[zaloguj się]
[pdf]

OBRZYDLIWOŚĆ (10) sb f

Oba o prawdopodobnie jasne (tak w obrzydliwy oraz -ość).

Fleksja
sg pl
N obrzydliwość
G obrzydliwości obrzydliwości
A obrzydliwości
I obrzydliwością
L obrzydliwości

sg N obrzydliwość (1). ◊ G obrzydliwości (1). ◊ I obrzydliwością (2). ◊ L obrzydliwości (2). ◊ pl G obrzydliwości (1). ◊ A obrzydliwości (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w.

1. To, co jest odrażające, wstrętne, co budzi odrazę, wstręt (9): On [papież] bowiem ná tłuſtey gorze śiedząc/ Bogu y Chriſtuſowi ſię ſprzećiwiáiąc [...] napawa Krole z kubká złotego/ pełnego obrzydliwośći. NiemObr 174.
Szereg: »obrzydliwość i plugawość« (1): [W Apokalipsie św. Jan rozumiał] przez wtorą beſtyą/ [...] miáſto ono/ w ktorym tá zwierzchność tey obrzydłey ſtolice/ wyrość/ y pokázáć ſię miáła: z ktorą Krolowie źiemſcy wſzetecżenſtẃo duchowne płodźić mieli/ nápijájąc ſię z kubká złotego/ obrzydliwośći/ y plugáwośći tey nierządnice. NiemObr 164.
a. To, co jest odrażające moralnie; grzech, występek, niegodziwość, nikczemność; abominatio PolAnt (6): Zdraycá ten. Lecz niegrzeczy: miałby ztąd poczćiwość/ A mnieby záś vroſłá przykra obrzydliwość. GosłCast 62.
Zwrot: »czynić obrzydliwości« (2): Czemuż by tedy miły moy mieſzkáć miał w domu moim gdy czynią thák wiele obrzydliwośći [fecerit abominationes multas]? BibRadz Ier 11/15, Ier 7/10.
Wyrażenie: »obrzydliwość boża« = to, co jest odrażające dla Boga (1): y báłwány ſię wſzelákimi y ſtrugánymi y málowánymi brzydzę/ iáko obrzydliwośćią Bożą. CzechEp 85.
Szereg: »obrzydliwość i kłamstwo« (1): Nie wnidzie tám nic do niego [królestwa niebieskiego]/ coby miáło być ſplugáwione/ álbo z iáką obrzydliwoſcią/ álbo s kłamſtwem RejAp 185.
Wyrażenie przyimkowe: »w swej obrzydliwości« = będąc obrzydliwym, odrażającym (1): Lecż iż oni opuśćili Bogá ſprawcę ſwego/ Więc odſtąpili zbáwienia ſwoiego wdzyęcżnego. [...] Chwalili bogi poſtronne w ſwey obrzydliwośći LubPs gg4v.
b. bibl. Bałwan, bożek pogański (1): Ale naprzod oddam dwoiáko zá niepráwośći ich/ y zá grzechy ich/ iż pomázáli ziemię moię trupy obrzydliwośći ſwoiey [in cadaveribus abominationum suarum]/ y nápełnili dźiedźicthwo moię ſmrodliwośćiámi ſwemi. BibRadz Ier 16/18.
2. Uczucie wstrętu, odrazy (1):
Zwrot: »mieć [co] w obrzydliwości« = czuć odrazę (1): Też ſye Pan zgniewał ná on lud w ſwey popędliwośći Ono wdzyęcżne dzyedzicthwo ſwe myał w obrzydliwośći. LubPs Y3v.

Synonimy: 1. ohyda, plugastwo; a. bezeceństwo, bezecność, grzech, niecnota, nieczystość, nikczemność, ohyda, plugawość, sprośność, wszeteczeństwo, występek; b. bałwan, bożek; 2. mierzioność, niechęć, wstręt, wzgarda.

Cf OBRZYDA, OBRZYDŁOŚĆ, OBRZYDNOŚĆ, OBRZYDZENIE

AS