[zaloguj się]
[pdf]

1. ROZWAŻENIE (24) sb n

o oraz pierwsze e jasne, a oraz końcowe e pochylone.

Fleksja
sg pl
N rozwåżenié
G rozwåżeniå
A rozwåżeniå
I rozwåżeniem
L rozwåżeniu

sg N rozwåżenié (5); -é (1), -(e) (4). ◊ G rozwåżeniå (7); -å (5), -(a) (2). ◊ I rozwåżeniem (9); -em (1), -(e)m (8). ◊ L rozwåżeniu (2). ◊ pl A rozwåżeniå (1).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

1. [Dokonanie pomiaru (pomiarów), zmierzenie: Rozvazenye, Rozmyerzenye modificacio i⟨d est⟩ mensuracio, temperancia modi et mensure capcio ReuchlinBartBydg t7v.
a. Zważenie, odważenie: pensacio Rozwazenye i⟨est⟩ recogitacio vel ponderacio auri aut argenti ReuchlinBartBydg z3v.]
2. Przemyślenie, zastanowienie się; pensatio BartBydg; iudicium Mącz; consilium, consultatio, deliberatio, ratiocinatio Calep (22): BartBydg 110b; Ratiocinatio – Zamknienie z pewnego rozwazenia, rozrachowanię. Calep 896a.

rozważenie czego (9): Dla rozważenia ſłow náturá nam vſzy y rozum dáłá. RejZwierc B; Bo tu pokoy/ ſławá/ ſpráwiedliwość/ pomierność/ roſtropność/ káżdey rzecży poważne rozważenie/ wdzięcżny á ſpokoyny żywot. RejZwierc 122v, 91, 132v, 145, 146, 147, 161, 209.

rozważenie czym (1): przethoć podawam ty APOPHTEGMATA/ to ieſt krociuchnemi ſłowy długich rzecży rozważenia/ iż wżdy ſobie przecżedſzy/ y s tego y z owego wirſzyká możeſz ſobie co vpodobáć á do pámięći przykowáć. RejZwierc 209.

rozważenie czyje (2): A iż to znam/ nie s pochlebſtwá bo mi thego nie potrzebá/ ále y z właſnego rozważenia/ y s powieśći ludzkich/ iż W⟨ielmożność⟩ thwoię Pan Bog nie ledá dáry á vpominki obdárzyć racżył. RejZwierc [283]; (nagł) Cżwarte lekárſtwo ná gniew. (–) TEż ná rozważeniu przyiacielſkim śiłá rozgniewánemu cżłowiekowi należy. RejZwierc 81.

W połączeniach szeregowych (6): Bo ći thego wſzytkiego vżywáią w wielkiey roſkoſzy/ w zacney ſławie/ w roſtropnym rozważeniu káżdey rzecży/ w boiáźni Bożey/ w ſpokoynym ſumnieniu/ á w pomiernym á w poććiwym żywocie ſwoim. RejZwierc 132v; A iuż ſie nie ćwicż mnimániem ludzkim áni biegłoſcią ſwiátá tego/ iedno ſie ćwicż rozumem/ cnotą/ boiáźnią Bożą/ á ná wſzem pomiernym káżdey rzecży ſwey rozważeniem/ káżdą rzecż roſtropnie vpátruiąc ku ktoremuby końcowi ſłuſznie miáłá być przywiedziona. RejZwierc 146, 122v, 145, 161; Deliberatio, consultatio, consilium – Rozmiſzlenię, rozwazenię naradzenię. Calep 300b.

Wyrażenie: »roztropne rozważenie« (3): Bo ow chociay nic s práwá/ ále rádą/ piſmem/ á roſtropnym rzecży przyſzłych rozważeniem śiłá poććiwy cżłowiek może ku dobremu Rzecżypoſpolitey poſłużyć RejZwierc 145, 132v, 161.
Szereg: »rozum i rozważenie« (1): Smácżneć też bywa od ludzi owo pochlebſtwo ſproſne/ owo przemierzłe dutkowánie/ álbo miłośćiwy pan/ ále ſmácżnieyſzy ma być rozum y káżdey rzecży pomierne rozważenie/ ták áby áni zá dáry/ áni zá żadnemi vpominki/ áni zá żadnym dudkowániem myſl ſie wſpaniła nie vnośiłá RejZwierc 147. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
a. W funkcji przysłówka (8):

»rozważeniem« = rozważnie (4):

~ Wyrażenia: »roztropnym rozważeniem« (3): Bo co ieſt ſproſnieyſzego iáko cżłowiek ſtátecżny á v ludzi zá mądrego wzięty/ gdi ſpádnie z rozumu á da ſie nieſzcżęſciu trwożyć/ á nie vmie w ſobie roſtropnym rozważeniem żadney ſtátecżney myſli poſtánowić. RejZwierc 150, 87v, 130.

»rozważeniem rozumu« (1): gdyż to káżdy ſłuſznie zeznáć muśi iż ieſth s przyrodzenia cnotliwy/ ſwe ſpráwy á ſwe poććiwe poſtępki ſtánowić y ku iákiemuby ie końcowi rozważeniem rozumu przywodzić miał RejZwierc A3v.

Szereg: »rozważeniem a rozumem« [szyk 1:1] (2): Wodźże go [ciało swoje] też vſtáwicżnie po tym plácu kędy bieżeć ma/ á vkázuj mu rozumem á roſtropnym rozważeniem do kreſu dokąd bieżeć ma. RejZwierc 130, 87v. ~

Wyrażenia przyimkowe: »krom rozważenia« = nierozważnie (1): Nihil absque praemeditatione faciendum censeo, Nie rádzęć nic czinić króm rozmyślenia/ rozważenia. Mącz 213a.

»z rozważenia« (1):

~ Szereg: »z dobrego umysłu i z rozważenia« (1): yedno wyedzecz naleſzy yſzem sdobrego vmyſzlu y sroswaſzyenya wrakowniczi wmayęntoſczi ſwy dziedziczny Mlyn [...] przedalem ZapKościer 1582/40v. ~

»z rozważeniem« (2):

~ Wyrażenie: »z statecznym rozważeniem« (1): A mądrym to cżłowiekiem zową kto káżdą rzecż s ſtátecżnym rozważeniem zácżyna. RejZwierc 80v.
Szereg: »z rozważeniem i statecznością« (1): A iżby tá iedność z tákim rozważeniem y ſtátecznośćią przedśięwźięta do mocnégo y ſtałégo porządku ná wieki chowánia byłá przywiedźioná: oné przez ártykuły niżéy nápiſáné zdało ſie nam rozpiſáć. SarnStat 1068. ~

3. Rozpatrzenie, rozsądzenie (2):

W połączeniu szeregowym (1): Trutina, Wagá/ złota waſzká/ też klobá v ważki. Et per translationem ponitur pro iudicio, Miáſto vważenia/ rozważenia ſądu. Mącz 467b.

Wyrażenie: »rozważenie sądowne« (1): Stanąwſzy personaliter Sliachetny Iakub Piersczewski, Pars Actorea [...] s Sliachetnym Ianem Wyozlinſkim, takze i Irzim Wyozlinſkim ktorzy za rozwazeniem ſądownym [uczynili przysięgę według roty dekretu wojewody pomorskiego] ZapKościer 1580/8.

Synonimy: 1. rozmierzenie; 2. obaczenie, przemyślenie, przypatrzenie, przypatrzenie się, rozbaczenie, rozebranie, rozeznanie, rozmyślenie; 3. rozmierzenie.

Cf ROZWAŻYĆ

RS, ALKa