆ.

Cf OBIESZENIE, OBIESZON

MC