[zaloguj się]
[pdf]

PODSTĄPIĆ (29) vb pf

W inf -stąp- (11), -stęp- (6); -stąp- ArtKanc (4); -stęp- RejPs, LubPs, Calep; -stąp- : -stęp- RejPos (5:1), RejZwierc (2:2); w pozostałych formach -stąp-.

o prawdopodobnie jasne (tak w pod-).

Fleksja
inf podstąpić, podstępić
praet
sg pl
3 m podstąpił m pers podstąpili
conditionalis
sg pl
3 m by podstąpił m pers by podstąpili

inf podstąpić (11), podstępić (6). ◊ fut 3 sg podstąpi (1). ◊ praet 3 sg m podstąpił (7). ◊ 3 pl m pers podstąpili (1). subst n postąpili (1). ◊ con 3 sg m by podstąpił (1). ◊ 3 pl m pers by podstąpili (1). ◊ [part praet act podstąpiwszy.]

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (cztery z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Doznać, wycierpieć [co] (13): bo wſzytki ty Kroleſtwá/ ktore iuż vpadek ſwoy podſtąpili/ wſzytki thy znáki przed vpadkiem ſwoim widziáły LeszczRzecz A4v; ktoby nie chćiał tu docżeśnie/ then po śmierći muśi wiecżnie/ męki, y płácż podſtąpić. ArtKanc O4v, O5; Periclitor – Niebeſpiecznoſcz podſtępicz, bicz wniebeſpieczenſtwie. Calep 782a.
a. Podjąć dobrowolnie jakiś trud, cierpienie (9): CzechRozm 59v; Bo z niezmierney ſwey miłośći/ podſtąpił tu [Chrystus] ćięſzkośći rozlicżne trudnośći ArtKanc B6v, C16v [2 r.], D12v, F4, G13v, I19v; [nátychmyaſt przed potzątkiem boyu ktori myeli podſtępić dla prawdy wyáry [...] ſromotnye ſye záprzeli PańskModlWyłoż Fv; AktaSynod I 109; PalladIsag A4].

W charakterystycznych połączeniach: boj podstąpić, boleść, chudobę, ciężkość (ciężkie koronowanie) (3), głod, krzyż, niewyspanie, pracą, śmierć (2), trudność.

Zwrot: »dobrowolnie podstąpić« (1): Kryſtus [...] miłuiąc ſwe z vprzeymośći/ dobrowolnie śmierć podſtąpił ArtKanc E3v.
2. Wyrządzić komuś coś złego [w tym: kogo (9)] (10): LubPs L3; To dziś rozum podſtąpić kto kogo może. RejZwierc B3, 191.

podstąpić w czym (1): racz miłoſciwie [...] bronic nas [...] od pilnego ſtarania ſprzeciwnikow naſſych tak duſſnych iako y cieleſnych kthorzy ſie ſtaraią vſtawicznie aby wczem podſtąpili nas. RejPs 192v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): wſſytki ſpráwy twoie ninacz ſie inego nieſćiągáią iedno áby mogł podſtępić kto ſie obaczyć niemoże. RejPs 78v.

Zwrot: »tajemnie podstąpić« (1): iſz chytrze a taiemnie podſtąpili nas iakoby iakie błędne RejPs 16.
a. Oszukać [w czym] (4):
Szeregi: »podstąpić a oszukać« [szyk 1:1] (2): Widzimy iż bráth brátá radby w cżym mogł podſtąpił á oſzukał RejZwierc 78, 191.

»podejść a podstępić« (2): wſzędy á wſzędy náſádził ſie ieden ná drugiego/ áby go w cżym podeydź á podſtępić mogł. RejZwierc 78, 190v.

3. Przyłapać kogoś na tym, że powiedział lub uczynił coś, czego nie powinien [kogo] (6): Abowiem Páná chcieli podſtąpić/ á ſámi wielekroć thu złamáli ſwięto ſwoie RejPos 227v, 53, 227v.

podstąpić w czym (2): RejPos 209v cf »podstąpić a podchwycić«, 225v cf »podstępić a ułowić«.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Paná chczą podſtąpić/ ieſliże co będzye robił ábo prácował/ [...] á ieſli zgwałći ſobotę. RejPos 227.

Szeregi: »podstąpić a podchwycić« (1): wneth iął kuśić y Páná Bogá ſwego y bliźniego ſwoiego/ [...] á chciał go podſtąpić á podchwyćić w iákich omyłkach iego. RejPos 209v.

»podstępić a ułowić« (1): w cżym go oni podſtępić á vłowić chcieli/ tym ſie ſámi vłowili RejPos 225v.

4. [Zająć nielegalnie czyjeś terytoria [kogo w czym]: Lecz nie dziw, że tak hojnie nie swoje dawali ci krolowie francuscy, nacudze wstąpiwszy, Nie słusznie wschodnich panow w państwie podstąpiwszy. Apolog 16.]

Synonimy: 2.a. nawilić, okłamać, omylić, oszukać, oszydzić, oszwabić, podejść, zdradzić, zmylić, zwieść; 3. podchwycić, ułowić; 4. podejść.

Formacje współrdzenne cf STĄPIĆ.

Cf PODSTĄPIENIE

KW, MM