Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PORZUCIĆ

Następne hasło: PORZUCON »

PORZUCIĆ SIĘ (6) vb pf

się (5), sie (1).

o jasne.

Fleksja

praet
	sg		pl
3	m	porzucił się	m pers	porzucili się
3	n		subst	porzuciły się

fut 3 sg porzuci się (1). ◊ praet [3 sg m porzucił się.] ◊ 3 pl [m pers porzucili się]. subst porzuciły się (1). ◊ part praet act porzuciwszy się (4).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. s.v. porzucić.

Znaczenia

1. Rzucić się, upaść (5)
2. [Poruszyć się energicznie]
3. W funkcji strony biernej: Być odrzuconym, zaniechanym (1)

1. Rzucić się, upaść; iactare se Vulg (5):

[porzucić się gdzie: I tráfiło ſie że iednégo dniá będąc ſprácowány z pogrzebu/ przyſzedſzy do domu ſwego/ porzućił ſie podle śćiány y záſnął WujBib Tob 2/10.]

Zwroty: [»nisko się porzucić«: Ten prawdźiwie dźiękuie/ kto ſię naniżey P. Bogu porzući (marg) Dobrze dziękuie kto ſię niſko porzući P. Bogu. (–) SkarKaz 308b.]

»porzucić się u nog, do nog« [szyk zmienny] (1:1): pierwſzy z Ceſarzow do nog ſię iego porzućiwſzy/ [...] nogi iego cáłował. SkarJedn 195; SkarŻyw 183.

»porzucić się na twarz« (1): y dokłáda/ porzućiwſzy ſie ná twarz ſwą Loth [koment. do: adoravitque pronus in terram Vulg Gen 19/1; i ukłonił się ku ziemi Leop]/ ábyś nie rozumiał [tych słów]/ żeby tho tám chwalenie było pocżćiwość cżeſna á nie Boſka. SarnUzn C7.

»na ziemi, [na ziemię [przed czym]] się porzucić« [szyk zmienny] (2): kiedy go [Helijasza] z ięło prágnienie/ łáknienie/ z chodu vprácowánie/ porzućiwſzy śię ná źięmi prośił Páná Bogá áby vmárł. BiałKaz C; SkarŻyw 203; [A záś Kápłanowie w vbierzech Kápłańſkich porzucili ſie ná źiemię przed ołtarzem [iactare se ante altare]/ y wzywáli Páná Bogá z niebá Leop 2.Mach 3/15 (Linde s.v. porzucić)].

2. [Poruszyć się energicznie [w czym]: gdy ſie przywitali z oną Panną/ ktora noſiła ſina Boże^go w żywocie ſwoim/ zrozumiawſzy tho z Ducha ſwiętego/ porzucił ſie [Jan] w żywocie matki ſwey cżyniąc cżeſc Panu RejKat 55v.]

3. W funkcji strony biernej: Być odrzuconym, zaniechanym (1): Teraz oto dopiero/ niektorych przodkow ábo ſtárſzych wiáry ſwey/ náśláduiąc X.K. tę wolność nie tylko ſwym ále y opcym narodom ſpołecżną/ ćiáłu y krwi ſwoiey odiąć/ á práwie gwałtem wydrzeć vśiłuie. A dla cżegoż? pewnie nie dla cże^go inſzego/ iedno iż ſię Rzymſkich Papieżow vſtáwy dla ſłowá Bożego y náuki Chriſtuſowey porzućiły. CzechEp 14.

Synonimy: 1. paść, upaść; 2. poruszyć się; 3. opuścić się.

Formacje współrdzenne cf RZUCIĆ.