[zaloguj się]
[pdf]

PRZESTĘP (18) sb m

e jasne.

Fleksja
sg pl
N przestęp
G przestępu
D przestępowi
A przestęp przestępy
I przestęp(e)m
L przestępie

sg N przestęp (10). ◊ G przestępu (4). ◊ D przestępowi (1). ◊ A przestęp (1). ◊ [I przestęp(e)m.] ◊ L przestępie (1). ◊ pl A przestępy (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

1. [Przejście, obejście czegoś; tu: przyjście wysłannika Jahwe – Anioła Śmierci i jego przejście przez ziemię egipską (szersze objaśnienia cf PASCHA 1.): Thákże Wielkąnoc zowie Bog przeſthępem/ mowiącz: Abowiem to ieſt przeſtęp Páńſki/ nie dla thego áby miáłá być onym przeſtępem ktorym Anyoł przeſtępował domy Izráelſkie/ ále iż byłá onego przeſtępu Sákrámentem y pewnym znákiem. GilKat 378v (Linde).
a. Święto Paschy: GilKat 378v (Linde) cf wyżej.
Wyrażenie: »Przestępu święto« [szyk zmienny]: SPráwił pothym Iozyás w Ieruzálem Swiętho Przeſthępu [Fecit ... Phase Domino]/ tho ieſth/ obchod Báránká Pánu Leop 2.Par 35/1 (Linde), 2.Par 35 arg.
Szereg: »Przestęp a Wielkanoc«: POſłał też Ezechiaſz do wſzego ludu Iſraelſkiego y Iudſkiego: rozeſłał y liſty do pokolenia Effráim y Mánáſſe/ áby ſie zeſſli do domu Páńſkiego do Ieruſálem/ a żeby vcżynili Przeſthęp á Wielką noc Pánu Bogu Iſráelſkiemu [ut ... facerent Phase Domino Deo Israel]. Leop 2.Par 30/1 (Linde).]
2. Postępek wbrew boskim nakazom, prawu; grzech (5): ktory [diabeł] [...] cżłowieká oddalił od bogáctw y ode ćći gdy oycá pierwego przjwiodł ku przeſtępowi. HistRzym 83v, 40v.

[przestęp w czym: slyvbuýe y obýeczvýe bogv wshechmogączemv [...] ÿ tobÿe oÿczv chowacz Ręgulę [...] chowaÿącz przýkazanÿa boze a za przesstempj wprzerzeczoneÿ regvlýe dopussczonÿch [lege: dopuszczone], posslushna bicz przykazanyv wÿzÿtatorowemv. GlosyKórn II 226.]

przestęp czyj (2): yſz dla adamouego przeſtąpu kozdy ktory by podluk przyrodzenya ſnyego ſyą narodzyl myal bycz ſynem gnyeuu bozego PatKaz I 17v, 6.

Wyrażenie: »przestęp duszny« (1): Przykład o przeſtępie duſznym [De transgressionibus animae] á o ránách duſze rániących. HistRzym 54.
3. Nazwy botaniczne (13):
a. Bryonia alba L. (Rost); przestęp biały, bylina lecznicza z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae), zwana potocznie białą macicą; ampelo(s)leuce, bryonia, cedrostis, vitis alba Calep, Cn; archezostis, melothron, ophiostaphylos, psilothrum, taminia vitis Cn (13): Brionia. Przeſtęp. Brionich oderwilde weinreben. FalZioł I 22b; Też wirzchy tego przeſtępu/ gdi iuż przichodzi ku vzrzeniu, warzone s ſwoyſkim koprem á ſkorzeniem piotruſzcżanym/ á tey wody ſie ciepło napijay/ tedi vrinę pędzi FalZioł I 22d, [+3], I 22c, 22v żp, 23a; Albo mu [choremu] day pić ſuchégo Przeſtępu dwie drágmie s piwem. SienLek 153v, 62v, 236, Xxx3v; Cedrostis. Vitis alba quam nonnulli Ampeloleucen vocant. – Przeſtęp. Calep 176b, 63a, 140b; [SzymŁowEnch nlb 5; BRIONIA ALBA, AMpeloleuce, Vitis alba, Viticula, Przeſtęp. [...] Przeſtęp który zową biała máćicá/ iż podobny winnéy máćicy [...]/ dobrze ieść z ſáłatą. UrzędowHerb 62b-63a (Linde)].
b. [Zestawienie: »przestęp czarny« = Tamus communis L.; przełaj pospolity, bylina z rodziny pochrzynowatych (Dioscoreaceae); apronia, bryonia silvestris a. nigra, chironia ampelos, nautea, tamus, tamnum, thamnus (thannus), vitis nigra Cn: Przeſtęp Cżarny/ Vitis nigra. Stickwurtz ſchwartz. SienHerb M2#b.]

Synonimy: 1. przeście; 2. cf PRZESTĘPEK; 3.a. »biała macica«.

Cf PRZESTĄPIENIE, PRZESTĘPEK, PRZESTĘPNOŚĆ, PRZESTĘPSTWO

ZCh