[zaloguj się]
[pdf]

RUSZENIE (207) sb n

-enie (204), -ęnie (3).

-e- (110), -é- (3); -e- : -é- SarnStat (100:3); końcowe e pochylone.

Fleksja
sg pl
N ruszenié
G ruszeniå
D ruszeniu
A ruszenié ruszeniå
I ruszeniém, ruszenim
L ruszeniu

sg N ruszenié (55); -é (22), -(e) (33). ◊ G ruszeniå (59); -å (54), -a (1) MycPrz, -(a) (4). ◊ D ruszeniu (5). ◊ A ruszenié (42); -é (24), -(e) (18). ◊ I ruszeniém (15) UstPraw (2), ModrzBaz (3), OrzJan (2), SarnStat (4), GrabPospR (2), PowodPr, VotSzl, ruszenim (6) ZapWar (4), OrzRozm, SienLek; ~ -ém (5), -em (1), -(e)m (9); -ém : -em OrzJan (1:1). ◊ L ruszeniu (23). ◊ pl A ruszeniå (2).

Składnia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: ruszenie od kogo (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII(XVIII) w.

I. Rzeczownik od „ruszyć” (178):
1. Dotknięcie; tactio, tactus Mącz (2): Tactio, Ruſzenie/ dotknienie. Mącz 439d, 439d.
2. Usunięcie z urzędu (1):
Wyrażenie: »ruszenie [kogo] z miejsca« (1): IZ Doſtoieńſtw y Vrzędów po Séymie bliſko przeſzłym/ wedle ſtárégo zwyczáiu przez nas podánych niegodźi ſie nam bráć/ y od tych/ którym ſą dáné/ oddaláć y bráć: boby tákowé oſób zacnych ruſzenié z mieyśc [quod talis deturbatio et degradatio personarum insignium JanStat 296]/ imięniu ich przynioſło nieiákié zelżenié SarnStat 80.
3. Wywołanie czegoś, przyczynienie się do czegoś (6):
a. O reakcjach emocjonalnych: poruszenie, zainteresowanie, impuls; w przen (1):
Wyrażenie: »serdeczne ruszenie« (1): Swięći niektorzy oſobliwy zwyczay mieli prośić o známioná: Iáko to tu czyni ná tim mieyſcu Abram/ iáko też czynił Gedeon/ Ezechiaſz/ á to dla nieiákiego wnętrznego á ſerdecznego ruſzenia. BibRadz I 8b marg.
b. O reakcjach fizycznych i fizjologicznych: spowodowanie dolegliwości, choroby (5):
Wyrażenie: »powietrza [= przez powietrze jako źródło choroby] ruszenie« = paraliż; paralysis, resolutio a. sideratio nervorum Cn [szyk 4:1] (5): Thegoż roku Krol Alexánder pocżął chorzeć z ruſzenia powietrza. BielKron 403; Wſzákóż/ ieſt téż chorób niemáło/ co z glowy [!] pochodzą/ á ćieplicámi hámowáć ſye mogą: iáko łupánia/ puł głowy bolenia/ powietrza ruſzenié/ ſkurczenié/ vſt/ ſzyie/ álbo inſzych członków drzenié Oczko 14; A iż przy tákich deſcenſách/ kurcze/ powietrza ruſzenié/ guzy twárdé/ miéyſcá opuchłé/ á náćiékłé bywáią/ té błotem iáko rzeczą pożyteczną/ okłádáć ſyę godźi Oczko 17, 16v, 21v.
4. Dokuczenie (o dolegliwości fizjologicznej) (1): LEkarze ſtárzy/ ku przepuſzczeniu żywotá [tj. przeczyszczeniu przez wywołanie rozwolnienia]/ dawáli chorym ſámę ćiepłą wodę pić/ [...] á ieſliż to więc nieporuſzyło: potym ią z miodem dáli: [...] po tákim pićiu/ leżeć kazáli/ á zá pierwſzym ruſzenim wſtawáć niedáli: áni rychło ná tho ieść kazáli. SienLek 38v.
5. Powołanie pod broń, mobilizacja; expeditio Modrz, JanStat, Cn; motio Cn (104): bo tho takowe ruſſenie wiſſſzy opyſane, nie ieſt na zadnego inſſego nieprzyacziela ſtanowiono, iedno na ſamego Czeſarza Tureczkiego moczy. ConPiotr 33v; OrzRozm V.

ruszenie kogo, czego (społeczności) (7): Tákże nákoniec przełożył [Włoch] Krolá Polſkiego ná de wſzytkimi Krolmi/ gdy żadnego Krolá niemáſz/ ktoryby ruſzenim poſpolitym Kroleſtwá ſwego walczył/ mimo Krolá Polſkiego/ ták wielkim ludem. OrzRozm N3; ModrzBaz 119v; StryjKron 652. Cf »uchwalić ruszenie«, »ruszenie ziem«.

Zwrot: »uchwalić (a. uchwalać), namowić ruszenie; ruszenie (jest) uchwalone, złożone, uradzone« [w tym: kogo (3)] [szyk zmienny] (5:1;5:1:2): gdzie ná woynę Węgierſką pobor z Włoki po 12. groſzy vchwalono/ y ruſzenie Sláchty według możnośći y dochodu káżdego StryjKron 652. Cf »uchwalić pospolite ruszenie«.
Wyrażenia: »ruszenie wojenne, na wojnę, wojny [= wojenne]« = bellica expeditio JanStat [szyk 14:3] (8:6:3): Przed ruſzeniem woiennym máią być Seymy powiátowe ná mieyſcách zwykłych/ y w ſtároſtwách opiſánych. UstPraw D2, D2v; Y zwiodſzy bitwę z Báchidem/ poráźili go ſrodze/ á przetoż oná iego rádá/ y ruſzenie woyny [et exitus eius] było dáremne. BibRadz 1.Mach 9/68; Niktorzy z Rad y poſłow iak przed tym dziáłáli/ Ruſzeniá woiennego záwżdy przyſtrżegáli. MycPrz I B3v; SarnStat 150, 1217. Cf »pospolite ruszenie na wojnę«.

»ruszenie ziem (a. [ziemie])« (1): WAruiąc iednák miánowićie/ y zoſtáwuiąc ná tám téy prowinciiéy [tj. ziemi inflanckiej] obowiązek ruſzenia poſpolitégo/ nie iedno pod ruſzenié źiem inſzych Koronnych/ y Wielkiégo Kśięſtwá Litewſkiégo [...] SarnStat 1204; [Jakoś nam TM pisał około ruszenia ziemie, tedy się nam nie zda, aby teraz jakie ruszenie być miało ListyZygmAug 1552/239].

Zestawienie: »pospolite ruszenie« = powołanie wszystkich zdolnych do walki mężczyzn (szlachty, mieszczan posiadających majątek ziemski oraz wójtów i sołtysów), też wojsko zebrane w wyniku tego powołania; expeditio generalis JanStat, Cn; expeditio universorum Modrz; bellum generale, bellica a. publica expeditio JanStat; expeditio maior Cn [szyk 50:43] (93): Obieczal yſſ gdy poddany iego K.M. koronny, przeczywko Tureczkiem moczom wiſſſzy opyſanem ſię ruſſą theſſ poddany wielkiego Xieſtwa Lytewſkiego wedlug przemozenia ſwego na thoſſ poſpolite ruſſenie. ConPiotr 34; [posłowie] proszą aby IKM sam osobą swą ku takowemu pospolitemu ruszeniu być raczył Diar 81; Ruſzenie poſpolite/ toć ieſt iáśnie opiſáne w Státućie/ á to ieſt oſtátecznia nádźieiá Polſkiey obrony OrzRozm V, N3, V2v, V3; A to ieſt ieden ſpoſob woyny: ktory zową poſpolitym ruſzeniem wſzytkich tych/ co woynę Rzeczypoſpolitey powinni. ModrzBaz 119v; A ták trzebá tego/ żeby Rzecżpoſpolita/ ábo służebnym ludem/ ábo poſpolitem ruſzeniem byłá bronioná. ModrzBaz 137v, 119, 120, 120v; StryjKron 457; GórnRozm A2v marg, Bv, M; ActReg 3v, 5, 10, 74; y woienna władza vmnieyſzoná [wojewodom], gdy żołniérzém á nie poſpolitym ruſzeniém ięli ſie Polacy walczyć SarnStat 240; Acz w práwie Woiewodzym o Ruſzeniu poſpolitym ieſt nieco powiedźiano, wſzákóż y tu doſtáteczniéy może. bo y do Ruſzenia poſpolitégo Hetman należy. SarnStat 430, 117, 129, 131 [4 r.], 132 [2 r.], 133 [3 r.] (30); Aby żaden niemogł vżywáć żadnych potrzeb cudzoźiemſkich/ áżby pierwey potrzeby do poſpolitego ruſzenia potrzebne pokupił/ y gotowe miał GrabPospR K3, kt, Kv [2 r.], K2 [4 r.], K3v, K4 [2 r.] (14); PowodPr 62 [2 r.]; Poſpolite też ruſzenie nie wſzytkim/ á ſłuſznie/ ſmákuie/ iáko niepożyteczne/ nieporządne/ y niebeśpieczne VotSzl C3v, C3v [2 r.].
~ Zwrot: »uchwalić (a. uchwalać), namowić pospolite ruszenie; pospolite ruszenie (jest a. będzie) uchwalone, złożone (złożono), uradzone« = bellum generale inductum fuerit, expeditio bellica instituta fuerit, expeditio generalis debet fieri JanStat [szyk zmienny] (4:1;5:2:1): Zá namową rad náſzych y prosbą poſłow ziemſkich/ vchwaliliſmy woynę álbo ruſzenie poſpolite UstPraw K3 [idem SarnStat 117]; Potym Krol Iageło Stáruſzek poſpolite ruſzenie koronne vchwalił do Prus ná źimę przyſzłą StryjKron 577; y ruszenie Pospolite y Pobory namowiliśmy ActReg 50; Podatek vchwalon, takze y pospolite ruszęnie. ActReg 74, 137; A gdy będźie vchwaloné ruſzenié poſpolité/ ku odmięnieniu iego/ Séymy niemáią bydź ſkłádáné SarnStat 123 [idem 299]; tedy vchwalamy z pozwoleniém wſzyſtkich ſtanów/ náwſzeláką gwałtowną moc/ y naiazd nieprzyiaćielſki/ poſpolité ruſzenié SarnStat 133; iż gdy ruſzenié poſpolité woienné Króleſtwá náſzégo będźie złożono/ Szláchtá powiátów przerzeczonych Oświęćimſkiégo y Zatorſkiégo [...] będźie powinná woiowáć SarnStat 1217, 117, 129, 299, 424, 1214.
Wyrażenia: »pospolite ruszenie na wojnę, do boju, wojenne, wojny [= wojenne]« = bellica expeditio generalis JanStat [szyk 8:3] (6:1:3:2): a iesslyby sią wtych piaczy lath Russenye pospolithe na voyną tam do Russy trafylo tedy tam bendzie volno panu Iakubovy y alexemu w Nochaczovye miesskacz do czterech nyedziel ZapWar 1548 nr 2668; Pierwey to v Krolá było w mocy nie ſkłádáiąc Seymu/ ruſzenie poſpolite ná woynę vczynić GórnRozm B2; POſpolité ruſzenié woyny nieináczéy/ iedno rozmyślnie y z ſłuſznych przyczyn y potrzeby poſpolitéy ná przyſzłé czáſy vſtáwiáć będźiemy SarnStat 123 [idem 299]; A Iż wiele ludźi biorą pieniądze/ którzy téż ſłużbę woienną ná ſobie powinni niéść/ tedy względem powinnośći ſwéy/ gdyby przypádło woienné poſpolité ruſzenié/ ma przedśię y powinien będźie poczet ſtáwić przy ſwoim poczćie SarnStat 448, 78, 142, 299, 319, 335, 1217, 1218; POnieważ te media zebránia ſkárbu/ y ſporządzenia lepſzego poſpolitego ruſzenia do boiu [...] wolnego cżáſu potrzebuią/ á z prętká ná nagłą potrzebę/ [...] porwáne być nie mogą. GrabPospR L2.

»ruszenia pospolitego zbieranie« (1): RVSZENIA POSPOLITEGO ZBIERANIE: [zobacz:] Wići álbo Reſtium literae Lege 4. SarnStat 430. ~

Szereg: »trwoga i ruszenie« (1): choćby który [żołnierz] pod trwogę y ruſzenié był wzdan/ á potym [...] pokazał liſtem Hetmáńſkim/ iż ná ten czás był ná poſłudze Rzeczypoſpolitéy y náſzéy/ ma zátym od wzdánia bydź wolnym SarnStat 433.
6. praw. Zaskarżenie decyzji sądu, odwołanie się od niej do wyższej instancji, apelacja; appellatio Mącz, Cn; motio JanStat, Cn (64): ieſliby ſie komv niepodobala ſkazn ſzędziego, mozego rvſſycz na viecze vedlia obyczaya prava a ſtatutow ſtaradawnych o Rvſſeniv napiſſanych ComCrac 17; UstPraw C2 [2 r.]; Theopompus krol Spártáńſki [...] wprzod Ephoros poſtánowił to ieſt ziemſkie vrzędniki/ ktorzy mimo krolá wſzytkę moc w R.P. ſtánowić y ſądzić mieli/ od ktorych/ gdy co ſądzili/ iuż ruſzenie do Krolá iść nie mogło. Phil Q; á iné wſzytki ſpráwy/ któré przed Sędźiégo prziydą/ ná to nic niedbáiąc/ iż przez ruſzenié nágánion ieſt/ niech będą ſądzoné. SarnStat 796; A to wſzytko iáko ruſzenié y náznáczenié Roku ſłuſznie w Aktá Sądowné przez ſąd y Piſárzá máią bydź wpiſáné [...]. A ſtroná która ruſzenié czyni nie więcéy/ ieno ieden groſz zá to zápłáćić będźie powinna. SarnStat 808 [idem 811]; o ważnośći zapiſów, że przećiwko nim nie zoſtáie żaden odpór, żadna controwerſia, áni contrádictia, iedno im doſyć czynić wypełnić potrzebá, áni Sędźia ruſzenia ma dopuſzczáć. SarnStat 1260, 536, 795, 807 [5 r.], 810 [6 r.], 811 [2 r.]; [I bądą myaly strony rok z russenym vrządovym przed krolyem yego ⟨Miło⟩ssczyą ZapSądKrak 60; [słowa św. Stanisława:] Tego [Piotra] ia y świádkiem wiecżnego záprzedánia [wsi Piotrowin]/ y Ewiktorem/ to ieſt zaſtępcą nienawiſnego ruſzenia ſtáwiam. DługoszMWilk D.].

ruszenie kogo (23): Podkomorzégo ruſzenié/ y Appellácia od iego vrzędu SarnStat 1310. Cf Wyrażenia.

ruszenie od czego (a. ab aliqua re) [= w jakiej sprawie] (6): Od Acceſſorii ktore nienioſſa vieczney vtraty rzeczy glowney [...] niema bycz rvſſenie ſzędziego ComCrac 16v, 22; żaden ſąd áni vrząd nie ma dopuſczać appelláciiéy áni ruſzenia ab acceſſorio SarnStat 808; Appelláciiéy áni ruſzenia od rzeczy, która ſtrácenia nie nieśie, dopuſczáć [sądy] nie máią. SarnStat 808, 391, 402.

W połączeniach szeregowych (3): Mącz 13a; á támże przed tym ſądem Tribunálſkim/ wſzyſtkié ſtrony w ſpráwách ſwoich ſądowych/ Rok y Roki będą mieć/ [...] iáko zá Dworem miećby mieli/ żadnych nie wyymuiąc według ich controwerſiy/ ſpraw/ Dekrétów/ Appelláciy/ Ruſzenia/ odeſłánia/ rozpiſów odkłádánia/ y inſzych punktów práwnych SarnStat 869, 1255.

Wyrażenia: »ruszenie powiatu, powiatowe« [szyk 2:1] (2:1): Iż káżda ſpráwá rzeczy oſądzonéy wedle niego [artykułu 67.] iśdź ma: popráwuiąc to w nim/ iż co przedtym zá wſkazániém rzeczy oſądzonéy ná niepoſłuſznégo Powiátowé ruſzenié bywáło/ to teraz ták poſtánawiamy: iż [...] SarnStat 874; Stároſtá Exekucią z ruſzeniém powiátu [tj. sądu ziemskiego] zá dwie niedźieli/ ſtrony vkrzywdzonéy vczynić ma SarnStat 1181, 1181.

»ruszenie sędziego (sędzi), sądu, sądowne (a. [sądowe])« = appellatio Mącz; motio iudicis JanStat [szyk 20:1] (19:1:1): ComCrac 16v, 22; ZapWar 1549 nr 2662 [2 r.], 1550 nr 2676 [2 r.]; O Ruſzeniu Sędzyego Grodzkiego. UstPraw C2v, C2; Appellatio, Ruſzenie ſądu/ odezwanie/ álbo Appellacia od yednego ſędziego do drugiego. Mącz 13a; chcemy/ áby to zá práwo było chowano: áby káżdému było wolno od ſkazánia Sędźiégo Ziemſkiégo álbo Grodzkiégo nie przez obyczay ruſzenia ſędźiégo/ ále proſto ſłowem áppellowáć/ ná roki główné SarnStat 535 [idem 807]; o który zakład álbo zakłády ſąd odrzućiwſzy ſądowné ruſzenia/ y ine wſzyſtki zwłóki álbo ſmykánia/ ten práwem zwyćiężony/ temu który práwem wygrał [...] doſyć vczynić będźie powinien SarnStat 1255, 686, 807 [2 r.], 809 żp, 810 [2 r.], 1249 (12); [ZapSądKrak 34, 59, 63; á ták zá prośbą Poſłow Ziemſkich ruſzenie Sędźiego [...] do pierwſzego vżywánia przywrácamy HerburtStat 502].

Szeregi: »(tak) apelacyja a(l)bo (i, jako i, ani, a nie) ruszenie« = appellatio seu motio JanStat [szyk 10:5] (15): Commiſſarze máią gránice czynić/ nie bacząc nic ná niebytnoſć Sthároſty álbo tego co ſkárży o gránice/ nie bacząc nic ná ruſzenie ábo ná áppellácyą UstPraw I2v, K2; o tákowé Pozwy [potwarne] nie indźie vznawano bydź ma/ ieno v onégo ſądu álbo vrzędu: v którégo produkowáné będą: á wſzákóż iedno w ten czás/ gdy ſtroná o to czynić będźie chćiáłá: á Appellácya álbo ruſzenié do nas iśdź ma. SarnStat 711, 391, 402, 536 [2 r.], 742, 806 (13); [ZapSądKrak 34; Potwierdz A3v; O Spráwách Vrzędowych: ktore przez Ruſzenie álbo Appellácyą przed Krolá przypádną HerburtStat 33 (Linde s.v. ruszyć)]. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»ruszenie to jest naganienie; ruszenie z naganieniem« (1;1): Káźimiérzów [statut] ſie rozumié o ruſzeniu [sędziego] ſámym/ to ieſt/ nágánieniu. A Zygmuntów/ ktoby pozwał vrząd. SarnStat 469, 1298.

Żart. (1): PRawdá Sędźia/ bych ia był od dekrétu twégo Appellował/ kiedyś mię do trunku dobrégo Skazał/ nie dopuśćiłbyś w ón czás był ruſzenia PudłFr 29.

II. Rzeczownik od „ruszyć się” (4):
1. Wykonanie ruchu, poruszenie się (3):

ruszenie czyje (1): LatHar 45 cf W połączeniu szeregowym.

W połączeniu szeregowym (1): Proſzę twey Boſkiey miłośći (o naſłodſzy Iezu) wielce prágnąc ábyś to racżył vcżynić/ żeby káżda ſpráwá/ ſłowo/ myśl/ ruſzenie y weſtchnienie moie obracáło ſię ná cżeść y chwałę imieniá twego świętego. LatHar 45.

a. Trzęsienie ziemi (1):
Wyrażenie: »ruszenie ziemie« (1): Terrae motus, Ruſzenie/ vpádnienie ziemie. Mącz [234]a.
b. Zdolność do wykonywania ruchów (1): Animalis – Ducha, ruſzenięy [!] wſobie maiący. Calep 71a.
2. Rozruchy, niepokoje społeczne (1): Motus, Ruſzenie/ záchwianie zwáda/ powſtánie/ niepokóy/ zámieſzánie. Mącz [234]a.
III. Rzeczownik od „ruszyć” a. „ruszyć się”: wyruszenie, rozpoczęcie przemieszczania się; commotio PolAnt; cursus Modrz; motio JanStat (25): Názáiutrz tedy [król Ludwig] dawſzy znák ku ruſzeniu/ z Tolmy wyćiągnął BielKron 306v.

ruszenie skąd (2): Ruſzenie Zydow z Aſſerot. BielKron 40 marg. Cf Wyrażenie.

ruszenie dokąd (2): Ruſzenie do Litwy. BielKron 381v marg. Cf Wyrażenie.

ruszenie czyje [w tym: pron poss (3), G sb (2), ai (1)] (6): RejPs 98; A ták Iozue rano powſtawſzy ruſzył namioty. (marg) Ruſzenie Iozue. (–) BielKron 46v; á Alexánder leżał v Bracſłáwiá z Litwą cżekáiąc krolewſkiego ruſzenia. BielKron 398v, 40 marg; KochPs 170; SarnStat 655; [BielKron 1551 155v].

W połączeniu szeregowym (1): tedyć też do woyny trzebá koni dobrych: ktoreby też niech dobrze karmiono/ y cżęſtem przeieżdżániem ćwicżono/ do ſtępnego chodu/ do ruſzenia/ do záſtánowienia/ ná ſtronę powracánia ModrzBaz 110.

Wyrażenie: »ruszenie z mie(j)sca (na miesce)« (1): RejPs 98; [Ruſzenie pirwſze náſzego narodu Vandalitow/ s ſwego mieiſca oycżyſtego z żonámi y z dziećmi [...] było od rzeki Tanais álbo Carcinitu BielKron 1551 155v].
W przen (2): Bowiem ruſſenie twoie [Panie] zmieſcá namieſce nielza iedno muſi mieć pocztu przynamniey ſto tyſięcy y wiele tyſięcy angiołow RejPs 98; Czáſu ruſzenia twégo [in die virtutis tuae Vulg Ps 109/3] przy tobie ſwym pánie Twóy lud chętliwie ſtánie. KochPs 170.
a. O wojsku: Wymarsz, atak (16): A niż ſię Káſztellan ruſzy ná woynę/ ma obwieſćić ſwemu powiátowi tydzyeń przed ruſzeniem mieyſce UstPraw D2; SarnStat 433.

ruszenie skąd (3): O ruſzeniu z gránic. UstPraw D3; Gdy o ruszeniu Zołnierzy mowiono od Krakowa X Arcybiskup excanduit y rzekł et fraus etdolus miedzy nami ActReg 8. Cf »ruszenie z miejsca«.

[ruszenie dokąd: A gdy iuż miáło byc poſpolite ruſzenie do Troiey/ ſmyſlił ſobie [Ulisses] ſzaleńſtwo áby nie iecháć ná woynę BielKron 1551 10v.]

ruszenie czyje (3): Zołnierza nie mąmy ani wodza, ktoryby sprawąm woiennym rozumiał. Ieslibysmy pomocy od Krola Iego M nie mieli Bog wie iaka sprawa będzie y exitus naszego ruszęnia. ActReg 50, 8; OrzJan 34.

[Zwrot: »ruszenie uczynić«: Stey przycżyny krol [...] wielką á nieważną przyſięgą mocnie ſie obwiążał [!]/ że miał Zydy/ bez żadney odwłoki wydáć/ [...] á pothym że miał ruſſenie vcżyniwſſy [exercitu autem ducto] ćiągnąć do Zydowſkiey źiemie/ á ſpuſtoſſyć ią ogniem y miecżem Leop 3.Mach 5/28 (Linde s.v. ruszyć).]
Wyrażenia: »ruszenie z miejsca« (1): Trzebá przyzwycżáić do tego żołnierze/ áby znákow ktore Hetman dawa/ pilnowáli: ktore dawáią ku potkániu/ y záśię ná odwrot/ ná ſtánowienie obozu/ y ná ruſzenie z mieyſcá [et ad discedendum] ModrzBaz 111v.

»ruszenie do potrzeby« (1): A żeby więc té pozwy nie vczyniły trudnośći iákiéy/ gdy do ruſzenia żołniérzóm do potrzeby iákiéy zá roſkazániem Hetmáńſkim [...] prziydźie/ [...] tedy poſtánawiamy/ że [...] SarnStat 433.

»ruszenie na wojnę« = expeditio bellica JanStat (4): ABy ruſzenié ná woynę porządné nápotym było/ [...] vſtáwiamy/ [...] áby Káſztelan [...] cztérzy á namniéy trzy dni ná mieyſcu ku śćiągnieniu náznáczonym w powiećie ſwym czekał. SarnStat 302, 299 żp, 1059, 1188.

Szereg: »wyprawa ani ruszenie« (1): thakeſſ teſſ ſwieczky kazdy ma bydz karąn ieſly ze thego [stanięcia do wojny] nieuczynil thą wyną ktora bendzie na Seymie przyſſlem poſtanowiona. Alie taka wyprawa any tho ruſſenie niema bidz poſpolithe. aſſby iuſſ pewno belo. yſſby Czeſarz Tureczky zrzucziel przemierze, ktore ſkrolem iego Mcz ma ConPiotr 33v.
α. Najazd, inwazja (3): Cóż wáſzá kró: M. mniémaſz/ aby [cesarz turecki] ſobie tego lekce ważyć miał/ o czym wié/ że y wáſzá kró: M. rozumieć dobrze raczyſz/ iż Niemiecka źiemiá vpáść niemoże/ áżby iednym ruſzeniem oraz Polſká vpádłá? OrzJan 82.

ruszenie czyje (2): Głos wieśći oto idzie/ y ruſzenie wielkie ziemie połnocney/ áby położyło miáſta Iehudſkie puſtynią (y) mieſzkániem ſmokow. BudBib Ier 10/22; Nie trzebasię tez Sląskiego ruszenia obawiac. bo tam ludzie nie potemu gospodarstwęm się wielkim zabawili ActReg 4v.

Synonimy: I.1. dotknienie; 6. apelacyja, mocyja, odezwanie, odwołanie, odzew, prowokacyja; II.2. burza, burzka, fakcyja, rozruch, rozterk, wzburzenie, zamieszanie, zamieszka, zburzenie; III.a. wyprawa.

Cf RUSZYĆ, RUSZYĆ SIĘ

ALKa, MN