[zaloguj się]
[pdf]

ODRODZONY (50) part praet pass pf

odrodzony (45), odrodzon (5).

Pierwsze i drugie o jasne. ◊ W formie złożonej -on- (2), -ón- (1); -on- JanNKar; -on- : -ón- BiałKat (1:1). ◊ Forma niezłożona z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja
sg
mNodrodzony, odrodz(o)n nNodrodzon(e)
Godrodzon(e)go G
Dodrodzon(e)mu D
Aodrodzon(e)go A
Iodrodzonym I
Lodrodzonym L
pl
N m pers odrodz(e)ni
subst odrodzoné
G odrodzonych
D odrodzonym
A m pers odrodzon(e)
L odrodzonych
V m pers odrodz(e)ni

sg m N (praed) odrodzony (9), odrodz(o)n (5); -ony BibRadz (2), GrzegŚm (2), ArtKanc, WujNT, SkarKaz, SzarzRyt; -(o)n LubPs, KrowObr, NiemObr; -ony : -(o)n RejPos (1:2). ◊ G odrodzon(e)go (1). ◊ D odrodzon(e)mu (1). ◊ A odrodzon(e)go (2). ◊ I odrodzonym (1). ◊ L odrodzonym (3). ◊ n N odrodzon(e) (1). ◊ pl N m pers odrodz(e)ni (17); -(e)ni (16), -ęni (1); -(e)ni : -ęni SeklKat (1:1). subst odrodzoné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ G odrodzonych (2). ◊ D odrodzonym (2). ◊ A m pers odrodzon(e) (1). ◊ L odrodzonych (2). ◊ V m pers odrodz(e)ni (1).

Sł stp s.v. odrodzić się, Cn brak, Linde w objaśnieniu s.v. odrodny.

1. Ponownie narodzony; renatus Vulg (49):
Przen: Odrodzony duchowo przez wiarę (43): BibRadz II 54c marg; ieſli kto nie będzie z wirzchu odrodzon/ nie może vźrzeć kroleſthwá Bożego. RejPos 151v; potwierdzénie omyte od grzéchu vmacnia/ y potwirdza w téy wierze: że nam odrodzónym/ pewnym ſtrożém/ opiekunem/ y poćieſzyćielém/ Duch S. ieſt. BiałKat 263v, 238v; naydźieſz náukę o dwu Adámiech/ w iednym cżłowiecże odrodzonym. GrzegŚm 19, 33; WujJudConf 67; CzechRozm 111v, 247v, 252v; Będźie w cnotách pomnożony/ iáko práwie odrodzony/ y ták zwyćięży Szátána ArtKanc L19v.

odrodzon(y) z kogo, z czego (12): z ſzczerego ſercá iedni drugie miłuyćie vprzeymie: odrodzeni nie z naśienia ſkáźitelnego/ ále ſkázy nie znáiącego WujNT 1.Petr 1/23; ábyſmy z nátury twey bozkiey odrodzeni będąc/ ćiebie Páná ſwego ná duſzy y ná ćiele y we wſzytkich poſtępkách náſzych náśláduiąc nośili SkarKaz 85b, 84b. Cf »z Ducha odrodzony«, »odrodzony z wody a z Ducha Świętego«.

odrodzony z kogo [= będąc kimś przedtem] (1): nowym [ludziom] záś/ to ieſt/ z wtorego Adámá Chriſtuſá/ przez duchá Bożego odrodzonym/ [...] nowe przymierze ieſt poſtánowione/ y dáne. CzechRozm 90.

odrodzony przez kogo, przez co (8): RejPos 152v; Abowiem gdźie ſie te rzecży/ w cżłowieku ktorym przez ſłowo Boże odrodzonym náyduią/ tedy to o nim znácżnie świadcżą CzechRozm 187v; Przez ćię bywa odrodzone/ przyrodzenie, ktore było w nas zepſowáne ArtKanc H15v. Cf »przez Ducha Bożego odrodzony«, »przez krzest, przez wodę chrztu odrodzony«.

odrodzony w kogo (1): áby ſię cżłowiek z grzechy rozſtał y wiárą był odrodzony w thego ktory ſam ieſt doſkonáły. BibRadz II 110c marg.

W porównaniach (2):

Jako comparatum (1): SkarKaz 349b cf »odrodzony na duszy«.

Jako comparandum (1): Swieći nam pámiątká á obchod męki iego w ſwiętym ciele á we krwi iego/ kthorą ilekroć obchodzić będziemy/ tylekroć iákobychmy z nowu odrodzeni byli. RejPos [36]v.

Wyrażenia: »z Ducha (Bożego a. Pańskiego, a. Świętego), przez Ducha Bożego, Duchem Świętym, mocą Ducha Świętego odrodzony« [szyk 5:4] (5:2:1:1): KrowObr 157; KTokolwiek wierzy Iezuſá być Kryſtuſem/ z Bogá ſię narodźił (marg) To ieſt/ odrodzony mocą duchá s. (–) BibRadz 1.Ioann 5/1; GrzegŚm 37; Tákże miedzy ſłuchácżmi wiele ieſt wezwánych/ á máło obránych y z Duchá Páńſkiego odrodzonych krześćiánow. WujJudConf 119; Odrodzeni tedy duchem świętym vcżniowie Chriſtuſowi/ duchem ſie rządźić máią CzechRozm 241, 27v, 90, 115, 185v.

»odrodzony na duszy« (1): Y wyſzedł piękny/ świetny y ozdobny/ y práwie odrodzony ná duſzy/ iáko śrebro y złoto z ogniá. SkarKaz 349b.

»krztem, przez krzest, przez wodę chrztu odrodzon(y)« (2:1:1): tak też imy przes wodę chrztu [...] yeſteſmy od rodzęny SeklKat V3v; KrowObr 82v; Synowie iednego Bogá Iezuſa Chryſtuſa/ chrztem S. odrodzeni [...]: wroććie ſię do Páná Bogá SkarJedn 332; WujNT 470.

bibl. »odrodzon(y) z wody a (i) z Ducha Świętego« (4): LubPs Cv; iż ktho z nowu nie będzie odrodzon z wody á z Duchá ſwiętego/ nie może widzieć kroleſtwá niebieſkiego. RejPos 153, 152v; NiemObr 148.

»znowu (a. nowo) odrodzon(y)« (5): Też ieſth w nim proroctwo o koſcyele wiernych Páńſkich/ ktory nowo ieſt odrodzon z wody á z Ducha ſwięthego LubPs Cv; KrowObr 59; RejPos [36]v, 153; áby dźieżá nátury náſzey/ iuż nie woniáłá Iádámem [...]: ále Chryſtuſem/ z ktoregoſmy znowu odrodzeni SkarKaz 84b.

»odrodzony ku żywotowi« [szyk 1:1] (2): Ná Krzćie/ ku żywotowi odrodzeni/ á po Krzćie/ ku bitwie poſyłáni bywamy KuczbKat 150; WujNT 429.

Szeregi: »odrodzony, (a) duchowny« (2): GrzegŚm 31; ácżkolwiek kroleſtwá tego ſkutki/ od ſámych tylko ludźi odrodzonych á duchownych właſnie poznáne bywáią CzechRozm 185v.

»odnowiony i odrodzony« (2): Wlaſnoſc znaku ieſt odpuſczenie grzechow naſzich/ ktore przy chrcie byerzemy á bywamy odnowieny y od rodzeny SeklKat T4v; CzechRozm 115.

α. W funkcji rzeczownika; przen: Odrodzony duchowo przez wiarę (5): Ná krzćie bywamy omywáni/ á tym po krzćie bywamy vtwierdzeni: áby przy odrodzonych był Duch Swięty ſtrożem WujNT 430; Odrodzeni we wnątrz/ máią też zewnątrz w nowośći żywotá poſtępowáć. WujNT Aaaaaa3, 1.Petr 2 arg.
Szereg: »odrodzony, (i) duchowny« [szyk 1:1] (2): Duch Ewángeliey znácży Duchownego/ odrodzonego GrzegŚm 56; CzechRozm 99.
a. Wyrosły na nowo z nasienia; przen: zmartwychwstały po sądzie ostatecznym (1): TV on napięknieyſzy kwiát pánieńſkiey młodośći [...] leży pochowány [...]. Y áż ogniem zrządzonym ten grob pokropiony Będźie/ tuż on [...] wznidźie odrodzony. SzarzRyt D2.
2. Inny, gorszy niż rodzice lub przodkowie, wyrodzony; przen: zniekształcony, zepsuty (1):
Szereg: »odrodzony i nakażony« (1): inſzè ięzyki wſzyſtkié, choć nie vżywáią inſzych liter krom łáćińſkich, ieno iuz odrodzonè y nákáżonè będąc, [...] iuż téż inſzè, álbo tym podobnè podpory [tj. znaki diakrytyczne] mieć muſzą, trzymáiąc ſie iednák liter łáćińſkich. JanNKar C3v.

Synonimy: 1. odnowiony, odżywiony.

Cf NIEODRODZONY, ODRODZIĆ, ODRODZIĆ SIĘ

MP, RS