[zaloguj się]
[pdf]

PORZUCIĆ (286) vb pf

porzucić (285), porucić (1); porzucić : porucić BibRadz (6:1).

o jasne.

Fleksja
inf porzucić
praet
sg pl
1 m -m, -em porzucił m pers -smy porzucili
2 m porzuciłeś, -eś, -ś porzucił m pers porzuciliście
f -ś porzuciła m an
n -ś porzuciło subst
3 m porzucił, porzuci(e)ł, jest porzuci(e)ł m pers porzucili
f porzuciła m an
n subst porzuciły
plusq
sg pl
1 m -m był porzucił m pers
2 m m pers -ście byli porzucili
3 m był porzucił m pers porzucili byli
imperativus
sg pl
1 porzućmy
2 porzuć porzućcie
3 niech porzuci niechåj porzucą
conditionalis
sg pl
2 m byś porzucił m pers
3 m by porzucił m pers by porzucili
f by porzuciła m an
n subst by porzuciły
impersonalis
praet porzuc(o)no
participia
part praet act porzuciwszy

inf porzucić (37). ◊ fut 1 sg porzucę (5). ◊ 2 sg porzucisz (5). ◊ 3 sg porzuci (21). ◊ 3 pl porzucą (2). ◊ praet 1 sg m -m, -em porzucił (3). ◊ 2 sg m porzuciłeś, -eś, -ś porzucił (10). f -ś porzuciła (1). n -ś porzuciło (1). ◊ 3 sg m porzucił (36), porzuci(e)ł (1), jest porzuci(e)ł (1); porzucił : porzuci(e)ł : jest porzuci(e)ł LibMal (1:1:1). f porzuciła (6). ◊ 1 pl m pers -smy porzucili (1). ◊ 2 pl m pers porzuciliście (2). ◊ 3 pl m pers porzucili (27). subst porzuciły (1). ◊ plusq 1 sg m -m był porzucił (1). ◊ 3 sg m był porzucił (2). ◊ 2 pl m pers -ście byli porzucili (1). ◊ 3 pl m pers porzucili byli (1). ◊ imp 2 sg porzuć (22). ◊ 3 sg niech porzuci (1). ◊ 1 pl porzućmy (2). ◊ 2 pl porzućcie (3). ◊ 3 pl niechåj porzucą (1). ◊ con 2 sg m byś porzucił (1). ◊ 3 sg m by porzucił (7). f by porzuciła (4). ◊ 3 pl m pers by porzucili (12). subst by porzuciły (1). ◊ impers praet porzuc(o)no (2). ◊ part praet act porzuciwszy (65).

Sł stp: porzucić, porucić, Cn s.v. porónić niechcąc, Linde także XVII – XVIII w.

1. Rzucić, cisnąć; proicere HistAl, Vulg, PolAnt, Calag; abicere Vulg, PolAnt; iactare HistAl; reicere Vulg; mittere, relinquere PolAnt; sternere Calag [w tym: kogo, co (77)] (85): OpecŻyw [61]v; RejKup h6; Y rozbiegli ſie wſſyſtcy Pogáni od oblicża ich/ á porzućili horęża ſwoie/ y vćiekli do bożnice ktora byłá w Kárnáim. Leop 1.Mach 5/43, Ps 16/11; RejFig Cc3v, Cc8; RejZwierz 45, 80v; A on porzućiwſzy płaſcz/ gdy wſtał/ przyſzedł ku Iezuſowi. BibRadz Mar 10/50, Mar 14/52; A gdy ſie przybliżał do nich [do śpiewających] Moiżeſz/ vyrzał Cielcá y tańce/ zdumiał ſie y rozgniewał/ porzućił tablice y ſtłukł ie/ á Cielcá wneth ſpalił ná proch. BielKron 34v, 28v; RejZwierc 86v; BudBib Ex 7/12; Calag 367b; A on porzućiwſzy miſę/ ktorą miał w ręku/ bieżał do śieni do drzwi zámknionych SkarŻyw 99; [Aurea] ſzyię ku ćięćiu náſtáwiłá. Lecż Amelbertus iáko wryty ſtánął: dźwuiąc ſię tákiey mężnośći/ iákiey w wielu mężách niedoznał. Y zlęknąwſzy ſię miecż porzućił. SkarŻyw 193, 452, 575; KochFr 40; LatHar 708; WujNT Mar 10/50, 14/52; SiebRozmyśl H2v.

porzucić do czego (4): Na on czás porzući cżłowiek bogi ſwoie śrebrne/ y bogi ſwoie złote/ ktore vcżynili mu dla kłániánia/ do iámy kretow y nietoperzow. BudBib Is 2/20, Ios 8/29. Cf »do nog porzucić«.

porzucić czemu (żywotne) (1): Abowiem táki [przyjaciel omylny] máło nie ieſt podobien ku onemu pſu/ kthoremu chociay nogę przetrąćiſz á potym go pogłaſzcżeſz á kęs chlebá mu porzućiſz/ álić ſie on znowu płáſzcży á lezie mardáiąc ogonem do ciebie. RejZwierc 92.

porzucić przed kogo, przed co (3): Tę [przełbicę] tedy Menelaus przed swoje porzucił, A ci ją wnet porwali KochMon 32. Cf »przed nogi porzucić«.

porzucić przed kim, przed czym (4): y porzućił Aharon laſkę ſwoię przed Fáráonem/ y przed sługámi iego/ y byłá wężem. BudBib Ex 7/10, Ex 7/9; ſzedł do Arcybiſkupá y Krolá y przed nim laſkę Opáćią porzućił/ y klaſztor im puśćił. SkarŻyw 573. Cf »przed nogami porzucić«.

porzucić gdzie (6): A także porzuciwſſy [Judasz] ony pieniądze ſrebrné w koſciele/ roſpacżywſſy ſobie ſſedl ij obieſil ſie [Vulg Matth 27/5] OpecŻyw 118 [przekład tego samego tekstu LatHar, WujNT]; odſtąpywſchy thedi malo porzucziell on ky na lącze y precz yachal. LibMal 1544/79v; RejFig Cc7; BudBib Lev 1/16; LatHar 697; WujNT Matth 27/5.

W przeciwstawieniach: »porzucić ... porwać, pochwycić« (2): ZAcy dwá w mecherzynę ſkorek náſypáli/ Rzkomo iáko połgroſzkow/ co z nich nádziáłáli. Porzućił ieden w ćiżbie/ kędy chłopi ſtali/ A drugi ią pochwyćił RejFig Cc7; KochMon 32.

W charakterystycznych połączeniach: porzucić bogi [= posągi bożków], chorągiew, czacz [= drobne przedmioty], czaszę, horęża, jagodę, kęs chleba, kij, kufel, laskę (3), miecz (2), misę, odzienie, pieniądze (2), pierścienie, płaszcz, prześcieradło (3), rozgę, rożki [= małe rogi], sirp, spis, srebrniki (2), tablice, wiechy, wszystko (2), złoty [= pieniądz], żelazo [= miecz]; porzucić do drzwi, do jamy; porzucić psu; porzucić przed faraonem (2), przed swoje [= żołnierzy]; porzucić w ciżbie, w kościele (3), na łące, u ołtarza; porzucić na krzyż (2), na ziemię; porzucić na krzyżu; porzucić ze wstydem.

Zwroty: »gwałtem porzucić« [w tym: na co (2), na czym (1)] (3): OpecŻyw 138v; Tám go [Jezusa] ná on krzyż ſrogi gwałtem porzućili/ Okrutnémi gwoźdźiámi do niego przybili SiebRozmyśl H4 [idem OpecŻyw], D3v.

»do nog, przed nogi, pod nogi, przed nogami porzucić« = proicere ante pedes Calag [szyk zmienny] (2:2:1:1): RejZwierc 156v; Calag 548a; Pan Bog krzywdy ſługi ſwego pomśćił ſię: iſz onego odzwiernego ſrogi cżárt opętał/ y przed nogámi onego Izáaká porzućił go SkarŻyw 324; Przedał imienie y porzućił pieniądze do nog Apoſtolſkich. SkarŻyw 535 marg, 535; Tám Stephan Woiewodá trzymáiąc w ręku Chorągieẃ z Herbem Wołoſkim/ y vczyniwſzy z vkłonnością potćiwość Krolowi ná koláná vpadł/ y Chorągieẃ przed nogi iego porzućił StryjKron 662.

»porzucić z ręki« (1): A gdy przeſtał mowić [Samson]/ tedy porzućił cżeluść z ręki ſwey [et proiecit maxillam e manu sua] BudBib Iudic 15/17.

»porzucić na ziemię« = iactare a. proicere in terram HistAl, mittere in terram PolAnt [szyk zmienny] (7): Thedi za gardlo yą [niewiastę] vchwiczywſchi na zyąmyą yą yeſth porzuczyel LibMal 1544/93v, 1545/94; Nocy thedy przyſzłey widział weſnie Alexander/ iż trzymał w ręku iagodę/ á porzućiwſzy ná ziemię tárł ią ſwemi nogámi áż ſniey wino wytłocżył. HistAl B8v, B8v; Rzekł mu [Mojżeszowi] Pan Bog/ porzuć rozgę ktorą maſz w ręku ná zyemię. BielKron 28v; BudNT Apoc 8/5; Pánie Iezu Kryſte/ porzućili ćię w onéy krwi twoiéy naświętſzéy ná źiemię SiebRozmyśl C3v.

Szeregi: »porwać i porzucić« (1): chćiałeś dobrowolnie położyć ſie ná krzyż/ ále oni niewierni kátowie/ wielkim gwałtem ćię porwáli y ná krzyżu porzućili SiebRozmyśl D3v.

»porzucić i o ziemię uderzyć« (1): Iábłko gdy zwierzchu ſię pſowáć pocznie/ wykroić ſię zgniłość może/ iż potrwa ále gdy mewnątrz [!] gnić y pſowáć ſię pocznie: wſzytko záraz porzućić muśiſz/ y o źiemię vderzyć. SkarKazSej 674a.

W przen (1): O głupia ręko ktora niedbáſz tyło żeby ná palcách twoich drogie pierśćienie wyſiáły/ [...] Nie wieſz/ nędzny rozumie/ gdy ćiáłu wſzytkiemu zle będzie/ iſz ty mdleć y zginąć y ty pierzśćienie porzućić muſiſz? SkarŻyw 115.
Przen (21): Leop Luc 4/35; My ktorzy do żywotá wiecżnego wniść pragniemy/ dla niego by namnieyſzey ſzkody podiąć niechcemy/ ále rácżey wolemy z ćiężarem zginąć/ niż porzućiwſzy go być záchowáni. WysKaz 12.

porzucić gdzie (2): [modlitwa św. Antoniego] O pánieńſtwo moie/ iuż nie zámiłowáne teraz/ ále poſtradáne/ iuż nie lubośći moiá/ ále roſpácży moiá/ ná ktoryś hak przyſzło? w iákimżeś mię błoćie podrożnym/ y iáko ſmrodliwym porzućiło? LatHar 149; WujNT Luc 4/35.

Zwroty: »[na co] porzucić boty« = wziąć w posiadanie (1): Moab będźie gárncem vmywánia mego/ á ná Edom porzucę boty moie [Super Edom proiciam calceamentum meum] BibRadz Ps 59/10.

»porzucić na drodze« (1): Thákże y fráſunk/ á niechce on od ciebie/ idźże ty od niego á porzuć go ná drodze RejZwierc 150v.

»porzucić na łoże« = ukarać chorobą; mittere in lectum PolAnt, Vulg (2): BibRadz Apoc 2/22; porzucę ią [Jezebel] ná łoże (marg) złożę ią chorobą. (–) WujNT Apoc 2/22.

»porzucić pod nogi, przed nogi« (1:1): A ták obácż ſie á obácż nędzny á mizerny bogacżu/ á vpadń przed nogi Páná twoiego/ day chwałę ſwiętemu imieniowi iego/ á porzuć to nędzne bogáctwo twoie przed nogi iego RejPos 164v; Obrzeż ſię Pánu/ á myśli ſwych zbytek/ Porzuć pod nogi/ Pánu twemu wſzytek. GrabowSet Q4.

»porzucić w ucisk« (1): Oto ia porzucę ią [Jezebel] [...] y ty ktorzy z nią cudzołoſtwá ſię dopuśćili w vćiſk wielki BibRadz Apoc 2/22.

a) W zwrotach metonimicznych: zaprzestać, poniechać (11):
Zwroty: »porzucić broń« = przestać walczyć; proicere arma Mącz, PolAnt [szyk zmienny] (2): Zátymże y broń ſwą porzućili/ á ſtał ſię pokoy BibRadz 1.Mach 11/51; Mącz 162d.

»porzucić grace i motyki« = przestać zajmować się uprawą roli (1): Porzuććie też ná ten cżás gráce y motyki/ Zmylćie nieprzyiaćielom náſtroione ſzyki. BielRozm 9.

»porzucić kapice (i reguły), mniskie szaty« = przestać być zakonnikiem [szyk zmienny] (2:1): á tedy nam każeſz kápice y Reguły porzućić? KrowObr 143v; Tedy niepomniąc ná ſtare láta ſwoie/ porzućiwſzy komorkę/ y puſtelnicze zábáwy/ y mniſkie ſzáty/ y poſty/ ná wybáwienie duſze oney/ wziął świeckie żołnierſkie odzienie SkarŻyw [237]; ReszPrz 73.

»porzucić kuszę« = przestać walczyć z pomocą kuszy (1): [Polacy] ich [Racow] obycżáiem ieżdżą ku potrzebie woienney z drzewem á s Tarcżą/ porzućiwſzy kuſze BielSpr 70.

»lutnią i wdzięczny rym porzucić« = przestać pisać wiersze (1): NIeſzczęſćiu k woli/ á ſwoiéy żałośći/ Która mię práwie przeymuie do kośći/ Lutnią/ y wdźięczny rym porzućić muſzę/ Ledwie nie duſzę. KochTr 15.

»porzucić miecz« = przestać być żołnierzem (1): Vbiezał [Leszko trzeci] z świátá, zániechawſzy zbroie. Porzućił miecz ſwoy, y wſzyſtkie kłopoty, Vfáiąc, ze miał mieć nagrodę cnoty. KlonKr Bv.

»sirpy porzucić« = przestać żąć (1): A pan ſie przed nimi pyſzni iż chroſcielá vgonił/ á oni ſtoią dziwuiąc ſie śirpy porzućiwſzy. RejZwierc 109v.

»porzucić zbroję« = przestać walczyć (1): IVż zágubiſz Troia pewnie ſławę ſwoyę/ By dziś mogłby Priamus porzućić ſwą zbroię. PaprPan Ff2.

a. O zwierzętach: Wypuścić z pyska (2): A byli tám páſterze páſęcy ſthádo/ á vyźrzawſzy że lew nioſl dziećię: bieźieli [!] zá nim ze pſy. Y ſtáło ſie z rządzenia Bożego/ że lew dziećię porzućił krom obráżenia. HistRzym 129; Y ledwe do tego Nie prziydzie/ że wilk owcę ná oſtátek muśi Porzućić/ á ſam gdzie w lás ſromotnie vćiecże. KochOdpr B; [Iáko gdy pies iáką pieczenią porwie/ wołáią nań/ porzuć/ porzuć SkarKaz 224 (Linde)].
b. Położyć (6):

porzucić przed kim (2): Leop Ios 7/23; A gdy cżás porodzenia przyſzedł corce onego goſpodarzá: powiłá ſynacżká/ ktorego Oćiec dziewki oney wziąwſzy nioſł do klaſztoru/ y porzućił przed Márynuſem/ [...] y odſzedł. SkarŻyw 184.

porzucić gdzie (4): I gdy byłá wypiłá wodę a fláſzki/ porzućiłá dziećię pod iednym drzewem/ ktore tam było/ y odeſzłá Leop Gen 21/15; BibRadz Gen 21/15; Gdy widziáłá Alexándrá być wták wielkim niebeſpiecżeńſtwie dzieći ſwoie/ kazáłá porzućić w puł rynku ciáło Alexándrá krolá GórnDworz Y3. Cf Zwrot.

Zwrot: »porzucić na ziemi« (1): Agárá idąc z domu Abráhámowego/ porzućiłá ná źiemi dźiećię Izmáelá CzechRozm 148v.
2. Opuścić, pozostawić, rozstać się z kimś lub czymś; proicere Vulg, PolAnt, Mącz; abicere Modrz; exponere Calag [w tym: kogo, co (180)] (190): RejPs 73; KrowObr 230; BibRadz I 146b marg; [Królewna angielska Maria] Vſtáwiłá tákie práwá kośćielne/ áby żadny Biſkup niechował kápłanow żonatych/ á kthoryby żonę miał/ áby ią porzućił BielKron 238v; RejZwierc 172; porzuć dom gotowy/ budowánie/ przeday role/ ſtátki/ y to cżego wieść y nieść z ſobą niemożeſz/ á podz obnáżony zá głoſem moim. SkarŻyw [282]; Dali mu [książęciu weneckiemu] zgodną rádę/ áby páńſtwo zle nábyte porzućił/ á ſam zakonnikiem y Mnichem zoſtał. SkarŻyw 570; Panowie wielcy y Kśiążętá ſyny mu [Romualdowi] ſwoie dawáli: drudzy porzućiwſzy bogáte oyce/ zdomow do niego vćiekáli SkarŻyw 574, 435; Hetman Moſkiewſki/ ták ſobą ſtrwożył/ iż porzućiwſzy wſzyſtki obozy/ namioty/ y záwády woienne/ ze wſzyſtkim woyſkiem zárazem począł vciekáć StryjKron 772, 527; [Pudłowski o sobie] Potym gdym ſye obroćił do ſwoich kśiąg záśię/ Aliśći ieſcze ćiężſzą chmurę czuię ná ſyę: Wſzyſcy mie porzućili. Bóg was żegnay kśięgi PudłFr 49; BielRozm 9; ActReg 131; One [żorawie] w ten cżas przy błotnym ieźierze leżáły/ [...] Támże ná nie przypádli [pigmeje]/ okrzyk vcżyniwſzy/ A ći noże/ y ſery/ y chleb porzućiwſzy. Práwie z pośiłku ptacy do nich vderzyli/ Y pod ſwoię chorągiew prędko ſię ſkupili. KmitaSpit C2v.

porzucić dla kogo (1): ábowiem oná boiaźń (kthorą ma ieden káżdi kto miłuie/ áby białagłowá dla nowego ſługi iego nie porzućiłá) wydáie cżłowieká/ iż ſie ſam zna być nie ták godnym miłośći/ iáko then/ kogo ma w podeźrzeniu GórnDworz Cc6v.

porzucić kim [= kogo] (1): A gdy tobą Pan wzgárdźi/ iuż dwor wſzytek świętych iego tobą porzući. SkarKaz 316a.

porzucić gdzie (1): gdy do wielkiey á gęſtey puſzczey wiáchał [Kiejstut]/ porzućiwſzy koniá w iedney błotney káłuży/ krył ſię przes kilko dni w leſie/ ſtrzegąc ſię Niemcow StryjKron 442.

W przeciwstawieniach: »porzucić ... chodzić (i wodzić się) (2), obrocić chuci (2), mieszkać, pojmować, przydzierżawać się, serce skłonić, szukać« (9): ſromocą Apoſtoły Swięte/ y podeyrzáne tzynią/ iákoby Apoſtołowie ſwoie właſne żony porzućili/ á ſcudzymi po ſwiećie chodzili KrowObr 223v, 229v; Kazał tedy Ezdrás chodząc do nich/ áby żony pogáńſkie porzućili á ine s ſwego narodu poymowáli BielKron 96v; Legáth z Rzymá o thę rzecż do niego iechał/ áby żonę oſtátnią porzućił/ á z pierwſzą mieſzkał. BielKron 302v; w krothkim cżáſu porzućił ią [Kazimierz Adelajdę] á miłoſnic ſie przydzierżawał BielKron 374v; Ale to iuż ieſt nie cżłowiecże ále wilcże álbo pſie przyrodzenie/ ktory co potka toby rad kąſał/ á zágryznąwſzy iednę owcę porzući/ á wnet drugiey ſzuka ábo ią goni RejZwierc 77v; BielSat I4v; BielSjem 14; Iáko ſię zálećił Moyzeſz gdy gotowe bogáctwá/ ktore w ręku miał y páńſtwo Egiptu porzućił/ á do innego ktorego nie widźiał ſerce ſkłonił. SkarKaz 160a.

W charakterystycznych połączeniach: porzucić budowanie, charty, chleb, konia, kuczki leśne, żołnierskie ludzie, myślistwo, namioty, noże, oblubieńca, obozy, sprostne odzienia, owcę (2), państwo (2), rejestra, sokoły, Spartę, zawody wojenne, zebranie swoje.

Zwroty: »dziecię porzucić« (1): Kind weg legen oder tragen. Dziecię porzućić. Exponere infantem. Calag 307b.

»porzucić męża, małżonka« = proicere virum Vulg (2:1): KrowObr A3v; Corką mátki twoiey ieſteś ty/ ktora porzućiłá mężá ſwego/ y ſyny ſwoie. Leop Ez 16/45, Ez 16/45.

»wszystko porzucić« (2): powiádáią o iednym bráćie/ ácż w zakonie młodym y w lećiech/ [...] ktory wyſoce vrodzonym y bogátym będąc wſzytko porzućił/ y ten żywot ták nędzny obrał SkarŻyw 15, 478.

»żonę, małżonkę porzucić« [szyk zmienny] (12:2): Przeto Pelágyus Wthory/ Papieſz ſſećdzieſiątny y trzeći/ ponowił vſtáwy/ pierwſzych Antykryſtow/ y ſrodze przykazał/ áby kxiężá álbo żony właſne/ porzućili/ álbo w kośćielech ludziom nieſlużyli ſwiątośćiami/ y ſlowem Bożym. KrowObr 233; Ktorzy ſą preſbitery ſtárſzy/ y kxięża inni kośćielni/ [...] zákázuiemy im [...] w chodzenie do kośćiołá/ ażby ſie polepſzyli y pokutowáli (to ieſt żony właſne porzućili) KrowObr 234v, 223v, 224 marg, 229v, 234v [2 r.], 235v, Ss4; BielKron 96v, 302v, Llll4v; Widźim iż o dobry rząd/ mężowie niedbáią/ [...] Drudzy z máłżonek ſwoich/ ſzáty poprzegráli. [...] Ale ieſzcże gorſzy ſą/ w tey mierze pánowie. Swą cnotliwą małżonkę/ zháńbiwſzy porzući/ A do iney niecnoty/ obroći ſwe chući. BielSat I4v [idem] BielSjem 14.

Szereg: »porzucić i rozwieść się (a. dać list rozwodny)« (2): [Pan Jezus] tylko dla cudzołoſtwá porzućić y rozwieść ſie z żoną dopuśćił. KrowObr 233; SkarŻyw 242.
W przen (2): Bo ten dziſieyſzy kośćioł Rzymſki/ [...] nie ieſth godzien być wezwan kośćiołem/ ále podobniey go názwáć/ nietzyſtą cudzołożnicą/ ktora porzućiwſzy ſwego poſlubionego máłżonká Páná Iezu Kryſta/ przyſtáłá do rozmaitych cudzołożnikow KrowObr A3v; Zádrżáłám wſzytká z ſtráchu/ á ſen mie porzućił GórnTroas 34.
Przen (8): MurzNT 43v; TAk mowi Iehowá. Gdzie ieſt liſt rozwodowy mátki wáſzey [tj. Izraela] żem ią porzućił [Ubi iste liber repudii matris vestrae, quam dimisi eam]? BudBib Is 50/1; VPrzeymość moiá/ izaż mnie záſmući? Scżyrość/ zaż/ trwogą ziętego/ porzući? Boże wſzechmocny/ co prawdę miłuieſz/ Ty mnie rátuieſz. GrabowSet M4v; To porzućić mam/ co mi ſię ná drogę [do nieba] nie przyda. SkarKaz 123b; VotSzl A2v.

W przeciwstawieniu: »obrać ... porzucić« (1): A ná oſtátek/ gdyż cnotá piérwſzy początek/ niż ſię w nałóg wpráwi/ ztąd ma/ żeby dobré obráłá/ á złé porzućiłá: iákóż ten obráć ma między dobrym/ á złym/ kto niewié co złé/ á co dobré GórnTroas 4.

Zwrot: »porzucić tłomok cielesny« = umrzeć (1): A gdy porzućiwſzy tłomok ten ćieleſny/ duſzá ſię do ſwego tworce wroćiłá/ á po długiey gośćinie do ſtárey weſzłá dzierżáwy: gotowano pogrzeb SkarŻyw 195.
a. Przestać się opiekować; dimittere PolAnt (9): Leop Is 2/6, Zach 10/6; zoſtáwiłá [św. Paula] táką wielkość śioſtr y bráćiey w klaſztorách ſwoich/ ktore wyżywić trudno/ á porzućić ſię ich teſz niegodzi. SkarŻyw 143; GrabowSet F.

W przeciwstawieniu: »wynieść ku gorze ... porzucić« (1): iako popioł pokarm moy mi ſmákuie/ á zełzámi bywa zmieſzano pićie moie/ wſpomináiąc ná to iż ty wynioſwſſy mię ku gorze/ potemeś márnie porzućił. RejPs 148v.

Zwrot: »na stronę porzucić« (1): BOże moy/ o Boże moy/ przecżżeś mnie porzućił/ Oddaliwſzy zbáwienie/ ná ſtronęś odrzućił? GrabowSet F2v.
Szereg: »porzucić, opuścić« (1): Nie ieſt thu żaden áni był/ ktoryby dobrze cżynił: A ſobie łáſką zásłużył/ by nas ſam Kryſtus nie zbáwił/ żadenby zbáwion nie był. Mowiąc, Iuż go Bog porzućił/ z obrony ſwoiey opuśćił ArtKanc Q10.
W przen (1): Iehowo miłoſierdzie twoie ná wieki. Vcżynkow rąk twoich nie porzućiſz. BudBib Ps 137/8.
Przen (1):

W przeciwstawieniu: »służyć ... porzucić« (1): KochFr 49 cf Fraza.

Fraza: »fortuna porzuci [kogo]« (1): Tákże we wſzelkim Nieſczęsćiu y ty Bądź niepożyty/ A trway ſtátecznie/ Bo nie iuż wiecznie Fortuná ſłuży/ Komu podruży/ Ani porzući/ Kogo záſmući. KochFr 49.
b. Odrzucić, wzgardzić, zlekceważyć, odtrącić, przestać uznawać (75): RejKup y3; Leop 1.Reg 16/1; OrzList f4v; BYł tego cżáſu Heliaſz Prorok z miáſtá Thezbã rodem/ ktory bacżąc iż Acháb porzućił vſtáwy kościelne y przykazánia Páńſkie/ przez Moiżeſzá poſtánowione/ prośił Páná Bogá áby zámknął niebo áby deſzcż nie był BielKron 84, 96v; Tą [nauką] ktorzy gárdzą tego mnimánia ſą/ ktorego inſze bydlętá/ ktorzy tylko o rzeczy ćieleſne ſye ſtáráią/ porzućiwſzy práwie o tych rzeczách náuki/ ktore wſzechmocność y nieſkończoną mądrość Bożą okázuią LeovPrzep b3; BiałKat 181; Iuż też ſwiát thobą názbyth kołyſáć nie może/ gdyżeś porzućił wſzytki obrzydłe burzki á ſpráwy iego. RejZwierc 173v, 177; Wy iuż z Trideitámi á z Nowokrzcżeńcámi niewiećie co cżynić/ á gdybyśćie ſie od Oycow świętych (ktoreśćie iuż byli porzućili) záśię nieucżyli/ nicbyśćie pocżąć nieumieli. WujJud 35v; kto Iezuſá pomázáńcá ſyná Bożego namileyſzego/ [...] odbieży ábo nim pogárdzi/ [...] ten y Bogá ſámego wrychle porzući/ y z chriſtiániná/ nie zoſtánie żydem/ ále rychley bezbożnym pogáninem. CzechRozm 102, 19, 69; A ieſli moie vpominánie porzućiſz/ plagá ná ćię Gieżego przyidzie SkarŻyw 35; Iuſz świtáło/ á on iey kazał táiemnie wyniść zá ſobą: y ony ſzáty złoto y pośćieli koſztowne porzućić. SkarŻyw 238; Gdy tedy porzućiwſzy náuki iść ná puſtynią vmyſlił: ná drodze oney pokazał P. Bog cudem iednym/ iáko mu przedſięwzięćie iego miłe było. SkarŻyw 248, 131, 147; CzechEp *2v, 132, 388; NiemObr 30; Wſzyſcy ſynowie ludzcy prawdę porzućili/ bo ſię błędnym náukam ſwoim przyucżyli ArtKanc Q3; obrawſzy ſobie Hetmánem Máhométá/ co był wiárę krześćiáńſką porzućił/ przeſtáli ná wſzyſtkim iego złym y nieprzyſtoynym ſtánowieniu OrzJan 26; Bázylius y Názyánzenus/ [...] porzućiwſzy wſzytkie Greckie piſmá/ ſámego ſię piſmá ś. vczyli SkarKaz 81b; głupſtwo ono y ślepotę báłwochwálſką/ w ktorey ták długo trwáli/ porzućili. SkarKaz 487a, 275b, 347a; A P. Bog mu [Samuelowi] powiedźiał: (Vſłuchay głoſu ludu tego we wſzytkim o coć mowią: bo nie ćiebie/ ále mnie porzućili/ ábych nád nimi nie krolował.) SkarKazSej 689a, 683a; Porzućmy dumy/ Szaleńſtwo práwe Ludzkie rozumy. SzarzRyt C4; [Lotwá głupia dopiero ſie obaczyłá/ że Niemcy ná ich ſzyie przybywáią/ y twierdze buduią/ przeto porzućiwſzy wiárę Chrzeſćiáńską nowo przyiętą/ Litwy ſąſiádow ná pomoc przyzwáli StryjKron 293 [idem] StryjPocząt 121].

porzucić w czym (1): To mowi Pan Bog/ oto przywiodę wſzytko złe co piſano w zakonie ná Ieruzálem/ y ná obywátele iego/ bo mię porzućili we wſzytkich pracach ręku ſwych BielKron 90v.

W połączeniach szeregowych (2): Tedy młodzieniec S. poſtáwił mocnie w ſercu ſwym/ wſzytkim kroleſtwem [...] y ſławą wielką rodzaiu Krolewſkiego/ wzgárdzić: y to wſzytko porzućić/ y mátki ſię ſwey Krolewny záprzeć SkarŻyw 478; Chodźiłám do złośniká: czymże mię odpráwił? Wzgárdźił/ porzućił/ zgromił/ y ták mi to ſpráwił/ Iż nędzną zoſtáć muſzę w nádźiei omylnéy. GosłCast 50.

W przeciwstawieniach: »porzucić ... przyjąć (4), chwycić się (2), jąć się (2), przystać (2), wynaleźć (2), wziąć się (2), imować się, iść [za kim], nastąpić [= powrócić], nosić, obierać, ostać się [przy czym], rękę podać, przychylić się, uchwycić, udać się, wierzyć, wprowadzić, wracać się, wymyślić, wziąć, zasię przekładać« (30): Nąm ſye Polakom y Litwye teraz tych nowinek záchćyáło/ á yáko y w ſtroyoch/ tákże y w wyerze/ co ini porzucą/ tego my ſye dopyero imuyemy. KromRozm I N; Bo hnet ſzatanowi ięli przypiſowac práwdę/ bogu fałſz/ gdyſz tego ſłowo iako fałſzywé porzucili a onęmu wierzyli MurzNT 31; Abowyem gdy kto ná ſwoy ſye rozum ſádźi/ nyeprzeſtawa ná tym czego ſye pirwey z inąd náuczył/ ále porzućiwſſy ono/ nowego co wymyſli/ wczym by rozum ſwoy okazał. KromRozm II p3v, p3v; Leop Iob 8/20; Porzućił zakon błędny/ á iął ſie Páńſkyego RejZwierz 108v; Ale iakie imię [o Mendoku królu litewskim] táki Krześćiánin/ rychło pothym porzućił krzeſt y iego poddáni/ á ná pierwſzą záſię wiárę náſtąpił z żáłośći iż kroleſtwá odſtąpił. BielKron 362; Wiáręś Krześćijáńſką porzućił/ Tureckąś przyiął OrzQuin C4; RejPosWiecz3 [97]; Owa y wy bez Ceremoniy być niemożećie/ ktore ták bárzo hydźićie ábyśćie porzućiwſzy święte á ſtáre Ceremonie/ ná to mieyſce ſwe nowe fántázye wprowádźili. WujJud 207v; Słuſzna rzecż ieſt/ áby ći ktorzy s Pánem Kryſtuſem powſtáli/ porzućiwſzy rzecży zyemſkie ku niebieſkim ſie tylko przychylili. RejPosWstaw [1102]v; Eiptczycy/ Samáritowie/ Afrowie/ y ini mnodzy narodowie ſwe ięzyki porzućiwſzy zá tenſię [grecki] byli chwyćili. BudNT przedm c3v; Aleć ták cżynić muſzą y być iednym dziwowiſkiem ná świećie ći wſzyſcy/ ktorzy porzućiwſzy duchowną ſłużbę Bożą [...] wſpák ſie do zakonu Moyżeſzowego/ iuż zwiotſzáłego wracáią CzechRozm 101v; Nuż ieſzcże/ izali y tego nie bacżyſz iáko wiele ieſt fałſzywych krześćijan co iuż rzkomo z Papieſtwá wyſzli/ y niektore grube błędy iego porzućili/ á ſubtylnych ſie zás inſzych/ z omamienia Cżártowſkiego ięli? CzechRozm 223; Gdyby żydowie Rábiny/ á Pápanowie Patreſy porzućili/ á zá ſłowo Boże ſie wźięli/ ſnádnieyby błędy ſwe poználi. CzechRozm *3, 69 [2 r.], 102, 146, 226v; ModrzBaz 143; Przeſławny Ceſarzu/ tákli rádziſz ſłudze twoiey/ áby Chryſtuſa porzućiłá/ á ſkázytelnemu cżłeku/ ktorego pochwili robacy rozſypią przyſtáć miáłá SkarŻyw 225; Iuſtynian Ceſarz wchorobie lekárze porzućił/ á Páná Bogá wziął. SkarŻyw 593, 368; ia niewiem ktore nazwiſko [tj. nazwa] lepſze/ ieſli Polſkie/ ieſli łáćinſkie/ kto ſię wczym kocha niech ſobie obierá/ á gorſze porzući. StryjKron 572; CzechEp 128; ReszPrz 29; KochFrag 42; LatHar 150; WujNT 603.

W charakterystycznych połączeniach: porzucić Antykrysta, Boga (2), Chrystusa, diabły, doktory kościelne, katoliki obłędliwe, lekarze, ojce swe (święte) (2), patresy (2), rabiny (2); porzucić bałwany (2), błąd, błędy grube, ceremonije święte, drogę krolewską, dumy, głupstwo i ślepotę bałwochwalską, gramatyki, kościoł, krzest, ofiarę Krystusową, pisma greckie, pismo święte, pościeli kosztowne, przykazanie pańskie, retoryki, rękę Krystusową, rozumy ludzkie, rzeczy ziemskie, słowa (boże) (3), służbę bożą, sprosność pogańską, Stary Testament, szaleństwo, szaty, ustawy kościelne (2), wiarę (2), wykręty (pogańskich filozofow) (2), zakon błędny, złość aryjańską, złoto; porzucić dla dekretow pańskich, dla niezgod; porzucić rychło (wrychle) (2).

Zwroty: »nazad, w tył porzucić« [szyk zmienny] (2:1): Ano ty maż w nienawiśći kárność/ á porzućiłeś w tył słowá moie [et proiecisti sermones Meos retrorsum]. Leop Ps 49/17; Tobiebym ia mogł ná to doſyć doſtátecżnie y dowodnie odpowiedźieć/ ktory ſłowu Bożemu wierzyſz: ále tákiemu/ ktory ie názad porzućił/ [...] nie tylko iá/ [...] ále áni Anioł z niebá odpowiedźieć by nie mogł CzechRozm 175, 100v.

»porzucić od oblicza swego, od obliczności swojej« (1:1): RejPos 349v; Lámechá y innych z narodu iego porzućił od oblicża ſwego. KołakSzczęśl C3.

»wszy(s)tko porzucić« (4): RejKup p8; Ale to tylko rozumi my [!] o tych/ ktorzy záprzawſzy ſie iáſnie piſm s. náſzego nowego teſtámentu [...] rzkomo do Bogá/ do Moyżeſzá/ y do zakonu/ ludzi wieść chćieli: áliśći y tám wſzyſtko porzućiwſzy/ do ſámego ſie kámiennego przykazánia przywiązáli. CzechRozm A5v; SkarŻyw 478; SkarKazSej 668b.

Szeregi: »porzucić i odbieżeć« (1): gdźie oto widźiſz iż ſie zda być w tych kilká mieyſc (boby długo wſzyſtki wſpomináć) wielka niezgodá y ſámego iedno Piſárzá z ſobą/ y iednego z drugim/ á więcże byś iuż piſmo to święte porzućić y iego odbieżeć miał/ á nie rádſzey onego porządnie podług ſznuru wiáry pogadzáć? CzechRozm 149.

»porzucić a odepchnąć« (1): tho pewnie wiedz/ iż ſie ia theż odwrocę od ciebie y od ludu twoiego/ [...] y koſcioł then twoy porzucę á odepchnę od oblicżnośći ſwoiey RejPos 349v.

»porzucić i odrzec się« (1): porzuć ią [nową ewanjeliją] y odrzecz ſye iéy/ ták iákoś ſye ná Krzćie świętym odrzekł Dyabłá OrzQuin L2.

»opuścić i porzucić« (1): żeby [ludzie] iuż ná potym opuśćiwſzy y porzućiwſzy te obłędliwe Kátholiki/ iáko wodze ślepe/ do ſámego iednego náucżyćielá/ wodzá y Hetmáná wiáry/ wyznánia y zbáwienia przyſtáli CzechEp 128.

»porzucić i podeptać« (1): Nie ruſzyło ćię [Zorobabelu] ono złoto/ y dobre mienie/ y cześć oná po krolu wtorym być/ y świát rządźić/ y v ludźi ták wielką ſławę mieć: wſzytkoś to porzućił y podeptał/ ábyś oyczyznie y bráćiey ſwey y Rzeczypoſp: ſłużył. SkarKazSej 668b.

»wzgardzić i porzucić« [szyk 1:1] (2): MurzHist Gv; Tákći haeretykowie/ Doktory kośćielne pierwey wzgárdziwſzy y porzućiwſzy/ záſię ie nád piſmo S. przekłádáią WujNT 603.

c. Poniechać, zaniedbać, przestać się zajmować, przestać coś robić, zaprzestać tego, w czym się trwało; deponere Mącz; deserere Modrz [co] (57): A ſnadź y tym co byli ſercá vpornego/ Dał im Pan z łáſki ſwoyey tu wyele dobrego/ Aby oni poznawſſy ty yego hoynośći/ Porzućili nyewyárę y ſproſne ſwe złośći. LubPs P5; Mącz 93c; ále by też ták ná mię záwołał [Pan] iáko y ná Máttheuſzá/ o wierębych ia też podobno porzućiwſzy reyeſtrá wſzytki/ bieżałbych theż zá nim/ iáko y Máttheuſz RejPos 325v; á Piotr ma ſye stą władzą [odpuszczania grzechów]/ dla złych ludźi kryć? ma tho porzućić/ czego s śiebie okrom duſznego ſwego zátrácenia złożyć niemoże? BiałKat 166; Izali kiedy Chriſtus Pan zákázował vcżniom ſwym/ onych ceremoniy zakonnych/ á miánowićie/ Obrzezánia y Sábbátow/ etc? [...] A wżdy to potym z obiáwienia duchá Bożego/ ktorego wźięli/ porzućili CzechRozm 235; SkarJedn 28; Porzuć złość wſzelaką/ ſpráwuy ſye przyſtoynie KochPs 47; Smiłuy ſye [Boże] kiedy/ á gniéw porzućiwſzy/ Náwróć ſye do nas teſkliwych życzliwſzy. KochPs 86; ohydził im [dzisiejszym ludziom] nieprzyiaćiel poſłuſzeńſtwá wiáry proſtotę/ y żywotow świętych przykłády y cżytánia: [...] áby w ięzyku y nádęćiu płochego vmienia zbáwienie położyli/ á cnotę y cżynienie owocow wiáry porzućili. SkarŻyw A2; Rozmiłuy ſię cżytánia piſmá S. á roſkoſzy świeckie porzućiſz. SkarŻyw 47, 20; Trudno nagle porzućić miłosć záſtárzáłą KochFr 108, 109; Ráczéy fráſunk/ y troſki porzuć teráznieyſzé/ A choway ſye ná czáſy/ Hrábiá/ fortunnieyſzé KochTarn 75; ArtKanc M19; porżućili mieſczánie wſzyſtkę o ſobie pieczą/ iuſz tylko ſzynkuią/ piją/ á łotruią GórnRozm L3v, C3v; Przeto ymi naſleduimi ych wtey mierze porzuciwſzi priuate/ vpor/ y obludnoſcz takze niezgode wobieraniu Panow PaprUp D2v; ZawJeft 9; Porzuć płácz moiá droga GórnTroas 61; GrabowSet Cv; IVno/ porzuć ſwóy gniéw długi KochFrag 26, 29; O ty Iempſár moiá/ Długo ten ſurowy wiátr/ piłá tá myśl twoiá/ Stoiąc tu przededrzwiámi: té kłopoty ſwoié Porzuć/ á otrząśni ſie GosłCast 68, 47; Przeto w cenie Kto chce być/ porzuć nikczemne zabáwy/ Nie ná herb przodkow pátrz/ ále ná ſpráwy. SzarzRyt B4v.

porzucić dla czego (2): ModrzBaz 91v; Piſánie dla kazánia porzućił. SkarŻyw 544.

W połączeniach szeregowych (6): Moi námileiſzy Franciſzku/ proſzę cię opuść ten vpor/ wybij zmysli twyi takowé mniemanie/ porzuć tę ſwą wolą/ odwroć maluczko myſl twoię od grzéchu ſwoiégo/ ſpuśc śię wſzyſtek na obietnicę Bożą MurzHist F; przodkowie náſzy [...] iuż mſzą w zgárdzili/ Swięte opuśćili/ potwarzáiąc ołtarze obrázy połamáli/ ſpiewánie koſcielne porzućili BielKron 200v; Trzebá wzgárdźić roſkoſzy/ niedbáć o pieniądze/ Porzućić prózné myśli/ miéć ná wódzy żądze. KochTarn 78; Vtul ſie/ á ſtóy ćicho/ porzuć nárzékánié GórnTroas 39; GrabowSet Ev; OrzJan 101.

W przeciwstawieniach: »porzucić ... czynić (4), jąć się (3), oblec się (2), (oprawować) począć (2), przedsie brać, chwycić się, dzierżeć, spuścić się, trzymać się, udać się, wykonywać, wziąć« (17): RejPs 112; Tákże pánowye dworzánye porzućiliſćye rycerſkye ćwiczenya przodkow ſwoich/ á theologiey ſćye ſye yęli. KromRozm I Nv; Porzuć tę boiáśń twoię/ porzuć to troſkanié/ oblecz śię we zbroię wiary MurzHist Mv, F; porzuććie obyczáie niewieśćie/ imćie ſye męſtwá/ imćie ſye náuk OrzRozm R2v; Thy plotki iuż porzućmy/ náuk ſię trzymaymy GrzegRóżn O2; A coby było niepocżćiwego á nieobycżáynego to porzućić/ á coby było záſię vcżćiwego á w nadobney ſpráwie poſtánowionego tego ſie mocno dzierżeć á ſtátecżnie w ſobie poſtánawiáć. RejZwierc 21, 118; ModrzBaz 141v; Przeto złość porzuć/ czyń co rádźi cnotá KochPs 54; y nic niemieſzkáiąc porzućiwſzy zabáwy świátá proznego/ poćiechy y nádzieie iego: chwyćił ſię vboſtwá y náśládowánia żywotá Iezuſowego SkarŻyw 383; Raz cżárt w oſobie ludzkiey coś do niego przynioſł opráwiáć: on porzućiwſzy iną robotę/ onę opráwowáć pocżął. SkarŻyw 508, [237], 544, 557; ludźie porzućiwſzy prawdźiwe ćwicżenie w ſłowie Bożym/ [...] vdáli ſię zá wymyſły/ y baśniámi ludzkiemi NiemObr 80; SkarKaz 119b.

W charakterystycznych połączeniach: porzucić bałwochwalstwo (2), bojaźń, cnotę, czary, czynienie wiary, ćwiczenia rycerskie (w słowie bożym) (2), frasunk, gniew (4), grzech (2), kłopoty (2), miłość zastarzałą, myśli prożne, narzekanie, niewiarę, obyczaje niewieście, pieczą o sobie, pisanie (2), plotki, płacz, przywileje, robotę, rozkoszy doczesne (świeckie) (3), smutek, sprawy od sejmu odłożone, szczęście, śpiewanie kościelne, troskanie, troski, upominanie, swą wolą, zabawy (3), złości (4); porzucić nagle.

Zwroty: »porzucić nadzieję« = przestać mieć nadzieję (2): RejPs 66; Niechay porzucą chćiwi ſwé nádźieie/ Troſkliwy miáſto ſtráchu/ niech ſie śmieie. GórnTroas 31.

»prawo porzucić« = zrezygnować z ubiegania się o swoje prawa przed sądem (1): Tu owemu niebożątku pieniędzy śiłá będźie potrżebá/ niż gwałtowniká do vpáśći dopędźi/ á nie máiąc o czym práwowáć ſię/ rad nie rad poiednáć ſię muśi: á czáſem y bez iednánia práwo porżući/ ábo go odgrożą. GórnRozm H4v.

»swą rzecz porzucić« = zrezygnować z dochodzenia swego (1): Zá cżem ſpráwy choćia też niezáwikłáne/ bywáły wedle woli tych obrońcow przewłacżáne: á ſtroná vkrzywdzona muśiáłá/ ábo ſwą rzecż porzućić [causam deserere]/ ábo z przećiwnikiem vgodę bárzo niesłuſzną cżynić ModrzBaz 141v.

»sam siebie porzucić« (1): ieſliż ſie ſam teraz nie rátuieſz/ ſam śiebie zániedbaſz y porzućiſz? zwłaſczá póki ieſcze śiłá Koronna cáła/ póki ieſt o czym/ y póki ieſcze czás do porády ieſt. Czuieſz to wáſzá Kró: M. że iuż więcéy nie ważné przymiérze? OrzJan 101.

Szeregi: »pochybić abo porzucić« (1): kto tey drogi Krolewſkiey [tj. bożej]/ dobrze vtorowáney pochybi/ ábo ią porzući/ ten ſie tám y ſám nátuławſzy/ ná wiecżne zátrácenie zábieży. CzechRozm 97.

»porzucić i zaniechać« (1): Lecż nielza záprzeć/ że wiele wiela ludźi ſpraw od ſeymu do ſeymu odłożonych/ z wątpiwſzy o nich/ á ktemu dla zbytnie wielkich nakłádow/ porzucono y zániechano [multas multorum hominum causas ... desertas esse] ModrzBaz 91v.

»zaniedbać i porzucić« (1): OrzJan 101 cf »sam siebie porzucić«.

»porzucić, zatracić« (1): WIekuiſta mądrośći/ Boże niezmierzony/ ktory wſzytko poruſzaſz nie będąc wzruſzony/ [...] Porzuć ſtráſzne pioruny/ zátráć y przygody/ Ktoremi nam znáć dáwaſz/ że chceſz z námi zgody SzarzRyt B3v.

»zwlec z siebie i porzucić« (1): Bo ſię zda iákoby wſzeláką ludzkość zwlekli z śiebie/ y práwo bráterſtwá porzućili oni [Humanitatem enim ii exuisse videntur iusque fraternitatis abiecisse]/ ktorzi bogátemi będąc/ ſobie tylko bogáći ſą ModrzBaz 68v.

3. Urodzić przed czasem martwy płód; abortum facere Mącz, Cn; abortire Vulg, Cn; abortiri, abortum facere a. pati, eicere a. elidere partum Cn (10): Zaſię ſamiecz [zając morski] gdy ſtwardzieie w ſoli/ tedy go noſić na biodrach, á nie porzuci żadna niewiaſta. FalZioł IV 36b, IV 34c, 36b; Cżemu gdi niewiaſta porzuci, to ieſt, przed cżaſem porodzi, hnet iey cice zmiękcżeią. GlabGad D7; Abortum facere, Porzućić/ Nie czeſny płód vrodźić. Mącz [269]a, 113c.

porzucić kogo, co (żywotne) (3): Iako mikolay wisnyewsky zayanl dzyesyanczyoro kobyl zgymyenya mego [...] a wthem zayanczyu kobyla (sywa) porzuczila srzepcza sywego ZapWar 1514 nr 2170. Cf Zwrot.

porzucić od czego [= z powodu czego] (1): mamy ſam ſwinię prośną boimy ſie by nam nieporzućiłá od tego pukánia z dział. BielKron 311v.

Zwrot: »porzucić dziecko (a. dzieciątko)« [szyk zmienny] (2): Też piſzą o korzeniu Artenite tych tho Obraſkow iſz gdy by niewiaſta brzemienna poſtała chwilę nad nim/ tedy wnet dzieciątko porzuci. FalZioł I 107a, IV 49b.
[Szereg: »począć a nie porzucić«: Krowá ich pocżęłá/ á nie porzućiłá [Bos eorum concepit, et non abortivit]: Iáłowicá ſie ocieliłá/ á nieſtrádáłá płodu ſwego. Leop Iob 21/10 (Linde).]
4. Gwałtownie wyprostować [co] (1):

W przeciwstawieniu: »skurczyć ... porzucić« (1): Kiedy niemocny nogi áż do pierśi ſkurczy/ á potym ie porzući: źle. SienLek 23.

Synonimy: 1. cisnąć, pocisnąć; b. położyć, złożyć, zostawić; 2. odbieżeć, odejć, odstąpić, opuścić, rozłączyć się, rozstać się, zostawić; b. oddalić, odepchnąć, odrzec się, odtrącić, opuścić, wzgardzić; c. omieszkać, poniechać, zaniechać, zaniedbać; 3. pomiotać, poronić, postradać.

Formacje współrdzenne cf RZUCIĆ.

Cf PORZUCENIE, PORZUCONY

MN