[zaloguj się]
[pdf]

1. ODDZIELAĆ (24) vb impf

o oraz a jasne; -e- (4) Mącz (3), BiałKat, -é- (1) KochPs.

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
1 oddzielåm oddzielåmy
2 oddzielåsz
3 oddzielå oddzielają
imperativus
sg
2 oddzielåj
3 niech oddzielå
conditionalis
pl
3 m pers by oddzielali

praes 1 sg oddzielåm (4). ◊ 2 sg oddzielåsz (2). ◊ 3 sg oddzielå (7). ◊ 1 pl oddzielåmy (1). ◊ 3 pl oddzielają (3). ◊ imp 2 sg oddzielåj (1). ◊ 3 sg niech oddzielå (1). ◊ con 3 pl m pers by oddzielali (1). ◊ part praes act oddzielając (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn) s.v. oddzielić.

1. Sprawiać, aby ktoś lub coś nie był(o) razem; segregare, separare Mącz, Cn; discludere, disiungere, sequestrare Cn (8): Segrego, Wyłącam/ Odłącam/ Oddzielam. Mącz 149d, 280d.
W przen [co od czego] (1): Ktory [Bóg] wiodł zá práwicę Moiżeſzá rámieniem wielmożnośći ſwey/ oddzieláiąc wody od oblicża ich [Żydów] [scindentis aquas a faciebus eorum] BudBib Is 63/12.
Przen: Pozbawiać czegoś, odbierać coś [kogo od czego] (2): Ia to nędznicżek ták mowyę że dzyału żadnego/ Nye obyeram/ yedno tu ſtrzedz zakonu twoyego/ Abych ni w cżym nie wykrocżył przećiw woley twoiey Nye oddzyelayże mye Pánye od tey cżąſtki moyey LubPs bbv; Niech nas [śmierć] oddźiela od máiętnośći ktora zoſtáć tu muśi/ [...] ále nas od Páná Bogá y łáſki iego niechay nie dźieli. SkarKaz 387b.
a. Sprawiać, aby zmieszane ze sobą rzeczy niejednorodne znalazły się osobno [co] (3): [w ziemi zawarte są kruszce] któré ogień ták trybuie y rozłączą [!]/ że iáko w vſtáwicznym kóminie/ piekąc á wárząc/ vſtáwicznie oddźiela a ku górze pobudza Oczko 5v.

oddzielać od czego (2): FalZioł V 97v; Cżemn [!] żołądek ieſt tak ſzyroki. (-) Aby tim więcey pokarmu w ſobie mogł zachować, ktori on w ſię biorąc iakoby w nieiaki garniecz warzy á trawi oddzielaiąc to czo ieſt ſubtilnego od plugawego, wilgotnoſć chędogą ku krwi wzgorę podnoſząc, á grubą materią na doł przez ielita wypuſzcżaiąc. GlabGad E7.

2. Wybierać spośród wielu, szczególnie wyróżniać [kogo od kogo, od czego] (3):

oddzielać czym (1): [Chrystus] wybráne ſwoie [...] znáki niekthoremi ſwemi od wſzytkich inſzych oddzyela á ſobie ie ſámemu poſwiąca RejPosWstaw [1432]v.

Szereg: »odłączać a oddzielać« (1): [świecie] przeſláduieſz niewinnie ty ktore on ſobye odłącża á oddzyela od márnych ſpraw twoich RejPos 336.
W przen (1): pan bog zna owcze ſwoie/ Ktore tego iego głoſv ſłvchaią [...] Y oddziela ie od kozłow parſzywych/ a niepoſłvſznych ſłowv iego SeklWyzn Cv.
3. Obdarowywać [kogo] (1): O ſpráwiedliwy ſędźia/ ty káżdégo Spráwnie oddźiélaſz wedla zaſług iego. KochPs 10.
4. Dawać, przeznaczać dla kogoś część całości; distribuere Vulg [w tym: co (4)] (6) : Dimetior, Oddzielam/ Roſmierzam. Mącz 219d.

oddzielać komu (4): BierEz M2v; Alie y z ſynow Aaronowych [....] byly náznáczeni mężowie ktorzyby oddzieliáli dziáły wſſyſtkiey płći męſkiey Leop 2.Par 31/19; BiałKat 201. Cf oddzielać komu z czego.

oddzielać komu z czego (1): then ieſt dobry á ſpráwiedliwy obyczay/ iż cokolwiek płácą v Sądu/ [...] trzeći groſz Piſárzowi z onych pieniędzy oddźieláią GroicPorz d3v.

Przen [komu] (1): iż [ksiądz kanonik, przeciwnik w polemice] nam piaſek y puſzcżą Rákowſką [...] oddźiela CzechEp 407.
5. Rozróżniać, wyłączać; secernere, seiungere Cn (6) :

oddzielać kogo od kogo (2): Ták podoba mi ſye tá roznicá twoiá Papiſto miły/ iż Krolá Polſkiego oddźielaſz ták od pogáńſkich/ iáko też y od Krześćijáńſkich Krolow innych OrzRozm L4v; NiemObr 109.

oddzielać co od czego (2): KromRozm II p3; Pámiętaymyſz tę náukę/ iż piſmo nie oddźiela duchá od ćiáłá GrzegŚm 48.

Part praes act z przeczeniem: »nie oddzielając« = włączając (1): Ktora dumá poſpolićye chodźi zá śwyecką náuką y mądroſcyą/ byegłoſci w piſmye też od nyey nye oddźyeláyąc KromRozm II p3.

a. Stanowić o różnicy [co od czego] (1): Ten znák [tj. że jest powszechny] yáſnyey niż pirwſſy/ koſcyoł boży od zborow kácyrſkich y odſſczepyennych oddźyela KromRozm III E.
b. Uważać, że jedna rzecz nie ma związku z drugą [co od czego] (1): więtſza cżęść Polakow/ máią ſobie náuki dobre zá nic/ á práwie ie oddzieláią od ſláchectwá/ powiedáiąc iż ſláchectwo/ telko z męſtwá/ roſcie GórnDworz G3v.

Synonimy: odłączać; 1. oddalać, odejmować, rozwodzić; a. odganiać, odpędzać; 5. brakować, rozeznawać.

Formacje współrdzenne cf DZIELIĆ.

LWil