[zaloguj się]
[pdf]

PROWADZIĆ SIĘ (53) vb impf

sie (42), się (11).

o oraz a jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf prowadzić się
indicativus
praes
sg pl
1 prowadzę się
2 prowadzisz się
3 prowadzi się prowadzą się
praet
sg pl
3 m prowadził się m pers prowadzili się
f m an prowadzili się
n prowadziło się subst prowadziły się
fut
sg
3 m prowadzić się będzie
imperativus
sg
3 niechże się prowadzi
conditionalis
sg
1 m bych się prowadził

inf prowadzić się (18). ◊ praes 1 sg prowadzę się (7) [w tym: -e (1)]. ◊ 2 sg prowadzisz się (3). ◊ 3 sg prowadzi się (9). ◊ 3 pl prowadzą się (4). ◊ praet 3 sg m prowadził się (2). n prowadziło się (1). ◊ 3 pl m pers prowadzili się (1). m an prowadzili się (2) [cum N pl bociani, ptacy]. subst prowadziły się (1). ◊ [fut 3 sg m prowadzić się będzie.] ◊ imp 3 sg niechże się prowadzi (1). ◊ con 1 sg m bych się prowadził (1). ◊ part praes act prowadząc się (3).

Składnia dopełnienia sprawcy przy funkcji biernej: prowadzić się od kogo (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Iść, podążać, kierować się; agere se, commigrare Mącz, Cn; procedere, proficisci Miech, commeare, contendere, exire, ire, provehere Mącz; ducere se, incedere, ingredi Cn (17): Commeo, Iadę/ Prowadzę ſie/ y tám y ſám ſie przeyeżdzę. Mącz 217a, 444b; BudBib Is 63/1.

prowadzić się na co (1): [Ksant] Iuż ſie ná gody prowádzi. BierEz Ev.

prowadzić się przez co (1): Haud convenit una ire amicam cum Imperatore in via, Nie prziſtoyi/ nie godzi ſie áby ſie pan ricerz weſpołek s pánią duſzką prowádźić miał przes vlicę. Mącz 482a.

prowadzić się dokąd (7): [lwi] Do iáſkiń ſwych ſpołecżnie ſie k záchowániu prowádzą LubPs X6; Quo te vestigia ferunt, Gdzie ſie prowadźiſz/ to yeſt/ gdzieś ſie zániósł. Mącz 121c, 343c, 344b; ActReg 64. Cf prowadzić się skąd dokąd; »prowadzić się do domu«.

prowadzić się skąd dokąd (1): Abowiem dał go żywothem vmárłym/ á nie żywiącym fáłſzywym tym duſzom/ iákoby śię znimi ſtąd do niebá á z niebá żáś [!] ná świát w groby prowádźić miał. GrzegŚm 16.

Zwroty: »prowadzić się dalej« (1): Proveho, Dáley wiozę/ pochodzę/ poſtępuyę/ prowadzę ſie dáley. Mącz 477d.

»prowadzić się do domu« (1): In domum suum commigrare, Prowádźić ſie do ſwego domu. Mącz 220d.

Przen [do kogo] (1): Stęka ſerce/ á ocżom łzy poyrzeć nie dádzą/ Aſzci nowe łámenty domnie ſię prowádzą. KołakCath B2v.
a. Wychodzić (3): MiechGlab 43; Exitur foras. Prowádzą/ ſie wychodzą z domu. Mącz 105a.

prowadzić się dokąd (1): Tak że pożegnawſzi ſie [Lech] prowadził ſie z ſwoimi ku połnocnemu wſchodowi MiechGlab 43.

2. Przenosić się na inne miejsce pobytu, przeprowadzać się; migrare Mącz, Calep; semigrare Calep; commigrare, commutare locum, demigrare, ducere se, mutare sedem a. locum a. solum, transferre se, transire, transmigrare Cn (26): W Byku [tj. w znaku Byka] Dobrze ieſt ſiać y ſzcżepić [...]/ ſłużebniki iednać/ prowadzić ſie Goski *2v, *3v [3 r.], *4 [2 r.], *4v; Bowiem przodkowie náſzy mieyſcá odmieniali: Gdy ſię mieli prowádźić: mowili/ Wen dáley. KlonWor 52.

prowadzić się dokąd (5): [ListyPol 1539/133 cf cum inf]. Cf prowadzić się skąd dokąd; »prowadzić się na insze miejsce«.

prowadzić się skąd dokąd (3): Iako gdi ktory Mieſſczanin s iednego Miaſtha do drugiego sie prowadzi thedi takowego nieprziimą w środek swoy, aſz ſwoie poczcziwe dobre zachowanie liſthem wiwiedzie ListRzeź w. 19; SkarŻyw 317. Cf »prowadzić się z miesca na miejsce«.

[cum inf: Thurkow mocz ſzie prowadzi tham za dvnay tham ku podolv na pvſthe polyą myeſzkacz. Listy Pol 1539/133.]

Zwroty: »prowadzić się na insze miejsce« [szyk zmienny] (2): Migro, Prowádzę ſie ná ynſze mieyſce ku mieſzkániu. Mącz 220d; Calep 964b.

»prowadzić się z miesca na miejsce« (1): Migro – Prowadze ſie zmieſcza na mieiſcze, wicziągam. Calep 660b.

a. Opuszczać dawne miejsce, wyprowadzać się (9): Więc ſie tu rzkomo ſtárzec prowádzić porywa [...]. Ano w ſercu inſza myſi bo nie powłocżny pan/ Rádſzey ná mieyſcu ſiedzieć ſłuſzſzy ná iego ſtan. HistLan C4; OrzJan 104; [Prowadząc się dałem wszystkim 1 zł 6 gr GębMemor 223].

prowadzić się do kogo (2): Iuż ia tedy do drugiey dziewki ſie prowadzę/ Owa też ták wcżáſowi ſwemu tám porádzę. HistLan A4, A4.

prowadzić się skąd (2): [Attyla chcąc odstąpić od oblężenia] Vźrzał áno Bociani z miáſtá wylatáią [...]. Roſkazał wnet ſwym ludziom/ áby ſie wroćili/ Bo nie dármo ći ptacy ſtąd ſie prowadzili. RejZwierz 20v. Cf »prowadzić się z domu«.

Zwroty: »prowadzić się z domu« (1): tedy przedśię prowádząc ſie z domu/ ma y powinien połowicę onégo ſczepia zoſtáwić ná grunćie álbo ná plácu/ pod winą ſześći grzywien. SarnStat 667.

[»precz się prowadzić«: yakub ymienie przedacz chcze a precz ſzie prowadzycz ZapWpolKośc 1546/66.]

Przen: Umierać (3): A gdy ſie każą prowádzić A co mi więc ma záwádzić Máło mi żal ſtey poćiechy Wylecę iáko wrobi z ſtrzechy RejRozpr E3v.

prowadzić się skąd (2): A nie bacżymy thego iż ná nędzney zagrodzie ſledzimy/ á kiedy każą tedi záwżdy wnet z niey prowádzić ſie muśimy RejZwierc 137v. Cf Zwrot.

Zwrot: »prowadzie się z świata« (1): Otom iuż owdowiáłá: y koniec lat moich Bierzę/ w dęſzkiey żáłośći prowádząc ſię z świátá KołakCath A3v.
b. Przybywać na nowe miejsce, wprowadzać się (4):

prowadzić się do czego (2): W Skopie [tj. z znaku Barana] [...] Służebniki nie dobrze iednać/ kreẃ z noſa puſzcżać/ domy ſtawiać y do nich ſie prowadzić Goski *2v, *3.

prowadzić się dokąd (2): A thák z Práżany wźiąwſzy przyiaźń do miáſtá ſie po troſze prowádzili BielKron 327; Wy też zá tym wyprzątńcie ty tám gmáſzki moye [...]. Niechżeć ſie iuż [ojciec] ze wſzytkim dziśże thám prowádzi HistLan C3v; [Lecz słuchaj, jak się włoski naród tu prowadzi. StryjPocząt 56].

3. Rozchodzić się, przedostawać się w wielu kierunkach [po czym] (1): iż ty ducie dla káſzlów á déſcenſów iákich czyniémy/ któré [...] po wſzyſtkim ćiele ſye prowadzą Oczko 16.
4. Kierować się czymś, uwzględniać w postępowaniu [czym] (1): A gdźie ieſzcże do tego priwatá iáka przyſtąpi/ tą ſie dobro poſpolite prowádźić koniecżnie muśi. PowodPr 72.
5. Przechodzić w coś, przeobrażać się [do czego] (1): ktorych [zwierzchnych panów] y gniew łácno śię do okrućieńſtwá prowádźi [migret]/ y inſze namiętnośći ſerdecżne zá máłą pracą do ſwoich ſkutkow mogą przyść. ModrzBaz 18.
6. Trwać [jak długo] (1): GDyż prze pilné ſpráwy Séymowé/ któré ſie ták długo prowádźiły/ á pánowie Woiewodowie y ſzláchty wiele zábáwić ſie tu muśieli/ Okázowánié dóydź ná czás náznáczony nie mogło SarnStat 127.

[prowadzić się ab aliquo do kiedy: Siódmy wiek à Leone 10. dotąd ſye prowádźi y prowádźić będźie áż do końcá JanWróż 22.

Zwrot: »prowadzić się aż do końca«: JanWróż 22 cf wyżej.]
7. Dziać się (1): Ale do tego trzebá ſług coby prawdę powiedáli/ y pátrzyli co ſie á iáko prowádźi. GostGosp 4.
8. Powodzić się [komu: bezpodmiotowo] (1): Tákoć ſie iemu prowádzi/ Iákobyśćie wy nie rádzi. BierEz 3.
9. W funkcji strony biernej: Być omawianym, przedstawianym słownie (4): ORTHOGRAPHIA tedy Polſka rzędem obiecádłá prowádzi ſie tym ſpoſobem, kárákterem vkośnym y proſtym. JanNKar D4v.

Ze zdaniem podmiotowym (1): Ale y w Szkolney hiſtoriey toż ſię prowádźi/ iż to/ być w pożądliwośćiách białych głow/ ma być o ſámym Antyochu rozumiano. CzechEp 415.

Fraza: »rzecz się prowadzi« (2): iż ſię ták rzecż tá/ od przednieyſzych práwie filarów powſzechnego Kośćiołá Rzymſkiego prowádźi/ iákom ią tu z piſm ich nákrotce przed ocży wyſtáwił CzechEp 259, 259.

Synonimy: 1. chodzić, ciągnąć się, iść, kierować się, udawać się; a. wychodzić; 2. przenosić się; a. odchodzić, odstępować, wyciągać; 3. rozchodzić się; 6. ciągnąć się, toczyć się, trwać; 7. dziać się, toczyć się, wieść się; 8. fortunić się, powodzić się, szczęścić się.

Formacje współrdzenne cf PROWADZIĆ.

Cf PROWADZENIE SIĘ

EB