[zaloguj się]
[pdf]

OBYCZAJNOŚĆ (16) sb f

Oba o prawdopodobnie jasne (tak w obyczaj oraz -ość); a (12), å (1) BiałKaz.

Fleksja
sg
N obyczajność
G obyczajności
I obyczajnością
L obyczajności

sg N obyczajność (12). ◊ G obyczajności (2). ◊ I obyczajnością (1). ◊ L obyczajności (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Zachowanie zgodne z dobrymi obyczajami; dobre maniery, wytwomość; szlachetność; delikatność, skromność; uprzejmość; civilitas, elegantia, urbanitas Mącz, Cn; disciplina BartBydg; decorum, modestia, mores, morum praestantia, pudor, temperies morum Mącz; comitas Calep: commoditas, mores gratissimi a. humanissimi, a. modestissimi, a. suavissimi, morum civilitas, virtus Cn (15): BartBydg 195; De civilitate morum scripsit Erasmus, o obyczáyách y o obyczáynośći piſał Eraſmus. Mącz 55a; Mores in plurali, Obyczáyność. Dobre obyczáye. Mącz 233c, 55a, 228d, 329c, 364c, 419c (10); Calep 220a.

W połączeniach szeregowych (2): Mącz 79d; Ziednał mu tedy pirwſzam żonę/ Elżbietę [...] Białam głowę wielkiey pobożnośći/ cudnośći/ y obycżaynośći. BiałKaz 14v.

Szereg: »obyczajność a foremność« (1): Urbanus sum, Obyczáyność á foremność w rzeczy. Mącz [18]b.
2. Właściwość, jakość (1): Qualitas, yakoscz, secundum quam dicuntur quales, ut albedo, nigredo, iakoscz, obiczaynoscz BartBydg 128.

Synonimy: 1. foremność, ludzkość, skromność, sromieźliwość, szlachetność, uczciwość, układność, wdzięczność, wstydliwość; 2. jakość.

Cf NIEOBYCZAJNOŚĆ, OBYCZAJ

MN