[zaloguj się]
[pdf]

CIĄGNĄĆ SIĘ (127) vb impf

sie (109), się (18).

Fleksja
inf ciągnąć się
indicativus
praes
sg pl
1 ciągnę się ciągni(e)my się
2 ciągniesz się
3 ciągnie się ciągną się
praet
sg pl
3 m ciągnął się m pers ciągnęli się
n subst ciągnęły się, ciągnęli się
fut
sg
2 m będziesz się ciągnął
3 m będzie się ciągnął
f będzie się ciągnąć
imperativus
sg pl
2 ciągni się, ciągń się, cięgń się, ciągni się, ciągń się ciągnicie się
conditionalis
sg pl
1 m bym się ciągnął m pers bychmy się ciągnęli, bysmy się ciągnęli
3 m by się ciągnął m pers ciągnęliby się, by się ciągnęli
f by się ciągnęła m an

inf ciągnąć się (12). ◊ praes 1 sg ciągnę się (2). ◊ 2 sg ciągniesz się (1). ◊ 3 sg ciągnie się (55). ◊ 1 pl ciągni(e)my się (1). ◊ 3 pl ciągną się (20). ◊ praet 3 sg m ciągnął się (1). ◊ 3 pl m pers ciągnęli się (4). subst ciągnęły się (3), ciągnęli się (1) Leop. ◊ fut 2 sg m będziesz się ciągnął (1). ◊ 3 sg m będzie się ciągnął (1). f będzie się ciągnąć (1). ◊imp 2 sg ciągni się (6), ciągń się (2), cięgń się (1) RejZwierc; ciągni się RejWiz (2); ciągń się RejZwierz; ciągni się : ciągń się RejRozpr (4 : 1). ◊ 2 pl ciągnicie się (1). ◊ con 1 sg m bym się ciągnął (1). ◊ 3 sg m by się ciągnął (1). f by się ciągnęła (2). ◊ 1 pl m pers bychmy się ciągnęli (1) RejPs bysmy się ciągnęli (1) ArtKanc. ◊ 3 pl m pers ciągnęliby się, by się ciągnęli (4). ◊ part praes act ciągnąc się (3), ciągnąć się (1); -ąc: -ąc BibRadz (1 : 1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Dać się naciągać, wydłużać (3): Iako ſkora mokra barziey ſie ciągnie niżli ſucha GlabGad E8v; iako ſą wſzitki rudy á kruſzcże ktore ſie od ognia ciągną y też rozpływaią. GlabGad I6v; Gębá woła ieſzcże náley/ Brzuch ſie nie chce ciągnąć dáley BielKom E8.
2. Przeciągać się, kurczyć się, wstrząsać się, wykręcać się (o ciele); cieri Mącz (6): TRafia ſie niemocz na dzieci kurcżowa/ albo rozciągaiącza Tak iż ſie dziecię ciągnie nogami y rącżkami. FalZioł V 38v; Mącz 53a.
a. O ziewaniu; pandiculari Mącz, Cn; hiascere Mącz (4): Ciągnie ſie rzkomo poziewá RejRozpr G4v; Oscedo, Ziewáczká gdy kto bez przeſtanku ziewa/ ciągnie ſie. Mącz 271a, 156b, 275a.
3. Pochodzić [od czego] (1): Bo to ſłowo Iſtność ciągnie ſie od tego ſłowá Ieſth. SarnUzn B8v.
4. Z trudem zdobywać się na wydatki, żyć nad stan, wykosztowywać się; conferre impendia, facere sumptum a. impensam, impendere pecuniam a. sumptum, insumere a. ponere a. sustinere sumptum Cn (22): Iáko táko gdzie wziąć tu wziąć Wżdy ſie iednák przedſie ćiągnąć RejRozpr G2v, A3, F2, H4; To ſie iuż wierę ciągni by záſtáwić dzyatki. RejWiz 69, 40v; RejZwierz 85v, 137v; Bárzieyby ſie ćiągnęli chcąc ſie przypodobáć/ Krolowi iego krewńi by y wſzego ſtradáć. MycPrz I B2, II Bv.

ciągnąć się na co (1): Bo bárzo mieſſek nie ſpory Ciągnąć ſie ná owy wzory RejRozpr I3.

ciągnąć się w co (1): Ciągny ſie pánie Wálánty W piniolle w alekanty RejRozpr G3.

ciągnąć się czym (1): iáko iemu kwoley ćiąggną [!] ſie ſzáty/ y inſzym koſztem MycPrz II Bv.

Zwroty: »ciągnąć się jako lis« [szyk zmienny'] (7): RejRozpr Fv, G3v; RejWiz 41, 69, 123v; To ſie iuż ciągń iáko Lis/ myły dobry Pánie/ Poki worká/ kożuſzká/ y koniká sſtánie. RejZwierz 102; A Pan iego nieborák to wſzyſtko zápłáći. By ſie ćiągnął iáko lis/ tobie płácić Pánie BielRozm 28.

»ciągnąć się nad stan(ik)« (2): RejZwierc 25v; że thymi czáſy ſthany wſzyſthkie ćiągnęły ſie nád ſtan ſwoy bardzo náwętlały MycPrz II C3.

5. Kłopotać się, trudzić się, ponosić ciężary, pracować (6): RejJóz D3; Co theż zárzucáią ono mieyſce: Dan ieſt práwi zakon przez ręce Mediatorowe. Wiem że ſie ciągną ná thym mieyſczu wykłádácże/ ia iednák pozwolę tego [...] że przez ręce Kriſtuſowe dan ieſth Zakon SarnUzn D2v; Ale mądry tym ſie karze/ Gdy ſie ciągną prze zyſk łgarze. RejZwierc 232v; Przypátrzyłem ſye vtrapieniu któré przepuścił Bóg ná ſyny Ludzkié/ áby ſye ćiągnęli á mordowáli ná tym/ iáko wſzyſtko Bóg dobrze vczynił Oczko 5v; Inſzy ſye ćiągną przy dworze/ Albo żegluią przez morze KochSob 69.
Zwrot: »ciągnąć się rowno« (1): Tknićie ſie teſz iedno ſámi A ćiągnyćie ſie rowno ſnámi RejRozpr [G2].
6. Iść, podążać, udawać się, kierować się (17): Aſnádniey wżdy przyſtodole Niż ſie ćiągnąć z wilkiem w pole RejRozpr I4v; BielKron 294; bo ſye ony [karpięta] by namnieyſzą ſtrużką [...] przećiwko wodźie/ ćiągną Strum O4; KochMuza 28.

ciągnąć się do czego (3): BielKron 337v; Przytym trzebá też wiedźieć położenie y ſpoſob oney kráiny/ do ktorey ſię woyná ćiągnie [in qua bellum gerendum sit] ModrzBaz 112; bo tą miárą y Młynarz nie vkrádnie/ y Kmiotek nie będźie ſie do inſzego młyná ćiągnął GostGosp 62.

ciągnąć się za czym (2): iáko członki zá głową/ ſtrumienie máłe zá wielkimi rzekámi/ ćiągnąć ſię zwykły. VotSzl A2v; KlonFlis E2v.

Zwroty: »ciągnąć się ku gorze, wzgorę« [szyk zmienny] (1 : 1): Abowiem cżaſu picia duch nie może z gardła wychodzić, przeto ſie gwałtem wzgorę ciągnie GlabGad B5v; RejZwierc 41v.

»ciągnąć się jako płomień ku gorze« [szyk zmienny] (2): nicz mu nadobna wſpaniłość pomiernie ozdobiona nie wádzi/ [...] ktora ſie záwżdy w poważney á roſtropney myſli ciągnie iáko piękny płomień ku gorze. RejZwierc 54, 62v.

W przen (4): A nigdziey ſie indziey niećiągnęły ręce moye [expandi manus meas Ps 142/6] RejPs 211.

ciągnąć się za czym (2): iako na przodku namieniono, duſza ſie ciągnie za ciałem iako ſkłoniona iego cięſzkoſcią GlabGad Mv; RejWiz 3.

Zwrot: »ciągnąć się ku gorze« (1): Tákżeć máło nie wſzyſcy/ ty piorká lepiemy/ Ciągniemy ſie ku gorze/ á gdzye paść nie wiemy. RejZwierz 116v.
7. Sączyć się, płynąć, wydzielać się (6): z kthorego zapalenia ciągnie ſie vrina z wątroby do nyrek FalZioł V 3; będącz daleko od mieſtc ſmrodliwych [...] Y wſzelkich wod ſtoiączych/ ſktorych vſtawicżnie ciągną ſie wilkoſci ſmrodliwre FalZioł V 62, III 11c; GlabGad G6; Inſzemi to tedy źrzodłámi á nie dżdżowémi/ Bog [wodę] rozmnaża: á péwnie témi/ co ſye z źiemie przez żiły á meaty/ ná to vczynionémi ćiągną Oczko 8.
Zwrot: »ciągnąć się wzgorę« (1): [sliny] Pochodzą z poczenia płucz w ktorich ieſt mieſtcze flegmy, á tak ſie ciągną wzgorę za parą wydychaną. GlabGad C5v.
8. Toczyć się, trwać (5): Aboviem szędzia [...] będzie povinien ſtronie za przą a odeprzą ktorabysie kv temv Scrutinium a takovey ſpravie cżiągnęla na viecze przed ſąd odeſlacz ComCrac 16v; Zá cżem ſpráwy choćia też niezáwikłáne/ bywáły wedle woli tych obrońcow przewłacżáne: [...] bo oná ſpráwá ćiągnąć ſię muśiáłá wedle woli obrońcow [funiculus tendebatur contentionis privatis patronorum affectionibus] ModrzBaz 141v; W téy mierze zá zeznániém Woźnégo ſtrácenié káuzy, o którą ſie rzecz toczy, ćiągnie ſie, y condemnuią ſtrony. SarnStat 1285, 148, 498.
9. Zajmować pewien obszar, mieć położenie, przebiegać (8):
a. O elementach topografii; ascendere, egredi, occurrere, pertingere PolAnt (7): Thá źiemiá od wſchodu słońcá bieży ku Perſyey/ y záſię ſye ćiągnie ku zachodowi BibRadz I 2a marg; A gránice Chánáneyczykow były począwſzy od Sydonu/ ćiągnąć ſię [ingrediente] do Gerar BibRadz Gen 10/19; Hor tá gorá [...] ieſt częſćią iedną Libanu/ która ſie ćiągnie ku morzu. BibRadz I 98d marg, Num 34/4, Ios 19/11, 12; BO y Eridanowá wodá tu wnieśioná: A ćiągnie ſye od lewéy nogi Orioná. KochPhaen 14.
b. O elementach tekstowych (1): iż w piſmie ſwiętym dwá Reieſtry piſm ciągną ſie przez wſzytkę Biblią. SarnUzn B2.
10. Dążyć, zmierzać, kierować się, skłaniać się, mieć cel; devolvi Mącz; tendere PolAnt; ruere Modrz (37): Ale iż ſláchetne przyrodzenie nie śćirpi áby ſie dáley y wyſzſzey ciągnąć nie miáło RejZwierc 20.

ciągnąć się do kogo, do czego (15): RejPs 127v; Náturá záwżdy ſie ciągnie do złego. RejWiz 101 marg [idem C7v], 38, C7v; że te rzecży ktore zá mną ſą zápámiętáwáiąc/ a do tych ſie rzecży ćiągnąc [extendens meipsum] ktore ſą przedemną/ bieżę do pewnego celu Leop Philipp 3/13 [przekład tego samego tekstu WujNT]; RejPos 239, 319; Iedno iż ſie do tego rzecż ciągnie/ iáko ſzedziwy wiek poććiwy był záwżdy ná wielkiey piecży RejZwierc 126; BiałKaz C2; KochWr 20; thák iż ſie do tyrańſtwá przezeń rzecży ciągnęły Phil N3; GrabowSet D4; Nápomina ich/ áby opuśćiwſzy pierwſze początki wiáry/ ćiągnęli ſię do náuki doſkonálſzey. WujNT Hebr 6 arg, Philipp 3/13. Cf Ze zdaniem.

ciągnąć się k(u) komu, k(u) czemu (11): RejRozpr A4v; Ocży moie (záwżdy ſie ćiągnęli) ku wiernym żiemie [!] Leop Ps 100/6; gdźie też tám vkázuiemy koniec y cel ku ktoremu ſię ony rzecży ćiągną BibRadz I *5v, Prov 21/5; Wſzákże co ſie ſwey woley náucży kniey ſie záwżdy ćiągnie. BielKron 297v; Mącz 507a; RejPos 52v; RejZwierc [782]; WierKróc A4; O Kryſte day byſmy [...] z rádośćią k tobie ſię ćiągnęli. ArtKanc G15v.

ciągnąć się na co (4): lecz twoia dobroć Ktora ſie na wſzytko dobre ciągnie z prżyrodzenia RejJóz L3; RejWiz 129, 134; Iáko przyrodzenie cżłowiecże záwżdi ſie ná pychę á ná powyzſzoność ſwiátá thego ciągnie RejPos 315v marg.

ciągnąć się za kim, za czym (4) : RejPs 110; á wżdy oto oná myſl omylnego cżłowiecżeńſtwá ich/ więcey ſie ciągnie zá ſwiátem/ á zá krotkiemi pociechámi iego RejPos 313v; cięgni ſie zá oycem ſwym niebieſkim RejZwierc 178v, 116.

Ze zdaniem celowym [w tym z zapowiednikami: tam (2), k temu (1), do tego (1); gdzie (2), aby (1), by (1)] (4): Gdyż wieſz iż káżda praca ciągnie ſie do tego/ Aby káżdy roſkoſzy vżył potym s tego. RejWiz 20v, 20v; RejZwierc 91v; łácniey iednego byſtrość y pohámowáć/ y gdyby śię tám ćiągnęłá gdźie nietrzebá názad cofnąć ModrzBaz 24v.

11. Dotyczyć, mieć związek, stosować się, znaczyć; spectare Modrz (10): Bo tá diſtinctia o wielkich rzeczách nas vpomina, y ſzéroko ſie ćiągnie. SarnStat 1272.

ciągnąć się do czego (4): ktory ieſt koniec á práwy cel zakonu/ do ktorego oni nic nieprzydawáli/ [...] ále wiernie oznáymowáli do cżego ſię on ćiągnął/ vkázuiąc prawdźiwe vżywánie iego BibRadz I 353v. Cf Ze zdaniem.

ciągnąć się k(u) czemu (3): także y to manſuetus, niemáſz tego tám iedno pauper, Ale iż ſie to ku iednemu ciągnie/ á wyrozumieniu nic ſie thák nie vymuie SarnUzn C3, E2v; Ná ſkończeniu tych Kſyąg czwartych/ pomkniemy rzeczy ku podeſzwam/ ábowiem ſye ku thym ſtárćie bótem ćiągnie SienLek 123v.

ciągnąć się za czym (2): ponieważ kruſzec Królewſki iest, tedy y grunt zátym ſie ciągnie SarnStat 1277, 790.

Ze zdaniem dopełnieniowym [z zapowiednikiem: do tego (3); aby (1), że (1), żeby (1)] (3): Swiádectwá ty do tego śię ćiągną: że Syn Boży ieſt prawdźiwy Bóg BiałKat 8v; Bo wſzelka vrzędu doſtoyność do tego ſię ćiągnie/ áby práwem á roſkázowániem Rzecżpoſpolitą rządźił. ModrzBaz 82, 7v.

12. Zanosić się na coś, prowadzić do czegoś, być początkiem [ku czemu] (1): Bywaią prążki czérwone/ kthoré ſye niegdy przez kopytho vkázuią [...] á ćiągnie ſye to więc ku złéy chromoćie SienLek 178v.
13. Być podobnym, wydawać się czymś lub jakimś [na co] (2): Sapit proverbium, Ciągnie ſie na przipowieść álbo zda ſie być przypowieśćią. Mącz 363a; Desinere in violam dicitur gemma, Ciągnąć ſie na fiołkową máść. Mącz 395c.
14. praw. Apelować, toczyć spór przed sądem (3): Sentencya tá widźi ſye mu być obćiężliwa/ nie przyymuie iey zá práwo/ y zákłáda ſye pieniądzmi do Komory Iego Kr. Mił. ćiągnąć ſye thám gdźie ſye ſpráwnie ćiągnąć ma GroicPorz bb 3; Ow nieborak vkrżywdzony pozwawſzy/ od rokow do rokow ćiągnąć ſię [...] muśi GórnRozm H3v.
15. [Wynikać: Drugą tu rzecż na tym mieyſcu wyráźił Ewánieliſtá święty/ która z pierwſzey potrzebnie ſię ćiągnie/ To ieſt/ że Syn ieſt ſpołiſty z Oycem. GrzegŻarnPos 27 (Linde).]

Synonimy: 3. iść, pochodzić; 6. iść, jechać, postępować, pośpieszać; 9. bieżeć, chylić się, iść, patrzać; 10. chcieć, mieć się, pragnąć; 14. odwoływać się, odzywać się, ruszać.

Formacje pochodne: obciągnąć się, ociągnąć się, pociągnąć się, rozciągnąć się, ściągnąć się, wciągnąć się, wściągnąć się, wyciągnąć się, zaciągnąć się, zawściągnąć się, zściągnąć się; ociągać się, odciągać się, pociągać się, powciągać się, powściągać się, przeciągać się, przyciągać się, rozciągać się, ściągać się, wciągać się, wściągać się, wyciągać się, zaciągać się, zściągać się; ścięgować się.

KW