[zaloguj się]

OMYLIĆ SIĘ (234) vb pf

omylić się (233), omelić się (1) SeklKat V2v.

sie (150), się (84).

o jasne; omelić z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
inf omylić się
praet
sg pl
1 m -em, -m się omylił, omyliłem się m pers -smy się omylili
f -em, -m się omyliła m an
2 m -eś się omylił, omyliłeś się m pers -ście się omylili
f -ś się omyliła m an
3 m omylił się m pers omylili się
f omyliła się m an
n omyliło się subst
conditionalis
sg pl
1 m bych się omylił m pers bysmy się omylili
2 m by się omylił m pers byście się omylili
3 m by się omylił m pers by się omylili
f by się omyliła m an
n by się omyliło subst
con praet
pl
3 m pers by się omylili byli
impersonalis
con by się omyliło
participia
part praet act omyliwszy się

inf omylić się (42).fut 1 sg omylę się (4).2 sg omylisz się (18).3 sg omyli się (28).1 pl omylimy się (4) RejZwierc, CzechRozm, NiemObr (2), omyl(e)my się (1) KrowObr.2 pl omylicie się (4).3 pl omylą się (6).praet 1 sg m -em, -m się omylił, omyliłem się (11). f -em, -m się omyliła (3).2 sg m -eś się omylił, omyliłeś się (8). f -ś się omyliła (1).3 sg m omylił się (48). f omyliła się (2). n omyliło się (1).1 pl m pers -smy się omylili (3).2 pl m pers -ście się omylili (1).3 pl m pers omylili się (19).con 1 sg m bych się omylił (2).2 sg m by się omylił (1).3 sg m by się omylił (11). f by się omyliła (1). n by się omyliło (1).1 pl m pers bysmy się omylili (4).2 pl m pers byście się omylili (2).3 pl m pers by się omylili (2).con praet 3 pl m pers by się omylili byli (1).impers con by się omyliło (1).part praet act omyliwszy się (5).

stp notuje, Cn s.v. omylam się, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII(XVIII) – XVIII w. s.v. omylić.

1. Popełnić błąd pomylić się, pobłądzić; decipere, mentiri PolAnt; aberrare, declinare, fallere Mącz (156): tego dlá ijżetz notz ieſt/ byſcieſie nieomylili / a iego zwolenika nieięli OpecŻyw 104v, 84v; PatKaz II 60; HistJóz C4v; Ku czemu wzdy myſl mam chilić A by ſię wzdy nieommylić RejKup n2v; Czy Luther nye człowyek był? (–) Był człowyek/ y yáko człowyek mogł ſye omylić. KromRozm I B2v; KromRozm II r; GliczKsiąż C5v; y owſzem gdyby z właſney wiádomoſći ſądźił/ mogłby ſye omylić y ſtronam wiele vbliżyć/ mniemáiąc áby o tym dobrą á pewną wiádomoſć miał. GroicPorz aa3v; Abyś ſnać nie podnioſl otzu do niebá/ y vyrzałeś Słońce/ y Kxiężyc y wſzyſtki Gwiazdy niebieſkie/ y omyliwſzy ſie/ kłániałeś ſię przed nimi. KrowObr 111, 110v; RejFig Bb6; RejZwierz 13; niewiemy iákoſmy ſie wſzyſcy omylili/ iż pirwſze pieniądze ktoreſmy wam dáli zá zboże/ záſięſmy ie do domu z wormi przynieſli BielKron 17v, 106; Falsus sum, Omyliłem ſie. Mącz 117a; Recte meministi? Pámiętaſzli to dobrze/ nieomylileſli ſie? Mącz 348d, 44a, 57d, 117a, 180b, 247d, 422c; RejZwierc 180, 186v; Albo ſie z Miſtrzámi zaſię vgodźić chcećie: álbo ſie Impreſſor omylił/ á wydrukował więtſzey/ miáſto więcey. WujJud 65; BudBib I 59v marg, 1.Reg 15/29, Ier 20/10; Strum D2; Bo gdy czego nie rozumie/ mnima żeby ſię omylił piſarz BudNT c4v, b5v, c, cv [2 r.], Ii8v; ázaſzby ſie on pilny Hiſtoryk żydowſki Iozeff tákże też omylił? CzechRozm 137v, 49, 69v, 137v; Lecż iáko to ieſt rzecż podobna/ że y ty ſam możeſz ſię omylić ModrzBaz 65, 65 [2 r.]; wierzyć racżey mamy/ iż kośćioł Boży omylić ſię nigdy nie może. SkarJedn 290, 283; Calag 301b; Bo zmysły náſze omylić ſię bárzo łácno mogą: ále ná słowie iego [Chrystusa] omyleni być niemożem. SkarŻyw 91; Papieſz około potocżnych rzecży omylić ſie może/ ále około wiáry nigdy. SkarŻyw 213, 99; Miechouius folio 285. y w Nowogrodku powiáda. A Wapouius omyliwſzy ſie w Grodku [Zofija] przechrzczona. StryjKron 552 marg, 380; Drukarz ſię podobno omylił kłádąc widome miásto widźiánego CzechEp 198; NiemObr 74; Sczęśliwy ia człowiek bych mógł ták vżyć tego/ Iákobych ſye nie omylił/ co ieſt lepſzégo KochPieś I8v; PudłFr 44; OrzJan 117; Bezá śmie to mowić/ że ábo ſię Lukaſz S. omylił ná tym mieyſcu/ ábo ktoś inſzy przypiſał te ſiowá: y waży ſię odmieniáć ſłowá Boże. WujNT 288; Pewnieyſze mi twoie [Boże moj] ſłowo niżli moie oko/ ktore [...] pátrząc ná pozłocony groſz/ á mniemáiąc áby złoty był/ omylić ſię może. SkarKaz 160a; iáko nie ma być wielkie ſzczęśćie tych ktorzy o Pánu Bogu ták wiele wiedzą/ nie po rozumie ktory ſię omylić może domyśláną/ ále pewną y z niebá obeſłáną y ziáwioną wiadomośćią? SkarKaz 274b; Ták ſobie dumał/ y ták oknem ſię wychylił/ Tuſząc że nie wyſoko: ále ſię omylił. KlonWor 43.

omylić się na czym (55): SeklKat V2v; RejKup c3v; ZapWar 1549 nr 2657; Damći tego kilko przykłádów/ gdźye y wyſokyego á doſwyadſſonego rozumu/ á ktemu wyelkyey śwyętobliwoſci ludźye omylili ſye ná wykłádźye piſmá. KromRozm II p4v, c3v; KromRozm III C, C2v; KrowObr 77v, 115; RejFig Cc8; OrzRozm F3v; ktora [Libusa] dobrze ſpráwowáłá y ſądziłá/ á ni nácżym ſie nie omyliłá. BielKron 318v, 159v, 167, 419; Palatum sagax in gustu, Oſtrego ſmáku/ nie omyli ſie ná koſztowániu. Mącz 364a, [176]c, 265c; GórnDworz L8, Ggv; RejPos 287; bo ći máią tym obycżáiem wſzyſthkim dobre ſerce vcżynić ktorzy ſie ná przodku potkáią á nieprzyiaćielſkie woyſko przełomią/ a ieſliby ſie omylili ná cżym/ żłe vcżynią ſerce drugim. BielSpr 22, 5v; Strum R4; choćiaſz to Eráſmus oycowi przycżytał/ ále ſie ná tym omylił/ bo tego nie rozumiał. CzechRozm 63, 74v, 121, 134v, 211, 212; PaprPan N2; SkarJedn 45; SkarŻyw A5, 357; álebych ſię ná heretyctwie mogł omylić/ niedoświádcżywſzy wprzod ſłowem Bożym porządnie CzechEp 45; á ia tuſzę iż [...] bádáć ſię o národzeniu Chriſtuſowym nie trzebá: bo ſię omyli káżdy ná tym/ kto mnima iżby dośćignąć miał tych rzecży zákrytych. CzechEp 220, 29, 78, 121, 127, 362; NiemObr 14, 112, 179; A ieśli Ennius prawdę powiádał/ iż ſtárémi obyczáymi Rzymſka rzecz ſtoi/ nie omylił ſye y Cicero ná tym/ tuſząc/ że ten vpadek ſtárych obyczáiów miał zá ſobą y rzeczpoſpolitą potárgnąć KochWr 27; ActReg 129; Ná cżterech ſię zmyſłách omylił LatHar 386 marg, [+11]; SkarKaz 160a; SapEpit D2. Cf »na swym mni(e)maniu, zdaniu się omylić«, »na pamięci się omylić«, »na swej powieści się omylić«, »na swym przedsięwzięciu się omylić«, »omylić się na słowiech«, »na wierze się omylić«.

omylić się na kim [= w stosunku do kogo] (5): Poetowie piſáli/ iż Liberius/ tho ieſt/ Bachus napirwey wino wynálazł/ tu ſie iáwnie okazáło ná Noim/ iż ſie omylili ná Liberiuſie/ przypiſáli mu to iż ie pijał dobrze. BielKron 6; [Scewola zabił kanclerza zamiast króla, bo go nie znał] wiedz krolu [...] ácżem ſie ia omylił ná tobie/ ále tráfiſz ná tákiego co ſie nie omyli. BielKron 106, 106; CzechRozm 69v; WujNT 297.

omylić się w czym (18): LubPs Q2, bb; Bo yż nietylko w ſkładaniu liter może ſię chutko omylić KwiatKsiąż Q3v; wiedzyał on to wſzytko/ [...] iż tám miáły być nań rzecży wymyſláne á wyſtháwione/ iákoby ſie w cżym omylił/ á iákoby byli mogli w cżym náleść iáką omylną ſpráwę ábo náukę iego. RejPos 225; HistLan A2; We wſzelkich ſpráwach innych ná świećie może być popráwá/ ieſli ſie kto w cżym omyli/ ále porażká Woienna nie może być nigdy nágrodzoná/ gdyż zárazem idzie ſzkodá y winá/ y śmierć zá obłądzeniem. BielSpr 6; iż káżdy człowiek ſnádnie ſię bárzo omyla/ y owſzem nie podobieńſtwo żebym ſię y ia omylić wczem niemiał/ gdyż widzimy ná oko/ iako ſię bárzo y wielcy á mądrzy ludzie potykáią. BudBib c3, c3; Ale co za podobieńſtwo żeby ſię we wſzytkich kśięgách piſárze omylili? BudNT Ii8v; a omylił ſie naprzod w licżbie piſząc liſt 29. miáſto 37. CzechRozm **7, 51; á zábity pod Fridburgiem Roku 1328. nie roku 1307. iáko ſie tu Drukarz w Kronice Miechowiuſowey omylił lat dwudzieſtą y trzemá. StryjKron 380; CzechEp 45; NiemObr 13, 93; Ale ázaż nie ſłuſzniey wierzyć/ że ſię ábo ſam Epiphánius/ ábo ći ktorzy go przepiſowáli/ w tym omylili; á niżli pſowáć y odmieniáć ſłowá Apoſtolſkie WujNT 603; CzahTr B2. Cf »w kupnie się omylić«.

W połączeniu szeregowym (1): A coſz ia proſtak y nieuk niemiałbym ſię wták wielkiey á trudney rzecży omylić/ ſpotknąć/ y vpaść? BudBib c3.

W przeciwstawieniu: »omylić się, prawdę mowić« (1): Abowiem gdyby ſie on omylił/ á ty byś prawdę mowił/ tedyby prawdá twoiá Grámmátyki y Dialektiki tákiey nie potrzebowáłá. CzechRozm 63v.

W porównaniu (1): (marg) Smyſłom nic nie wierzyć. (–) iáko woł y ośieł ták ſię ná tey potráwie omylićie. SkarKaz 160a.

Przysłowie: A ſnadź mie ći więcey opuſſczáią Ktorzy ze mnie dobrodzieyſtwo zn[áią] [A mn]ie nielza iedno w ſwych teſknicach [Ięcze]ć/ wołáć ſkárżyć po vlicach [Bom] ſie w rynku bárzo omyliła [Wſzy]tkęm tám ſwą nádzieię ſtráćiłá. RejRozpr K2v.
Fraza: »[czyje] słowo się nie omyli [= nie odmieni]« (1): Wolimy przedſię ſzukáć ſwieckiego báłwáná/ Opuſzcżáiąc niedbále ták pewnego Páná/ Ktorego ſie namnieyſze ſłowo nie omyli/ Gdyż on tu káżde ſerce iáko chce náchyli. RejWiz 187v.
Zwroty: »bardzo się omylić« (21): iako ſie ten omyla ktory ſądzi dobroć cżlowiecżą z ięzika iż on pięknie mowi albo łagodnie. tak też on ſie barzo omyli ktori będzie mnimiał złego być iż ieſt rozooki, gdyż drugich cżłonkow dobra ſkładnoſć będzie o dobroci ſwiatcżyła. GlabGad Mv; RejRozpr K2V; SeklKat V2; RejKup ſ3v, 8v; LubPs Q?; KrowObr 77v, 115, 221v, 222; bo by ſie káżdy ná tym bárzo omylił/ y nie dármo ieſt oná przepowieſć/ Nie káżdi pan/ co w błáwacie. GórnDworz L8; HistLan D; HistHel B4v; BudNT c4v; CzechRozm 74v, 121, 135v, 212; SkarŻyw A5; CzechEp 121, 127.

»dziecinnie, śmiesznie się omylić« (1:1): BudBib c2v; Były tedy miedzy onemi kśięgámi iedne Korſendoceńſkie cudnie po Grecku/ ále przez głupiego piſarzá piſáne. Wtych (iako Eraſmus piſze) śmieſznie ſię piſarz omylił. BudNT b5.

»w kupnie się omylić« (1): Ieſt przy tym y náuká koniá dobrégo poznáć/ by ſye w kupnie nieomylił SienLek 164v.

»z łacińskiego się omylić« = popełnić błąd w tłumaczeniu wzorując się na pzekładzie łacińskim (1): Y tu ſię dźiecinnie tákże z Lacinſkiego omylili/ nie weyzrzawſzy do zrzodeł Grecſkich. BudBib c2v.

»na swym mni(e)maniu, zdaniu; w swym mni(e)maniu się omylić« [szyk zmienny] (4:1;2): Ano ſie w mnimániu ſwoim ſnadź bárzo omylili LubPs Q2; Nostra nos fefellit opinio, Omyliliſmy ſie ná ſwym mniemániu. Mącz 265c, [176]c; ná ſądziech/ ná ſeſſyach/ przy rozbierániu rzecży wielkich/ prędzey ſie záwdy ieden cżłowiek ná zdániu ná ſwym omyli/ niż wielka gromádá ludzi. GórnDworz Ggv; Iedno ſie wżdy ſtrzeż omylić w tym hárdim mniemániu/ Boć nie dobrze kto ſie ſádzi ná ſwym właſnym zdániu. HistLan A2; ále ieſliſz ſie ná ſwym mniemániu omylą/ tedy ſie to pokaże iż plotą ſámi nie wiedzieć co. CzechRozm 134v, 212.

»na pamięci się omylić« = źle zapamiętać (1): iż Márek y Lukaſz nye z páńſkyey náuki piſáli/ Páweł go też nye ſluchał. Ale y oni ktorzy go [Chrystusa] ſlucháli/ mogli ſye ná pámyęći omylić: Bo nye rychło po zmartwych wſtányu Páńſkim piſáli. KromRozm II c3v.

»na swej powieści się omylić« = pomylić się w zeznaniach (1): GDy ſye kto v Sądu ná ſwey powieſći omyli/ iże nie z vmyſłu rzecze/ może ſye popráwić bes ſzkody ſwey. GroicPorz t3v.

»na swym przedsięwzięciu się omylić« (2): CzechRozm 135v; y zwyćiężywſzy wſzytki trudnośći/ ziácháli ſię tu ná ten święty y powſzechny Zbor/ [...] y na ſwym ſie przedſięwzięciu nie omylili. Bo po długim y trudnym wybádániu/ zá łáſką Duchá S. do naświętcżey ktorey prágnęli iednośći przyſzli. SkarJedn 270.

»omylić się na słowiech« (1): Labi veribis, Omylić ſie ná słowiech. Mącz 180b.

»na wierze, w wierze się omylić« = pobłądzić w wierze (1:1): RejKup c3v; ná cżym przeſtawáiąc/ pewni być możemy/ iż ſię w wierze náſzey nie omylymy. NiemObr 93.

Szeregi: »omylić i oszukać się« (1): Abyſmy ſię (iáko Auguſtyn S. mowi) ábo ná oblubieńcu ábo ná oblubienicy nie omylili y nie oſzukáli. WujNT 297.

»unieść się, omylić się« [szyk 1:1] (2): RejAp 196v; Ale rádzę idź zá dobrym/ pewnie ſie nie omyliſz/ á nie vnieſieſz ſie s poććiwey á s potrzebney drogi ſwoiey. RejZwierc 142.

»upaść a (i) omylić się« (2): RejPos 142v; Pytaymyż ich powtore/ ieſli ći ludźie/ [...] omyłce y obłądzeniu nie podlegli/ [...]. A ieſli o káżdym zoſobná/ przyznáć to muſzę/ iż cżłowiekiem będąc/ vpásć/ y omylić ſię może. NiemObr 175. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

W przen (1): Tám [w raju] wnet Pan/ ácż z wielkim żalem nád vpadkiem iego [człowieka] vcżynił doſyć boſkiemu dekretowi ſwoiemu/ ktory ſie nigdy zmienić áni omylić może: wyrzućił go wnet od oblicżnośći ſwoiey RejPos 101.
2. Zawieść się, doznać rozczarowania (78): BierEz O4v; RejJóz K7v; RejKup b3, Cv, i2v [2 r.], i4v, 17v [2 r.] (11); Y ty ieſliże ſie też k mey rádzye przychyliſz/ Poznaſz to w krotkim cżeſie iż ſie nie omyliſz. RejWiz 32; RejFig Bb3, Dd4v; BibRadz Dan 11/6; OrzRozm S3; A to też wieſz [...] iż s piekłá á s takiego oſądzenia iuż żadnego odkupienia nie máſz. Wáruyże ſie omylić/ ieſliby ſie nádzyewał/ áby cie s tego/ ieſli cie teraz oſądzono/ po ſmierći wydzwoniono/ wykropiono/ ábo wykádzono. RejPos 147; RejZwierc 93, 138, 194v; Pierwſzybym ia był/ coć vfáiąc Boże Omylić ſię miał GrabowSet D2v; Rękámi memi ſzukałem Bogá/ y nie omyliłem ſię. WujNT 388.

omylić się kim [= być przez kogoś omylonym] (1): Y ſługá ien im przydawał/ Ieleniá támo nie widział. Ieleń ſie z tego weſelił/ Iże ſie táko vtáił: Aż mu rzecże co ſtárſzy woł/ Prozność gośćiu ieſzcże weſoł. Sługá ſie tobą omylił/ Iże tego nie pilen był: A przydzieli ſam goſpodarz/ Tu ſie przed nim nie záchowaſz. BierEz R2v.

omylić się na kim (17): RejKup f6; A iżbyſmy ſię teſz/ y ná thych pokornych zwolennikach ktorzy ſie kryſtuſowymi być miánuią y tzynią nieomylili y iákich inſzych obłędliwych/ y ántykryſtowych zwolennikow nieprzyimowáli KrowObr 3v; RejZwierz 123v; Luter z żałośćią tego vżywał/ iż ſie omylił ná tych o ktorych miał dobrą nádzieię ſłowu prawdźiwemu mieyſce dáć BielKron 204, 226, 244, 261; Nieomyliſz ſye ná żadnym Herborćie nigdy/ á zaż niewidźiſz/ iáko ći ludźie miłość á pokóy miedzy námi w Przemyſkiéy Ziemi mnożą OrzQuin B4v; A thák iżem ſie ia nie raz iuż/ ná przyiacielu/ [...] omylił: przychodzi mi tho cżęſtho ná myſl/ iżby lepiey nie vfáć nikomu ná ſwiecie GórnDworz Mv; RejPos 14; ACżem ſie ia ná ſyniech/ ſmutna omyliłá/ Ale mię wżdy coruchná moiá poćieſzyłá. BielSat H2v; BielSpr 2; CzechRozm 240; nikt ſię ná tey Mátce miłoſierdzia nigdy nieomylił SkarŻyw 460, 213; KochMRot B4; Inna rzecz ieſt/ gdy ſię pánowie y ći co vrzędy podáią omylą ná ludźiech: ábo gdy y z dobrych ná wybierániu/ złemi ſię ná ſpráwowániu vrzędow ſtáią. SkarKaz 610b.

omylić się na czym (28): Bowiemeś dopomogł iemu iż ſie wſſytko po myſli iego ſtáło/ á czego kolwiek potrzebował ninaczem ſie nieomylił. RejPs 29v, 82, 115v; ale pan twoy gdj bedzie chczial przyazlywye a ſąſſyeczkie ſkrolem yego M. zyz. [!] nieomily sye na przyazny a na lascze pana mego LibLeg 10/154; Nyechczancz abi na naſchey wyerze kthoraſzmi Czeſſarzowi Iego Mczi daly ad [!] od Iego Mczi ya theſzh wſzyaly myal ſzye yego M. omilicz. LibLeg 11/136v; Wiem że gdy kto na pomocz/ wiernie wzywa ciebie Zadny ſie na twym boſtwie nigdy nie omyli A dozna dziwney łaski/ każdy w krotkiey chwili RejJóz C3, K7; A zewſſąd mie ſtrach zeymuje Sercze yakes vpád ċzuje Kiedym ſyę natym omylił Cżegom zwielka pracza nabył RejKup Bbv; Synu miły [...] Tákież y ty corko ma bierz to w myſli twoie. Co ſtárſzy náucżáią [...] Tákież moiey powieści teraz mieyſce daycie. Bowiem ſie ná mey mowie nigdy omylicie BielKom C3v, D5; GliczKsiąż Gv, Hv; Vkaſz piſmo Swięthe/ iż ſie ná iednániu y przytzynach ich [świętych] nigdy nieomylemy? KrowObr 210; Leop 2.Mach 5 arg; [Balaban do Machometa] á wżdym ſie ták nád nádzieię/ ná ſwey forthunie omylił/ żem hániebnie od máłego ludu porażon BielKron 256v, 6, 227, 448v; Mącz 138a; więc kiedy ſie cżłowiek w tey mierze/ ná ſwym mnimániu omyli/ á iż mu ſie ták nie zdárzy/ iáko ſie nádziewał ále opák GórnDworz L4; RejPos 190; GrzegŚm Av; CzechRozm 212; PaprPan A3v; y nieomylił ſię ná tey vfnośći w Pánie ſwym. SkarŻyw 285; CzechEp 59; Strzeż/ proſzę/ Rycerzu nieprzewyćiężony/ Aby nieprzyiaćiel z wzgárdą wyrzucony/ Gdy/ śię z ſwym pośiłkiem o mię będźie śilił/ Zá twoią pomocą/ ná wſzem ſię omylił. GrabowSet P2v; KochFrag 48.

omylić się w czym (4): GliczKsiąż A4v; Ale ſie w nádzyei ſwey thák bárzo omylili LubPs hh; BibRadz I 291 marg; CzechRozm 65.

Zwroty: »bardzo się omylić« [szyk zmienny] (7): GliczKsiąż Gv; LubPs gg2v, hh; CzechRozm 212; PaprPan A3v; Skażeſz co kiedy ſpráwiedliwie? czyli/ Kto ná to czeka/ bárdzo ſye omyli KochPs 84; CzechEp 59.

»nic się nie omylić« (5): RejPs 115v; RejJóz K7; Pánu Bogu ſie porucż/ inemu nikomu. Temu wierz temu dufay nic ſie nie omyliſz/ Snádnie y bez obrony złego wnet náchyliſz RejWiz 90; A tu dopiro pewnie cie iśći/ á pewnieć obiecuie/ iż ſie ná tym nic nie omyliſz/ iż wnidzyeſz do kroleſtwá iego świętego. RejPos 190; TV ſie nic nie omyliſz nacż ich iedno żądaſz/ Y záwſze ich w potrzebie ták mężne oglądaſz PaprPan Z4.

Synonimy: 1. obłędzić się, zbłądzić; 2. zawieść się.

Formacje współrdzenne cf MYLIĆ.

IM