[zaloguj się]
[pdf]

PRZEDANIE (79) sb n

Pierwsze e oraz a jasne, w końcowym e wahania.

Fleksja
sg pl
N przedanié przedaniå
G przedaniå
D przedaniu
A przedanié przedaniå
L przedaniu

sg N przedanié (21); -é (7), -e (3), -(e) (11); -é OpecŻyw (2), OpecŻywSandR, Calep; -é : -e SarnStat (3:3). ◊ G przedaniå (19); -å (16), -(a) (3). ◊ D przedaniu (7). ◊ A przedanié (15); -é (4), -(e) (11). ◊ L przedaniu (10). ◊ pl N przedaniå (5). ◊ A przedaniå (2).

Składnia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: przedanie od kogo (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVIII w. s.v. przedać; poza tym XVIII w. s.v. przedajny.

1. Oddanie za pieniądze lub inną wartość materialną, sprzedaż; venditio Mącz, PolAnt, Calep, JanStat, JanPrzyw, Cn; hasta, venundatio Mącz (72): Venundatio, Przedánie/ Záprzedánie. Mącz 92a, 479c; Calep 1107; [bo przedánié nic inégo nie ieſt/ iedno oddálenié od śiebie/ á rzeczy ſwoiéy/ y práwá ſwégo ná kogo inſzégo wlanié. SenekaGórn 241 (Linde s.v. przedać)].
a. O tym, co przeszło na własność kupującego [w tym: czego (22)] (63): LibMal 1554/186v; Wſzákże ieſli Pozwány dopuſći Iſtcowi fant/ ktorym ſye iemu w płáceniu długu broni/ przedáć/ może ſzeſći Niedźiel ku przedániu nieczekáć. GroicPorz r, eev; UstPraw H; Mącz 126b, 371b, 394b; Nie ieſt rózgá imieniem/ ále ieſt pewnym ſkutecznégo przedánia onégo v Práwá znákiem. OrzQuin T3v; O przedániu dóbr krewni mogą świádczyć y kmotr. SarnStat 688; Gdźie Donácia, tám iuż y przyiaćiél nie może odbić, áni odłożyć przedania SarnStat 697, 256, 337, 374, 578, 599 (15).

przedanie czyje [= kto został sprzedany] (1): Ruben przedſię żałuie Iozephowego przedania RejJóz N3.

przedanie czyje [= kto sprzedał] [w tym: pron poss (3), G pron (1)] (4): Zás mąſz gdy przeda dom [...] tedy okup [= zapłata] iego będzie áſz do końcá roku (od) przedánia iego BudBib Lev 25/29, Lev 25/27; SarnStat 84, 92.

W porównaniu (1): iáko ſproſna rzecż/ kiedy dobra páni cżegoś ták wiele ná twarz nákłádzie/ iż ſie zda iákoby byłá w máſzkárze [...] záwdy iednáka/ [...] iuż iáko drewno ſthoi/ á cżeka łoiowego ſłońcżá/ iáko Moſkwá cżáſu ná przedánie ſoboli. GórnDworz G2.

W połączeniach szeregowych (8): (nagł) Obiczai Polſkich zapissow przedania, zaſtaw, Zamian, arend y innich. [...] (–) ComCrac 21; SeklKat I2; GroicPorz mv; któré to zaſtáwy/ dárowánia/ przedánia/ y zapiſy káſſuiemy/ [...] áby żadnéy mocy niemiáły SarnStat 1102, 84, 92, 979, 1102.

Wyrażenia: »przedanie imienia, majętności« (1:1): ZapWar [c. 1534] nr 2524; á oná ſummá pieniędzy/ którá prziydźie z przedánia tákowéy máiętnośći [ex venditione JanStat 563]/ nie ma bydź więtſza nád dług oycowſki. SarnStat 593.

»przedanie wieczne, wiecznie« = venditio JanStat [szyk 3:1] (3:1): A ieſt [wyderkof] wieczné przedánié, bo áni ten co kupuie nie może ſie ſwych pieniędzy vpomináć, áni Pan onych dóbr, wyiąwſzyby chćiał znowu przedáć, y ſzkody odnośić. SarnStat 1270, 687, 1166, 1250.

Szeregi: »przedanie albo (i) dar (a. darowanie)« = venditio et donatio JanStat (2): Gdyż thu ći/ ktorzy v Sądu ſą obliczni/ milczą/ [...] przedánie álbo dar widząc/ nic ſye nieſprzećiwiáią/ dla tego ſłuſznie ná potomne czáſy milczeć máią wedle práwá. GroicPorz l3; SarnStat 941. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»przedanie i (abo) kupienie (a. wykupowanie)« [szyk 2:1] (3): Plato w ſwoich Práwách roſkázuie/ żeby ták Przedawcá iáko y Kupiec/ dźieśięć dni po przedániu ábo kupieniu rzecży [post res ... commutatas] w Mieśćie zmieſzkał ModrzBaz 34; ARENDA. Téż to iest ſpecies kupienia y przedánia, vżywánia [...] máiętnośći, do czáſu tylko álbo kréſu pewnégo SarnStat 1271, 1177. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»przedanie i wzdanie (a. [powzdanie])« (1): KIedy kto Imięnie [...] przedał/ [...] tákowé przedánié y wzdánié tákié wiecznie imienia ſwégo/ [...] ma w powiećie ſwym właſnym [...] vczynić SarnStat 1166; [ZapWpolJutr 1549 4/17v].

»przedanie abo zapis« (1): GDyby Páni ſzláchetcka przyzwoliłá mężowi ſwému ná przedánié ábo ná iákikolwiek zapis/ z dóbr iego/ z wiáná ſwoiégo/ któré ná tymże imieniu miáłá/ tráći wiáno ſwoie/ ile ná oné dobrá opiſáné tylko SarnStat 1177. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

Wyrażenia przyimkowe w znacz. ‘na sprzedaż, na licytację’: »do przedania« (4): Proscriptio, Publicatio – Wywołanie do przedanią Calep [864]a, 6a; Sery groſzowe mieć do przedánia/ do rozchodu pułgroſzkowe. GostGosp 74, 118.

»ku przedaniu« (5): GroicPorz dd2; Sláchtá y duchowni/ ták też poddáni ich ſą wolni od cłá y targowego/ od tákich bydł co ie domá vchowáią ku przedániu UstPraw E.

~ Zwrot: »mieć ku przedaniu« (2): Ieſtem kupiec/ á mam niekthore rzecży ku przedániu pożytecżne oblubienicy Ceſárſkiey. HistRzym 57v, 57v.
Wyrażenie: »rzeczy ku przedaniu« = towary (3): Iam przyſzedł ku thwey miłośći nioſąc niekthore rzecży ku przedániu. HistRzym 57v, 57v [2 r.]. ~

»na przedanie« = venum Mącz (4): Inscribere aedes, Dáć wywołáć dóm ná przedánie/ y cenę yego pomienić. Mącz 375b, 317b, 483d; Mátká iego wdowá/ [...] iuſz podroſłego tego to Epiphániuſza poſłáłá do miáſtá/ zrzebcá [...] przedawać. ktorego gdy [...] wiodł ná przedánie: potkał go Zyd ieden ktory koniá onego kupić chćiał. SkarŻyw 451.

α. O tym, co nie jest typowym towarem (o stanowiskach i przywilejach) (3): ComCrac 20v; (nagł) O przedániu ſzołtyſtwá. (–) [...] Szołtyśi/ [...] przedáwáć ſzołtyſtwá áni záſtáwiáć nie mogą bez dozwolenia páná dzyedzicznego UstPraw F2v; á ták pod przyſięgą zdał [Ezaw] mu [Jakubowi] pirworodſtwo ſwoie zá potráwę socżewice (marg) Przedánie pirworodſtwá. (–) BielKron 14.
b. Zdradzenie dla korzyści materialnej (o Judaszu) [w tym: kogo (2)] (6): Iezuſa milégo od Iudáſſa przedanijé. OpecŻyw 83, 85v; OpecŻywSandR nlb 3v; ná ten cżás odſzedł [...] Iudaſz Iſkáryotſki/ do Arcykápłanow/ y rzekł do nich: Co chcećie mi dáć/ á ia go wam wydam? A oni poſtánowili dáć mu trzydźieśći śrebrnikow. (marg) Przedánie. (–) LatHar 690, 704 marg.
Wyrażenie: »przedanie Pańskie« (1): Srzody też że od Apoſtolſkich cżáſow niektore mieścá paſzcżáły/ ná przedánie Páńſkie wſpomináiąc LatHar 125.
2. Oddanie, przekazanie pod zwierzchność polityczną [czego] (2): Smowił ſie znowu Pruſki Miſtrz s krolem Ianem Cżeſkim o przedánie Pomorſkiey źiemie/ gdy obacżył iż od Márgrábiow nie pewne były zapiſy BielKron 371v.

przedanie komu (1): Tám proſił krolá Pruſki Miſtrz [...]/ áby zoſtáwili Pomorſką źiemię przy Pruſiech chcąc dáć ſummę złothá y ſrebrá zá nię/ by iedno dano liſty tákie otworzone/ ná kthorych by ſtáło iáwne przedánie Pruſom Pomorſkiey źiemie BielKron 370.

3. Dokument sprzedaży; mancipatio, mancipium Cn [czego] (1): Téż vſtáwiamy: ieſli więcéy koni będźie przywiedźiono/ niż ieſt wyráżono w przedániu Zup [in venditione Zupparum JanStat 41]/ tedy ná kożdégo koniá má bydź dawan ieden korzec owſá ná dźiéń SarnStat 376.
4. To, co się sprzedaje (sprzedało), przedmiot sprzedaży; venditio Vulg, PolAnt; venale PolAnt (4): A ieſliby nie mogł mieć pieniędzy áby odkupił co záprzedał/ ten ktory kupił będzie trzymał aż do Miłośćiwego látá: Bo tego láthá Miłośćiwego/ wſſyſtko przedánie ma ſie wroćić do páná/ y do dzierżawce dawnego. Leop Lev 25/28.

przedanie czyje (2): Gdy zvbożeie brát twoy/ y przeda oſiádłość ſwoię/ á przyidzie okupićiel iey/ bliſki iego/ tedy niech odkupi przedánie brátá ſwego. BudBib Lev 25/25, Lev 25/28.

Zwrot: »przedać przedanie« (1): gdy przedaſz grunt ſąſiádowi twemu (marg) Właſnie/ gdy przedacie przedánie ſąſiádowi twemu. (–) [cum vendideritis venditionem proximo tuo] ábo kupiſz z ręki bliźniego twego/ niepodeydzieſz żaden brátá twego. BudBib Lev 25/14.

Synonimy: 1. handel, handlowanie, kupczenie, kupia, kupiectwo, przekup, sprzedanie, sprzedawanie, targ; 2. danie; b. oszukanie, zdrada; 4. handel, kupia, towar.

Cf 1. PRZEDAĆ, 2. PRZEDAĆ, [PRZEDADZA], PRZEDAJ, PRZEDAŃ, PRZEDAŻ

LWil