Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: (MYLENIE)

Następne hasło: MYLIĆ SIĘ »

MYLIĆ (37) vb impf

Fleksja

indicativus
inf	mylić
praes
	sg	pl	du
1	mylę	mylimy	myliwa
2	mylisz	mylicie	mylita
3	myli	mylą

praet
	sg
2	m	-ś mylił

imperativus
	pl
2	mylicie
3	niech mylą

conditionalis
	sg
3	m	by mylił
3	f	by myliła

inf mylić (1). ◊ praes 1 sg mylę (3). ◊ 2 sg mylisz (4). ◊ 3 sg myli (9). ◊ [1 pl mylimy.] ◊ 2 pl mylicie (1). ◊ 3 pl mylą (12). ◊ [1 du myliwa. ◊ 2 du mylita.] ◊ praet 2 sg m -ś mylił (1). ◊ imp 2 pl mylicie (1). ◊ 3 pl niech mylą (1). ◊ con 3 sg m by mylił (1). f by myliła (1). ◊ part praes act myląc (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Sprawiać, że ktoś sądzi o czymś inaczej niż jest w rzeczywistości; wprowadzać w błąd, oszukiwać (16)
2. Zmieniać ustalony lub spodziewany porządek czegoś, plątać, gmatwać, psuć, przeszkadzać w czym (13)
3. Sądzić o czymś, że jest tak jak naprawdę nie jest; nie mieć racji, mylić się (6)
4. Nie robić czegoś zaraz, zwlekać (2)

1. Sprawiać, że ktoś sądzi o czymś inaczej niż jest w rzeczywistości; wprowadzać w błąd, oszukiwać; decolare, fallere, frustrare Cn (16): Bo ſercze pewny prorok a nigdy nie myli Kazdemu czo winſzuie da znać wkrotkiey chwili RejJóz M7; GórnTroas 44; [Mylę/ Myliſz/ Myli. Mylimy/ Mylicie/ Mylą. Myliwá/ Mylitá. StatorGramm Iv].

mylić kogo, co (8): RejKup c5, g3v, g6v; Nie leź pod ſieć w nádzyeię nábycia więtſzego/ [...] Niech cie waby nie łudzą/ niech nie mylą wſpary RejWiz 106, 78; RejZwierz 83v; Twe [Boże] drogi proſto wiodą/ w ſtronę ſie nie chylą/ Szcżęſliwy kto w nich idzie/ błędy go nie mylą. WisznTr 23. Cf mylić kogo na czym.

mylić co komu (1): Gdyż y widome rzecży s cżáſem nam wzrok mylą RejWiz 112.

mylić kogo na czym (1): RejKup f8 cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

mylić kim (1): Tá Olimpia [...] Záłoſnie ná obłudność ſwiátá nárzekáłá [...] Iáko myli márny ſwiát ták wſzytkimi záwżdy. RejZwierz 46.

mylić czym (4): RejKup g6v; (nagł) Chodorowſcy á Zorawińſcy. (‒) [...] Nie paráią ſie nicżym/ iedno zacną ſławą/ Y nie mylą nikogo/ obłudną poſtáwą. RejZwierz 83v. Cf »rzeczą mylić«.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): A chorego na tym myla. Iż zdrowie mu obieczuią RejKup f8.

Zwrot: »rzeczą mylić« (2): RejJóz B3v; Cżuiąc ſie wżdy cżyrſtwieyſzym by rzecżą nie mylił/ Gdyby cięſzſzą chorobą był więcey ruſzony/ Chciał áby był Teſtáment s pámięcią ſpráwiony. HistLan E.

W przen (2): Y widome rzecży tedy wzrok mylą. RejWiz 112 marg [idem] Dd4.

2. Zmieniać ustalony lub spodziewany porządek czegoś, plątać, gmatwać, psuć, przeszkadzać w czym; denormare Mącz (13): Denormo, Káżę/ Zmykam z práwey miáry/ mylę Mącz 250b; Strum B5.

mylić co (7): Kupieċ proſzy by mu [Sumienie] ſpowiedzy niemylyla. RejKup i4, Iv. Cf Zwroty.

mylić czym (3): O nędzny niewierniku/ przecż nie pomniſz ná to/ Iż wſtyd gdy iednem myliſz/ kole w ocży zá to. RejZwierz 109v; BielSat Nv; BielSjem 37.

Zwroty: »mylić drogę« (1): ZŁodźiej [...] Tráći ślad/ myli drogę/ we dnie ſpi/ á nocą/ Pędźi/ áż ſię od biegu podiezdkowie pocą. A gdy zápędźi ſtádo zá cudze gránice : Iuż beśpiecżen KlonWor 21.

»mylić krok [= sposób postępowania]« (1): Y nie trzebá páźdzyorká áni prochu w oku Mieć/ á z reyeſtru ſtąpáć á nie mylić kroku. RejWiz 2.

»mylić [czyje] szyki« (3): Idźćie iedny po drugich/ s ſwemi proporcżyki/ Idźćie przedſie choć mylą/ ſtrzelbą wáſze ſzyki. BielSat Nv [idem] BielSjem 37; (nagł) Boleſław III. Krzywouſty. (‒) [...] Ośm á czterdzieśćikroć te przećiwniki, Męznie porazał, myląc im ich ſzyki. KlonKr C4.

W przen (3):

Zwroty: »mylić kroki [czyje]« = udaremniać czyjeś plany (1): (nagł) Wyzymir wnuk Lechow. (‒) NIe wydał y ten cnych przodkow Słowiáńſkich W męſtwie, doſtáiąc ſlawy w grunćieeh Duńſkich. Podchodząc morzem pod krolewſkie boki, Y iego myląc bucznoſtąpe kroki. KlonKr Av.

»mylić szyki [w czym]« = postępować niewłaściwie (2): Bo o żadną ná ſwiecie nie groźi [Bóg] rzecż ſrożey/ [...] Iáko o łzy niewinne/ á o thy nędzniki/ Co tu w ſpráwiedliwośći bárzo mylą ſzyki. RejZwierc 244v; IA Cnotá [...] Záśiádłám Kroleſtwem ſwym miedzy przećiwniki: Robiąc kwitnę/ proznuiąc mylę w mężtwie ſzyki. RybGęśli C2v.

3. Sądzić o czymś, że jest tak jak naprawdę nie jest; nie mieć racji, mylić się; peccare Mącz (6): GliczKsiąż I4; Dáley trudno láthá poznáć maſz/ bo niekthorzy ludźie ná domnimánie mienią im [koniom] láthá/ ále mylą/ chybá by go miał z młodu. SienLek 188v; Non in multis peccas [...] Nie myliſz ſie/ nie wiele myliſz/ álbo błądźiſz. Mącz 285c, 285c; V Bogá káżdy błazen/ [...] A im ſye bárźiéy śili/ Tym ieſcze więcéy myli. KochPieś 27.

mylić w czym (1): yeſli preceptor yáko w náuce á w wierze myli y chramye/ po temuſz też y vcżeń obłedliwem ſie sſtáć/ á ná wyárę vpádáć musi. GliczKsiąż L5.

4. Nie robić czegoś zaraz, zwlekać (2): (did) Posel o pewney ſmierczy powieda: (‒) Obaczys tu wnet pochwyly Boċ bog nierad dlugo myly. RejKup e6v; [Hekuba do Chóru] Doſyć ma Hector/ á wy nie mylićie/ Priámowi záś nowy płácz zácznićie. GórnTroas 14.

Synonimy: 1. łudzić, oszukawać, oszukiwać, zawodzić, zwodzić; 2. kazić, mieszać, psować; 3. błądzić, chybiać, grzeszyć; 4. mieszkać.

Formacje współrdzenne: mylić się, omylić, omylić się, pomylić, pomylić się, umylić, umylić się, zamylić, zmylić, zmylić się; omylać, omylać się.

Cf DROGOMYLNY, [MELENIE]