[zaloguj się]
[pdf]

ROZGNIEWANY (81) part praet pass pf

rozgniewany (80), rozgniewan (1).

o oraz e jasne; w formach złożonych -any (74), -åny (2); -any : -åny SkarŻyw (14:2); w formie niezłożonej -ån.

Fleksja
sg
mNrozgniewany, rozgniewån fNrozgniewanå nNrozgniewané
Grozgniewanégo Grozgniewanéj G
Drozgniewan(e)mu Drozgniewané D
Arozgniewan(e)go Arozgniewaną Arozgniewané
I Irozgniewaną I
L L Lrozgniewanym
pl
N m pers rozgniewani
G rozgniewanych
D rozgniewanym
A subst rozgniewan(e)
L rozgniewanych

sg m N rozgniewany (43), rozgniewån (1); ~(attrib) -any (17); ~(praed) -any (13), -ån (1) LubPs. ◊ G rozgniewanégo (6); -égo (1), -(e)go (5). ◊ Drozgniewan(e)mu (1). ◊ A rozgniewan(e)go (8). ◊ f N rozgniewanå (1). ◊ G rozgniewanéj (3); -éj (1), -(e)j (2). ◊ D rozgniewané (1). ◊ A rozgniewaną (2). ◊ I rozgniewaną (1). ◊ n N rozgniewané (3); -é (1) -(e) (2). ◊ A rozgniewané (1). ◊ L rozgniewanym (1). ◊ pl N m pers rozgniewani (4). ◊ G rozgniewanych (1). ◊ D rozgniewanym (1). ◊ A subst rozgniewan(e) (1). ◊ L rozgniewanych (2).

Składnia dopełnienia sprawcy: rozgniewany od kogo (2).

Sł stp: rozgniewany, rozniewany s.v. rozgniewać, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. rozgniewać.

Który się rozgniewał; iratus Mącz, Modrz, Calag, Cn; offensus Mącz, JanStat, Cn; aversus, incensus, irritatus, lacessitus Mącz; subiratus Calag; fremebundus, indignabundus Calep; infestus Modrz; ardens iracundia, incitatus ira, obiratus Cn (81): OpecŻyw 91v; [Maryja była] Dzywney czyerplyuoſcy tak yſz nygdy yey nyeuydzyano rozgnyeuaney PatKaz III 122; StryjWjaz C; O yákoż miłoſyerny ten lutośćiwy Pan [...] Bo choćby y nabárzyey od nas był rozgnyewan/ Iednák yeſt tu nam grzeſſnym łáſkáwye okazan LubPs X4v; Lacessitus, Ziątrzony/ rozgniewány. Mącz 181c, 174c, d, 261a, 487b; GórnDworz Y7v; TEż ná rozważeniu przyiacielſkim śiłá rozgniewánemu cżłowiekowi należy. RejZwierc 81, 75v [2 r.], 79; CzechRozm 70; ModrzBaz 7v, 60, 132v; Calag 585b; Rozgniewány Oćiec zámknął ią w iedney komorże/ áby iey náſtráſzył/ á ſtátku iey doznał. SkarŻyw 151, 21, 98, 368, 429, 455 (11); Calep 434b, 527a, 532a; Iad to był/ nie Achilles/ w świećie nie ſłychány/ Od rozgniewánych bogów ná Troią poſłány. GórnTroas 63, 48, 66; Lecż/ co mieſzka ná niebie [tj. Bóg]/ z ich [ludzi] ſpraw ſię vśmieie/ Vkázuiąc/ iák ſłábo ſádzą/ ſwe nádźieie. Zfuka ie rozgniewány/ á ręki władnący Moc puśći GrabowSet E3v, Nv; LatHar +8, 259, 444; WysKaz 7; WitosłLut A4; Trzy ſą ſtrony/ Bog rozgniewány/ Chryſtus przepraſzáiący/ á człowiek ſię korzący y proſzący. Bog ieſt ktorego prośim. Chryſtus przez ktorego prośim: á ludźie y święci ktorzy z námi proſzą. SkarKaz 636b; SkarKazSej 704a; KlonWor 23.

rozgniewany dla kogo, dla czego [= z powodu kogo, czego] (2): Y cżytamy daley/ yáko pan bog rozgnyewány dla onych zuchwáłych dzyeći/ kthorych ocyec Elis nye karał/ vcżynił tho że w rodzye Eliſowym żaden ſie nye doſtárzał GliczKsiąż F7; WujNT 540.

rozgniewany przeciw komu (2): ieſt rzecz niepodobna/ áby [sądu bożego] ſię człowiek záthrwożyć niemiał/ ták iż áni wſpomináć Bogá nie może/ ktorego tak widźi przeciw ſobie rozgniewánego. BibRadz I 291a marg; Mącz 261a.

rozgniewany na kogo (4): Aliquem iratum habere, Mieć rozgniewánego kogo ná ſię. Mącz 174c; ModrzBaz 144; Rozgniewány ná lekárze y doktory Iuſtynian: z ocżu im iść kazał SkarŻyw 593; WujNT Act 12/20.

rozgniewany o kogo (1): ſynowie iego [Jakuba] bárzo o śioſtrę rozgniewáni/ iſz ſię ták ſproſna rzecż ſtáła nád śioſtrą ich/ ná zdrádzie zmowili ſię z onym książęćiem SkarŻyw 348.

rozgniewany czym (5): SkarJedn 137; Bárzo śmierćią iego Krol rozgniewány/ porwał ſię y mśćić ſię krwie męcżeńniká Bożego chćiał SkarŻyw 576, 20, 444; roſkazuiemy [...] áby żaden którégokolwiek ſtanu álbo záwołánia będąc rozgniewány iákimkolwiek obráżeniém/ álbo krzywdą/ álbo ſzkodą/ nie śmiał przez náſzégo zwolenia woiowáć SarnStat 118.

Ze zdaniem przyczynowym (1): SkarŻyw 348cf rozgniewany o kogo.

W przeciwstawieniach: »rozgniewany ... łaskawy (2), miłosierny, przejednany« [w tym: przejednany i łaskawy (1)] (3): Oto ći trzey mężowie święći [tj. Noe, Daniel i Job]/ á prawdźiwi słudzy Boży tu ſpołu ſą złącżeni/ ábowiem kázdy z nich doświádczył ręki Bożey/ miłoſierney y rozgniewáney zá czáſow ſwoich BibRadz I 423c marg; Będąc vſpráwiedliwieni z wiáry/ mamy Bogá przeiednánego y ná ſię łáſkáwego/ ktoregoſmy przed tym mieli dla grzechow rozgniewánego. WujNT 540; GosłCast 14.

W porównaniach (2): GórnTroas 34; Lecż zacny Boháterz [tj. Herkules] [...] Dobywał goſpodarzá [tj. złodzieja Kakusa]; iák Lew rozgniewány. KlonWor 24.

W przen (5):
Wyrażenia: »rozgniewana ręka« [szyk 2:1] (3): BibRadz I 423c marg; Otóż pierś nága ſámá ſię wyſmyka/ A rozgniewánéy ręki nápomyka. Tu tu żáłośći/ doday ręce mocy/ Niech tłucze pierśi GórnTroas 13; Przecż we mnie ſerce táie duſzá ledwie żywa/ [...] Widząc nie vchronioną wiecżny Pánie mękę/ Nád kim dźierżyſz ſwą świętą rozgniewáną rękę. CzahTr C2.

»rozgniewana twarz« (2): GórnDworz C5v; y wyſzedł [Mojżesz] od Fáráoná z rozgniewáną twarzą [Et egressus est a Parhoh in ira furoris]. BudBib Ex 11/8[9].

Przen: O niebezpiecznych siłach natury (6): zewſząd powſtáią Srogié wiátry/ zewſząd ſtráchu ludziom dodáią chmury czarné/ grádu pełné/ [...] Przeto niedźiw że vmilkły mé głośné ſtrony/ Widząc niebo rozgniewáné/ y wiek ſtrwożony. KochFr 85; Ale rolnik opátrzny lichwiarz ſpráwiedliwy: Kopa/ leźie zá pługiem zgárbiony y krzywy. [...] Cierpi ognie y deſzcże/ wiátry rozgniewáne. KlonWor 77.

rozgniewany czemu [= na co] (1): Vpadek zá mną póydzie/ ten co wźięłá Troiá. Ták iż wiátry/ y morze/ rozgniewáné będźie/ Lodźi w którą Hecubá z Vlyſſeſem wśiędźie. GórnTroas 65.

Wyrażenie: »(jako) morze rozgniewane« [szyk 3:1] (4): Tu [w niebie] będzie naipewnieyſzy port nam wſzytkim/ ktorzy ná ſwiecie/ iáko ná rozgniewánym/ á niebeſpiecżnym morzu mieſzkamy. GórnDworz Mm6; KlonŻal D; GórnTroas 65; Lecż cżłowiek dobry y nie názbyt chćiwy/ Trzykroć y cżtery cżłowiek to ſzcżęśliwy. Nie wie co to ieſt morze rozgniewáne Y rozigráne. KlonFlis B4.
α. W funkcji rzeczownika (7): [Cycero] przeſtrzega wtem káżdego/ áby wthen cżas [kiedy wymierza karę] wyárował ſie gniewu/ dáyąc tego przycżynę/ iż práwi rozgniewány gdi káráć będzye/ nigdy tey myernosći nye záchowa ktora yeſt myedzy trochą á máłem. GliczKsiąż G3v; RejZwierc 81; Bo o rozgniewánych á co trzebá mowić/ ktorzi cżęſtokroć zápámiętywáią śię/ y niebacżą co przed ocżymá máią? ModrzBaz 7; CzechEp 187; SkarKazSej 684b; KlonWor 68.
Zwroty: »rozgniewanego ubłagać« (1): Incensum restinguere, Zápalonego/ rozgniewánego vbłágáć/ vkoyić. Mącz 416b.

»rozgniewanego ukoić« (1): Mącz 416b cf »rozgniewanego ubłagać«.

Synonimy: rozdrażniony, rozsrożały, rozsrożony.

Cf ROZGNIEWAĆ SIĘ

LW