Fleksja
| pl |
| N |
m pers |
pomarli |
| subst |
pomarł(e) |
| G |
pomarłych |
| D |
pomarłym |
| A |
m pers |
pomarłé |
| subst |
pomarłé |
| I |
m |
pomarłymi |
| inne formy |
|
pl A m pers a. L - pomarłych
|
sg m N pomarły (1). ◊ pl N m pers pomarli (3). subst pomarł(e) (1). ◊ G pomarłych (22). ◊ D pomarłym (2). ◊ A m pers pomarłé (11); -é (1), -(e) (10). subst pomarłé (1). ◊ I m pomarłymi (2). ◊ A m pers a. L pomarłych (1).
Nieżywy, umarły (z wyjątkiem pozycji słownikowej Mącz: o wielu);
mortuus Vulg; demortuus Mącz (44):
Bo nie my zá pomárłé swiádki Bożé ſye przyczyniamy: ále óni ſye zá námi przyczyniáią. BiałKat 148v;
tedy też y pomárłych świętych wzywać muſiemy/ poniewaſz nie tylko Chriſtuſá/ ále y onych zá dni żywotá ich wzywano/ y do nich ſie w potrzebách vćiekano. CzechRozm 194,
194,
194v;
CzechEp 83 marg,
85,
139,
172,
387 marg.
pomarli w czym (1): Ale y to okázáć ſię nie może/ żebym ia ludźiom świętym w práwey wierze pomárłym: [...] przymawiáć/ y ony báłwánámi názywáć miał. CzechEp 78.
W przeciwstawieniu: »pomarli ... żywi« (4): Papieskie wzywánie pomárłych s. vtwierdźić ſie nie może wzywánim IEzuſá Chriſtuſá żywego. CzechRozm 193v marg [idem] **4; Nie lżę ia tedy áni háńbię świętych pomárłych: ále ſtrofuię z głupſtwá y obmierzłego báłwochwálſtwá żywych/ co tákiemu báłámuctwu wierzą CzechEp 84, 195.
Wyrażenie: »ludzie pomarli« [w tym: dusze ludzi pomarłych (4)] = mortui Vulg [szyk 11:1] (12): Leop Sap 19/3; A przetoż nie ſámo wy ćiáło Chriſtuſowe iećie/ choćiaż on żywie: ále y inſzych ludźi/ to ieſt vcżniow Chriſtuſowych/ choćiaż iuż pomárłych. CzechRozm 265, 6v; X.K. nam gáni wzywánie Iezuſá ſyná Bożego á ſam ludzi pomárłe chwali. CzechEp 80 marg, 50, 78, 79, 106, 351 (9).
Szereg: »pomarli i żywi« (1): Ponieważ ći wſzyſcy/ nie ná cżym inſzym procż kupiectwá/ á ieſzcże duſz ludźi pomárłych/ y żywych też wielu/ záśiedli CzechEp 50. [Ponadto w przeciwstawieniu 4 r.]
Przen (1):
W połączeniu szeregowym (1): Cić ſą ſmrodowie ná bieśiádách ſwoich ſpolnie bieśiáduiący bez boiáźni/ ſámych śiebie páſący/ obłoki bezwodne od wiátrow tám y ſám obnoſzone/ drzewá ieśienne/ nieużyteczne/ dwákroć pomárłe/ wykorzenione WujNT Iudae 12.
α.
W funkcji rzeczownika (17):
Demortuus, Zmárły/ pomárły/ nieboſzczik. Mącz 232c;
SkarŻyw 278;
CzechEp 82,
83 marg,
84,
158,
326;
LatHar 170;
Abowiemći y pomárłym dla tego opowiedano Ewángelią: áby iednák ſądzeni byli wedle ludźi w ćiele/ á żyli wedle Bogá w duchu. WujNT 1.Petr 4/6.
W przeciwstawieniu: »pomarli ... żywi« (1): Nie pomárli ſię gánią, ále żywi, ktorzy pomárłych niepokoią y co iest Bożego onym przypiſuią. CzechEp 83 marg.
Wyrażenie: »pomarli w Chrystusie« (1): Gdyż ſam Pan z okrzykiem y z głoſem Archánielſkim y z trąbą Bożą sſtąpi z niebá: á pomárli w Chriſtuśie [mortui, qui in Christo sunt]/ powſtáną pierwey. WujNT 1.Thess 4/16.
Szereg: »(tak) żywi, (jako) i pomarli« = vivi et mortui Vulg (5): CzechRozm 24; mowię przed Bogiem moim y przed ſędźią żywych y pomárłych Iezuſem Chriſtuſem ktory ſądźić ma ſkrytośći ſerc CzechEp 73, 363; CzechEpPOrz **4; WujNT 1.Petr 4/5. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]
Przen: Człowiek niezdolny do zrozumienia oczywistych prawd, mający błędne przekonania, od których nie chce odstąpić [w czym] (1):
Szereg: »i głuszy i pomarli« (1): przetomi ſię niechce/ ſurdos et mortuos frustra alloqui, y z głuchymi y iuż w błędźie pomárłymi bez pożytku mowić. CzechEp 319.
a. O pszczołach [w czym (= gdzie)] (1): Rány zátwárdźiáłé ták miękczyć/ kráie v ran twárdé: pſzczoły w miedźie álbo w plaſtrze pomárłé/ ſtłukſzy/ ná rány przykłáday. SienLek 148; [SprLek D4].
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}