[zaloguj się]
[pdf]

CHYBIAĆ (31) vb impf

chy- (25), chi- (6).

Fleksja
inf chybiać
indicativus
praes
sg pl
1 chybiåm
2 chybiåsz
3 chybiå chybiają
praet
sg pl
2 m chybiåłeś m pers
3 m m pers chybiali
f chybiała m an
n chybiało subst
imperativus
sg
2 chybiåj
3 niech chybiå
conditionalis
sg
3 n by chybiało

inf chybiać (2). ◊ praes 1 sg chybiåm (6). ◊ 2 sg chybiåsz (1). ◊ 3 sg chybiå (10). ◊ 3 pl chybiają (4). ◊praet 2 sg m chybiåłeś (1). ◊ 3 sg f chybiała (1). n chybiało (1). ◊ 3 pl m pers chybiali (1). ◊ imp 2 sg chybiåj (1). ◊ 3 sg niech chybiå (1). ◊ con 3 sg n by chybiało (1). ◊ part praes act chybiając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Nie trafiać do celu; aberrare Mącz, Cn; errare Mącz; deerrare, deviare Cn (17) :
a. O pociskach, ciosach: pudłować; in falsum iacere tela, praeter scopum iacere Cn (5): Telum errat, vel aberrat, Chybia. Mącz 108a.

chybiać czego (3): Proſto iáko owi ſtrzelcy ktorzy do dźikiego mężá ſtrzeláiącz/ telko iedną drogą trefiáią w ſerce/ á tyſiąc tych drog ieſt/ ktoremi chybiáią nietelko ſercá/ ále y wſzytkiey tarcżey. GórnDworz Ii6; PaprUp Av. Cf Zwrot.

Zwrot: »chybiać szyje« = nie zabijać (1): poki chybia ſzyie Oná/ co iedną koſą/ chude z pány bije. GrabowSet B4v.
W przen (1): Abowiem vććiwa prawdá nie potrzebuie áni poſtawek żadnych/ ani vmizgánia żadnego/ [...] iedno iáko cieſlá ſiekierą raz w raz/ á nigdy nie chybiáć RejZwierc 83v.
b. Zbaczać, błądzić, mylić drogę (12): Erro, Błądzę. Chibiam. Mącz 108a.
Zwrot: »chybiać drogi, z drogi« (1 : 1): Aberro, Vſtępuyę dáleko z drógi chybiam/ Błądzę/ Nietráfiam. Mącz 108b; Zna to Moſkwićin/ zna Tátárzyn ſrogi/ Gdy chybia drogi. ModrzBazStryj ¶2v.
Przen: Tracić orientację, zbaczać z właściwej drogi postępowania (7):

chybiać z czego (1): Bo Poetowie oni kiedy co piſáli/ Folguiąc ozdobie ſłow z gośćińcá chybiali. StryjWjaz A3.

Zwroty: »chybiać brodu« (4): RejWiz 28v, 100v; W żadney ſpráwie pocżćiwey nie chybiáią brodu. PaprPan R4; KochFr 21.

»nie chybiać celu« (1): Ktorego lutnia/ y głos bálſámowny Nie zginie z laty/ y nie chybia celu SzarzRyt B4.

»chybiać mostu« (1): iż ia wolę kto mowi po proſtu/ A w proſtośći nie chybia ſwiętey prawdy moſtu StryjKron 567.

α. Omijać, okrążać, nie dotykać [czego] (2): RejZwierz 107; iż każdy co płynie od Kánáryiſkich wyſpow do album caput/ nie może chybiáć brzegow Afryki lewą ſtroną. BielKron 449v.
2. Odstępować od prawidła, wzoru, niewłaściwie postępować, być w błędzie, mylić się; peccare Mącz, Cn; errare Calep; aberrare a proposito Cn (10): Niedzýw Ludzom yż chybiayą Gdyż y Swieczj omylaią RejKup y6v; Pecco, Grzeſzę/ Wyſtępuyę/ Chibiam/ Mylę. Mącz 285c; Calep 372a; iákoby wſzytko było proſto/ y pod linią y ſznurem woley Bożey/ y práwá od niego dánego/ á nic nie chybiáło áni ná tę ſtronę áni ná owę. SkarKaz 310a.

chybiać czego (2): Zwycżay dobry á ktemu pobożna vſtáwá Wywroćiły niecnotę/ iż chybiáłá práwá. ModrzBaz 5; CiekPotrŚredz )?(4.

chybiać w czym (1): Iuż temu wierz nie chybiam w tym powieſcią moią PaprPan N3v.

Zwrot: »chybiać rzeczą« (1): Hallucinor, Podmawiam ſie/ omylam ſie/ Chibiam rzeczą. Mącz 152d.
a. Nie być podobnym (2):

chybiać kogo (1): Haec a te non multum abludit imago, Ten obras yeſtći malem podobny/ nie dáleko cie chybia. Mącz 199a.

chybiać czego (po przeczeniu) (1): przy niey wielka cnotá/ Ktora namniey niechybia bogátego złotá. SapEpit A3.

3. Zawodzić, wprowadzać w błąd; oszukiwać; decollare, fallere Cn (2): Ut falsus animi est, O chybia dáleko. Mącz 117a; Biorą drudzy miárę przes ćień Wieże álbo muru/ iáko dáleko ma kopáć pod mur albo párkan/ ale to chybia/ gdyż ſie ćień cżęſto odmienia. BielSpr 63.
4. Nie przypadać w udziale, omijać; praeterire Vulg [kogo] (1): Nie omieſzkaway ſobie cżáſu weſołego/ áni cię niech chybia pożytek dobrey pożądliwośći. BudBib Eccli 14/14.
5. Brakować (1):
Fraza:»mało co chybiało« (1): Tantum non, Máło co chibiáło/ málem tilkieſz. Mącz 440d.

Synonimy: 1. b. błądzić, mijać; 2. błądzić, grzeszyć; mylić się, omylać się, występować; 5. nie dostawać.

Formacje pochodne cf CHYBIĆ.

Cf CHYBIAJĄCY, CHYBIANIE

KW